ატლანტის ოკეანის უზარმაზარი დინება თანდათან ნელდება - მეცნიერთა თქმით, ამ პროცესს ჩვენს პლანეტაზე დრამატული გავლენა ექნება

ამბობენ, დედამიწას რომ პულსი ჰქონდეს, ეს ატლანტიკის მერიდიანული ბრუნვის ცირკულაცია (AMOC) იქნებოდაო, ანუ ატლანტის ოკეანის დინებათა მორევი, რომლებსაც ტროპიკული სითბო ჩრდილოეთით, პოლარული წყლებისკენ მიაქვთ.

ბოლო წლების განმავლობაში, მეცნიერები შეშფოთებულები არიან იმით, რომ ატლანტის ოკეანის უზარმაზარი დინება მოსალოდნელზე სწრაფად ნელდება. მისი სრული მოშლა კი დრამატული გავლენას იქონიებს კლიმატის ცვლილებაზე.

გასულ წლებში ატლანტიკის მერიდიანული ბრუნვის ცირკულაციის კვლევები იშვიათად ტარდებოდა, მაგრამ მაინც შეიმჩნეოდა იმის ნიშნები, რომ ეს უზარმაზარი კონვეიერის სარტყელი ისეთი აღარ იყო, როგორიც უნდა ყოფილიყო.

ბოლო კვლევების მიხედვით კი, ყველაზე უარეს სცენარში დინება შესაძლოა სრულად შეწყდეს.

• რა არის ატლანტიკის მერიდიანული ბრუნვის ცირკულაცია (AMOC )?

ატლანტიკის მერიდიანული ბრუნვის ცირკულაცია - ეს არის ოკეანის დინებების სისტემა, რომელიც თბილ წყალს ატარებს სამხრეთიდან ჩრდილოეთით და გაცივებულ წყალს სამხრეთით აბრუნებს. ეს სისტემა ეხმარება პლანეტის კლიმატის რეგულირებაში, განსაკუთრებით ევროპისა და ჩრდილოეთ ნახევარსფეროსთვის, ანუ ეს მოიცავს თბილი ტროპიკული წყლების მასიურ დინებას ჩრდილოეთ ატლანტიკისკენ, რის გამოც არის ევროპის კლიმატი რბილი; ამავე დროს, ეს დინება ტროპიკებს ზედმეტი სითბოსგან გათავისუფლებაში ეხმარება. ასეთივე წრებრუნვა არსებობს სამხრეთ ნახევარსფეროშიც, ანტარქტიკული წყლების შემთხვევაში.

"თუ დინება სრულად შეწყდება, ეს გამოიწვევს გლობალურ ქაოსს, მკვეთრ ტემპერატურულ ვარდნას ევროპაში, ქარიშხლების გავრცელებას ეკვატორზე და სხვა მოულოდნელ შედეგებს, რაც გავლენას მოახდენს ამაზონის ტროპიკულ ტყეებსა და სხვა ეკოსისტემებზე“, - აღნიშნულია კვლევაში.

• რატომ შენელდა?

ახალი კლიმატური მოდელი, რომელიც ითვალისწინებს გრენლანდიის ყინულის დნობით გამოწვეულ მტკნარი წყლის ზეგავლენას, მიუთითებს, რომ თუ გლობალურად ნახშირორჟანგის გამოყოფის ტემპი არ შეიცვლება, ატლანტიკური დინება მომდევნო 15 წლის განმავლობაში შესაძლოა მესამედით შემცირდეს. შედეგები გამოქვეყნდა ჟურნალ Nature Geoscience-ში.

უფრო კონკრეტულად რომ განვმარტოთ:

გლობალური დათბობის ცალსახა შედეგია გრენლანდიასა და ანტარქტიდაზე პოლარული ყინულის ქუდების დნობა.

დნობისას, ყინულის ეს ქუდები ოკეანეებში დიდი ოდენობით მტკნარ წყალს უშვებენ და ზედა განედებში მცირდება მკვრივი წყლის ჩაძირვის უნარი.

გასული 20 წლის განმავლობაში, მხოლოდ გრენლანდიაში ხუთი ტრილიონი კუბური მეტრი ყინული დადნა. თუკი გლობალური დათბობა არ შენელდა, დნობის მაჩვენებელი უახლოეს ათწლეულებში კიდევ უფრო გაიზრდება.

ჩრდილოატლანტიკური და ანტარქტიკული წრებრუნვის ცირკულაციის კოლაფსი სიღრმისეულად შეცვლის მსოფლიო ოკეანეთა ანატომიას.

ოკეანეები სიღრმეში გამტკნარდება, გამოილევა ჟანგბადი, ზედა ნაწილში გაჩნდება საკვებ ნივთიერებათა დეფიციტი, რაც როგორც წესი, ზემოთ ოკეანის ღრმა წყლებიდან ამოდის. საზღვაო ეკოსისტემებზე გავლენა სიღრმისეული იქნება.

მიუხედავად იმისა, რომ არაერთი კლიმატური მოდელი AMOC-ის ზომიერ შენელებას 2100 წლამდე პროგნოზირებს, გაეროს კლიმატის ცვლილების ექსპერტთა ჯგუფის გამოთვლით, ამ საუკუნეში მსგავსი შედეგების დადგომის ალბათობა 10%-ზე ნაკლებია.

თუმცა ეს საკითხი მეცნიერებში სერიოზულ დავას იწვევს, რადგან ზოგიერთ მათგანს მიაჩნია, რომ დინების შესუსტების რისკი სათანადოდ არ არის შეფასებული და გადაუდებელი ზომების მიღებაა საჭირო.

"ეს კვლევა მნიშვნელოვანია, რადგან იმას ამტკიცებს, რასაც მრავალი ადამიანი ეჭვობდა, თუმცა ადრე ცხადად არ იყო ნაჩვენები. მომავალში ეს შედეგები მიუთითებს, რომ AMOC-ის უფრო სწრაფ შენელებას უნდა ველოდოთ, ვიდრე ამას გაეროს კლიმატის ცვლილების ჯგუფი პროგნოზირებდა“, - აღნიშნა შტეფან რამსტორფმა, ოკეანოგრაფმა და პოტსდამის კლიმატის კვლევის ინსტიტუტის დედამიწის სისტემების ანალიზის განყოფილების ხელმძღვანელმა.