"ეს ის არ არის, რა­საც ხალ­ხი ახა­ლი ხე­ლი­სუფ­ლე­ბის­გან ელო­და, დღეს ქვე­ყა­ნა­ში ეკო­ნო­მი­კუ­რი კრი­ზი, სრუ­ლი კო­ლაფ­სია" - რამ­დე­ნი­მე ხნის წინ ეს გან­ცხა­დე­ბა სა­პარ­ლა­მენ­ტო უმ­ცი­რე­სო­ბის წარ­მო­მად­გე­ნელ­მა, გი­ორ­გი ვა­შა­ძემ გა­ა­კე­თა. 2013 წლის თე­ბერ­ვალ­ში ფი­ნანსთა მი­ნის­ტრმა, ნო­დარ ხა­დურ­მა გა­ნა­ცხა­და, რომ 2013 წლის გან­მავ­ლო­ბა­ში სა­ქარ­თვე­ლო­ში ეკო­ნო­მი­კუ­რი ზრდა და­ახ­ლო­ე­ბით 6% იქ­ნე­ბო­და. თუმ­ცა, სა­ქარ­თვე­ლოს სტა­ტის­ტი­კის სამ­სა­ხურ­მა 2013 წლის მა­ის­ში ეკო­ნო­მი­კუ­რი ზრდის მაჩ­ვე­ნებ­ლის პროგ­ნო­ზი 0%-ით გან­სა­ზღვრა. რა შე­იძ­ლე­ბა იყოს 0%-პრო­ცენ­ტი­ა­ნი ეკო­ნო­მი­კუ­რი მაჩ­ვე­ნებ­ლის მი­ზე­ზი და რამ­დე­ნად შე­საძ­ლე­ბე­ლია არ­სე­ბუ­ლი კრი­ზი­სის დაძ­ლე­ვა, ამის გარ­კვე­ვას, ექ­სპერტთან ეკო­ნო­მი­კურ სა­კი­თხებ­ში, ემ­ზარ ჯგე­რე­ნა­ი­ას­თან სა­უბ­რი­სას შე­ვე­ცა­დეთ.

- ბა­ტო­ნო ემ­ზარ, ხე­ლი­სუფ­ლე­ბა გვარ­წმუ­ნებს, რომ ბიზ­ნე­სი ზე­წო­ლის­გან გა­თა­ვი­სუფ­ლდა, ამას თა­ვად ბიზ­ნეს­მე­ნე­ბიც ადას­ტუ­რე­ბენ. მა­შინ რით არის გან­პი­რე­ბუ­ლი 0%-იანი შე­დე­გი, რა­ტომ ვერ შე­ას­რუ­ლა ხე­ლი­სუფ­ლე­ბამ და­ნა­პი­რე­ბი?

- იმ ფაქტს, რომ ქვე­ყა­ნა­ში დღეს ეკო­ნო­მი­კუ­რი ზრდის მაჩ­ვე­ნებ­ლი 0%-ია, ხუთი მი­ზე­ზი აქვს. პირ­ვე­ლი გახ­ლავთ სა­ერ­თა­შო­რი­სო მდგო­მა­რე­ო­ბა. დღეს მთელ ევ­რო­პა­ში კრი­ზი­სუ­ლი სი­ტუ­ა­ცი­აა. ასე­ვე კრი­ზი­სია აზი­ის ბაზ­რებ­ზე. აზი­აც და ევ­რო­პაც ჩვე­ნი პირ­და­პი­რი ინ­ვეს­ტო­რე­ბი არი­ან. მე­ო­რე მი­ზე­ზი გახ­ლავთ ჩვენს ქვე­ყა­ნა­ში არ­სე­ბუ­ლი ორ­ხე­ლი­სუფ­ლე­ბი­ა­ნო­ბა ანუ კო­ა­ბი­ტა­ცია. ბუ­ნებ­რი­ვია, რომ ინ­ვეს­ტო­რე­ბი სი­ტუ­ა­ცი­ის და­ლა­გე­ბამ­დე ინ­ვეს­ტი­ცი­ის ჩა­დე­ბის­გან თავს იკა­ვე­ბენ. მე­სა­მე მი­ზე­ზი გახ­ლავთ ის, რომ და­გეგ­მი­ლი რე­ფორ­მე­ბი ჯერ კი­დევ გან­ხილ­ვის დო­ნე­ზეა. მე­ო­თხე მი­ზე­ზი არჩვე­ნე­ბის მო­ახ­ლო­ე­ბა გახ­ლავთ, მე­ხუ­თე კი - თა­ვად ბიზ­ნეს­ში არ­სე­ბუ­ლი გა­ურ­კვევ­ლო­ბა. ის ადა­მი­ა­ნე­ბი, რომ­ლებ­საც ბიზ­ნე­სი რამ­დე­ნი­მე წლის წინ წა­არ­თვეს, ახლა ქო­ნე­ბის დაბ­რუ­ნე­ბას ელო­დე­ბი­ან, ხოლო ისი­ნი, ვი­საც ახლა აქვს ბიზ­ნე­სი, ქო­ნე­ბის წარ­თმე­ვის მო­ლო­დინ­ში არი­ან. რაც შე­ე­ხე­ბა ხა­დუ­რის და­ნა­პი­რებს, ხე­ლი­სუფ­ლე­ბას მარ­თლა ეგო­ნა, რომ ეკო­ნო­მი­კუ­რი ზრდა 6% შე­ად­გენ­და, მაგ­რამ ეს ასე არ მოხ­და. რად­გან ხე­ლი­სუფ­ლე­ბის პროგ­ნო­ზი არ გა­მარ­თლდა, ეს იმას არ ნიშ­ნავს, რომ შეგ­ნე­ბუ­ლად მოგ­ვა­ტყუ­ეს. ასე­თი რამ ხში­რად ხდე­ბა, ციფ­რე­ბის გა­და­ხედ­ვა ეკო­ნო­მი­კა­ში ჩვე­უ­ლებ­რი­ვი მო­მენ­ტია.

- იმ ინფრას­ტრუქ­ტუ­რუ­ლი პრო­ექ­ტე­ბის გაგ­რძე­ლე­ბას რამ შე­უ­შა­ლა ხელი, რო­მელ­თა გან­სა­ხორ­ცი­ე­ლებ­ლად თან­ხე­ბი უკვე გა­და­რი­ცხუ­ლი იყო?

- მე თუ მკი­თხავთ, რე­გი­ო­ნუ­ლი გან­ვი­თა­რე­ბის კუ­თხით არც ერთი პრო­ექ­ტი არ გა­ჩე­რე­ბუ­ლა. ისევ გრძელ­დე­ბა ბა­თუ­მის შე­მოვ­ლი­თი გზი­სა და ხა­შუ­რის ავ­ტო­მა­გის­ტრა­ლის მშე­ნებ­ლო­ბა. ასე­ვე მიმ­დი­ნა­რე­ობს წყალ­ტუ­ბოს წყალ­მო­მა­რა­გე­ბის პრო­ექ­ტის გან­ხორ­ცი­ე­ლე­ბა და ანაკ­ლი­ა­ში გზის მშე­ნებ­ლო­ბა სრუ­ლი დატ­ვირ­თვით. გზის მშე­ნებ­ლო­ბა მი­დის სვა­ნეთ­სა და კობი-გუ­და­უ­რის გზა­ზე, ახა­ლი სა­ბა­ჟო­ე­ბი კეთ­დე­ბა სტე­ფან­წმინ­და­სა და ლა­გო­დეხ­ში. რამ­დე­ნი­მე მნიშ­ვნე­ლო­ვა­ნი პრო­ექ­ტი ხორ­ცი­ელ­დე­ბა სა­ქარ­თვე­ლოს ირი­გა­ცი­ა­სა და მორ­წყვით ნა­წილ­ში. 5 წლის წინ ირი­გა­ცი­ის სის­ტე­მა მთლი­ა­ნად და­ინ­გრა და ქვე­ყა­ნა სარ­წყა­ვი წყლის გა­რე­შე დარ­ჩა. არა­და, ეს ძა­ლი­ან მნიშ­ვნე­ლო­ვა­ნია. საკ­მა­ოდ დიდი თან­ხე­ბია ჩა­დე­ბუ­ლი აგ­რა­რულ სექ­ტორ­ში, სოფ­ლის მე­ურ­ნე­ო­ბის და­სახ­მა­რებ­ლად მცი­რე და სა­შუ­ა­ლო კრე­დი­ტე­ბი გას­ცეს... ასე რომ, არა­თუ შე­ჩერ­და, პი­რი­ქით - ძა­ლი­ან ბევ­რი ახა­ლი პრო­ექ­ტი და­ი­წყო...

- მა­გა­ლი­თის­თვის გე­ტყვით, რომ შე­ჩე­რე­ბუ­ლია თე­ლა­ვის ინფრას­ტრუქ­ტუ­რის გან­ვი­თა­რე­ბის პრო­ექ­ტი, რომ­ლის გან­ხორ­ცი­ე­ლე­ბის­თვის უკვე გა­და­რი­ცხუ­ლი და და­ხარ­ჯუ­ლია 12 მი­ლი­ო­ნი დო­ლა­რი.

- ზო­გან მარ­თლაც შე­იქ­მნა ტექ­ნი­კუ­რი და მმარ­თვე­ლო­ბი­თი პრობ­ლე­მე­ბი. ძველ პრო­ექ­ტებს ბევ­რი ხარ­ვე­ზი ჰქონ­და. ამი­ე­რი­დან თან­ხე­ბის გან­კარ­გვა სწო­რად და გა­მიზ­ნუ­ლად მოხ­დე­ბა.

- რაც შე­ე­ხე­ბა სოფ­ლის მე­ურ­ნე­ო­ბის და­სახ­მა­რებ­ლად გა­ცე­მულ მცი­რე და სა­შუ­ა­ლო კრე­დი­ტებს, ექ­სპერტთა ერთი ნა­წი­ლი ამ­ბობს, რომ ამ მი­მარ­თუ­ლე­ბით თან­ხე­ბის არას­წო­რად გან­კარ­გვა ხდე­ბა, გლე­ხებს არ მი­ე­ცათ მი­თი­თე­ბა, თუ რა სა­ხის პრო­დუქ­ტი უნდა მო­ეყ­ვა­ნათ, რომ შე­მოდ­გო­მა­ზე რე­ა­ლი­ზა­ცი­ის პრობ­ლე­მა არ შეჰ­ქმნო­დათ. თქვენ რას იტყვით ამის შე­სა­ხებ?

- ეს აბ­სურ­დია. თუ ჩვენ გლეხს ვუ­კარ­ნა­ხებთ, რა პრო­დუქ­ტი მო­იყ­ვა­ნოს, თა­ვის ბა­ღჩა­ში კიტ­რი დარ­გოს, პო­მი­დო­რი თუ ვაშ­ლი, მა­შინ სო­ცი­ა­ლიზ­მში გა­და­ვალთ. ამის მთქმე­ლი ექ­სპერ­ტე­ბი სო­ცი­ა­ლის­ტე­ბი არი­ან.

- კა­ხე­ლი გლე­ხე­ბი ამ­ბო­ბენ, რომ წელს ატ­მის დიდი მო­სა­ვა­ლი მო­ვი­და და მათ უკვე შე­ექ­მნათ რე­ა­ლი­ზა­ცი­ის პრობ­ლე­მა. ხომ არ ფიქ­რობთ, რომ მსგავ­სი ტი­პის პრობ­ლე­მე­ბი შე­საძ­ლოა მალე სხვა რა­ი­ო­ნებ­შიც გაჩ­ნდეს?

- არა მგო­ნია, რომ სა­ქარ­თვე­ლო­ში სოფ­ლის მე­ურ­ნე­ო­ბის პრო­დუქტს გა­სა­ღე­ბის ბა­ზა­რი არა აქვს ან მო­მა­ვალ­ში არ ექ­ნე­ბა. ჩვენ­თან სოფ­ლის მე­ურ­ნე­ო­ბის პრო­დუქ­ტი, იქ­ნე­ბა ეს ბოსტნე­უ­ლი, მარ­ცვლე­უ­ლი თუ ხილი, ჯერ კი­დევ დე­ფი­ცი­ტუ­რია.

- მო­სახ­ლე­ო­ბას თა­ვად პრე­მი­ე­რი შეჰ­პირ­და, რომ ქვე­ყა­ნა­ში 100 ქარ­ხა­ნას, მათ შო­რის - ხი­ლის გა­და­მა­მუ­შა­ვე­ბელ სა­წარ­მოს აა­შე­ნებ­და, თუმ­ცა ამ მი­მარ­თუ­ლე­ბით ჯერ არა­ფე­რი გა­კე­თე­ბუ­ლა...

- ქარ­ხნე­ბის აშე­ნე­ბა ახ­ლა­ხან გა­ცე­მუ­ლი პი­რო­ბაა. ამ პრო­ექ­ტის გან­ხორ­ცი­ე­ლე­ბის­თვის ფონ­დია შექ­მნი­ლი და პრო­ექ­ტე­ბი მზად­დე­ბა. ამას დრო სჭირ­დე­ბა. ორ ან სამ თვე­ში ქარ­ხნის აშე­ნე­ბა და ამუ­შა­ვე­ბა წარ­მო­უდ­გე­ნე­ლია. ამის­თვის ორი, სამი წელი მა­ინც არის სა­ჭი­რო...

- რამ­დე­ნად ეთან­ხმე­ბით "ნა­ცი­ო­ნა­ლუ­რი მოძ­რა­ო­ბის" წარ­მო­მად­გე­ნელ­თა გან­ცხა­დე­ბებს იმას­თან და­კავ­ში­რე­ბით, რომ ქვე­ყა­ნა­ში გა­სუ­ლი წლის 1-ლი ოქ­ტომ­ბრის შემ­დეგ სა­მუ­შაო ად­გი­ლე­ბი საგ­რძნობ­ლად შემ­ცირ­და?

- ამ მო­საზ­რე­ბას სა­ერ­თოდ არ ვე­თან­ხმე­ბი. დღეს ქვე­ყა­ნა­ში კონ­ტრაქ­ტით სულ 620.000 ადა­მი­ა­ნია და­საქ­მე­ბუ­ლი. სა­ხელ­მწი­ფო სამ­სა­ხუ­რი­დან თით­ქმის არა­ვინ გა­უ­თა­ვი­სუფ­ლე­ბი­ათ.

- ამა­ში დარ­წმუ­ნე­ბუ­ლი ხართ?

- შე­საძ­ლოა, 10 თუ 15% მარ­თლაც იყოს გა­თა­ვი­სუფ­ლე­ბუ­ლი, მაგ­რამ მათ ად­გილ­ზე სხვე­ბი მი­ი­ღეს. თა­ნაც, ეს 10 და 15% არა­ფერს ცვლის. რე­ა­ლუ­რად ქვე­ყა­ნა­ში ვა­კან­ტუ­რი ად­გი­ლე­ბი არ არის. თუმ­ცა, უნდა ით­ქვას, რომ უმუ­შევ­რო­ბის პრობ­ლე­მა ნამ­დვი­ლად გვაქვს. ამ პრობ­ლე­მის მოგ­ვა­რე­ბა "სა­მარ ჯო­ბე­ბით" და სხვა სა­მას­ხრო პროგ­რა­მე­ბით არ მოგ­ვარ­დე­ბა. ამას სჭირ­დე­ბა ბი­ნათმშე­ნებ­ლო­ბის, სოფ­ლის მე­ურ­ნე­ო­ბი­სა და ქი­მი­უ­რი მრეწ­ვე­ლო­ბის აღორ­ძი­ნე­ბა. ასე­ვე აუ­ცი­ლე­ბე­ლია ენერ­გე­ტი­კუ­ლი სექ­ტო­რის ამოქ­მე­დე­ბა. სამ­წუ­ხა­როა, რომ სა­ერ­თა­შო­რი­სო კომ­პა­ნი­ებ­მა შე­ა­ჩე­რეს სამ­ცხე-ჯა­ვა­ხე­თის ელექტრო­სად­გუ­რი­სა და ენ­გურ­ჰე­სის მშე­ნებ­ლო­ბა. აი, ეს არის ჩვე­ნი სატ­კი­ვა­რი.

- ვიდ­რე "ქარ­თუ­ლი ოც­ნე­ბა" ხე­ლი­სუფ­ლე­ბა­ში მო­ვი­დო­და, "ნა­ცი­ო­ნა­ლებს" კაშხლე­ბის მშე­ნებ­ლო­ბის გამო აკ­რი­ტი­კებ­დნენ და ქვეყ­ნის ფლო­რი­სა და ფა­უ­ნის გა­ნად­გუ­რე­ბა­ში ადა­ნა­შა­უ­ლებ­დნენ. სხვა­თა შო­რის, ასე­ვე იქ­ცე­ო­და "ნა­ცი­ო­ნა­ლუ­რი მოძ­რა­ო­ბაც", ხე­ლი­სუფ­ლე­ბა­ში მოს­ვლამ­დე. ამ თე­მით მა­ნი­პუ­ლი­რე­ბა მხო­ლოდ პო­ლი­ტი­კუ­რი თა­მა­შის ერთ-ერთი ხერ­ხია თუ კაშხლე­ბის აშე­ნე­ბით ქვე­ყა­ნას მარ­თლა ვა­ყე­ნებთ სე­რი­ო­ზუ­ლი რის­კე­ბის წი­ნა­შე?

- ძა­ლი­ან მომ­წონს, რომ "ქარ­თუ­ლი ოც­ნე­ბის" წარ­მო­მად­გე­ნელ­თა შე­ხე­დუ­ლე­ბე­ბი ცვა­ლე­ბა­დია. ეს ხე­ლი­სუფ­ლე­ბის ერთ-ერთ და­დე­ბით თვი­სე­ბა­დაც კი შე­იძ­ლე­ბა მი­ვიჩ­ნი­ოთ. შე­საძ­ლოა, ისი­ნი მარ­თლაც აპ­რო­ტეს­ტებ­დნენ კაშ­ხა­ლე­ბის მშე­ნებ­ლო­ბას, მაგ­რამ მას შემ­დეგ, რაც საქ­მე­ში ღრმად ჩა­ი­ხე­დეს, დარ­წმუნ­დნენ, რომ მცდარ გზას ად­გნენ. ასე­თი საქ­მის კე­თე­ბა ემო­ცი­ებ­ზე დაყ­რდნო­ბით არ შე­იძ­ლე­ბა, ზო­გი­ერთ შემ­თხვე­ვა­ში მკაც­რი და პრაგ­მა­ტუ­ლი გა­და­წყვე­ტი­ლე­ბე­ბიც უნდა მი­ვი­ღოთ. შე­საძ­ლოა, ეს რი­გი­თი ადა­მი­ა­ნე­ბის­თვის ნაკ­ლე­ბად გა­სა­გე­ბი იყოს, მაგ­რამ არა უშავს, მთა­ვა­რია, რომ ხალ­ხი არ მო­ვა­ტყუ­ოთ... ძა­ლი­ან კარ­გად მეს­მის ხუ­დო­ნის მო­სახ­ლე­ო­ბის. იქ მარ­თლაც არის პრობ­ლე­მე­ბი, კაშხლის აშე­ნე­ბის გამო ვი­ღა­ცის წი­ნაპ­რე­ბის საფ­ლა­ვი იტ­ბო­რე­ბა, ვი­ღა­ცის სა­ლო­ცა­ვი და ვი­ღა­ცის კარ-მი­და­მო. თუმ­ცა, ჩვენ უნდა ავირ­ჩი­ოთ: ან სენ­ტი­მენ­ტა­ლურ გან­წყო­ბებ­ზე ვთქვათ უარი, ან ქვე­ყა­ნის გან­ვი­თა­რე­ბა შევ­წყვი­ტოთ. სხვა­თა შო­რის, "ხუ­დო­ნ­ჰე­სის" მშე­ნებ­ლო­ბა ჯერ კი­დევ 80-იან წლებ­ში და­ი­გეგ­მა, მაგ­რამ სა­ზო­გა­დო­ე­ბამ საპ­რო­ტეს­ტო აქ­ცი­ე­ბით შე­ა­ჩე­რა. რა მო­ვი­გეთ? ჩვენ ისიც გვინ­და, რომ ჩვე­ნი ქვეყ­ნის ბუ­ნე­ბა ხე­ლუხ­ლე­ბე­ლი იყოს და ისიც, რომ "გუ­გლი­სა" და "ეიფ­ლის" ქვე­ყა­ნა ვი­ყოთ. ასე არ გა­მო­ვა. იმი­სათ­ვის, რომ ქვე­ყა­ნა­ში ეკო­ნო­მი­კუ­რი წინსვლა და­ი­წყოს, მი­ლი­ო­ნი სა­მუ­შაო ად­გი­ლი მა­ინც უნდა შე­იქ­მნას, ამას კი საკ­მა­ოდ დიდი ენერ­გო­მო­მა­რა­გე­ბა სჭირ­დე­ბა.

- ეკო­ლო­გე­ბი ამ­ბო­ბენ, რომ გა­მო­სა­ვა­ლი მცი­რე ჰე­სე­ბია...

- ის, ვინც ამას ამ­ბობს, ენერ­გე­ტი­კის გა­გე­ბა­ში არ არის. თქვენ შე­გიძ­ლი­ათ წარ­მო­იდ­გი­ნოთ, რო­გორ შეც­ვლის "ენ­გურ­ჰესს" (რო­მე­ლიც შვიდ მი­ლი­ონ მე­გა­ვატს გა­მო­ი­მუ­შა­ვებს) რამ­დე­ნი­მე მცი­რე ჰესი? მცი­რე ჰესი სა­შუ­ა­ლოდ 30, 40, ყვე­ლა­ზე დიდი - 100 მე­გა­ვატს გა­მო­ი­მუ­შა­ვებს. სხვა­თა შო­რის, ყაზ­ბეგ­ში 120 მე­გა­ვა­ტი სიმ­ძლავ­რის ჰესი შენ­დე­ბა და მა­გა­ზეც ვამ­ბობ, რომ შე­ღა­ვათს ვერ მოგ­ვცემს. ისე, ეკო­ლო­გებ­სა და "მწვა­ნე­ებს" ასე თუ ანაღ­ვლებთ ბუ­ნე­ბა, ჩვენ კი ნუ შეგ­ვა­ში­ნე­ბენ აპო­კა­ლიპ­ტუ­რი გან­ცხა­დე­ბე­ბით, თა­ვი­ან­თი საქ­მე შე­ას­რუ­ლონ პირ­ნათ­ლად.

- რას გუ­ლის­ხმობთ?

- მე არ მი­ნა­ხავს, რომ "მწვა­ნე­ებს" სად­მე ტყე გა­ე­შე­ნე­ბი­ნოთ, ან რეკ­რე­ა­ცი­უ­ლი ზონა აღედ­გი­ნოთ. ძა­ლი­ან მა­ინ­ტე­რე­სებს, რა­ტომ არ გა­აპ­რო­ტეს­ტეს და რა­ტომ არ გა­და­კე­ტეს გზა, რო­დე­საც ვი­ღაც იდი­ო­ტი კო­ჯრის ტყეს ჩეხ­და ან წავ­კის­ში უნი­კა­ლუ­რი ხე­ო­ბა რომ გა­ა­ნად­გუ­რეს? კარ­გი იქ­ნე­ბა, თუ თი­თო­ე­უ­ლი ჩვენ­გა­ნი პო­პუ­ლის­ტუ­რი გან­ცხა­დე­ბე­ბის გა­კე­თე­ბას თავს და­ვა­ნე­ბებთ და საქ­მეს რე­ა­ლუ­რად მივ­ხე­დავთ. ასეთ პი­რო­ბებ­ში ეკო­ნო­მი­კურ კრი­ზის­საც დავძლევთ და ყვე­ლა სხვა პრობ­ლე­მა­საც...

ხა­თუ­ნა ბახ­ტუ­რი­ძე

ჟურ­ნა­ლი "გზა"

(გა­მო­დის ხუთ­შა­ბა­თო­ბით)