გა­სუ­ლი კვი­რის გან­მავ­ლო­ბა­ში, აშშ-ის პრე­ზი­დენტ დო­ნალდ ტრამ­პის მიერ და­წე­სე­ბუ­ლი ტა­რი­ფე­ბი ერთ-ერთ ყვე­ლა­ზე გან­ხილ­ვად სა­ერ­თა­შო­რი­სო თე­მად იქცა. სა­ტა­რი­ფო პო­ლი­ტი­კის მრა­ვალ­ჯე­რა­დი ცვლი­ლე­ბის პა­რა­ლე­ლუ­რად, გლო­ბა­ლურ ბაზ­რებ­ზე გა­ურ­კვევ­ლო­ბის დონე მნიშ­ვნე­ლოვ­ნად არის მო­მა­ტე­ბუ­ლი. მი­უ­ხე­და­ვად ამ სირ­თუ­ლე­ე­ბი­სა, ჩვენც, რო­გორც სხვა ეკო­ნო­მის­ტე­ბი მსოფ­ლი­ოს მას­შტა­ბით, მო­სა­ლოდ­ნე­ლი ეფექ­ტე­ბის შე­ფა­სე­ბას შე­ვეც­დე­ბით. ტა­რი­ფე­ბის და­წე­სე­ბა, თა­ვის­თა­ვად, გა­საკ­ვი­რი არა­ვის­თვის ყო­ფი­ლა - 10-20%-იანი უნი­ვერ­სა­ლუ­რი ტა­რი­ფი და შე­და­რე­ბით მა­ღა­ლი გა­და­სა­ხა­დი ცალ­კე­უ­ლი ქვეყ­ნის­თვის პრე­ზი­დენტ ტრამ­პის ჯერ კი­დევ წი­ნა­სა­არ­ჩევ­ნო და­პი­რე­ბას წარ­მო­ად­გენ­და. მა­შინ, რა შე­იც­ვა­ლა და რას ნიშ­ნავს მიმ­დი­ნა­რე მოვ­ლე­ნე­ბი ლარი/ევრო/დო­ლა­რის არ­ჩე­ვა­ნის სტრა­ტე­გი­ი­სა და სა­ქარ­თვე­ლოს ეკო­ნო­მი­კის­თვის?

უპირ­ვე­ლეს ყოვ­ლი­სა, გვსურს და­ვუბ­რუნ­დეთ ჩვენს ნო­ემ­ბრის პუბ­ლი­კა­ცი­ას „აშშ-ის არ­ჩევ­ნე­ბი და ლარი/ევრო/დო­ლა­რის სტრა­ტე­გია“, სა­დაც სწო­რედ ამა­ვე თე­მებ­ზე გვქონ­და სა­უ­ბა­რი. შე­გახ­სე­ნებთ, რომ, არ­ჩევ­ნე­ბის შემ­დეგ, აშშ დო­ლა­რი მნიშ­ვნე­ლოვ­ნად გამ­ყარ­და, რისი მი­ზე­ზიც აშშ-ში, ძლი­ე­რი ეკო­ნო­მი­კუ­რი ზრდის შე­ნარ­ჩუ­ნე­ბის ფონ­ზე, სა­ვაჭ­რო ბა­ლან­სის პო­ტენ­ცი­უ­რი გა­უმ­ჯო­ბე­სე­ბი­სა და საპ­რო­ცენ­ტო გა­ნაკ­ვე­თე­ბის მა­ღალ დო­ნე­ზე შე­და­რე­ბით ხან­გრძლი­ვად შე­ნარ­ჩუ­ნე­ბის მო­ლო­დი­ნე­ბი იყო. თუმ­ცა, ბოლო პე­რი­ოდ­ში მო­ლო­დი­ნე­ბი, სა­ვაჭ­რო ომის მზარ­დი საფრ­თხის შე­დე­გად, ეკო­ნო­მი­კუ­რი ზრდის მნიშ­ვნე­ლო­ვა­ნი შე­ნე­ლე­ბის­კენ შე­იც­ვა­ლა, რაც, ფე­დე­რა­ლურ სა­რე­ზერ­ვო სის­ტე­მა­ზე პო­ლი­ტი­კუ­რი გავ­ლე­ნე­ბის შე­საძ­ლო ზრდას­თან ერ­თად, ჩვენს პუბ­ლი­კა­ცი­ა­ში ერთ-ერთ უმ­თავ­რეს რის­კად იყო გა­მო­ყო­ფი­ლი. შე­დე­გად, აშშ-ში, მო­ნე­ტა­რუ­ლი პო­ლი­ტი­კის გამ­კაც­რე­ბულ დო­ნე­ზე შე­ნარ­ჩუ­ნე­ბის ნაც­ვლად, ტა­რი­ფე­ბის­გან გა­მოწ­ვე­უ­ლი ინფლა­ცი­უ­რი ზე­წო­ლის მი­უ­ხე­და­ვად, საპ­რო­ცენ­ტო გა­ნაკ­ვე­თის შემ­ცი­რე­ბის ალ­ბა­თო­ბა გა­ი­ზარ­და, რა­საც აშშ დო­ლა­რის გა­უ­ფა­სუ­რე­ბა მოჰ­ყვა. აღ­სა­ნიშ­ნა­ვია, რომ, ნო­ემ­ბრის მსგავ­სად, აშშ დო­ლა­რის დი­ნა­მი­კა ჯერ­ჯე­რო­ბით მხო­ლოდ მო­ლო­დი­ნე­ბის ცვლი­ლე­ბას ასა­ხავს. შე­სა­ბა­მი­სად, პროგ­ნო­ზის კუ­თხით მთა­ვა­რი რის­კი სწო­რედ ამ მო­ლო­დი­ნე­ბის მა­ტე­რი­ა­ლი­ზე­ბის ხა­რისხს უკავ­შირ­დე­ბა. აგ­რეთ­ვე, ჩვე­ნი პუბ­ლი­კა­ცი­ი­დან კვლავ გა­მოვ­ყოფთ არ­გუ­მენტს, რომ, მარ­თა­ლია ტა­რი­ფე­ბი რო­გორც აშშ-ში, ასე­ვე და­ნარ­ჩენ მსოფ­ლი­ო­ში, დიდი ალ­ბა­თო­ბით, ეკო­ნო­მი­კუ­რი ზრდის შე­ნე­ლე­ბას გა­მო­იწ­ვევს, მაგ­რამ უფრო მნიშ­ვნე­ლო­ვა­ნი ისაა, სად შემ­ცირ­დე­ბა ზრდა მე­ტად. რო­გორც აშშ დო­ლა­რის გა­უ­ფა­სუ­რე­ბი­დან ირ­კვე­ვა, ამ­ჟა­მად ბა­ზა­რი აშშ-ზე უფრო ძლი­ერ დარ­ტყმას ელის, ეს კი მომ­დევ­ნო თვე­ებ­ში, შე­საძ­ლოა, შე­იც­ვა­ლოს. რაც შე­ე­ხე­ბა ჩვენს მო­ლო­დი­ნებს, მოკ­ლე­ვა­დი­ან პე­რი­ოდ­ში ევ­როს მნიშ­ვნე­ლო­ვა­ნი ცვლი­ლე­ბა ჩვე­ნი სა­ბა­ზო სცე­ნა­რი არ არის. სა­შუ­ა­ლო­ვა­დი­ან პე­რი­ოდ­ში კი, რო­მე­ლიც ლარი/დო­ლა­რი/ევ­როს არ­ჩე­ვა­ნის სტრა­ტე­გი­ის მთა­ვარ ფო­კუსს წარ­მო­ად­გენს, კვლავ ევ­როს გამ­ყა­რე­ბაა მო­სა­ლოდ­ნე­ლი, რად­გან, ჩვე­ნი შე­ფა­სე­ბით, ევრო/დო­ლა­რი სა­შუ­ა­ლო-გრძელ­ვა­დი­ან ტრენდთან შე­და­რე­ბით ჯერ კი­დევ სუს­ტი რჩე­ბა, მათ შო­რის, უკვე შე­და­რე­ბით ნაკ­ლე­ბად, თუმ­ცა სა­ქარ­თვე­ლოს­თვის რის­კი­ა­ნო­ბი­სა და ეკო­ნო­მი­კუ­რი კავ­ში­რე­ბის თა­ვი­სე­ბუ­რე­ბე­ბის გათ­ვა­ლის­წი­ნე­ბი­თაც.

სა­ქარ­თვე­ლოს ეკო­ნო­მი­კა­ზე გავ­ლე­ნის კუ­თხით, ყვე­ლა­ფე­რი იმა­ზეა და­მო­კი­დე­ბუ­ლი, თუ სა­ბო­ლო­ოდ რა ფორ­მას მი­ი­ღებს აშშ-ის სა­ტა­რი­ფო პო­ლი­ტი­კა და შე­სა­ბა­მი­სი სა­პა­სუ­ხო ზო­მე­ბი, რად­გან ამ ეტაპ­ზე მდგო­მა­რე­ო­ბა, ფაქ­ტობ­რი­ვად, ყო­ველ­დღი­უ­რად იც­ვლე­ბა. გარ­და ამი­სა, შო­კის კომ­პლექ­სუ­რო­ბი­სა და მრა­ვალ­წახ­ნა­გოვ­ნე­ბი­დან გა­მომ­დი­ნა­რე, მო­სა­ლოდ­ნე­ლია მას­შტა­ბუ­რი მე­ო­რა­დი ეფექ­ტე­ბი. მი­უ­ხე­და­ვად ამი­სა, გა­მოვ­ყოფთ გავ­ლე­ნის ძი­რი­თად არ­ხებს.

სა­ქარ­თვე­ლო, რო­გორც მცი­რე ზო­მის ღია ეკო­ნო­მი­კა, სა­გა­რეო გა­რე­მოს ცვლი­ლე­ბის მი­მართ საკ­მა­ოდ მო­წყვლა­დია. აშშ-ის ტა­რი­ფე­ბის გლო­ბა­ლურ ეკო­ნო­მი­კურ ზრდა­ზე გავ­ლე­ნის შე­ფა­სე­ბა კვლე­ვე­ბის მი­ხედ­ვით გან­სხვავ­დე­ბა, თუმ­ცა არ­სე­ბობს კონ­სენ­სუ­სი, რომ სა­ერ­თა­შო­რი­სო ვაჭ­რო­ბის შე­ფერ­ხე­ბა ზრდის ფარ­თო მას­შტა­ბით შე­ნე­ლე­ბას გა­მო­იწ­ვევს. აღ­სა­ნიშ­ნა­ვია, რომ, იდი­ო­სინ­კრა­ტულ ფაქ­ტო­რებ­თან ერ­თად, სა­ქარ­თვე­ლოს ეკო­ნო­მი­კურ ზრდა­ზე მოქ­მე­დი მნიშ­ვნე­ლო­ვა­ნი ფაქ­ტო­რი პარტნი­ო­რი ქვეყ­ნე­ბის ეკო­ნო­მი­კუ­რი მდგო­მა­რე­ო­ბაა. უცხო­უ­რი ვა­ლუ­ტის შე­მო­დი­ნე­ბის მთა­ვა­რი წყა­რო­ე­ბი­დან, შე­და­რე­ბით მძი­მე დარ­ტყმის წი­ნა­შე, მა­ღა­ლი ალ­ბა­თო­ბით, შე­საძ­ლოა, ევ­რო­კავ­ში­რი, აშშ, ის­რა­ე­ლი და ჩი­ნე­თი აღ­მოჩ­ნდნენ. გარ­და ამი­სა, სხვა პარტნი­ო­რე­ბი, მა­გა­ლი­თად მე­ზო­ბე­ლი თურ­ქე­თი და სომ­ხე­თი, ევ­რო­კავ­ში­რის ეკო­ნო­მი­კას­თან მჭიდ­როდ არი­ან და­კავ­ში­რე­ბუ­ლი და, შე­სა­ბა­მი­სად, მე­ო­რა­დი ეფექ­ტე­ბის მი­მართ მო­წყვლა­დი არი­ან. ამავდრო­უ­ლად, ნავ­თო­ბის მწარ­მო­ე­ბე­ლი ქვეყ­ნე­ბი - რუ­სე­თი, აზერ­ბა­ი­ჯა­ნი, ყა­ზა­ხე­თი და სა­უ­დის არა­ბე­თი - უცხო­უ­რი ვა­ლუ­ტის შე­მო­დი­ნე­ბებ­ში ერ­თობ­ლი­ვად ევ­რო­კავ­შირ­ზე მა­ღალ წილს აღ­წე­ვენ. ბოლო პე­რი­ოდ­ში ნავ­თო­ბის ფა­სე­ბი, რე­ცე­სი­ის საფრ­თხის მა­ტე­ბის ფონ­ზე, მნიშ­ვნე­ლოვ­ნად არის შემ­ცი­რე­ბუ­ლი. მი­უ­ხე­და­ვად იმი­სა, რომ სა­ქარ­თვე­ლო ნავ­თო­ბპ­რო­დუქ­ტე­ბის წმინ­და იმ­პორ­ტი­ო­რია და, შე­სა­ბა­მი­სად, ნავ­თო­ბის და­ბა­ლი ფა­სე­ბით პირ­და­პირ სარ­გებ­ლობს, ასეთ დროს ქვე­ყა­ნა ნავ­თო­ბის მწარ­მო­ებ­ლე­ბის­გან შე­და­რე­ბით და­ბალ სა­ვა­ლუ­ტო შე­მო­დი­ნე­ბებ­საც იღებს. თუმ­ცა უნდა აღი­ნიშ­ნოს, რომ ჩვე­ნი შე­ფა­სე­ბით, აღ­ნიშ­ნუ­ლი ფაქ­ტო­რე­ბი ერ­თმა­ნეთს დიდ­წი­ლად აბა­ლან­სებს. აგ­რეთ­ვე, გა­მოვ­ყოფთ, რომ ევ­როს გამ­ყა­რე­ბა ის­ტო­რი­უ­ლად სა­ქარ­თვე­ლო­ში უფრო მა­ღალ ეკო­ნო­მი­კურ ზრდას ემ­თხვე­ვა, თუმ­ცა ამ­ჯე­რად გა­სათ­ვა­ლის­წი­ნე­ბე­ლია მო­თხოვ­ნის შე­სუს­ტე­ბის ეფექ­ტიც.

სა­ერ­თო ჯამ­ში, სხვა­დას­ხვა სცე­ნარ­ში მრა­ვალ­გვა­რი გან­ვი­თა­რე­ბაა მო­სა­ლოდ­ნე­ლი, თუმ­ცა პარტნი­ორ ქვეყ­ნებ­ში ეკო­ნო­მი­კუ­რი ზრდის შე­ნე­ლე­ბა სა­ქარ­თვე­ლოს ეკო­ნო­მი­კის­თვის ცალ­სა­ხად ნე­გა­ტი­ურ ფაქ­ტორს წარ­მო­ად­გენს. ჩვე­ნი შე­ფა­სე­ბით, თუკი უტა­რი­ფო სცე­ნარ­თან შე­და­რე­ბით 2025 წელს ჩი­ნეთ­ში ეკო­ნო­მი­კუ­რი ზრდა 1.5 პრო­ცენ­ტუ­ლი პუნ­ქტით შემ­ცირ­დე­ბა, აშშ-ში 1 პრო­ცენ­ტუ­ლი პუნ­ქტით და ევ­რო­კავ­შირ­ში - 0.5 პრო­ცენ­ტუ­ლი პუნ­ქტით, სა­ქარ­თვე­ლო­ში ზრდა 0.4-0.5 პრო­ცენ­ტუ­ლი პუნ­ქტით და­იკ­ლებს, ჩვენს სა­ბა­ზო სცე­ნარ­თან შე­და­რე­ბით. დარ­ჩე­ნილ ძი­რი­თად სა­ვაჭ­რო პარტნი­ო­რებ­ზე მო­სა­ლოდ­ნე­ლი გავ­ლე­ნის გათ­ვა­ლის­წი­ნე­ბით კი, ჯა­მუ­რი გავ­ლე­ნა 0.6-0.7 პრო­ცენ­ტულ პუნ­ქტამ­დე გა­იზ­რდე­ბა.

მსგავ­სი სა­გა­რეო შო­კე­ბი, რა­საკ­ვირ­ვე­ლია, ლა­რის კურ­სზეც ახ­დენს გავ­ლე­ნას, თუმ­ცა, ჩვე­ნი შე­ფა­სე­ბით, ლარ­ზე მოქ­მედ წამ­ყვან ფაქ­ტო­რად შიდა კომ­პო­ნენ­ტი რჩე­ბა, მოკ­ლე­ვა­დი­ან პე­რი­ოდ­ში მა­ინც, რის გა­მოც მნიშ­ვნე­ლო­ვა­ნი მერ­ყე­ო­ბა ჩვენს სა­ბა­ზო სცე­ნა­რად არ გა­ნი­ხი­ლე­ბა. თა­ვის­თა­ვად, დო­ლა­რის და­სუს­ტე­ბა ლა­რის გამ­ყა­რე­ბის არ­გუ­მენ­ტია, თუმ­ცა მნიშ­ვნე­ლო­ვა­ნია სა­ქარ­თვე­ლოს ძი­რი­თად სა­ვაჭ­რო-ეკო­ნო­მი­კურ პარტნი­ო­რებ­ზე ზე­გავ­ლე­ნაც. სა­ვა­ლუ­ტო შე­მო­დი­ნე­ბე­ბის შე­საძ­ლო კლე­ბა, ეკო­ნო­მი­კურ ზრდას­თან ერ­თად, ლა­რის­თვი­საც ნე­გა­ტი­უ­რი გან­ვი­თა­რე­ბაა. ამას­თან, თუ სა­მო­მავ­ლოდ სა­ვაჭ­რო პარტნი­ო­რი ქვეყ­ნე­ბის ვა­ლუ­ტე­ბი ტა­რი­ფე­ბის სა­პა­სუ­ხოდ გა­უ­ფა­სურ­დე­ბა, ლა­რის რე­ა­ლუ­რი ეფექ­ტუ­რი გაც­ვლი­თი კურ­სის გამ­ყა­რე­ბა (ქარ­თუ­ლი სა­ქონ­ლის რე­ა­ლურ გა­მო­სა­ხუ­ლე­ბა­ში გაძ­ვი­რე­ბა) აგ­რეთ­ვე ნე­გა­ტი­უ­რი ფაქ­ტო­რი იქ­ნე­ბა, რად­გან, ჩვე­ნი შე­ფა­სე­ბით, რე­ა­ლუ­რი გაც­ვლი­თი კურ­სი წო­ნას­წო­რულ ნიშ­ნულ­თან ახ­ლო­საა. მი­უ­ხე­და­ვად იმი­სა, რომ, ჩვე­ნი აზ­რით, ლა­რის გამ­ყა­რე­ბის უარ­ყო­ფი­თი ეფექ­ტი კონ­კუ­რენ­ტუ­ნა­რი­ა­ნო­ბა­ზე მაკ­რო დო­ნე­ზე ნაკ­ლე­ბად იკ­ვე­თე­ბა, ეს დას­კვნა, შე­საძ­ლოა, სხვა­დას­ხვა სექ­ტო­რის­თვის გან­სხვა­ვე­ბუ­ლი იყოს. ამ მხრივ ასე­ვე მნიშ­ვნე­ლო­ვა­ნია სებ-ის მიერ სა­ვა­ლუ­ტო რე­ზერ­ვე­ბის შევ­სე­ბის მიმ­დი­ნა­რე დი­ნა­მი­კა.

რაც შე­ე­ხე­ბა ეფექტს ინფლა­ცი­ა­ზე, იგი მჭიდ­რო­დაა და­კავ­ში­რე­ბუ­ლი ეკო­ნო­მი­კუ­რი ზრდი­სა და გაც­ვლი­თი კურ­სის დი­ნა­მი­კას­თან. ზო­გა­დად, ცალ­კე აღე­ბუ­ლი ტა­რი­ფე­ბი ინფლა­ცი­უ­რი უფრო შე­ერ­თე­ბულ შტა­ტებ­ში იქ­ნე­ბა, ვიდ­რე და­ნარ­ჩენ მსოფ­ლი­ო­ში. ამას­თან, და­ბა­ლი ზრდა სუსტ ერ­თობ­ლივ მო­თხოვ­ნას მო­ი­აზ­რებს და დე­ზინფლა­ცი­უ­რია, ამი­ტომ, შე­საძ­ლოა, სრუ­ლად გა­და­წო­ნოს მი­წო­დე­ბის მხრი­დან გაზ­რდი­ლი ინფლა­ცი­უ­რი რის­კე­ბი. თუმ­ცა, ეს მხო­ლოდ მა­ში­ნაა შე­საძ­ლე­ბე­ლი, თუ აშშ დო­ლა­რი არ გამ­ყარ­დე­ბა. უშუ­ა­ლოდ სა­ქარ­თვე­ლოს კუ­თხით, მოკ­ლე­ვა­დი­ან პე­რი­ოდ­ში მო­სა­ლოდ­ნე­ლია ნავ­თო­ბის ფა­სე­ბის გლო­ბა­ლუ­რი კლე­ბის ეფექ­ტის სწრა­ფი გა­და­ცე­მა ად­გი­ლობ­რივ ბა­ზარ­ზე. ჩვე­ნი შე­ფა­სე­ბით, ბენ­ზი­ნის ფა­სის კლე­ბა ინფლა­ცი­ას უკვე მომ­დევ­ნო თვე­ში 0.1-0.2 პრო­ცენ­ტუ­ლი პუნ­ქტით შე­ამ­ცი­რებს, ხოლო, თუ გლო­ბა­ლუ­რი ფა­სე­ბი არ­სე­ბულ დო­ნე­ზე შე­ნარ­ჩუნ­და, ინფლა­ცი­ის შემ­ცი­რე­ბის კუ­თხით კონ­ტრი­ბუ­ცია პო­ტენ­ცი­უ­რად 0.5 პრო­ცენ­ტულ პუნ­ქტს მი­აღ­წევს.

და­სას­რულ, აშშ-სთან უშუ­ა­ლო ეკო­ნო­მი­კუ­რი კავ­ში­რე­ბის მხრივ, სა­ქარ­თვე­ლო­დან აშშ-ში ექ­სპორ­ტი დიდ­წი­ლად ფე­რო­შე­ნად­ნო­ბე­ბის­გან შედ­გე­ბა, რომ­ლე­ბიც ტა­რი­ფე­ბის­გან გან­თა­ვი­სუფ­ლე­ბუ­ლია. ამავდრო­უ­ლად, სა­ქარ­თვე­ლოს სა­ვაჭ­რო ბა­ლან­სი აშშ-სთან ის­ტო­რი­უ­ლად თით­ქმის ყო­ველ­თვის უარ­ყო­ფი­თი იყო, ბოლო წლებ­ში კი, ავ­ტო­მო­ბი­ლე­ბის მზარ­დი იმ­პორ­ტის ფონ­ზე, მნიშ­ვნე­ლოვ­ნად გა­უ­ა­რეს­და. შე­დე­გად, სა­ქარ­თვე­ლო იმ ქვეყ­ნე­ბის სი­ა­ში მოხ­ვდა, რო­მელ­თაც მი­ნი­მა­ლუ­რი, 10%-იანი ტა­რი­ფი და­უ­წეს­დათ. სა­ერ­თო ჯამ­ში, მე­ო­რა­დი ეფექ­ტე­ბის­გან გან­სხვა­ვე­ბით, პირ­და­პი­რი ეფექ­ტის მო­სა­ლოდ­ნე­ლი გავ­ლე­ნა უმ­ნიშ­ვნე­ლოა.

იხი­ლეთ პუბ­ლი­კა­ცი­ის სრუ­ლი ვერ­სია შემ­დეგ ბმულ­ზე: https://tbccapital.ge/ge/publications/all-publications/singleview/30006774-macro-update-georgia

R