მსოფ­ლი­ოს არა­ერ­თი ქვე­ყა­ნა დე­მოგ­რა­ფი­უ­ლი პრობ­ლე­მის წი­ნა­შე დგას. გა­ე­როს მო­ნა­ცე­მე­ბით, სა­ქარ­თვე­ლო იმ 20 სა­ხელ­მწი­ფოს შო­რი­საა, სა­დაც მო­სახ­ლე­ო­ბის რა­ო­დე­ნო­ბის შემ­ცი­რე­ბა შე­ი­ნიშ­ნე­ბა. შო­ბა­დო­ბით, 196-დან 164-ე ად­გილ­ზეა. ჩვენს ქვე­ყა­ნა­ში შვი­ლე­ბის თა­ო­ბა მათი მშობ­ლე­ბის თა­ო­ბის და­ახ­ლო­ე­ბით 70-80%-ს გა­ნა­ახ­ლებს. გა­ე­როს ეკო­ნო­მი­კურ და სო­ცი­ა­ლურ პრობ­ლე­მა­თა გან­ყო­ფი­ლე­ბის მიერ ჩა­ტა­რე­ბუ­ლი კვლე­ვის შე­დე­გე­ბი სა­გან­გა­შოა. ამ კვლე­ვის მი­ხედ­ვით, იმ შემ­თხვე­ვა­ში, თუ სა­ქარ­თვე­ლო­ში დე­მოგ­რა­ფი­უ­ლი პო­ლი­ტი­კა არ შე­იც­ვლე­ბა, პერ­სპექ­ტი­ვა შემ­დეგ­ნა­ი­რია: დღეს ჩვე­ნი მო­სახ­ლე­ო­ბის რა­ო­დე­ნო­ბა 4 მლნ 436400-ია, 2025 წლის­თვის - 3 მლნ 917000-მდე, ხოლო 2050 წლის­თვის - 2 მლნ 985000-მდე შემ­ცირ­დე­ბა.

ოფი­ცი­ა­ლუ­რი მო­ნა­ცე­მე­ბით, სა­ქარ­თვე­ლო­ში ყვე­ლა­ზე მეტი - 104000 ბავ­შვი 1961 წელს და­ი­ბა­და. 1990 წლამ­დე ყო­ველ­წლი­უ­რად სა­შუ­ა­ლოდ, 93000 ბავ­შვი იბა­დე­ბო­და. შო­ბა­დო­ბის მკვეთ­რი შემ­ცი­რე­ბა 1992 წლი­დან და­ი­წყო.

20 წელი გა­ვი­და მას შემ­დეგ, რაც სა­ქარ­თვე­ლო­ში 3 მარტს დე­დის დღეს აღ­ვნიშ­ნავთ. თა­ვის დრო­ზე ამ დღე­სას­წა­უ­ლის და­წე­სე­ბის ინი­ცი­ა­ტო­რი "სა­ქარ­თვე­ლოს დე­მოგ­რა­ფი­უ­ლი სა­ზო­გა­დო­ე­ბა" იყო. "და­მო­უ­კი­დებ­ლო­ბის მო­პო­ვე­ბის შემ­დეგ, არც ერ­თმა ხე­ლი­სუფ­ლე­ბამ არ გა­მო­ავ­ლი­ნა პო­ლი­ტი­კუ­რი ნება და დე­მოგ­რა­ფი­ულ პრობ­ლე­მებ­ზე ზრუნ­ვა პრი­ო­რი­ტე­ტად არ და­ი­სა­ხა", - ამ­ბობს ილი­ას სა­ხელ­მწი­ფო უნი­ვერ­სი­ტე­ტის დე­მოგ­რა­ფი­ი­სა და სო­ცი­ო­ლო­გი­ის ინ­სტი­ტუ­ტის დი­რექ­ტო­რი, პრო­ფე­სო­რი ავ­თან­დილ სუ­ლა­ბე­რი­ძე.

- სა­ქარ­თვე­ლო­ში დე­მოგ­რა­ფი­უ­ლი მდგო­მა­რე­ო­ბა დიდი ხა­ნია, არა­და­მაკ­მა­ყო­ფი­ლე­ბე­ლია. 1992 წლი­დან კი შო­ბა­დო­ბის დონე ვერ უზ­რუნ­ველ­ყოფს თა­ო­ბა­თა გა­ნახ­ლე­ბას. გარე მიგ­რა­ცი­ა­მაც არ­ნა­ხულ მას­შტაბს მი­აღ­წია. 2008 წელს უწ­მინ­დეს­სა და უნე­ტა­რეს ილია მე­ო­რეს გა­ვუ­ზი­ა­რე იდეა, ოჯა­ხე­ბის­თვის მე­სა­მე შვი­ლის გა­ჩე­ნის მო­წო­დე­ბის შე­სა­ხებ. იდეა მო­ე­წო­ნა და და­ა­მა­ტა, - მე­სა­მე და შემ­დგო­მი შვი­ლის ნათ­ლია მე ვიქ­ნე­ბიო. პატ­რი­არ­ქს უკვე 15000-მდე ნათ­ლუ­ლი ჰყავს. ერთ-ერ­თის, მას­თან ერ­თად, მეც ვარ და ძალ­ზე მე­ა­მა­ყე­ბა.

- რა­ტომ არ იქცა წლე­ბის მან­ძილ­ზე სა­ხელ­მწი­ფოს­თვის პრი­ო­რი­ტე­ტად დე­მოგ­რა­ფი­ულ მდგო­მა­რე­ო­ბა­ზე ზრუნ­ვა?

- სა­ხელ­მწი­ფომ ვე­რას­დროს მო­ი­ცა­ლა ამ პრობ­ლე­მის მო­საგ­ვა­რებ­ლად და არ გა­მო­ხა­ტა პო­ლი­ტი­კუ­რი ნება. 1990 წელს თბი­ლის­ში დე­მოგ­რა­ფი­ის სა­კი­თხზე სა­ერ­თა­შო­რი­სო სა­მეც­ნი­ე­რო კონ­ფე­რენ­ცია ჩა­ტარ­და, სა­დაც გან­ვა­ცხა­დე, თუ ქვე­ყა­ნა­ში დე­მოგ­რა­ფი­უ­ლი პო­ლი­ტი­კა არ გა­ტარ­დე­ბა, 2000 წლი­დან დე­პო­პუ­ლა­ცია და­ი­წყე­ბა-მეთ­ქი. ში­შის სა­ფუძ­ველს კი 1960-იანი წლე­ბი­დან შო­ბა­დო­ბის სწრა­ფი ტემ­პით შემ­ცი­რე­ბის ტენ­დენ­ცია მაძ­ლევ­და. როცა ქვე­ყა­ნამ და­მო­უ­კი­დებ­ლო­ბა გა­მო­ა­ცხა­და, პო­ლი­ტი­კურ­მა ქა­ოს­მა და ტე­რი­ტო­რი­უ­ლი მთლი­ა­ნო­ბის დარ­ღვე­ვამ გავ­ლე­ნა მო­ახ­დი­ნა სა­ზო­გა­დო­ე­ბის მო­თხოვ­ნი­ლე­ბა­თა სის­ტე­მა­ზე. უკან გა­და­ი­წია ბავ­შვის ყო­ლის მო­თხოვ­ნი­ლე­ბამ. ბევ­რი ოჯა­ხი ფი­ზი­კუ­რი გა­დარ­ჩე­ნის­თვის იბ­რძო­და. სა­ზღვარ­გა­რეთ შრო­მი­სუ­ნა­რი­ა­ნი, რეპ­რო­დუქ­ცი­უ­ლი ასა­კის მო­სახ­ლე­ო­ბა წა­ვი­და. მოხ­და ქორ­წი­ნე­ბე­ბის გა­და­ვა­დე­ბა. ოჯა­ხე­ბის უმე­ტე­სო­ბას აღარ სურ­და ჰყო­ლო­და არა­თუ 3 და მეტი შვი­ლი, არა­მედ ხდე­ბო­და მე­ო­რე შვი­ლის ყო­ლის გა­და­ვა­დე­ბაც. ბევრ ოჯახ­ში შე­მომ­ტა­ნი გახ­და ქალი, ამან კი შო­ბა­დო­ბის შემ­ცი­რე­ბა გა­ნა­პი­რო­ბა. ამ­ჟა­მად სა­ქარ­თვე­ლო­ში ქორ­წი­ნე­ბის ასა­კი გაზ­რდი­ლია: ქა­ლის­თვის ქორ­წი­ნე­ბის სა­შუ­ა­ლო ასა­კად 27 წელი იქცა, მა­მა­კა­ცის­თვის - 29-30. სას­წავ­ლებ­ლის დას­რუ­ლე­ბის შემ­დეგ, ახალ­გაზ­რდე­ბის უმე­ტე­სო­ბა კა­რი­ე­რის აწყო­ბა­ზე ფიქ­რობს. სწავ­ლის­კენ მიდ­რე­კი­ლე­ბა ვა­ჟებ­ზე მე­ტად, გო­გო­ნებს აქვთ. ბევ­რი მათ­გა­ნი უცხო­ეთ­ში აპი­რებს წას­ვლას, უმე­ტე­სო­ბა - სწავ­ლის გა­საგ­რძე­ლებ­ლად, მცი­რე ნა­წი­ლი - სა­ცხოვ­რებ­ლად. მერე იქვე თხოვ­დე­ბი­ან, ცო­ლე­ბი მოჰ­ყავთ. მა­ღა­ლა­ნა­ზღა­უ­რე­ბად სამ­სა­ხურს შო­უ­ლო­ბენ, კა­რი­ე­რას იწყო­ბენ და ბო­ლოს ახ­სენ­დე­ბათ ოჯა­ხის შექ­მნა. როცა 30 წელს გა­და­ცი­ლე­ბუ­ლი გო­გო­ნე­ბი სა­ქორ­წი­ნო "ბა­ზარ­ზე" გა­დი­ან, ამ ასა­კის ბი­ჭე­ბის ნაკ­ლე­ბო­ბაა.

- 3 მარ­ტი ანუ დე­დის დღე ახ­ლოვ­დე­ბა. თა­ვის დრო­ზე ამ დღე­სას­წა­უ­ლის და­წე­სე­ბის ინი­ცი­ა­ტო­რი თა­ვად იყა­ვით.

- დე­დის დღის და­წე­სე­ბის იდეა პარ­ლა­მენ­ტში "დე­მოგ­რა­ფი­უ­ლი სა­ზო­გა­დო­ე­ბის" სა­ხე­ლით შე­ვი­ტა­ნეთ. გვსურ­და, გა­ზა­ფხუ­ლის პირ­ველ შა­ბათს აღ­ნიშ­ნუ­ლი­ყო. ამ დღეს ყვე­ლა იმუ­შა­ვებ­და და გა­მო­მუ­შა­ვე­ბუ­ლი თან­ხა ავ­ტო­მა­ტუ­რად გა­და­ი­რი­ცხე­ბო­და დე­მოგ­რა­ფი­ულ ფონდში, რომ­ლი­თაც მოხ­დე­ბო­და მრა­ვალ­შვი­ლი­ა­ნი ოჯა­ხე­ბის დახ­მა­რე­ბა, მაგ­რამ ასე არ მოხ­და. ინი­ცი­ა­ტი­ვა 1993 წლის 2 მარტს, პა­რას­კევს გა­ნი­ხი­ლეს. მე­ო­რე დღეს, შა­ბა­თი, 3 მარ­ტი მო­დი­ო­და და დარ­ჩა ეს თა­რი­ღი დე­დის დღედ. მა­ნამ­დე, 1990 წელს კო­მუ­ნის­ტებს "გმი­რი დე­დის" წო­დე­ბა "ქარ­თვლის დე­დის" წო­დე­ბით შე­ვაც­ვლე­ვი­ნეთ. ზვი­ად გამ­სა­ხურ­დი­ას ხე­ლი­სუფ­ლე­ბა რომ მო­ვი­და, ყვე­ლა წო­დე­ბა გა­ა­უქ­მა, მხო­ლოდ "ქარ­თვლის დე­დის" წო­დე­ბა და­ტო­ვა. დე­ბუ­ლე­ბა­ში გვე­წე­რა: "ქარ­თვლის დე­დის" წო­დე­ბა ეძ­ლე­ვა 5 და მეტშ­ვი­ლი­ან დე­დას, რომ­ლის შვი­ლე­ბიც ლა­პა­რა­კო­ბენ ქარ­თულ ენა­ზე და ოჯახ­ში არა­ვი­ნაა ნა­სა­მარ­თლე­ვი. ამ წო­დე­ბის მქო­ნე ქალს 3.000 ლა­რამ­დე ხელ­ფა­სი­დან სა­შე­მო­სავ­ლო გა­და­სა­ხა­დი არ უნდა დაქ­ვი­თო­და. ეს მხო­ლოდ ფურ­ცელ­ზე და­წე­რილ კა­ნო­ნად დარ­ჩა. "ქარ­თვლის დე­დის" სტა­ტუ­სი არა­ვის­თვის მი­უ­ნი­ჭე­ბი­ათ.

- ბა­ტო­ნო ავ­თან­დილ, გა­ე­როს კვლე­ვე­ბი სა­ქარ­თვე­ლო­ში არ­სე­ბუ­ლი დე­მოგ­რა­ფი­უ­ლი მდგო­მა­რე­ო­ბის შე­სა­ხებ სა­გან­გა­შოა. მათი გათ­ვლით, 2050 წელს მო­სახ­ლე­ო­ბის რა­ო­დე­ნო­ბა 1 მლნ 170000-ით შემ­ცირ­დე­ბა. თქვე­ნი პროგ­ნო­ზიც ასე­თია?

- პროგ­ნო­ზი ყო­ველ­თვის არ მარ­თლდე­ბა. შე­იძ­ლე­ბა, სა­ქარ­თვე­ლო­ში და­ი­წყოს ეკო­ნო­მი­კუ­რი აღ­მავ­ლო­ბა, მო­ი­მა­ტოს შო­ბა­დო­ბამ, ქვეყ­ნი­დან გა­სუ­ლი ადა­მი­ა­ნე­ბი დაბ­რუნ­დნენ და მო­სახ­ლე­ო­ბის რა­ო­დე­ნო­ბა გა­ი­ზარ­დოს.

- ბოლო წლებ­ში შო­ბა­დო­ბა რო­გო­რია?

- პატ­რი­არ­ქის ინი­ცი­ა­ტი­ვამ შო­ბა­დო­ბა და­ახ­ლო­ე­ბით 20%-ით გა­ზარ­და. თუ წინა წლებ­ში სა­შუ­ა­ლოდ, 47000 ბავ­შვი იბა­დე­ბო­და, 2008 წელს 56000 ბავ­შვი და­ი­ბა­და, მომ­დევ­ნო წელს - 61000, ხოლო 2010 წელს - 63500. სულ, მე­სა­მე და მომ­დევ­ნო შვი­ლე­ბის და­ბა­დე­ბის მაჩ­ვე­ნე­ბე­ლი 3-4%-ით გა­ი­ზარ­და, მაგ­რამ ეს და­მა­ი­მე­დე­ბე­ლი არ არის. ჩემი გათ­ვლით, 2050 წლის­თვის სა­ქარ­თვე­ლოს მო­სახ­ლე­ო­ბა 500-600 ათა­სით შემ­ცირ­დე­ბა. რად­გან სა­ქარ­თვე­ლო­ში შო­ბა­დო­ბა 1990-იან წლებ­ში და­ბა­ლი იყო, 2015-2020 წლის­თვის, დე­დო­ბის ასაკ­ში გა­ცი­ლე­ბით ცოტა ქალი შევა, ვიდ­რე 1980-იან წლებ­ში იყო. როცა ქორ­წი­ნე­ბის გა­რე­შე და­ბა­დე­ბულ­თა მაჩ­ვე­ნე­ბელს ვაქ­ვეყ­ნებთ, ეს ციფ­რი რე­ა­ლუ­რი არ არის. მა­გა­ლი­თად, 2006 წელს ქორ­წი­ნე­ბის გა­რე­შე შო­ბა­დო­ბა 54% იყო. ეს და­სა­ჯე­რე­ბე­ლია? რე­ა­ლუ­რად, ეს მაჩ­ვე­ნე­ბე­ლი 4%-დან 6%-მდე თა­მა­შობს. უცხო­ელ დე­მოგ­რა­ფებ­საც ავუხ­სე­ნი, დიდ ციფრ­ზე იმი­ტომ ადის, რომ ჯვრის­წე­რას სა­ქარ­თვე­ლო­ში იუ­რი­დი­უ­ლი ძალა არ გა­აჩ­ნია. ბევ­რი წყვი­ლი ჯვარს იწერს და შვილს ისე აჩენს, რომ ხელი არ აქვს მო­წე­რი­ლი. მათი შვი­ლე­ბი ქორ­წი­ნე­ბის გა­რე­შე და­ბა­დე­ბუ­ლე­ბად ით­ვლე­ბი­ან. გვინ­და, რომ ჯვრის­წე­რას იუ­რი­დი­უ­ლი ძალა მი­ე­ნი­ჭოს. ქორ­წი­ნე­ბის მი­ნი­მა­ლურ ასა­კად გა­მო­ცხა­დე­ბუ­ლია 17 წელი. ეს "მკვდა­რი კა­ნო­ნი" რაში გვჭირ­დე­ბა? 16 წლის ასაკ­ში რომ და­ქორ­წინ­დნენ, დავ­სჯით, და­ვა­პა­ტიმ­რებთ თუ რა?! მრა­ვალ­შვი­ლი­ა­ნად ით­ვლე­ბა 5 და მეტშ­ვი­ლი­ა­ნი დედა, სა­შუ­ა­ლოშ­ვი­ლი­ა­ნია

3-4 შვი­ლის, ხოლო 1 და 2 შვი­ლის დედა - მცი­რეშ­ვი­ლი­ა­ნად. ვინ არის მარ­ტო­ხე­ლა დედა? სა­ქარ­თვე­ლო­ში ყვე­ლა ქალს, რო­მე­ლიც მე­უღ­ლეს­თან არის გა­შო­რე­ბუ­ლი ან ქვრი­ვია და შვი­ლებს ზრდის, მარ­ტო­ხე­ლა დე­დას ეძა­ხი­ან. მე ვსვამ კი­თხვას, მა­შინ გან­ქორ­წი­ნე­ბუ­ლი ან ქვრი­ვი ვი­ღას ვუ­წო­დოთ? მარ­ტო­ხე­ლად ით­ვლე­ბა ქალი, რო­მელ­მაც შვი­ლი ქორ­წი­ნე­ბის გა­რე­შე გა­ა­ჩი­ნა. სტა­ტუ­სე­ბის სა­კი­თხიც მო­საგ­ვა­რე­ბე­ლია.

- ამ პრობ­ლე­მებ­ზე ახ­ლან­დე­ლი ხე­ლი­სუფ­ლე­ბის წარ­მო­მად­გენ­ლებ­თან თუ გქონ­დათ ლა­პა­რა­კი?

- მქონ­და შეხ­ვედ­რა, მაგ­რამ ჯერ­ჯე­რო­ბით ქვეყ­ნის ბი­უ­ჯეტ­ში 20 მი­ლი­ო­ნის გა­მო­ნახ­ვა ვერ ხერ­ხდე­ბა, ერთ წლამ­დე ასა­კის ბავ­შვებს ყო­ველ­თვი­უ­რად 20-30 ლარი რომ მივ­ცეთ. წინა ხე­ლი­სუფ­ლე­ბას ამ თე­მა­ზე ლა­პა­რა­კი სა­ერ­თოდ არ უნ­დო­და. სა­ო­ჯა­ხო და დე­მოგ­რა­ფი­ულ პო­ლი­ტი­კა­ზე და­ვი­ცა­ვი დი­სერ­ტა­ცია, და­სა­ხუ­ლი მაქვს მი­მარ­თუ­ლე­ბე­ბი, რა და რო­გორ უნდა გა­ტარ­დეს.

- თქვენ რა მი­გაჩ­ნი­ათ მარ­თე­ბუ­ლად - რო­გორ უნდა გა­ტარ­დეს სა­ხელ­მწი­ფო პო­ლი­ტი­კა?

- პირ­ველ რიგ­ში, დე­პო­პუ­ლა­ცი­ის მქო­ნე რა­ი­ო­ნებს უნდა მი­ექ­ცეს ყუ­რა­დღე­ბა. მთი­ან რე­გი­ო­ნებ­ში შო­ბა­დო­ბის მაჩ­ვე­ნე­ბე­ლი ძა­ლი­ან და­ბა­ლია. იქ მცხოვ­რებ ადა­მი­ა­ნებს სტი­მუ­ლი უნდა ჰქონ­დეთ, რომ 3 და მეტ შვილ­ზე იფიქ­რონ. ამ თე­მა­ზე ზა­ქა­რია ქუც­ნაშ­ვილს და ზვი­ად ძი­ძი­გურს ვე­ლა­პა­რა­კე და მხარ­და­ჭე­რას დამ­პირ­დნენ. მე­ო­რე - ეს არის ჩვილ­თა სიკ­ვდი­ლი­ა­ნო­ბის პრობ­ლე­მა. სამ­ხრეთ სა­ქარ­თვე­ლო­ში შო­ბა­დო­ბის მაჩ­ვე­ნე­ბე­ლი და­ბა­ლი არ არის, მაგ­რამ ხში­რია ჩვილ­თა სიკ­ვდი­ლი­ა­ნო­ბა. აღ­ნიშ­ნულ რე­გი­ონ­ში დე­მოგ­რა­ფი­უ­ლი პო­ლი­ტი­კა ამ მი­მარ­თუ­ლე­ბით უნდა გა­ტარ­დეს.

- მშო­ბი­ა­რო­ბა რომ უფა­სო ხდე­ბა, ეს შო­ბა­დო­ბის მაჩ­ვე­ნე­ბელ­ზე თუ იმოქ­მე­დებს?

- ეს ძა­ლი­ან კარ­გი და მი­სა­სალ­მე­ბე­ლია, მაგ­რამ არა - საკ­მა­რი­სი. ვთვლი, რომ დეკ­რე­ტუ­ლი შვე­ბუ­ლე­ბის პე­რი­ო­დი 1 წლამ­დე უნდა გა­ფორმ­დეს. ბავ­შვი დე­დას­თან ერ­თად უნდა გა­ი­ზარ­დოს. დე­დას უნდა ჰქონ­დეს იმის გა­რან­ტია, რომ შვი­ლის გა­ჩე­ნის გამო სამ­სა­ხურს არ და­კარ­გავს.

დე­მოგ­რა­ფი­უ­ლი პო­ლი­ტი­კის გა­ტა­რე­ბა ქვეყ­ნის­თვის სა­სი­ცო­ცხლოდ მნიშ­ვნე­ლო­ვა­ნია. ახა­ლი მთავ­რო­ბის­თვის პრობ­ლე­მის მოგ­ვა­რე­ბა­ზე ზრუნ­ვა პრი­ო­რი­ტე­ტი უნდა გახ­დეს. აღ­სა­ნიშ­ნა­ვია, რომ ამ მხრივ სა­სი­კე­თო ნა­ბი­ჯე­ბი უკვე შე­ი­ნიშ­ნე­ბა. მზად­დე­ბა ცვლი­ლე­ბე­ბი სა­კა­ნონ­მდებ­ლო დო­ნე­ზე. 3 მარტს კი და­ფუძნ­და "სა­ქარ­თვე­ლოს დე­მოგ­რა­ფი­უ­ლი გან­ვი­თა­რე­ბის ფონ­დი", რომ­ლის შე­სა­ხე­ბაც ერთ-ერთი და­მა­არ­სე­ბე­ლი, "ქარ­თუ­ლი ოც­ნე­ბა-დე­მოკ­რა­ტი­უ­ლი სა­ქარ­თვე­ლოს" წევ­რი, სა­პარ­ლა­მენ­ტო ფრაქ­ცია "ქარ­თუ­ლი ოც­ნე­ბის" პიარ-მე­ნე­ჯე­რი თა­მარ ჩი­ბურ­და­ნი­ძე გვე­სა­უბ­რე­ბა.

- რამ­დე­ნა­დაც ჩემ­თვის ცნო­ბი­ლია, მსგავ­სი ფონ­დი სა­ქარ­თვე­ლო­ში პირ­ვე­ლად და­ფუძნ­და. ჯან­დაც­ვის სა­მი­ნის­ტრო­ში იყო დე­მოგ­რა­ფი­ის დე­პარ­ტა­მენ­ტი, რო­მე­ლიც წინა ხე­ლი­სუფ­ლე­ბამ გა­ა­უქ­მა. ეს იმ ქვე­ყა­ნა­ში, სა­დაც ბოლო 20 წელ­ზე მე­ტია, დე­მოგ­რა­ფი­უ­ლი მდგო­მა­რე­ო­ბა უა­რეს­დე­ბა.

- "დე­მოგ­რა­ფი­უ­ლი გან­ვი­თა­რე­ბის ფონ­დის" და­არ­სე­ბის იდეა თქვენ გე­კუთ­ვნით?

- მე, ბა­ტონ დი­მიტ­რი ხუნ­და­ძეს (პარ­ლა­მენ­ტის ჯან­დაც­ვის კო­მი­ტე­ტის თავ­მჯდო­მა­რე) და დე­მოგ­რაფ ან­ზორ თო­თა­ძეს. ამ პრობ­ლე­მა­ზე წლე­ბის მან­ძილ­ზე ვმუ­შა­ობ­დი. როცა პარ­ლა­მენ­ტში ახალ პრი­ო­რი­ტე­ტებ­ზე ვლა­პა­რა­კობ­დით, ერთ-ერთ პრი­ო­რი­ტე­ტად დე­მოგ­რა­ფი­ულ პრობ­ლე­მა­ზე ზრუნ­ვა და­ვა­სა­ხე­ლეთ. ვე­ლა­პა­რა­კეთ ქალ­ბა­ტონ მა­ნა­ნა კო­ბა­ხი­ძეს, ბა­ტონ ზა­ქა­რია ქუც­ნაშ­ვილს და ერ­თად და­ვი­წყეთ პრობ­ლე­მის მოგ­ვა­რე­ბა­ზე ზრუნ­ვა. გა­ე­როს დას­კვნას წინა ხე­ლი­სუფ­ლე­ბა სა­გულ­და­გუ­ლოდ მა­ლავ­და.

- ქარ­თვე­ლი დე­მოგ­რა­ფე­ბი ამ­ბო­ბენ, რომ პროგ­ნო­ზი ისე­თი სა­გან­გა­შო არ არის, რო­გო­რიც დას­კვნა­ში წე­რია.

- ქარ­თვე­ლი დე­მოგ­რა­ფე­ბის კომ­პე­ტენ­ტუ­რო­ბა­ში ეჭვი არ მე­პა­რე­ბა, მაგ­რამ საქ­მე ის არის, რომ სტა­ტის­ტი­კის და­სად­გე­ნად ფი­ნან­სებს ყო­ფი­ლი ხე­ლი­სუფ­ლე­ბა გა­მო­ყოფ­და, ის ხე­ლი­სუფ­ლე­ბა, რო­მე­ლიც გა­ე­როს მო­ნა­ცე­მებს გვი­მა­ლავ­და, რო­მელ­მაც მდგო­მა­რე­ო­ბის შე­სამ­სუ­ბუ­ქებ­ლად, წლე­ბის მან­ძილ­ზე არ იზ­რუ­ნა. რა თქმა უნდა, ასეთ პი­რო­ბებ­ში, სა­ერ­თა­შო­რი­სო ორ­გა­ნი­ზა­ცი­ის კვლე­ვის შე­დე­გებს მე­ტად ვენ­დო­ბი. მათ ციფ­რე­ბით გვი­თხრეს, რომ ქვე­ყა­ნას 2050 წლის­თვის დე­მოგ­რა­ფი­უ­ლი კა­ტას­ტრო­ფა ემუქ­რე­ბა: სა­ქარ­თვე­ლოს მო­სახ­ლე­ო­ბა 1 მლნ 170000 კა­ცით შემ­ცირ­დე­ბა. აზერ­ბა­ი­ჯა­ნის მო­სახ­ლე­ო­ბა 3 მი­ლი­ო­ნით მო­ი­მა­ტებს და 12 მი­ლი­ო­ნი გახ­დე­ბა, მა­ტე­ბა იქ­ნე­ბა ჩვენს მე­ზო­ბელ სომ­ხეთ­შიც. სა­ქარ­თვე­ლო­ში კი მო­სახ­ლე­ო­ბის შემ­ცი­რე­ბა ეთ­ნი­კუ­რი ქარ­თვე­ლე­ბის ხარ­ჯზე ხდე­ბა.

- თქვე­ნი ინ­ფორ­მა­ცი­ით, რე­გი­ო­ნე­ბის მი­ხედ­ვით რო­გო­რი მდგო­მა­რე­ო­ბაა?

- მო­სახ­ლე­ო­ბის რა­ო­დე­ნო­ბის შემ­ცი­რე­ბა ქვე­მო ქარ­თლსა (ეთ­ნი­კუ­რად აზერ­ბა­ი­ჯა­ნე­ლე­ბით და­სახ­ლე­ბულ რა­ი­ო­ნებ­ში) და მთი­ან აჭა­რა­ში (ეთ­ნი­კუ­რი ქარ­თვე­ლე­ბით და­სახ­ლე­ბულ­ში) არ შე­ი­ნიშ­ნე­ბა. არც სამ­ცხე-ჯა­ვა­ხეთ­შია ცუდი მდგო­მა­რე­ო­ბა. რაც შე­ე­ხე­ბა იმე­რეთს, კა­ხეთს, გუ­რი­ა­სა და სა­მეგ­რე­ლოს - ამ რე­გი­ო­ნებ­ში ძა­ლი­ან ცუდი მაჩ­ვე­ნე­ბე­ლი გვაქვს. იქ არ­სე­ბულ მდგო­მა­რე­ო­ბას კა­ტას­ტრო­ფუ­ლი შე­იძ­ლე­ბა ვუ­წო­დოთ. ქარ­თვე­ლი დე­მოგ­რა­ფე­ბის მო­ნა­ცე­მე­ბით, ზემო რა­ჭა­ში, 20-30 წლის შემ­დეგ, აღა­რა­ვინ იცხოვ­რებს. 2009 წლის მან­ძილ­ზე ონის რა­ი­ონ­ში სულ 3 ახალ­შო­ბი­ლი და­ი­ბა­და და 30-ზე მეტი ადა­მი­ა­ნი გარ­და­იც­ვა­ლა. თუ რამე არ ვი­ღო­ნეთ, მალე რაჭა ისე­ვე და­იც­ლე­ბა, რო­გორც - თუ­შე­თი და ხევ­სუ­რე­თი.

- პრობ­ლე­მის მოგ­ვა­რე­ბა­ში თა­ნად­გო­მას მთავ­რო­ბის წევ­რე­ბი თუ დაგ­პირ­დნენ?

- არა­ერ­თი მი­ნის­ტრი გა­მოგ­ვეხ­მა­უ­რა და ეს ძა­ლი­ან მა­ხა­რებს.

- გა­ე­როს მო­ნა­ცე­მე­ბი პრე­მი­ე­რის­თვის თუ არის ცნო­ბი­ლი?

- პრო­ექ­ტი, რო­მელ­ზეც მე და ან­ზორ თო­თა­ძემ ვი­მუ­შა­ვეთ, დი­მიტ­რი ხუნ­და­ძემ პრე­მი­ერ-მი­ნისტრს პი­რა­დად გა­აც­ნო. შეხ­ვედ­რას ეს­წრე­ბო­და და პრო­ცეს­ში აქ­ტი­უ­რად არის ჩაბ­მუ­ლი და­ვით სერ­გე­ენ­კო. აქვე მინ­და აღ­ვნიშ­ნო, რომ ერ­თა­დერ­თი რა­ი­ო­ნი სა­ქარ­თვე­ლო­ში, სა­დაც შო­ბა­დო­ბის ციფ­რი სიკ­ვდი­ლი­ა­ნო­ბის მაჩ­ვე­ნე­ბელ­ზე მა­ღა­ლია, არის სა­ჩხე­რის რა­ი­ო­ნი. ეს ვისი დამ­სა­ხუ­რე­ბაა, კარ­გად ვი­ცით. ბა­ტონ­მა ბი­ძი­ნამ გვი­თხრა, რომ და­სა­კარ­გი დრო არ გვაქვს, პრობ­ლე­მა­ზე ზრუნ­ვა სას­წრა­ფოდ უნდა და­ვი­წყოთ. ის ყვე­ლაფ­რის საქ­მის კურ­სშია და თვალს ადევ­ნებს ჩვენს საქ­მი­ა­ნო­ბას.

- პრობ­ლე­მის მოგ­ვა­რე­ბა­ზე მუ­შა­ო­ბას რო­გო­რი თა­ნა­მიმ­დევ­რო­ბით აპი­რებთ?

- მუ­შა­ო­ბა რამ­დე­ნი­მე მი­მარ­თუ­ლე­ბით არის ჩა­სა­ტა­რე­ბე­ლი. პირ­ვე­ლი, ეს არის დე­მოგ­რა­ფი­უ­ლი გან­ვი­თა­რე­ბის ფონ­დის შექ­მნა; მე­ო­რე - დე­მოგ­რა­ფი­უ­ლი გან­ვი­თა­რე­ბის კონ­ცეფ­ცი­ის შე­მუ­შა­ვე­ბა. კონ­ცეფ­ცია ბევრ დე­მოგ­რაფს ცალ-ცალ­კე აქვს შე­მუ­შა­ვე­ბუ­ლი. ჩვენ ყვე­ლას შევ­კრებთ, მოხ­დე­ბა აზ­რე­ბის გაც­ვლა, შე­ჯე­რე­ბა და მი­ვი­ღებთ სა­ერ­თო კონ­ცეფ­ცი­ას. საქ­მე­ში ჩარ­თუ­ლე­ბი იქ­ნე­ბი­ან ფი­ნან­სის­ტე­ბი, გა­ნათ­ლე­ბის და იუს­ტი­ცი­ის სა­მი­ნის­ტრო­ე­ბის წარ­მო­მად­გენ­ლე­ბი. არ­სე­ბობს 15 დე­მოგ­რა­ფი­უ­ლი საფრ­თხე, რო­მელ­თა გან­ხილ­ვაც სა­თი­თა­ოდ უნდა მო­ვა­წყოთ, აზრს ყვე­ლა პრო­ფე­სი­ო­ნალს ვკი­თხავთ.

- სხვა მცი­რე­რი­ცხო­ვა­ნი ერე­ბის გა­მოც­დი­ლე­ბას თუ გა­ით­ვა­ლის­წი­ნებთ?

- რა­საკ­ვირ­ვე­ლია, ამ მი­მარ­თუ­ლე­ბი­თაც ვმუ­შა­ობთ. ჩვენ­მა ინი­ცი­ა­ტი­ვამ ხალ­ხში დიდი ინ­ტე­რე­სი გა­მო­იწ­ვია. სხვა­დას­ხვა სფე­როს წარ­მო­მად­გენ­ლე­ბი გვი­კავ­შირ­დე­ბი­ან. გა­მოგ­ვეხ­მა­ურ­ნენ კლი­ნი­კე­ბი, ექი­მე­ბი და გა­მოთ­ქვეს მზად­ყოფ­ნა, უშ­ვი­ლო წყვი­ლებ­თან უსას­ყიდ­ლოდ იმუ­შა­ონ, ჩა­უ­ტა­რონ გა­მოკ­ვლე­ვე­ბი. ეს მხო­ლოდ და­სა­წყი­სია.

- რა იქ­ნე­ბა დე­მოგ­რა­ფი­უ­ლი გან­ვი­თა­რე­ბის ფონ­დის პრი­ო­რი­ტე­ტე­ბი და რით იქ­ნე­ბა თქვე­ნი საქ­მი­ა­ნო­ბა სა­ხელ­მწი­ფოს ინი­ცი­ა­ტი­ვე­ბის­გან გან­სხვა­ვე­ბუ­ლი?

- ჩვე­ნი პრი­ო­რი­ტე­ტი არის მო­წო­დე­ბა - ყვე­ლა ოჯახ­ში იყოს მე­სა­მე შვი­ლი. ძა­ლი­ან მნიშ­ვნე­ლო­ვა­ნი ინი­ცი­ა­ტი­ვით გა­მოვ­დი­ვართ. ჩვე­ნი მი­ზა­ნია, მე­სა­მე შვი­ლი ოჯახ­ში შე­მო­სავ­ლის ერთ-ერთი წყა­რო გახ­დეს. კონ­კრე­ტულ ციფრს ჯერ­ჯე­რო­ბით ვერ გე­ტყვით. ეს და­მო­კი­დე­ბუ­ლი იქ­ნე­ბა ფონ­დის ბი­უ­ჯეტ­ზე, მაგ­რამ აუ­ცი­ლებ­ლად იქ­ნე­ბა კო­ე­ფი­ცი­ენ­ტი: ფონ­დი გა­ნა­ხორ­ცი­ე­ლებს რე­გი­ო­ნულ პო­ლი­ტი­კას. სა­ზღვრის­პი­რა რა­ი­ო­ნებ­ში, მთი­ან რე­გი­ო­ნებ­ში დახ­მა­რე­ბის­თვის გა­მო­ყო­ფი­ლი თან­ხა გა­ცი­ლე­ბით მეტი იქ­ნე­ბა, ვიდ­რე - ბარ­ში მცხოვ­რებ­თათ­ვის. 2011 წელს ქვეყ­ნის მას­შტა­ბით 6700 ოჯახს მე­სა­მე ახალ­შო­ბი­ლი გა­უჩ­ნდა. ეს პატ­რი­არ­ქის მო­წო­დე­ბის წყა­ლო­ბით მოხ­და. რაც შე­ე­ხე­ბა 4, 5 და მეტშ­ვი­ლი­ან ოჯა­ხებს - მათ მი­ე­ცე­მათ დახ­მა­რე­ბა. წა­ხა­ლი­სე­ბუ­ლი იქ­ნე­ბი­ან მშობ­ლე­ბი მე­ო­რე შვი­ლის გა­ჩე­ნის­თვი­საც. ამ მხრივ, მო­ნა­ცე­მე­ბი მარ­თლაც სა­გან­გა­შოა. 2011 წელს ქვე­ყა­ნა­ში მხო­ლოდ 21000 მე­ო­რე შვი­ლი გაჩ­ნდა. ეს კა­ტას­ტრო­ფუ­ლად და­ბა­ლი ციფ­რია; 2010 წელ­თან შე­და­რე­ბით, 400 ბავ­შვით ნაკ­ლე­ბია. ფონ­დის სა­პა­ტიო თავ­მჯდო­მა­რე იქ­ნე­ბა დი­მიტ­რი ხუნ­და­ძე, დამ­ფუძ­ნებ­ლე­ბი: მე, ან­ზორ თო­თა­ძე, მო­დე­ლი თაკო ჩხე­ი­ძე. ეს რაც შე­ე­ხე­ბა ფონ­დის საქ­მი­ა­ნო­ბას. პრობ­ლე­მის მოგ­ვა­რე­ბა­ზე ზრუ­ნავს სა­ხელ­მწი­ფო. ისი­ნი სე­რი­ო­ზუ­ლი ინი­ცი­ა­ტი­ვე­ბით გა­მოვ­ლენ.

- ვცა­დე, ამ თე­მა­ზე ჯან­დაც­ვის სა­მი­ნის­ტროს წარ­მო­მად­გე­ნე­ლი ჩა­მე­წე­რა; პრეს­ცენ­ტრს და­ვუ­კავ­შირ­დი, მაგ­რამ მან არა­თუ არ უზ­რუნ­ველ­ყო ეს შეხ­ვედ­რა, ჩემს ზარს სა­ერ­თოდ არ უპა­სუ­ხა. თქვენ­თვის თუ არის ცნო­ბი­ლი, რა ინი­ცი­ა­ტი­ვე­ბით გა­მო­დის ხე­ლი­სუფ­ლე­ბა?

- ჯან­დაც­ვის სა­მი­ნის­ტრო ძა­ლი­ან სე­რი­ო­ზულ პა­კეტს ამ­ზა­დებს. უკვე ცნო­ბი­ლია, რომ მშო­ბი­ა­რო­ბა და 9 თვის მან­ძილ­ზე კონ­სულ­ტა­ცია უფა­სო იქ­ნე­ბა. თუ არ ვცდე­ბი, სა­ხელ­მწი­ფო და­ა­ფი­ნან­სებს უშ­ვი­ლო წყვი­ლე­ბის მკურ­ნა­ლო­ბის ხარჯსაც. რაც შე­ე­ხე­ბა დეკ­რე­ტულ შვე­ბუ­ლე­ბას - მო­გეხ­სე­ნე­ბათ, შრო­მის კო­დექ­სი იც­ვლე­ბა, იუს­ტი­ცი­ის სა­მი­ნის­ტრომ მოგ­ვიმ­ზა­და კა­ნონპ­რო­ექ­ტი. დეკ­რე­ტუ­ლი შვე­ბუ­ლე­ბით ისარ­გებ­ლებს რო­გორც ქალი, ასე­ვე - მა­მა­კა­ცი. რამ­დენხნი­ა­ნი იქ­ნე­ბა, ჯერ­ჯე­რო­ბით გა­და­წყვე­ტი­ლი არ არის. მალე სა­ზო­გა­დო­ე­ბის­თვის სხვა ინი­ცი­ა­ტი­ვე­ბიც გახ­დე­ბა ცნო­ბი­ლი. ბედ­ნი­ე­რი ვარ, რომ იმ გუნ­დის წევ­რი გახ­ლა­ვართ, რო­მელ­მაც და­ი­წყო ბრძო­ლა ამ პრობ­ლე­მის მო­საგ­ვა­რებ­ლად.

თა­მუ­ნა კვი­ნი­კა­ძე

ჟურ­ნა­ლი "გზა"

(გა­მო­დის ხუთ­შა­ბა­თო­ბით)