ისტორიულ-შემეცნებითი ჟურნალის, "ისტორიანის“ ნოემბრის ნომრის მთავარი თემები

გამოვიდა ისტორიულ-შემეცნებითი ჟურნალის, “ისტორიანის“ ნოემბრის ნომერი #8 (116), რომელშიც წაიკითხავთ:

• კავკასიის ისტორიიდან – უბიხების ბრძოლა თავისუფლებისთვის

XIX საუკუნის 30-იანი წლებიდან უბიხები თავდადებით იბრძოდნენ სამშობლოს დასაცავად, მაგრამ უზარმაზარი რუსეთის იმპერიის წინააღმდეგ ვერაფერს გახდნენ. თავისუფლების დაკარგვას მათ ოსმალეთში ერთიანად გადასახლება არჩიეს და 1864 წლის მაისში საკუთარი მიწა-წყალი დატოვეს. მშობლიურ მიწას მოწყვეტილი მდიდარი და გმირული წარსულის ხალხი შიმშილის, ავადმყოფობის, ასიმილაციის მსხვერპლი გახდა და ისტორიის არენიდანაც გაქრა. ენით, კულტურითა და ყოფით უბიხები აფხაზებსა და ჩერქეზებს ენათესავებოდნენ. ისინი შავი ზღვის ჩრდილო-აღმოსავლეთ სანაპიროზე, მდინარეებს – ხოსთასა და შახეს (სუბაშს) შორის ცხოვრობდნენ. უბიხეთი თემებად იყოფოდა: სუბაში, ხიზე, ვარდანე, ფსახე, საშე, ხოსთა (ხამიში). XIX საუკუნის პირველ ნახევარში მათი რაოდენობა დაახლოებით 30 ათასს შეადგენდა. უბიხთა ტრაგედია მაშინ დაიწყო, როდესაც რუსეთის იმპერიამ ჩრდილოეთ კავკასიისა და შავი ზღვის სანაპირო ზოლის დაპყრობა გადაწყვიტა. ეს ომი, რომელიც რუსეთ-კავკასიის ომის (1763-1864) სახელით არის ცნობილი, მთელ საუკუნეს გაგრძელდა.

1837 წელს იმპერატორმა ნიკოლოზ I-მა ბრძანა, დაეჩქარებინათ ფორტების მშენებლობა და სარდლობას ამოცანად შავი ზღვის მთელი სანაპიროს დაპყრობა დაუსახა. 1838 წელს აპრილში რუსეთის ესკადრა უბიხეთში მდინარე სოჭის შესართავს მიადგა და დესანტი გადმოსხა. მთიელთა სასტიკი წინააღმდეგობის მიუხედავად, დესანტმა სოფელი სოჭი და ახლომახლო მაღლობები დაიკავა. ყოფილი სოფლის ადგილას, მაღლობზე, სიმაგრე ააგეს. ივნისში რუსების რაზმი სიმაგრიდან გამოვიდა და მდინარე სოჭისა და მდინარე ბზუგუს ზემო წელში გაანადგურა უბიხთა სოფლები...

• ამერიკული ტრაგედია – ინდიელთა უკანასკნელი სისხლიანი კალო

1890 წელს ლაკოტას ინდიელთა ტომის ერთი ჯგუფი, ბელად დიდი ტერფის წინამძღოლობით, პრერიებში უკანასკნელ გზას დაადგა მდინარე ვაუნდიდ-ნისკენ. წითელკანიან მოსახლეობას დიდი განსაცდელი ელოდა. დაბლობებში ორიოდე ასეული ბიზონი თუ შემოხვდათ, დანარჩენი თეთრკანიანებს გაეწყვიტათ. ისინი უკვე მეათე დღეა მიდიოდნენ დათოვლილ პრერიებზე. 300 კაცამდე – მეომრები, ქალები და ბავშვები. საშინლად ყინავდა. დიდი ტერფი უკვე 63 წლისა გამხდარიყო. როდესაც "დაჭრილ მუხლს" მიუახლოვდნენ, თეთრკანიან ცხენოსანთა რაზმები წამოეწივნენ. ფილტვების ანთებით გაწამებულმა ბელადმა თეთრი დროშის აღმართვა ბრძანა.

ქარავანს კავალერისტების ორი რაზმი გაუძღვა წინ, ორიც უკან მიჰყვებოდა. ეს უკანასკნელნი ორ ქვემეხს მიათრევდნენ. საღამოს დაბლობში კარავი წამოჭიმეს. კარვის ახლოს თეთრი დროშა ფრიალებდა. კავალერიამ ინდიელებს ვახშმად გამომხმარი პური დაურიგა. მეთაურმა დილით ინდიელების დათვლის განკარგულება გასცა, შემდეგ იარაღის ჩაბარება უბრძანა. მამაკაცებმა დანები და თოფები ბანაკის შუაგულისკენ წაიღეს. თეთრკანიანები ამტკიცებდნენ, რომ ცოტა იარაღი ჩაბარდა. დაიწყეს ბანაკის ჩხრეკა, იპოვეს ნაჯახები, დანები, რამდენიმე თოფი. მეომრები უკმაყოფილო იყვნენ, რადგან ნადირობა იქ არსებობის ერთადერთი საშუალება იყო. ამ დროს შამანმა სულების ცეკვა დაიწყო. თეთრი ამერიკელები შეშფოთებული იყვნენ ინდიელების მასობრივი რელიგიური აღტკინებით... ყრუ მეომარ შავ კოიოტს თოფის ჩაბარება არ სურდა. ამბობდა, რომ მასში ბევრი ფული გადაიხადა, რომ ყურთ აკლია, ბრძანებებს ვერ იგებს. თეთრკანიან მებრძოლს წინააღმდეგობას უწევდა. ამ ძიძგილაობაში შავი კოიოტის თოფი გავარდა, რის შემდეგაც ინდიელების განადგურება დაიწყო....

• ყინწვისი

ქარელის მუნიციპალიტეტში, მდინარე ძამას ხეობაში, სოფელ ყინწვისიდან რამდენიმე კილომეტრში მდებარეობს ყინწვისის მონასტერი, რომლის მთავარი ნაგებობაა წმინდა ნიკოლოზის ცნობილი ეკლესია. მისი მოხატულობა XIII საუკუნის გამორჩეულ ნიმუშს წარმოადგენს როგორც შესრულების ოსტატობით, ასევე დახვეწილი კოლორიტით. როგორც ისტორიული წარწერები გვამცნობს, ეკლესიის მოხატულობა შეუსრულებიათ XIII საუკუნის დასაწყისში თამარ მეფის პირველი ვეზირის, ანტონ გლონისთავისძის დაკვეთით. სამხრეთ კედელზე ქვედა რეგისტრში გამოსახულია სწორედ ტაძრის აღმაშენებელი ანტონ გლონისთავისძე. მის მარჯვნივ მოცემულია სამი წმინდა მეომრის ფრონტალური ფიგურა, რომელთაგან ერთი დანამდვილებით წმინდა გიორგია.

ჩრდილოეთ კედელზე ქვედა რეგისტრში ისტორიული პირები არიან წარმოდგენილნი – გიორგი III, თამარ მეფე და ლაშა-გიორგი. ჩრდილოეთ კედელზე ყინწვისის ცნობილი აღდგომის ანგელოზის გამოსახულება.

დასავლეთ კედელზე გამოსახულ წმინდა დედათა ნახევარფიგურების რიგში, კედლის ცენტრში მოთავსებულ ფიგურას აიგივებენ წმინდა ნინოს გამოსახულებასთან, რაც ერთ-ერთი გამორჩეული შემთხვევაა. სარესტავრაციო სამუშაოებისას მეცნიერების ყურადღება მიიქცია ფიგურამ, რომელიც განსხვავდებოდა წმინდა დედების სხვა ფიგურებისგან, რადგან მას ცალ ხელში ჯვარი უკავია, მეორეში კი წიგნი. აღსანიშნავია, რომ წიგნით წმინდა დედებს არ გამოსახავდნენ, ვარაუდი დადასტურდა ულტრაიისფერი განათებით კვლევის შემდეგ, როდესაც გამოჩნდა წარწერა “წი ნინო გნ....თლლი” – წმინდა ნინო განმანათლებელი.

ტაძრის მოხატულობაში დიდი ადგილი ეთმობა დეკორატიულ ელემენტებს. ფონისთვის გამოყენებულია მოცისფრო-მოლურჯო ტონი, შარავანდებისთვის კი ოქრო, რაც განსაკუთრებით საზეიმო განწყობილებას ქმნის.

გარდა ამისა, ნომერში წაიკითხავთ:

• მოკლე ამბები. უძველესი ოქროს ნივთები ევროპაში
• მსოფლიოს უმაღლესი ნაგებობები. დაუმთავრებელი რეკორდსმენი – ბოვეს ტაძრის ნავი ყველაზე მაღალია მსოფლიოში
• ბაგრატოვანნი. როგორი თანამიმდევრობით განაგებდნენ ბაგრატიონები ქართლის სამეფოს / ქართლის ბაგრატოვან მმართველთა ქრონოლოგიური რიგის დაზუსტებისთვის XVI-XVIII სს. (დასასრული)
• ორენოვანი კატალოგები: “ბრიტანული წყაროები საქართველოს შესახებ” და “დადიანების სასახლეების საგანძური” – ინტერნეტსივრცეში, Gოოგლე-ის საშუალებით, ზუგდიდის მუზეუმში დაცული უნიკალური საგანძურის ნახვას საქართველოს უცხოელი მეგობრებიც შეძლებენ...
• უცხოეთის მიწაზე. გიორგი აფხაზი – იტალიური თეატრალური მხატვრობის ვარსკვლავი
• გამოსათხოვარი. ზურაბ თვალჭრელიძე – არქეოლოგი და მამულიშვილი / დავითგარეჯის “მესამედი მადლი იერუსალიმისაი”...
• ახალი ამბები. წიგნი “ჩემი საბჭოთა წარსული”
• საბჭოთა წარსულიდან. “სამარადჟამო” ერთობის აღსანიშნავად... – როგორ მომზადდა და აღინიშნა საქართველოში გეორგიევსკის ტრაქტატის 200 წლისთავი
• პერსონა. სალომე ანდრონიკაშვილი – “ვერცხლის საუკუნის” ლეგენდა
• მონარქები. საფრანგეთის მეფე ლუი XIV (გაგრძელება)
• სადაზვერვო თამაშები. “მოკალით სტალინი!” (დასასრული)