"საქართველო, ყარაბაღის წინა ომისას, სწორი დიპლომატიით გადარჩა" - რა შეიძლება მოხდეს ახლა თუ უცხო ძალა ჩვენს ეთნიკურ უმცირესობებში პროვოკაციის მოწყობას შეეცდება

ექსპერტები ვარაუდობენ, რომ მთიან ყარაბაღში მიმდინარე დაპირისპირების შედეგად, შესაძლოა მოვლენები ყველაზე დრამატული სცენარით განვითარდეს, ხოლო ასეთ ვითარებაში მნიშვნელოვანია, საქართველოს სახელმწიფომ და მისმა მოქალაქეებმა არ დაუშვან საზოგადოების პოლარიზაცია. ორი დღის წინ, ახალქალაქში სომხეთის მხარდამჭერი შეკრება, ხოლო თბილისში, აზერბაიჯანის საელჩოსთან - აზერბაიჯანის მხარდამჭერი აქცია გაიმართა. როგორ შეიძლება აისახოს სომხეთ-აზერბაიჯანის დაპირისპირება საქართველოში მცხოვრებ ეთნიკურ უმცირესობებზე, რა საფრთხის შემცველია აღნიშნული დაპირისპირება საქართველოსთვის რეგიონული და შიდა უსაფრთხოების თვალსაზრისით, მოსალოდნელია თუ არა დაინტერესებული ქვეყნების მხრიდან პროვოკაციები, ეთნიკური შუღლის გაღვივება და რა უნდა მოიმოქმედოს სახელმწიფომ ასეთ რთულ სიტუაციაში ესკალაციის თავიდან ასაცილებლად, ამ კითხვებზე ambebi.ge-ს ექსპერტი უაფრთხოების საკთხებში დავით კუხალაშვილი და პოლიტოლოგი მამუკა არეშიძე პასუხობენ.

• "ჩვენდამი მტრულად განწყობილი სახელმწიფო შესაძლოა, დღესაც გეგმავდეს პროვოკაციებს"

დავით კუხალაშვილი:

- ზოგადად, ასეთი კონფლიქტური სიტუაციები 1918-21 წლებშიც არსებობდა, არის გარკვეუული თანხვედრა დღევანდელ პერიოდთან. ვიცით, რა მოხდა 1921 წელს - რუსეთმა ჯერ აზერბაიჯანი, შემდეგ სომხეთი და ბოლოს საქართველო დაიპყრო. ვითარება იმის გამო არის საშიში, რომ დაინტერესებული მხარის შეიარაღებული ძალების მნიშვნელოვანი ნაწილი რეგიონში დგას და თუ დასჭირდათ, დამატებით ძალებსაც გადმოისვრიან, თუ არა და, რაც აქ უკვე ჰყავთ, არ მგონია, დესტაბილიზაციისთვის საკმარისი არ იყოს.

ეთნიკური და რელიგიური ჯგუფები, რომლებიც კომპაქტურად არიან დასახლებული ჩვენს ტერიტორიაზე (და წარმოადგენენ მონათესავე ჯგუფებს იმ ორი სახელმწიფოსი, რომლებიც ერთმანეთში საომარ კონფლიქტში არიან), მნიშვნელოვანწილად წარმოადგენს საფრთხეს იქიდან გამომდინარე, რომ არსებობს პრაქტიკა, სადაზვერვო შეღწევადობის საფუძველზე, როცა ასეთი ჯგუფები გამოიყენებიან გარკვეული დესტაბილიზაციის ინსპირირებისთვის. ამიტომ ამ მიმართულებითაც ყურადღება გვჭირდება, რათა სერიოზული პროვოკაციები არ მოეწყოს. არ არის მოსაწონი ჯავახეთსა და თბილისში გამართული შეკრებები. კიდევ უფრო სახიფათოა პოლიტიკური პარტიების სომხური და აზერბაიჯანული წარმოშობის წევრების მიერ გაკეთებული განცხადებები. პოლიტიკური პარტიების ლიდერებს წარმოდგენაც კი არ აქვთ იმაზე, თუ რა შეიძლება გამოიწვიოს მათმა ქმედებებმა ორგანიზებულ ჯგუფებთან ერთად. ვფიქრობ, მეტი პასუხისმგებლობა მართებთ პოლიტიკურ ლიდერებს.

ყარაბაღის წინა ომში სწორად წარმართული დიპლომატიით გადავრჩით და ვფიქრობ, დღესაც სწორი დიპლომატია იქნება გამოყენებული. როგორც მშვიდობისმოყვარე შუამავალი მეზობელი სახელმწიფო, გარკვეულწილად, სიმშვიდის მოპოვებისთვის უნდა გადაიდგას ნაბიჯი, რათა ვითარება დასტაბილურდეს.

- რა უნდა გააკეთოს სახელმწიფომ, რათა თავიდან აიცილოს მსგავსი კონფლიქტები, არ დაუშვას პროვოკაციები და არ მივიდეთ დაპირისპირებამდე?

- აუცილებელია დაპირისპირების აბსოლუტურად ყველა ფაქტს მყისიერი სამართლებრივი რეაგირება მოჰყვეს. ვიმეორებ, ეს არ არის რაიმე ახალი, 1918-21 წლების ისტორიიდან გამომდინარე, ვიცით და არსებობს იმის მტკიცებულებითი უამრავი მასალა, რომ ჩვენი მეზობლების მონათესავე ეთნიკური და რელიგიური ჯგუფები გამოირჩეოდნენ საქართველოს დემოკრატიული რესპუბლიკის წინააღმდეგ მავნე საქმიანობებით. ამიტომ განსაკუთრებული ყურადღება გვმართებს თითოეულ ჩვენთაგანს, მათ შორის - პოლიტიკურ პარტიებს, რათა საკუთარ პოლიტიკურ, ან პირად ინტერესებს არ შესწირონ სახელმწიფოს ინტერესები. შემთხვევით არ ვახსენებ იმ წლების ვითარებას. როდესაც სივრცის კონტროლის დაკარგვის მაღალი ალბათობა არსებობს, ამ შემთხვევაში მზვერავი (მტრულად განწყობილი) სახელმწიფო თავის გეგმაში ტოვებს ისეთ ღონისძიებათა სისტემას, რომელშიც შედის, მაგალითად, ქვეყნის ანექსია. ამიტომ ყველას დიდი სიფრთხილე და ყურადღება გვმართებს.

- რას იტყვით, ყარაბაღი მხოლოდ ორი სახელმწიფოს კონფლიქტია?

- არა, მე ამას ასე არ ვუყურებ. სამწუხაროდ და ამ ორი ქვეყნის ინტერესების საზიანოდ, სხვა ქვეყნებიც არიან ჩართული ამ კონფლიქტში, მათ შორის, დიპლომატიური წყაროებით არ იმალება ინფორმაცია, რომ ისინი სიმპათიებს გამოხატავენ ერთი, ან მეორე სახელმწიფოს მიმართ. აქედან გამომდინარე, ვფიქრობ, რომ აქ არის უცხო სახელმწიფოთა ინტერესების გადაკვეთა ჩვენს რეგიონში და ზოგადად ამ მიმართულებით.

ჯერჯერობით ისეთი აშკარა საფრთხე არ ჩანს, მაგრამ მოვლენების კიდევ უფრო მასშტაბურობის შემთხვევაში, შეიძლება ჩვენც საფრთხის ქვეშ დავდგეთ და რუსეთმა ჩვენს საზიანოდ გამოიყენოს ამ ორი ქვეყნის დაპირისპირება და სიტუაცია. ჩვენ გავიარეთ უამრავი პროვოცირება, განსაკუთრებით, ბოლო წლებში და ამ ხელისუფლებამ გაუძლო იმას, რომ არ ჩართულა საომარ მოქმედებებში მტრულად განწყობილ სახელმწიფოსთან. ჩვენ გამოვიარეთ 2008 წელი და ვნახეთ, რუსეთის ქმედება რეგიონში გარკვეული მონოპოლიის აღსადგენად. ჩვენდამი მტრულად განწყობილი სახელმწიფო შესაძლოა, ამ მიმართულები დღესაც გეგმავდეს რაღაც პროვოკაციებს და მოქმედებებს.

• "ვშიშობ, რამე რიგითი საყოფაცხოვრებო თემიდან არ დაიწყოს და მართლა სერიოზული დაპირისპირება არ მოხდეს"

მამუკა არეშიძე:

- ერთი შეხედვით, გასული წლების გამოცდილებას თუ გავიმეორებთ, განსაკუთრებული არაფერი უნდა მოხდეს ჩვენს ქვეყანაში. მეორეს მხრივ, როგორც ვატყობ, იმდენად არის აქაურ ეთნიკურ ჯგუფებში ნამუშევარი, რომ ძალიან მაღალ დონეზეა ეთნოსის ანტიგანწყობები. ვშიშობ, რამე რიგითი საყოფაცხოვრებო თემიდან არ დაიწყოს და მართლა სერიოზული დაპირისპირება არ მოხდეს.

ქართულ საზოგადოებაში რატომღაც არსებობს ტენდენცია, რომ მაინც და მაინც რუსეთმა უნდა მოახდინოს დაპირისპირების პროვოცირება. გგონიათ, რუსეთის გარდა სხვა არავინ არის, ვისაც ჩვენთან დაპირისპირება აწყობს? რასაკვირველია, არიან და ხშირ შემთხვევაში, ეს არის ჩვენი სიბრმავე - ერთ დაინტერესებულ მხარეს ვხედავთ და სხვას არავის, ამასობაში ისინი მუშაობენ და მათ ვეძახით პარტნიორს და მეგობარს. რა საკვირველია, ოფიციალურ დონეზე ეს ტერმინები - პარტნიორი და მეგობარი, უნდა იყოს ნახმარი, მაგრამ არაოფიციალურ დონეზე უნდა ვიცოდეთ, რალურად ვინ ვინ არის, ვის რა ინტერესები აქვს საქართველოში და ვინ როგორ შეიძლება მოიქცეს. ასე რომ, პრინციპში, ამის საფრთხე არსებობს. მხარდამჭერი აქციები თბილისსა და ახალქალაქში მიანიშნებს, რომ საქართველოში გარკვეულმა ძალებმა იმუშავეს. რამდენად გაუმკლავდება ამას სახელმწიფო, ეს მეორე საკითხია.

ჯერჯერობით ამის რესურსს ვხედავ, შესაბამისი ნაბიჯებია გადასადგმელი, ეს ნაბიჯები იცის სახელმწიფომ და როგორ გადადგამს, ამას ვნახავთ. სხვათა შორის, არსებობენ ყარაბაღის პირველი ომის მონაწილე საქართველოს მოქალაქეები. ზოგიერთი მათგანი დღემდე ცხოვრობს საქართველოს ტერიტორიაზე, საქართველოს მოქალაქეა. უნდა ითქვას, რომ ორივე მხარეს ამ ხალხისთვის, ვინც ამ ომში მონაწილეობდა და ვინც თავი გამოიჩინა, ძეგლები აქვთ დადგმული როგორც ახალქალაქში, ისე - მარნეულში. ამას იმიტომ ვამბობ, რომ პრინციპში, გამოდის, რომ მათ თავისი გმირები უკვე ჰყავთ. მაშინ ამან ისე ჩაიარა, რომ საზოგადოებამ დიდი ყურადღება არ მიაქცია. ახლა ვხედავთ, რომ მხარეები ცდილობენ სამხედრო თვალსაზრისით, საქართველოს მოქალაქეებმა, როგორც მოხალისეებმა, მონაწილეობა მიიღონ იმ კონფლიქტში, რომელიც ყარაბაღში ხდება. მაქსიმალურად უნდა შევეცადოთ, რომ ეს არ მოხდეს, ეს არ უნდა დავუშვათ იმიტომ, რომ ეს ჩართულობა, ძალიან ცუდ შედეგებს მოიტანს.