იაკობ ჯუღაშვილის ტყვეობისა და სიკვდილის დღემდე ბურუსით მოცული საქმე - რა ხდება ცნობილი?
თბილისელი მეგი სტემპენი უკვე 17 წელია გერმანიაში ცხოვრობს და მეორე მსოფლიო ომში დაკარგულთა შესახებ ინფორმაციის მოძიება მისთვის მნიშვნელოვან საქმიანობად იქცა. მეგი დადის ყოფილ საკონცენტრაციო ბანაკებში, ეცნობა საარქივო დოკუმენტაციას და ასეულობით უგზო-უკვლოდ დაკარგული ქართველი ჯარისკაცის შესახებ მოიპოვა ინფორმაცია, სად განისვენებენ, როგორი იყო მათი უკანასკნელი დღეები... მეგიმ მათ "მზის ბიჭები" უწოდა. აი, ასე, თითქმის 7-8 ათეული წლის შემდეგ ასობით მზის ბიჭს ჭირისუფალი აპოვნინა... ამჟამად მეგი რამდენიმე პროექტზე მუშაობს. კონკრეტულად, რაზე, ჩვენი ინტერვიუდან შეიტყობთ.
- ამ პროექტს დაახლოებით 2021 წელს მოვკიდე ხელი. ეს არის სტალინის ვაჟის, იაკობ ჯუღაშვილის ისტორია, რომელიც მისი ტყვეობისა და დაღუპვის პერიოდს მოიცავს. ხელმისაწვდომი წყაროები - ინფორმაცია მწირი, ერთფეროვანია, რადგან ეს თემა დიდი ხნის განმავლობაში ტაბუდადებული იყო არა მარტო რკინის ფარდის ერთ მხარეს, არამედ გერმანიაშიც. ძალიან ვეცადე, რაც შეიძლება ბევრი მასალა მომეპოვებინა, მაგალითად, დავუკავშირდი ზაქსენჰაუზენის საკონცენტრაციო ბანაკის (ქალაქ პოტსდამის ახლოს. შეიქმნა 1936 წელს. იქ 100 ათასზე მეტი ტყვე დახოცეს) არქივს. იმ ბანაკში დაიღუპა იაკობი. არქივში 50-60-იანი წლების გერმანული პრესიდან ამონარიდები და ყოფილი სამხედრო ტყვის მოგონებები დამახვედრეს.
შემდეგ დრეზდენის მუზეუმის დირექტორს დავუკავშირდი და რჩევა ვკითხე, სად შეიძლებოდა იაკობ ჯუღაშვილის შესახებ მასალის მოძიება გამეგრძელებინა. მან კი მოკლედ მიპასუხა, არსადო.
როდესაც იაკობი დაიღუპა, ცხედარს მყისვე კრემაცია გაუკეთდა, შემდეგ მისი ფერფლი ბერლინის სამხედრო პუნქტში გადაიგზავნა, ხოლო იქიდან სად წაიღეს, გასაიდუმლოებულია. ერთადერთ მთავარ წყაროდ მრჩებოდა ზაქსენჰაუზენის არქივიდან ამონარიდები და ყოფილი სამხედრო ტყვის, გერმანელი კომუნისტის ჩანაწერები, რომელსაც იმ იმედით ჩავკირკიტებდი, რომ იქნებ სადმე ყოფილიყო მოხსენიებული იაკობ ჯუღაშვილი. ერთადერთგან, პატარა აბზაცში, შემხვდა იაკობის სახელისა და გვარის ინიციალები ასეთი ტექსტით: "მგონი, დროა ნათელი მოეფინოს ამ ბიჭის ისტორიას, რომ ის არ იყო მატყუარა. ვისაც ის თვლიდა აგენტად, მართლაც აგენტი იყო". იაკობის ნახევარდა, სვეტლანა, წერდა, რომ მისი ძმა ტყვეობაში არ დაღუპულა და იაკობი მას ომის შემდგომ ამანათებს უგზავნიდა, რომ რამდენჯერმე დაურეკა, თუმცა ხმა არ გასცა... არადა, არსებობს ფოტომასალა, სადაც მკაფიოდ ჩანს, რომ იაკობი არ გადარჩენილა.
- როგორ დაიღუპა იაკობი?
- მავთულხლართებზე დავარდა, რომელშიც დენი გადიოდა. უნებლიეთ თუ განზრახ, არაა დადგენილი. ჩვენებების მიხედვით, თავი მოიკლა, მაგრამ ერთი ძალიან მნიშვნელოვანი ფაქტია, თუ რატომ გაფორმდა სხვანაირად პროტოკოლში იაკობის საქმე. ყველა ტყვე, ვინც იაკობის სიკვდილს შეესწრო, მკაცრად გააფრთხილეს, რომ კრინტი არ დაეძრათ, წინააღმდეგ შემთხვევაში, დახვრეტდნენ. არც ერთ ტყვეს არ ჰქონდა უფლება თავისუფლად ემოძრავა ბანაკის ტერიტორიაზე, მიახლოებოდა მავთულხლართებს, მაგრამ იაკობი პრივილეგიებით სარგებლობდა. ერთი ტყვის ინფორმაციით, იაკობი ბადრაგს უძახდა, მესროლე, მესროლეო, მაგრამ ბადრაგმა არ ესროლა (იმ მომენტში ნამდვილად არავის აწყობდა მისი სიკვდილი, იმიტომ, რომ სხვა ტყვეებში გაცვლის იმედი ჰქონდათ). ტყვის ჩვენებით, რადგან ბადრაგმა არ ესროლა, იაკობი შეგნებულად გადაწვა მავთულხლართებზე, რომლებშიც იცოდა, რომ დენი გადიოდა. სწორედ ამის შემდეგ ესროლა ბადრაგმა, რათა პროტოკოლში აღეწერათ, რომ იაკობმა ბანაკიდან გაქცევა სცადა და ამიტომაც ესროლეს. გააგრძელეთ კითხვა