ისტორიულ-შემეცნებითი ჟურნალის, “ისტორიანის“ ოქტომბრის ნომრის მთავარი თემები

გამოვიდა ისტორიულ-შემეცნებითი ჟურნალის, “ისტორიანის“ ოქტომბრის ნომერი #7 (115), რომელშიც წაიკითხავთ:

ქართველი სოციალ-დემოკრატები და ავტოკეფალიური მოძრაობა

XX საუკუნის პირველი მეოთხედი უმნიშვნელოვანესი მონაკვეთია საქართველოს ისტორიაში, სწორედ ამ პერიოდში დაიხსნა თავი საქართველოს მართლმადიდებელმა ეკლესიამ და ქართულმა სახელმწიფომ რუსული ცარიზმისგან. 80-იანი წლების ბოლოდან სამეცნიერო წრეებსა და საზოგადოებაში დამკვიდრდა შეხედულებები, თითქოს პირველი რესპუბლიკის სოციალ-დემოკრატი მესვეურები მტრულად იყვნენ განწყობილი ისეთი თემებისადმი, როგორიცაა ეკლესია და “ეროვნული საკითხი”... 1905-1907 წლებში, პირველი რევოლუციის მიმდინარეობისას, აქტიურ ფაზაში შევიდა ბრძოლა საქართველოს ავტოკეფალიისთვისაც. საეგზარქოსოს ეპარქიებსა და თბილისში იმართებოდა ცნობილი კრებები, რომლებზეც უმთავრესი განსახილველი საკითხი ავტოკეფალია გახლდათ. სოციალ-დემოკრატიული პრესაც აქტიურად აშუქებდა საეკლესიო ამბებს, სხვა პარტიებთან ერთად, სოციალ-დემოკრატიული პარტია ჩართული იყო ამ საკითხთა დამუშავება-გადაჭრაში. 1917 წლის 12 მარტს სვეტიცხოველში საზეიმოდ გამოცხადდა საქართველოს ეკლესიის ავტოკეფალიურ უფლებებში აღდგენა. ერთ-ერთი ყველაზე აქტიური და ქმედითი ავტოკეფალისტი დეკანოზი ნიკიტა თალაქვაძე “მოქალაქე მღვდლის დღიურში” იხსენებს 8 მარტის შეკრებას, რომელსაც სასულიერო პირებთან ერთად ესწრებოდნენ ნოე ჟორდანია და ალექსანდრე ლომთათიძეც. “მივიღეთ ნოე ჟორდანიასაგან პოლიტიკური დირექტივები ეკლესიის დამოუკიდებლობის გამოცხადების საქმეში”, ამბობს დეკანოზი თალაკვაძე. 12 მარტს მცხეთაში დამოუკიდებლობის აღდგენას ესწრებოდა ალექსანდრე ლომთათიძე, რომელმაც მისასალმებელი სიტყვით პირველმა მიმართა სვეტიცხოვლის ეზოში შეკრებილთ. ავტოკეფალიის ყველაზე აქტიური მხარდამჭერი სოციალ-დემოკრატი აკაკი ჩხენკელი წერს: “შემცდარი ვიქნებოდით გვეფიქრა, ვითომ ქართული რევოლუციური ძალები, განურჩევლად პარტიათა და მსოფლმხედველობისა, არ თანაუგრძნობდა და თავიდანვე მხარს არ უჭერდა ავტოკეფალიის აღდგენას”.

იუგოსლავიური ჯოჯოხეთის ანატომია

როგორ აღიძრა და გამწვავდა საზარელი დაპირისპირება მონათესავე ხალხებს შორის? თავისუფლებისთვის მებრძოლი სამხრეთელი სლავი ერები, პირველი მსოფლიო ომის შემდეგ, ერთ სახელმწიფოში გაერთიანდნენ. 30-იან წლებში წამოწყებული ფედერალიზაციის პროცესი მეორე მსოფლიო ომმა შეწყვიტა. 1941 წლის 25 მარტს, გერმანიისგან დიდი ზეწოლის შედეგად, იუგოსლავია ღერძის სახელმწიფოებს შეუერთდა, თუმცა მოსახლეობის არნახული უკმაყოფილება მოჰყვა და ორ დღეში მთავრობა დაემხო. ბერლინში იუგოსლავიის ოკუპაცია გადაწყდა, კაპიტულაციის შემდგომ ის დაინაწილეს გერმანიამ, იტალიამ, ბულგარეთმა, უნგრეთმა. აგრეთვე, ახლად შექმნილმა “ხორვატიის დამოუკიდებელმა სახელმწიფომ”. გამარჯვებულებმა ხორვატია არათუ დაშალეს და დაინაწილეს, არამედ პროვინციები მიუმატეს. რა თქმა უნდა, ეს უმიზეზოდ არ მომხდარა, დიდი ხორვატიის შექმნის გეგმა განხორციელდა მუსოლინისა და ჰიტლერთან შეთანხმების შედეგად. ხორვატიის ახალი მთავრობა “სერბული პრობლემის გადაჭრის” ინიციატივით გამოვიდა, რაც სერბთა ერთი ნაწილის განადგურებას, მეორის გაკათოლიკებასა და დანარჩენის ხორვატიის ტერიტორიიდან განდევნას გულისხმობდა. ეს ხორვატებს შურისძიებად მიაჩნდათ იმ დამცირებისა და უგულებელყოფისთვის, რასაც ისინი იუგოსლავიის სამეფოში განიცდიდნენ სერბების მხრიდან... პარტიზანული მოქმედებების დროს არც სერბებს დავიწყებიათ შურისძიება სასტიკი მოქმედებების გამო. ორივე მხრიდან ეთნიკური ნიშნით მასობრივი ხოცვა-ჟლეტა მიმდინარეობდა...

ომის დროს გამწვავებული ვითარება ახალმა მთავრობამ შედარებით დააცხრო, თუმცა 70-იანი წლების დასაწყისში თავი ეკონომიკურმა პრობლემებმა იჩინა. საპროტესტო გამოსვლები მთავრობამ სისხლში ჩაახშო. იოსიპ ბროზ ტიტო იყო ერთადერთი ადამიანი, ვის გამოც ქვეყანა ჯერ კიდევ ინარჩუნებდა ერთიანობას. 1980 წლის 4 მაისს “ამხანაგი ტიტო” გარდაიცვალა...

სიენა

სიენის საკათედრო ტაძარი იტალიური გოტიკის ერთ-ერთი უმნიშვნელოვანესი ნიმუშია. ქალაქის ცენტრში აგებული ღვთისმშობლის მიძინების ტაძარი იტალიაშიც კი გამორჩეული ნაგებობაა. მასზე მუშაობდნენ ეპოქის საუკეთესო იტალიელი არქიტექტორები, მოქანდაკეები, მხატვრები. ადრე ტაძრის მოედანზე IX საუკუნის ეკლესია იდგა, ბრწყინვალე ტაძარი ძირითადად 1196-1264 წლებში აიგო, ხოლო მისი შემკობა არასოდეს შემწყდარა. შენობა აგებულია თეთრი და მოშავო-მომწვანო მარმარილოს მონაცვლეობით. თეთრი და შავი სიენას სიმბოლური ფერებია, რაც დაკავშირებულია ქალაქის დამაარსებლების - სენიუსისა და ასკიუსის შავ-თეთრ ცხენებთან. ფასადზე დამატებულია წითელი მარმარილოც. რომაული თქმულებით, სენიუსი და ასკიუსი რომის ლეგენდარული დამაარსებელი ტყუპისცალის, რემუსის შვილები არიან. კაპიტოლიუმის ძუ მგელი, როგორც რომის, ასევე სიენის სიმბოლოცაა.

1196 წელს ახალი ტაძრის აგება დაევალა სატაძრო ქვისმთლელთა (მასონთა) გილდიას “ოპერა დი სანტა მარია”. სიენის რესპუბლიკა ფლორენციასთან მეტოქეობდა, ამიტომ პროექტით უნდა აგებულიყო ფლორენციის სანტა მარია დელ-ფიორეზე დიდი ტაძარი. თუმცა, ომების გამო გეგმა ვეღარ განხორციელდა.

სიენის საკათედრო ტაძრის ყველაზე სახელგანთქმული ხელოვნების ნიმუში, რის გამოც ამ პატარა ქალაქში უწყვეტ ნაკადად მოედინებიან მნახველები, მისი იატაკია. აქ გამოსახულია 56 ნახატი - კაპიტოლიუმის ძუ მგელი, წრე იმპერიული არწივით, სათნოების ბორცვი, ფორტუნის ბორბალი... მოზაიკის ტექნიკით ნაირფერი მარმარილოსგან იატაკზე გამოსახულებების შექმნას, 1369 წლიდან 1547 წლამდე, 40-ზე მეტი ოსტატის შრომა დასჭირდა.

გარდა ამისა, ნომერში წაიკითხავთ:

• მოკლე ამბები. ნარკოტიკები უძველეს ცივილიზაციებში
• მსოფლიოს უმაღლესი ნაგებობები. შტრალზუნდის წმინდა მარიამის სახელობის ეკლესია
• ბაგრატოვანნი. როგორი თანამიმდევრობით განაგებდნენ ბაგრატიონები ქართლის სამეფოს / ქართლის ბაგრატოვან მმართველთა ქრონოლოგიური რიგის დაზუსტებისთვის (XVI-XVIII სს.)
• ეთნოლოგია. სპილენძის ჭურჭელი საქართველოში
• მოგზაურობა კავკასიაში. უნიკალური ჩანახატი ანისის ნაქალაქარის შესახებ
• მონარქები. საფრანგეთის მეფე ლუი XIV
• უცხოელები და საქართველო. აბრაჰამ ვალენტინ უილიამს ჯეკსონი საქართველოში
• ხელოვნების ისტორიიდან. ანტონ ჩეხოვს “სამი და” ბათუმმა შთააგონა
• ძვირფასი სახელები. უცნობი სესილია
• სადაზვერვო თამაშები. “მოკალით სტალინი!” (ნაწილი I I)