18 ნოემბერი ჭაბუა ამირეჯიბის დაბადების დღეა - საინტერესო მოვლენები მწერლის ცხოვრებიდან

მე-20 საუკუნის ქართული ლიტერატურის კლასიკოსი, უკვდავი რომანის - „დათა თუთაშხიასა“ და სხვა ნაწარმოებების ავტორი, ჭაბუა ამირეჯიბი დღეს, 18 ნოემბერს 103 წლის გახდებოდა.

მწერლის ცხოვრებასა და მოღვაწეობაში იყო წლები, როცა მეორე მსოფლიო ომის დაწყებისას ამიერკავკასიის სამხედრო-საჰაერო ძალების 203-ე ცალკე ასეულის რადისტ-ტელეგრაფისტად, შემდეგ კი გროზნოს აეროდრომის 26-ე ავიადივიზიის რადიოსადგურის უფროსად მსახურობდა, საიდანაც მალე დაითხოვეს რეპრესირებული მშობლებისა და პოლიტემიგრანტი ნათესავების გამო.

ჭაბუა ამირეჯიბი 1992-1993 წლებში იყო საქართველოს მე-3 მოწვევის პარლამენტის წევრი პარტიული სიით, საარჩევნო ბლოკი „ეროვნული თანხმობის და აღორძინების გაერთიანება“, თუმცა დავბრუნდეთ უფრო ადრე, მწერლის ბავშვობაში და მოკლედ მიმოვიხილოთ მისი ცხოვრება:

ჭაბუა ამირეჯიბის მამა თავადური წარმომავლობის იყო, რის შესახებაც მწერალი ავტოინტერვიუშიც საუბრობს. მწერლის დედა მარიამ ნაკაშიძე გახლდათ, აფხაზეთის, სამეგრელოს და გურიის მთავრებისა: შერვაშიძეების, დადიანების, გურიელების, მიქელაძეებისა და ნაკაშიძეების პირდაპირი შთამომავალი. მამა კი ირაკლი ამირეჯიბი დიდგვაროვანი წინაპრების მემკვიდრე და ცნობილი ადვოკატი.

ჭაბუა ამირეჯიბმა თბილისის 46-ე საშუალო სკოლის დამთავრების შემდეგ ამიერკავკასიის ელექტროტექნიკუმის რადიო ფაკულტეტზე გააგრძელა სწავლა და წარმატებითაც დაასრულა 1938 წელს. თუმცა მწერალმა მომდევნო წელს თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტის ჯერ იურიდიულ, შემდეგ კი ფილოლოგიის ფაკულტეტზე გააგრძელა სწავლა.

• ჭაბუა ამირეჯიბი მეორე მსოფლიო ომში

1941 წლის 23 ივნისს, მეორე მსოფლიო ომის დაწყებიდან მეორე დღეს, ახალგაზრდა ჭაბუა ამირეჯიბი პირდაპირ კალათბურთის მოედნიდან მიჰყავთ ჯარში (შემდგომში „ბანაკიდანაც“ კალათბურთის მოედნიდან გაათავისუფლებენ). მწერლის მამა 1938 წელს დახვრიტეს, დედა გადაასახლეს, ხოლო ემიგრაციაში წავიდა ბიძამისი – პოეტი და პოლიტიკური მოღვაწე, 1924 წლის აჯანყების პარიტეტული კომიტეტის წევრი, პოლიტიკურ დარგში ქაქუცა ჩოლოყაშვილის მოადგილე შალვა ამირეჯიბი.

მწერლის სამხედრო კარიერა გაგრძელდა საინტენდანტო სამსახურში, რომელშიც გადასვლაში მას დაეხმარა შორეული ნათესავი, ჩრდილო კავკასიის ფრონტის ფინანსური სამმართველოს უფროსი. იმ დროს სპარსეთის ყურედან ირანის გავლით ამიერკავკასიაში მოკავშირეთა სამხედრო დახმარება იგზავნებოდა – ავტომანქანები, შეიარაღება, ამუნიცია და თეთრი ლობიო. მწერალი ერთ-ერთი კოლონის მეთაურის მოადგილის თანამდებობას იკავებს. მშობლებისა და ნათესავების საქმიანობის გარკვევის შემდეგ ჭაბუა ამირეჯიბი სამხედრო სამსახურიდან გაათავისუფლეს. მწერალი თბილისში ბრუნდება და უნივერსიტეტის მეორე კურსზე განაგრძობს სწავლას.

• დახვრეტის განაჩენი

1943 წელს, უნივერსიტეტში სწავლისას, მწერალი ხდება „საქართველოში საბჭოთა წყობილების დასამხობად შეიარაღებული აჯანყების მზადების“ საქმის მონაწილე. ორგანიზაციას, რომლის წევრობისთვისაც მწერალი დააკავეს, „თეთრი გიორგი“ ერქვა. 1944 წლის აპრილში ჭაბუა ამირეჯიბს მიესაჯა 25-წლიანი პატიმრობა მიუსაჯეს. პროკურორის მიერ განაჩენის გასაჩივრების შემდეგ მოსამართლემ ის ლმობიერად ჩათვალა და უმაღლესი ზომით – დახვრეტით შეცვალა.

• გათავისუფლება და ოჯახი

მიუხედავად უმაღლესი სასჯელისა, მწერალი საპატიმროდან გათავისუფლდა. მას სხვადასხვა ქორწინებაში 6 შვილი შეეძინა. 40 წლის განმავლობაში პოეტ თამარ ჯავახიშვილთან იყო ქორწინებაში.

• შემოქმედება და მოღვაწეობა

ბავშვობაში ჭაბუა ამირეჯიბი ლექსებსა და მოთხრობებს წერდა, თუმცა 20-დან 40 წლამდე ხანგრძლივი წყვეტა ჰქონდა. პატიმრობიდან გათავისუფლების შემდეგ კი საყვარელ საქმიანობას აგრძელებს. პირველი მოთხრობა „რატომ არ დამაცადე“ მწერალმა გამოაქვეყნა ყოველთვიურ ლიტერატურულ და სამეცნიერო ჟურნალ „მნათობში“.

ჭაბუა ამირეჯიბს ეკუთვნის მოთხრობათა კრებულები: „გზა“, „ძია შოთას ბადია“, არაკების კრებული „თაფლის წვეთი“, კრიტიკულ-პუბლიცისტური წერილები, სცენარები და სტატიები კინემატოგრაფიის საკითხებზე. ასევე, უმნიშვნელოვანესი რომანები: „დათა თუთაშხია“, რომელიც 1973-1975 წლებში გამოქვეყნდა; „გორა მბორგალი“ (1984-1994) და გ“გიორგი ბრწყინვალე“ (2003).

მწერალი იყო საბჭოთა კავშირის სახელმწიფო პრემიის, შოთა რუსთაველის სახელობის სახელმწიფო პრემიისა და საქართველოს სახელმწიფო პრემიის ლაურეატი, ქართული პენ ცენტრის ერთ-ერთი დამაარსებელი და მისი საპატიო თავმჯდომარე, მსოფლიოს წამყვან ინტელექტუალთა საზოგადოების წევრი, ნობელის პრემიის ორგზის ნომინანტი, თბილისის საპატიო მოქალაქე, ღირსების ორდენის, ვახტანგ გორგასლის პირველი და მეორე ხარისხის ორდენებისა და წმინდა გიორგის ოქროს ორდენის კავალერი.

2010 წელს ის ბერად აღიკვეცა და სახელად დავით ეწოდა. 2013 წლის 12 დეკემბერს, 92 წლის ასაკში, საკუთარ სახლში, თამარაშვილის ქუჩაზე, ხანგრძლივი ავადმყოფობის შემდეგ გარდაიცვალა. დაკრძალულია ქართველ მწერალთა და საზოგადო მოღვაწეთა მთაწმინდის პანთეონში.