მე­დი­ა­სივ­რცე­ში გავ­რცელ­და იმ ახალ­გაზ­რდე­ბის ნა­წი­ლის ფო­ტო­ე­ბი და სა­ხე­ლე­ბი, რომ­ლე­ბიც, სა­ვა­რა­უ­დოდ, "ტვ პირ­ვე­ლის" ჟურ­ნა­ლისტსა და ოპე­რა­ტორს და­ესხნენ თავს. "მთა­ვა­რი არ­ხის" მიერ გა­მოქ­ვეყ­ნე­ბულ პირ­თა სი­ა­ში მოხ­სე­ნი­ე­ბუ­ლია ლუკა თო­ფუ­რი­ძე, რო­მე­ლიც ე.წ ტი­ტუშ­კე­ბის მიერ სას­ტი­კად ნა­ცემ "ტვ პირ­ვე­ლის“ ოპე­რა­ტორ გი­ორ­გი შე­წი­რულს ფეხ­ზე წა­მოდ­გო­მა­ში ეხ­მა­რე­ბა.

ლუკა თო­ფუ­რი­ძე ნო­დარ დუმ­ბა­ძის შვი­ლიშ­ვი­ლის, ნო­დარ თო­ფუ­რი­ძის ვა­ჟია.

ნო­დარ თო­ფუ­რი­ძემ სო­ცი­ა­ლურ ქსელ­ში გა­მო­აქ­ვეყ­ნა სტა­ტუ­სი, რო­მელ­შიც წერს:

"დღეს გავ­რცელ­და მო­ძა­ლა­დე­ე­ბის სია, სა­დაც შე­ტა­ნი­ლია ჩემი შვი­ლის ლუკა თო­ფუ­რი­ძის სა­ხე­ლი.ეს არის პრო­ვო­კა­ცია. ადა­მი­ა­ნი რო­მელ­საც ახუ­რავს პომ­პო­ნი­ა­ნი ქუდი და არ უკე­თია პირ­ბა­დე, მი­დის ძა­ლა­დო­ბის ად­გილ­ზე და ეხ­მა­რე­ბა ძირს დაგ­დე­ბულ ოპე­რა­ტორს. იმ ად­გილ­თან მი­ახ­ლო­ე­ბა­და ადა­მი­ა­ნის დახ­მა­რე­ბა, სა­დაც დიდი საფრ­თხეა მი­მაჩ­ნია, რომ არის მა­მა­ცო­ბა, რო­მელ­საც ბევ­რი ვერ გა­ბე­დავს. კაც­მა ფეხ­ზე წა­მო­ა­ყე­ნა და­ზა­რა­ლე­ბუ­ლი და მი­ეხ­მა­რა მას პირ­ვე­ლი ნა­ბი­ჯე­ბის გა­დად­გმა­ში, შემ­დეგ და­ტო­ვა ად­გი­ლი და აბ­სო­ლუ­ტუ­რად სხვა მი­მარ­თუ­ლე­ბით წა­ვი­და. იგი იქ­ცე­ვა დინ­ჯად და თავ­და­ჯე­რე­ბუ­ლად, რაც ასეთ სი­ტუ­ა­ცი­ა­ში ერ­თა­დერ­თი სწო­რი მოქ­მე­დე­ბაა, თუ არა და, და­ზა­რა­ლე­ბუ­ლი თა­ვი­სას იტყვის. ად­გილს ტო­ვებს იმი­ტომ, რომ აქვს პი­რო­ბი­თი მსჯავ­რი და­დე­ბუ­ლი და ერი­დე­ბა "შარს". ვე­ლა­პა­რა­კე და ასე მი­თხრა, " მამა ასე სწო­რად არას­დროს მოვ­ქცე­ულ­ვა­რო". უბ­რა­ლო ბრალს ნუ დას­დებთ ადა­მი­ანს!

ახლა მე და ჩემს წი­ნა­აღ­მდე­გო­ბას რაც შე­მე­ხე­ბა ... დღეს რო­გორც არას­დროს, ვარ სუ­ლით მტკი­ცე, მშვი­დი და ჯი­უ­ტი. გული მაქვს რკი­ნის და დღეს მოვ­დი­ვარ აქ­ცი­ა­ზე ბა­ბუ­ა­ჩე­მის დრო­შით, რო­მე­ლიც გვქონ­და გულ­რიფშში, აფხა­ზეთ­ში. ეს ამო­მა­ვა­ლი მზის დრო­შაა და ია­პო­ნურს ჰგავს. ია­პო­ნია რა­ინ­დე­ბის-სა­მუ­რა­ე­ბის ქვე­ყა­ნაა!“

ქვე­ყა­ნა­ში მიმ­დი­ნა­რე პრო­ცე­სებ­ზე ambebi.ge სა­მარ­თლის დოქ­ტორ ნო­დარ თო­ფუ­რი­ძეს ესა­უბ­რა, რო­მე­ლიც მო­ნა­წი­ლე­ობს დე­და­ქა­ლა­ქის ცენ­ტრში გა­მარ­თულ საპ­რო­ტეს­ტო აქ­ცი­ებ­ში.

- ბა­ტო­ნო ნო­დარ, რა სა­ერ­თო ჰქონ­და ლუ­კას ე.წ. ტი­ტუშ­კებ­თან, რომ­ლებ­მაც უმო­წყა­ლოდ სცე­მეს ოპე­რა­ტო­რი გი­ორ­გი წი­ლო­სა­ნი, იც­ნობს მათ?

- სრუ­ლი პა­სუ­ხის­მგებ­ლო­ბით შე­მიძ­ლია გან­ვა­ცხა­დო, რომ ეს არის ბინ­ძუ­რი პრო­ვო­კა­ცია და დე­დუქ­ცი­უ­რი მე­თო­დის გა­მო­ყე­ნე­ბით, ჩემ­თვის მისი მე­ქა­ნიზ­მია გა­მო­აშ­კა­რა­ვე­ბუ­ლი. ამ ეტაპ­ზე ჩემს გან­ცხა­დე­ბას მეტს არა­ფერს და­ვა­მა­ტებ­დი. მომ­ხრე ვარ და­მო­უ­კი­დე­ბელ­მა მარ­თლმსა­ჯუ­ლე­ბამ აწარ­მო­ოს პრო­ცე­სი, დღე­ვან­დელ მო­ცე­მუ­ლო­ბა­ში სხვა ყვე­ლა­ფე­რი იქ­ნე­ბა ფარ­სი. ვინ იყ­ვნენ თავ­დამ­სხმე­ლე­ბი და­ნამ­დვი­ლე­ბით არ ვიცი, თუმ­ცა მე­დი­ას აქვს გარ­კვე­უ­ლი მო­საზ­რე­ბე­ბი და მეც სწო­რედ ამას გა­მო­ვეხ­მა­უ­რე ჩემს გან­ცხა­დე­ბა­ში. ლუკა თო­ფუ­რი­ძე არა­ვი­თა­რი "ტი­ტუშ­კა" არ არის, არც რა­ი­მე დაჯ­გუ­ფე­ბის წევ­რია, თა­ვი­სუ­ფა­ლი ადა­მი­ა­ნია და თა­ვის შე­ხე­დუ­ლე­ბა აქვს ცხოვ­რე­ბა­ზე. არის წე­სი­ე­რი და შე­იძ­ლე­ბა ზოგ­ჯერ არა­მო­წეს­რი­გე­ბუ­ლი კაცი. "საქ­მე­მან შენ­მან გა­მო­გა­ჩი­ნოს", - ეს პრინ­ცი­პი არა მხო­ლოდ ბიბ­ლი­უ­რია, არა­მედ სის­ხლის სა­მარ­თლებ­რი­ვიც. დას­ჯა­დი არის ქმე­დე­ბა ან გან­ზრახ­ვა (მცდე­ლო­ბა). ამ ტი­პის და­ნა­შა­უ­ლი გა­უფრ­თხი­ლებ­ლო­ბით ვერ იქ­ნე­ბა ჩა­დე­ნი­ლი. ლუკა თო­ფუ­რი­ძე სა­ხეს არას­დროს მა­ლავს. და­მა­ტე­ბით გე­ტყვით, რომ ეს არის ადა­მი­ა­ნი, რო­მე­ლიც თა­ვი­სი სურ­ვი­ლით ჩა­ე­წე­რა სა­ქარ­თვე­ლოს სა­კონ­ტრაქ­ტო არ­მი­ა­ში. მას იზი­დავს შე­ი­ა­რა­ღე­ბა, მი­ლი­ტა­რის­ტია, ასე ვთქვათ. იცით ამას რა მოჰ­ყვა? ლუკა ორ კვი­რა­ში და­ი­თხო­ვეს მა­ღა­ლი IQ - ს გამო, შე­იძ­ლე­ბა მე­თა­ურს არ და­ე­მორ­ჩი­ლო­სო. სხვა­თა შო­რის, ნი­ურნ­ბერ­გის პრო­ცე­სის ერთ-ერთი პრინ­ცი­პია ის, რომ და­ნა­შა­უ­ლებ­რივ ბრძა­ნე­ბას არ უნდა და­ე­მორ­ჩი­ლო. ია­რა­ღის მი­მართ მიდ­რე­კი­ლე­ბა ნო­დარ დუმ­ბა­ძე­საც ჰქონ­და და მის დიდ ბა­ბუ­ა­საც - სუ­ლე­ი­მან დი­ა­სა­მი­ძე­საც - ბა­თუ­მის ოლ­ქის (სა­მუს­ლი­მა­ნო სა­ქარ­თვე­ლოს 1918-21 წლე­ბი) მდი­ვანს, რო­მელ­მაც თა­ნა­მებ­რძო­ლებ­თან ერ­თად უარი გა­ნა­ცხა­და ავ­ტო­ნო­მი­ის თურ­ქეთ­თან შე­ერ­თე­ბა­ზე. ამის და­მა­დას­ტუ­რე­ბე­ლი ფო­ტო­დო­კუ­მენ­ტი გვაქვს ოჯახ­ში. პი­რა­დად მე ნო­და­რის გაზ­რდი­ლი ვარ, რაც მძი­მე ტვირ­თად მა­წევს მთე­ლი ცხოვ­რე­ბა. პი­რა­დი ცხოვ­რე­ბა, ფაქ­ტობ­რი­ვად, შე­ზღუ­დუ­ლი მაქვს, თუმ­ცა ვცდი­ლობ მე თვი­თონ, ჩემი ნე­ბით ვიყო ბო­ლომ­დე ტრან­სპა­რან­ტუ­ლი.

- გა­მო­კი­თხვა­ზე თუ და­ი­ბა­რეს ლუკა?

- არა­ვი­თა­რი უწყე­ბა არ მო­სუ­ლა, ტე­ლე­ფო­ნის მეშ­ვე­ო­ბით თუ და­ი­ბა­რეს, არ ვიცი.

- ზო­გა­დად, რას იტყვით გა­მო­ხატ­ვის თა­ვი­სუფ­ლე­ბის შე­ზღუდ­ვი­სა და ჟურ­ნა­ლის­ტებ­ზე თავ­დას­ხმის ფაქ­ტებ­ზე, რა­საც დღეს ვხე­დავთ ან რაში სჭირ­დე­ბა ხე­ლი­სუფ­ლე­ბას ძა­ლა­დო­ბის წა­ხა­ლი­სე­ბა?

- გა­მო­ხატ­ვის თა­ვი­სუფ­ლე­ბა ერთ-ერთი მთა­ვა­რი ბურ­ჯია, რა­საც დე­მოკ­რა­ტია ეყ­რდნო­ბა. იგი და­სა­ცა­ვია ყო­ველ­თვის, ვი­ნა­ი­დან არის თა­ვი­სუ­ფა­ლი სა­ზო­გა­დო­ე­ბის ერთ-ერთი მა­საზ­რდო­ე­ბე­ლი. სხვა­ნა­ი­რად რო­გორ უნდა შე­ვა­ფა­სო? სხვა­თა შო­რის, მე­დი­ა­სა­მარ­თლის სპე­ცი­ა­ლის­ტი ვარ, ოქსფორდში მაქვს გავ­ლი­ლი ეს სწავ­ლე­ბა. ოქსფორ­დი მა­მა­თა და შვილ­თა ბრძო­ლის აკ­ვა­ნი (პე­და­გო­გებ­მა სტუ­დენ­ტებს სის­ხლი­ა­ნი კა­ლო­ე­ბი მო­უ­წყვეს, რაც სა­მარ­ცხვი­ნო ლა­ქად დარ­ჩა მათ ის­ტო­რი­ა­ში) და ჯონ ლო­კის სამ­შობ­ლო­ცაა. იქ არის დაკ­რძა­ლუ­ლი "ლე­გი­ტი­მუ­რი ამ­ბო­ხის თე­ო­რი­ის“ ავ­ტო­რი.

მოდი ახლა მთა­ვარ სათ­ქმელს - სის­ტე­მუ­რი ძა­ლა­დო­ბის სა­კითხს და­ვუბ­რუნ­დეთ.

ცოტა შო­რი­დან და­ვი­წყებ... დღეს ჩვენ მოწ­მე­ნი გავ­ხდით სა­ქარ­თვე­ლო­ში დე­ნა­ცი­ფი­კა­ცი­ის რუ­სუ­ლი პრო­ცე­სი­სა. არ­ჩევ­ნე­ბამ­დე ამა­ზე იყო კი­დეც სა­უ­ბა­რი, რო­დე­საც რე­ჟი­მის ყვე­ლა მო­წი­ნა­აღ­მდე­გე კო­ლექ­ტი­უ­რად შე­რა­ცხეს ნა­ცი­ო­ნა­ლის­ტად. ამ რამ­დე­ნი­მე დღის წინ კი ე.წ. პრე­მი­ერ­მა გა­მოგ­ვი­ცხა­და, სა­ზო­გა­დო­ე­ბის წი­აღ­ში ყო­ველ­გვა­რი თა­ნა­ცხოვ­რე­ბა (კო­ჰა­ბი­ტა­ცია) უმ­კაც­რე­სად აღ­მო­ი­ფხვრე­ბაო. ქარ­თვე­ლებს ნა­ცი­ო­ნა­ლიზ­მში ბრა­ლი ჯერ კი­დევ ზვი­ად გამ­სა­ხურ­დი­ას დროს დაგ­ვდეს - ტერ­მი­ნი "პრო­ვინ­ცი­უ­ლი ფა­შიზ­მი“ სხვა არა­ფე­რი იყო. დღეს "ლი­ბე­რა­ლურ ფა­შიზ­მში გვა­და­ნა­შა­უ­ლე­ბენ“, ეს არის ლუ­ბი­ან­კას პო­ლი­ტი­კა - იმას რა­საც თა­ვად სჩა­დის, შენ­ვე გაბ­რა­ლებს. ფსი­ქო­ლო­გი­ა­ში, პი­როვ­ნულ დო­ნე­ზე, ამას პრო­ექ­ცია ეწო­დე­ბა. შემ­დეგ ეს იმით გაგ­რძელ­და, რომ თით­ქოს ჩვენ მო­ვა­წყვეთ გე­ნო­ცი­დი სა­მა­ჩაბ­ლო­ში 2008 წელს... მერე ყვე­ლა ის, ვინც არ ეთან­ხმე­ბო­და ამ რე­ჟიმს, მო­ი­ნათ­ლა "კო­ლექ­ტი­ურ ნა­ცად" და ომის პარ­ტი­ად“.

ტერ­მი­ნე­ბი "დე­ნა­ცი­ფი­კა­ცია - დე­მი­ლი­ტა­რი­ზა­ცია“ მეტი კი არა­ფე­რია, სწო­რედ ზე­მოთ­ქმუ­ლია ნა­გუ­ლის­ხმე­ვი. ჩვე­უ­ლებ­რი­ვი მსმე­ნე­ლი ამას ვერ აღიქ­ვამს, ვი­ნა­ი­დან ამას დაკ­ვირ­ვე­ბა, ცოდ­ნა და ანა­ლი­ზი სჭირ­დე­ბა. სპე­ცი­ა­ლის­ტე­ბი ვაკ­ვირ­დე­ბით ყვე­ლა­ფერს... ბა­ბუ­ა­ჩე­მის ფრა­ზას თუ მო­ვიშ­ვე­ლი­ებ - "ჩვე­ნი კოლ­მე­ურ­ნე­ო­ბის თავ­მჯდო­მა­რე, სა­ხელს და გვარს არ და­ვა­სა­ხე­ლებ“, არ­ჩევ­ნე­ბამ­დე დაგვპირ­და ნი­ურნ­ბერ­გის პრო­ცე­სის გა­მარ­თვას სა­ქარ­თვე­ლო­ში. რა­ხან ნი­ურნ­ბერ­გის პრო­ცეს­ზე მიდ­გა სა­უ­ბა­რი, რო­გორც სა­ერ­თა­შო­რი­სო სის­ხლის სა­მარ­თლის სპე­ცი­ა­ლის­ტი და სა­ერ­თა­შო­რი­სო სა­მარ­თლის დოქ­ტო­რი ვი­ტყვი, რომ დღე­ვან­დე­ლი De facto ხე­ლი­სუფ­ლე­ბის, მა­შა­სა­და­მე "ხიშ­ტებ­ზე“ მდგა­რი ძა­ლა­უფ­ლე­ბის მოქ­მე­დე­ბა­ნი სწო­რედ რომ ჰგავს ჰიტ­ლე­რე­ლე­ბის მოქ­მე­დე­ბას თა­ვი­სი ხა­სი­ა­თით და არა ხა­რის­ხით, თუმ­ცა ძა­ლა­დო­ბის ეს დი­ნა­მი­კა თუ შე­ნარ­ჩუნ­და, ისე ვი­თარ­დე­ბა პრო­ცე­სე­ბი, ხა­რის­ხიც არ და­ა­ყოვ­ნებს, იგი ახ­ლო­საა, ჰო­რი­ზონტზეც კი მო­ჩანს. მა­გა­ლი­თის­თვის მო­ვიყ­ვან 1946 წლის 18 მარ­ტის ჰერ­მან გე­რინ­გის და­კი­თხვის ოქ­მის სტე­ნოგ­რა­მას. რო­დე­საც მას მთა­ვა­რი ბრალ­მდე­ბე­ლი ჯეკ­სო­ნი ეკი­თხე­ბა, თუ რა მიზ­ნით არ შე­ას­რუ­ლა პარ­ტი­ამ არ­ჩევ­ნებ­ში გერ­მა­ნე­ლი ხალ­ხის­თვის მი­ცე­მუ­ლი პი­რო­ბა და რა­ტომ გა­ა­უქ­მა პარ­ლა­მენ­ტა­რიზ­მი? გე­რინ­გი მარ­ტი­ვად პა­სუ­ხობს - "აღარ იყო ამის სა­ჭი­რო­ე­ბა, მო­ვი­გეთ არ­ჩევ­ნე­ბიო". კი მაგ­რამ, ოპო­ზი­ცია რა­ტომ აკ­რძა­ლე­თო? - პა­სუხს მოს­დევს მე­ო­რე შე­კი­თხვა. ბრალ­დე­ბუ­ლი ამა­ზეც ნათ­ლად პა­სუ­ხობს - "ოპო­ზი­ცია ხელს უშ­ლი­და ჩვე­ნი მიზ­ნე­ბის გან­ხორ­ცი­ე­ლე­ბა­სო“. რაც შე­ე­ხე­ბა ეგ­ზე­კუ­ცი­ებს, მა­შა­სა­და­მე, ადა­მი­ა­ნებ­თან უმო­წყა­ლო და და­მამ­ცი­რე­ბელ მო­პყრო­ბას, ამის­თვის ნი­ურნ­ბერ­გში მსჯავ­რი და­ე­დო "სის­ხლი­ან ძაღლ - კალ­ტენბ­რუ­ნერს“. დღე­ვან­დე­ლი ჩვე­ნი ჯა­ლა­თე­ბი, და­ნა­შა­უ­ლებ­რი­ვი ბრძა­ნე­ბე­ბის გამ­ცემ­ნი (შსს-ს კო­რუმ­პი­რე­ბულ მა­ღალ­ჩი­ნოს­ნებს ვგუ­ლის­ხმობ), მის გზა­ზე დგა­ნან, ისი­ნი რა­ღაც კვა­ზი კალ­ტენბ­რუ­ნე­რე­ბი არი­ან, ოღონდ, ღმერ­თმა დაგ­ვი­ფა­რა და, ამ სის­ხლი­ა­ნი ჯა­ლა­თის დო­ნეს ვერ აღ­წე­ვენ (თუმ­ცა ადა­მი­ა­ნე­ბის მი­მართ და­მო­კი­დე­ბუ­ლე­ბა გარ­კვე­ულ­წი­ლად მსგავ­სია). ვხე­დავთ, რო­გორ ხდე­ბა აქ­ცი­ე­ბის "ლო­კა­ლი­ზა­ცია“ და "და­შოშ­მი­ნე­ბა“ შავ მან­ქა­ნებ­ში, სა­დარ­ბა­ზო­ებ­ში და სახ­ლებ­ში. გა­მო­ი­ხა­ტე­ბა შო­რე­ულ პროს­პექ­ტებ­ზე თავ­და­საღ­წე­ვად გა­სუ­ლი ადა­მი­ა­ნე­ბის დევ­ნა­ში, მან­ქა­ნე­ბი­დან გად­მოთ­რე­ვა­სა და თავ­ზე გა­დავ­ლა­ში. რა ხდე­ბა? ვარ­შა­ვის გე­ტოს დარ­ბე­ვე­ბი ხომ არ გა­გონ­დე­ბათ? ადა­მი­ა­ნე­ბის გა­ტა­ცე­ბა და მათი სამ­ყოფ­ლის და­მალ­ვის პრაქ­ტი­კა ნი­ურნ­ბერ­გში გა­მო­აშ­კა­რავ­და "Nacht und Nebel Erlass”, "წყვდი­ა­დი და ჯან­ღი“ - ჰიტ­ლე­რის 1941 წლის 7 დე­კემ­ბრის დი­რექ­ტი­ვით. სა­ყუ­რა­დღე­ბოა, რომ მე­სა­მე რა­იხ­ში ყვე­ლა არა­ა­და­მი­ა­ნო­ბა ფორ­მა­ლუ­რად კა­ნო­ნით იყო გათ­ვა­ლის­წი­ნე­ბუ­ლი. დღეს ამ ვი­თა­რე­ბა­ში კა­ნო­ნიც კი არ ით­ვა­ლის­წი­ნებს ამ ყვე­ლა­ფერს, ხოლო სის­ხლის სა­მარ­თლებ­რი­ვი დევ­ნის - ე.წ. "მარ­თლმსა­ჯუ­ლე­ბის გან­ხორ­ცი­ე­ლე­ბის“ სა­მარ­თლებ­რი­ვი ნორ­მე­ბი ში­ნა­არ­სის­გან დაც­ლი­ლი ინ­სტრუ­მენ­ტია - "ხელ­კე­ტია“ ფაქ­ტობ­რი­ვად. ასე რომ, დღეს თუ ვინ­მე უნდა უფრთხო­დეს ნი­ურნ­ბერგს, ეს თა­ვად გან­სა­ჯეთ ვინ არის.

- წი­ნა­აღ­მდე­გო­ბის ტალ­ღა ქვე­ყა­ნა­ში მა­ინც ე.წ. რუ­სუ­ლი კა­ნო­ნის მი­ღე­ბის შემ­დეგ აზ­ვირთდა...

- "რუ­სუ­ლი კა­ნო­ნის“ მი­ღე­ბი­სას "კვი­რის პა­ლიტ­რას“ მი­ვე­ცი ინ­ტერ­ვიუ და ჯერ კი­დევ ლე­გი­ტი­მუ­რი ძა­ლა­უფ­ლე­ბა გა­ვაფრ­თხი­ლე, არ გა­მო­ვა "შავ­ფორ­მი­ა­ნე­ბის“ მხრე­ბით, ძა­ლით, უარ­გუ­მენ­ტოდ "ადა­მი­ა­ნე­ბის გაწ­ვრთნა“ და და­ნა­შა­ულს ნუ ჩა­ი­დენთ, ქვას თავს ნუ შე­უშ­ვერთ-მეთ­ქი. არ მქონ­და პრე­ტენ­ზია ხე­ლი­სუფ­ლე­ბი­სათ­ვის ჭკუა და­მე­რი­გე­ბი­ნა, პროგ­ნო­ზი გა­ვა­კე­თე, უბ­რა­ლოდ.

- არც დე­ი­დას­თან - ქეთი დუმ­ბა­ძეს­თან გქო­ნი­ათ აზ­რთა გაც­ვლა-გა­მოც­ვლა ამ კა­ნო­ნის ავ­კარ­გი­ა­ნო­ბა­ზე?

- არა, მი­მაჩ­ნია, რომ ტი­რა­ნი­ა­თა შო­რის ყვე­ლა­ზე დიდი ტი­რა­ნია გონ­ზე ტი­რა­ნი­აა. ოჯახ­ში პო­ლი­ტი­კა­ზე არ ვკა­მა­თობთ, გულ­წრფე­ლად გე­უბ­ნე­ბით, სხვა­ნა­ი­რი ურ­თი­ერ­თო­ბე­ბი გვაქვს და პო­ლი­ტი­კას ჩრდილს არ ვა­ყე­ნე­ბი­ნებთ პი­როვ­ნულ ურ­თი­ერ­თო­ბებს. მიყ­ვარს დე­ი­და­ჩე­მი...

- რამ­დე­ნი­მე დღის წინ მწე­რალ­თა კავ­შირ­ში რაც მოხ­და (ნო­დარ მა­ჭა­რაშ­ვი­ლის ინ­ცი­დენტს ვგუ­ლის­ხმობ), ამა­ზე რა რე­აქ­ცია გქონ­დათ?

- ჩემს ად­გილ­ზე თქვენ რა რე­აქ­ცია გექ­ნე­ბო­დათ?

- უხერ­ხუ­ლად ვიგ­რძნობ­დი თავს...

- ჰო და ჩათ­ვა­ლეთ, რომ ჩემი პა­სუ­ხიც ეგაა.

- კონ­სტი­ტუ­ცი­ის უგუ­ლე­ბელ­ყო­ფა­სა და ხე­ლი­სუფ­ლე­ბის სა­მარ­თლებ­რი­ვი ჩარ­ჩო­ე­ბი­დან გას­ვლა­ზე რას იტყვით, სა­ბო­ლო­ოდ რას მო­უ­ტანს ეს სა­ხელ­მწი­ფოს?

- რაც შე­ე­ხე­ბა პო­ლი­ტი­კურ პრე­ფე­რენ­ცი­ებს (პარ­ტი­ე­ბის მხარ­და­ჭე­რას ვგუ­ლის­ხმობ), ისი­ნი არ მაქვს, ყვე­ლა­ფერს ვაკ­ვირ­დე­ბი ადა­მი­ა­ნის უფ­ლე­ბა­თა ჭრილ­ში, რა­საც პრო­ფე­სი­აც მა­ვალ­დე­ბუ­ლებს და სინ­დი­სიც. ჩემს თა­ო­ბას, ბავ­შვო­ბი­დან,14-15 წლი­დან ქუ­ჩა­ში გვი­წევს დგო­მა, ფაქ­ტობ­რი­ვად, სა­ქარ­თვე­ლოს რეს­პუბ­ლი­კის "გავ­რო­შე­ბის“ თა­ო­ბა ვართ, რო­მე­ლიც სა­ქარ­თვე­ლოს სა­ხელ­მწი­ფო­ებ­რი­ვი და­მო­უ­კი­დებ­ლო­ბის აღ­დგე­ნას ლა­მობ­და. იმ დროს მშობ­ლე­ბი თა­ვად გვი­კე­რავ­დნენ დრო­შებს. პი­რა­დი შე­ხე­ბა (პი­რად ურ­თი­ერ­თო­ბას არ ვგუ­ლის­ხმობ) გვქონ­და ეროვ­ნულ-გან­მა­თა­ვი­სუფ­ლე­ბე­ლი მოძ­რა­ო­ბის ლი­დე­რებ­თან, მაგ. პი­რა­დად მე მე­რაბ კოს­ტა­ვას არა მხო­ლოდ ხმა და მოძ­რა­ო­ბის მა­ნე­რა, არა­მედ სურ­ნე­ლიც კი მახ­სოვს.

დღეს თით­ქმის ყვე­ლა არ­ჩევ­ნე­ბის შე­დე­გებ­ზე და­ვობს, ასე ვთქვათ, ქარ­თვე­ლი ხალ­ხის ნე­ბის უგუ­ლე­ბელ­ყო­ფა­ზე და ეს მარ­თა­ლი­ცაა. ქარ­თვე­ლი ხალ­ხის ნება მე­რამ­დე­ნე­დაა უგუ­ლე­ბელ­ყო­ფი­ლი?! 1991 წლის 31 მარ­ტის რე­ფე­რენ­დუმ­ში სა­ქარ­თვე­ლოს მო­სახ­ლე­ო­ბის თით­ქმის 90-მა პრო­ცენ­ტმა სა­ხელ­მწი­ფო­ებ­რი­ვი და­მო­უ­კი­დებ­ლო­ბის აღ­დგე­ნა 1918-1921 წლე­ბის სა­ქარ­თვე­ლოს დე­მოკ­რა­ტი­უ­ლი რეს­პუბ­ლი­კის გაგ­რძე­ლე­ბას, იუ­რი­დი­ულ ტერ­მი­ნებს თუ მო­ვიხ­მობთ - მის კონ­ტი­ნუ­ი­ტეტს და­უ­კავ­ში­რა, ვი­ნა­ი­დან რე­ფე­რენ­დუ­მის კი­თხვა ასე ჟღერ­და: "გსურთ თუ არა სა­ქარ­თვე­ლოს რეს­პუბ­ლი­კის სა­ხელ­მწი­ფო­ებ­რი­ვი და­მო­უ­კი­დებ­ლო­ბის აღ­დგე­ნა 1918 წლის, 26 მა­ი­სის აქ­ტის სა­ფუძ­ველ­ზე?“ გარ­და ამი­სა, 1990 წლის 9 მარტს საბ­ჭო­თა სა­ქარ­თვე­ლომ რიგ­გა­რე­შე XIII სე­სი­ა­ზე სა­კუ­თა­რი არ­სე­ბო­ბა და შექ­მნის მი­ზე­ზე­ბი უკა­ნო­ნოდ გა­მო­ა­ცხა­და. 1991 წლის 9 აპ­რილს, რე­ფე­რენ­დუ­მის შე­დე­გებ­ზე დაყ­რდნო­ბით მი­ღე­ბულ იქნა სა­ქარ­თვე­ლოს სა­ხელ­მწი­ფო­ებ­რი­ვი და­მო­უ­კი­დებ­ლო­ბის აღ­დგე­ნის აქტი, რო­მელ­შიც ხაზ­გას­მუ­ლი იყო, რომ “სა­ქარ­თვე­ლო საბ­ჭო­თა კავ­ში­რის შე­მად­გენ­ლო­ბა­ში ნე­ბა­ყოფ­ლო­ბით არ შე­სუ­ლა“ ...

1995 წლის კონ­სტი­ტუ­ცია, რო­მე­ლიც არა­ერ­თხელ "გა­და­ხი­ეს“ და ყვე­ლა რე­ჟიმ­მა რო­გორც პროკ­რუს­ტეს სა­რე­ცე­ლი ისე მო­ირ­გო, სა­ქარ­თვე­ლოს სა­ხელ­მწი­ფო­ებ­რი­ო­ბას სსრკ-ს დაშ­ლას და დსთ-ს შექ­მნის თა­რიღს უკავ­ში­რებს, მა­შა­სა­და­მე რუ­სულ, პოს­ტიმ­პე­რი­ულ სა­მარ­თალს.

"დიდ­მა კონ­სტი­ტუ­ცი­ო­ნა­ლის­ტმა კო­ბა­ხი­ძემ“ ეს კონ­სტი­ტუ­ცი­აც გა­და­წე­რა და თა­ვად­ვე და­არ­ღვია. ახლა კო­მი­კუ­რი სი­ტუ­ა­ცი­აა, რომ ამ არა­კონ­სტი­ტუ­ცი­უ­რი კონ­სტი­ტუ­ცი­ის დაც­ვას მას­ვე ვთხოვთ. აქამ­დე მი­იყ­ვა­ნეს ქარ­თვე­ლი ხალ­ხი... აღ­მოჩ­ნდა, რომ სა­ხელ­მწი­ფომ თავი ამო­წუ­რა, ვერ შე­ას­რუ­ლა მას­ზე და­კის­რე­ბუ­ლი მო­ვა­ლე­ო­ბე­ბი (მხო­ლოდ გარ­კვე­უ­ლი ვა­დით შე­ას­რუ­ლა რა­ღაც ფუნ­ქცი­ე­ბი). იგი დე­კო­რა­ცია იყო და სა­მარ­თლებ­რი­ვი თვალ­საზ­რი­სით სა­ფუძ­ვე­ლი იმა­ნენ­ტუ­რად გა­მოც­ლი­ლი ჰქონ­და. არ­ჩევ­ნე­ბის გა­ყალ­ბე­ბა დღე­ვან­დე­ლი მოვ­ლე­ნე­ბის გა­მომ­წვე­ვი მი­ზე­ზი კი არ არის, არ­ჩევ­ნე­ბის გა­ყალ­ბე­ბა სა­ხელ­მწი­ფოს შე­უმ­დგა­რო­ბის შე­დე­გია, ის რუ­სუ­ლი კა­ნო­ნი­სა და სა­მარ­თლის მოქ­მე­დე­ბის კულ­მი­ნა­ცი­აა. სა­ხელ­მწი­ფომ ვერ შე­ას­რუ­ლა სა­კუ­თა­რი ფუნ­ქცია და­ეც­ვა ხალ­ხი და ყო­ფი­ლი­ყო მისი ნე­ბის გა­მომ­ხატ­ვე­ლი, რაც სა­ხელ­მწი­ფო­ებ­რი­ო­ბის უმ­თავ­რე­სი ფუნ­ქცი­აა. მე­რამ­დე­ნედ ითე­ლე­ბა ხალ­ხის ნება? დღეს არის ის მო­მენ­ტი რო­დე­საც ეს პრო­ცე­სი უნდა შე­ჩერ­დეს.

- რო­გორ უნდა შე­ჩერ­დეს, რა მე­ქა­ნიზ­მე­ბით?

- ახალ სა­უ­კუ­ნე­ში, ახა­ლი თა­ო­ბა, რო­მელ­საც არა­ვი­თა­რი კავ­ში­რი არ აქვს რუ­სეთ­თან, სა­ერ­თა­შო­რი­სო თე­მო­ბის წი­ნა­შე უნდა წარ­სდგეს რო­გორც სა­მარ­თლებ­რი­ვად გა­მარ­თუ­ლი სა­ხელ­მწი­ფოს მფლო­ბე­ლი თა­ვი­სუ­ფა­ლი ხალ­ხი. მან უნდა შექ­მნას ახა­ლი კონ­სტი­ტუ­ცია, რო­მე­ლიც სა­კუ­თარ თავ­სა და სა­ხელ­მწი­ფო­ებ­რი­ო­ბას საბ­ჭო­თა წარ­სულს კი არ და­უ­კავ­ში­რებს, არა­მედ იქ­ნე­ბა თა­ვი­სი არა­კა­პი­ტუ­ლან­ტი წი­ნაპ­რე­ბის მიერ შექ­მნი­ლი სა­ხელ­მწი­ფოს თა­ვი­სუ­ფა­ლი გამ­გრძე­ლე­ბე­ლი. წი­ნა­აღ­მდეგ შემ­თხვე­ვა­ში, ეს თა­ო­ბა­ცა და მისი შთა­მო­მავ­ლო­ბაც გან­წი­რუ­ლია "რუ­სულ - იმ­პე­რი­უ­ლი სამ­ყა­როს“ წი­აღ­ში ჩა­სარ­ჩე­ნად.

რო­გორც შოთა ნიშ­ნი­ა­ძე იტყო­და თა­ვის "ცოტ­ნე და­დი­ან­ში“ "...ვერ იქ­ნე­ბა კოხ­ტა­გო­რა სა­ქარ­თვე­ლოს გოლ­გო­თა...“. ეს უნდა შეძ­ლოს თა­ვი­სუ­ფალ­მა თა­ო­ბამ ჩვენ­თან ერ­თად, ეს არის მისი უპირ­ვე­ლე­სი და­ნიშ­ნუ­ლე­ბა.

- უფრო კონ­კრე­ტუ­ლად?

- არ­სე­ბობს იმ­პე­რი­უ­ლი სურ­ვი­ლე­ბი, რომ სა­მა­ჩაბ­ლოს მხრი­დან სამ­ხრეთ სა­ქარ­თვე­ლოს სა­ზღვრებ­ზე გა­ვიდ­ნენ, გაჭ­რან გზა ჩრდი­ლო­ე­თი­დან სამ­ხრე­თამ­დე, სა­ხელ­მწი­ფო ორად გახ­ლი­ჩონ და და­სავ­ლე­თი და აღ­მო­სავ­ლე­თი ისევ გა­უ­ცხო­ე­ბუ­ლი და­ტო­ვონ. ალ­ბათ დიდი ბრძო­ლა კი­დევ წინ გვაქვს და ეს ერ­თი­ა­ნი პრო­ცე­სია.

დღე­ვან­დე­ლი ხე­ლი­სუფ­ლე­ბა აღარ წარ­მო­ად­გენს ხე­ლი­სუფ­ლე­ბას, იგი გა­და­იქ­ცა მჩაგ­ვრელ ძა­ლა­უფ­ლე­ბად, ვის რას მო­უ­წყო­ბენ არ ვიცი, მაგ­რამ ის ვიცი, რომ ესე­ნი ბო­ლოს ცუ­დად და­ამ­თავ­რე­ბენ.

- რა გან­მუხ­ტავს ამ უმ­ძი­მეს პო­ლი­ტი­კურ კრი­ზისს, გა­მო­სა­ვა­ლი რა­შია?

- ამ კრი­ზი­სის დაძ­ლე­ვის ყვე­ლა­ზე ცი­ვი­ლუ­რი და მარ­ტი­ვი ხერ­ხია ხე­ლა­ხა­ლი არ­ჩევ­ნე­ბი, აუ­ცი­ლებ­ლად უნდა დაკ­მა­ყო­ფილ­დეს ხალ­ხის მო­თხოვ­ნა. მაშ, სხა­ვა­ნა­ი­რად რო­გორ? რა, უნდა გა­დაგ­ვი­ა­რონ? ტრებ­ლინ­კა (ფა­შის­ტუ­რი სიკ­ვდი­ლის ბა­ნა­კე­ბი) უნდა მოგ­ვი­წყონ, ყვე­ლა უნდა ჩაგ­ვსვან და დაგ­ვა­დუ­მონ? გაგ­ვა­ძე­ვონ? ჩვე­ნი ბერ­კე­ტი დღეს ჩვე­ნი გო­ნე­ბა, სა­მარ­თლის სა­ფუძ­ვლე­ბის გან­ცდა და მტკი­ცე ნე­ბაა, მეტი არა­ფე­რი.

აქ და ახლა მოქ­მედ, პო­ზი­ტი­ურ სა­მარ­თალ­ზე სა­უ­ბა­რი სამ­წუ­ხა­როდ დამ­თავ­რე­ბუ­ლია, თუმ­ცა მა­გა­ლი­თად, გერ­მა­ნი­ა­ში ყვე­ლა­ფე­რი კა­ნო­ნის სა­ფუძ­ველ­ზე იყო გა­კე­თე­ბუ­ლი. თუნ­დაც ებ­რა­ელ­თა დევ­ნა იმ სა­ხელ­მწი­ფოს კა­ნო­ნით ხორ­ცი­ელ­დე­ბო­და, სა­მარ­თალს ვიწ­როდ, ფორ­მა­ლურ ჭრილ­ში უყუ­რებ­დნენ, ისე, რო­გორც დღეს სა­ქარ­თვე­ლო­ში. ბენ­ჯა­მინ ფრანკლი­ნი იტყო­და, რომ "კა­ნო­ნე­ბი და სა­მარ­თა­ლი, რო­მე­ლიც დაც­ლი­ლია მო­რა­ლის­გან, არის უსარ­გებ­ლო“. ეს სა­კი­თხი დრო­ზე უნდა მოგ­ვარ­დეს. ამ­ბო­ბენ, "მი­ლი­ონ სჩემ­ტო“ მხარ­დამ­ჭე­რი გვყავ­სო. გყავ­დეს, მაგ­რამ ამ ხალ­ხს შენ მშვი­დო­ბას და გან­ვი­თა­რე­ბას დაჰ­პირ­დი. ევ­რო­პუ­ლო­ბა კი სა­მარ­თლის ჩარ­ჩო­ში მოქ­მე­დე­ბას ნიშ­ნავს და არა რუ­სულ კა­ნონს, რო­მე­ლიც რუ­სუ­ლი სა­მარ­თლის ნა­წი­ლია. ვი­საც "ოც­ნე­ბა“სა­კუ­თარ მომ­ხრე­ე­ბად თვლის, იმ ხალ­ხს რო­გორ უნდა მი­ხე­დონ ამ უკა­ნო­ნო­ბის ფონ­ზე, რა პა­სუ­ხი უნდა გას­ცენ ჩვენ დებს, ძმებ­სა თუ მშობ­ლებს? თა­ნა­მო­ნა­წი­ლეს ხდი­ან ამ და­ნა­შა­უ­ლის? რა­ნა­ი­რად? ეს რა და­ცინ­ვაა? ქარ­თუ­ლი სა­ზო­გა­დო­ე­ბის დიდი ნა­წი­ლი ეკ­ლე­სი­ის მრევ­ლი ვართ და თვა­ლახ­ვე­ულ ადა­მი­ა­ნებს ყვრი­მა­ლე­ბი რომ და­უ­ლე­წეს, აბა, გა­მო­ი­ცა­ნი, ვინ და­გარ­ტყაო, ამას რო­გორ პა­სუ­ხო­ბენ? ეს და­ვით გუ­რა­მიშ­ვი­ლის მოთ­ქმას "მა­გო­ნებს“ მა­ცხოვ­რის გვე­მას რომ აღ­წერს.

- რას და­არ­ქმევ­დით ბრძო­ლას, რო­მე­ლიც სა­ქარ­თვე­ლო­ში მი­დის, სი­ნამ­დვი­ლე­ში რას­თან გვაქვს საქ­მე?

- ამას და­ვარ­ქმევ­დი ბრძო­ლას სა­ქარ­თვე­ლოს და­მო­უ­კი­დებ­ლო­ბი­სათ­ვის, ბრძო­ლას სა­ქარ­თვე­ლოს ოკუ­პა­ცია-ანექ­სი­ის წი­ნა­აღ­მდეგ.

- ბა­ბუს - ნო­დარ დუმ­ბა­ძეს დღეს სად და რა პო­ზი­ცი­ა­ზე წარ­მო­იდ­გენ­დით?

- ამას მარ­ჩი­ე­ლო­ბა არ სჭირ­დე­ბა - 1978 წელს, მა­შინ, რო­დე­საც ქარ­თუ­ლი ენის და­კარ­გვის საფრ­თხე იდგა, ყვე­ლამ ვი­ცით, სად იდგა ნო­დარ დუმ­ბა­ძე.