ბლოგი: ფრანც კაფკას გავლენა თანამედროვე ლიტერატურაზე
ფრანც კაფკა მე-20 საუკუნის ერთ-ერთი ყველაზე მნიშვნელოვანი და იდუმალი მწერალია. მისმა ნამუშევრებმა ღრმა კვალი დატოვა ლიტერატურაში, ხელოვნებასა და კულტურაში, მისი სახელი კი აბსურდის, შფოთვისა და გაუცხოების სამყაროში არსებობის სინონიმად გადააქცია, მაგრამ როგორ იმოქმედა კაფკას მემკვიდრეობამ თანამედროვე ლიტერატურაზე? მოდით, გავარკვიოთ.
1. აბსურდის და გაუცხოების თემა
კაფკა აბსურდული სიტუაციების გამოსახვის ოსტატი იყო, რომელიც უმწეობისა და გაუცხოების ღრმა გრძნობებს თავის წიგნებში ასახავდა. მაგალითად, მის ყველაზე ცნობილ ნაწარმოებში „მეტამორფოზა“ მთავარი გმირი გრეგორ სამსა გარდაიქმნება მწერად, რაც საზოგადოებისა და ოჯახისგან გაუცხოების მეტაფორაა. თანამედროვე ავტორები, როგორებიც არიან ჰარუკი მურაკამი და პოლ ოსტერი, შთაგონებას სწორედ კაფკასეული სამყაროდან იღებენ. მწერალი თავისი წიგნების გმირებს ხშირად აუხსნელ და აბსურდულ სიტუაციებში ასახავს.
2. კაფკას გმირები
კაფკას გმირები არიან ადამიანები, რომლებიც მუდმივ ბრძოლაში არიან ბიუროკრატიასთან, საზოგადოებასთან და საკუთარ შინაგან შფოთვასთან. ეს პერსონაჟები ხშირად აღმოჩნდებიან ისეთ მდგომარეობაში, სადაც მათი ქმედებები არ იძლევა შედეგს, რაც აძლიერებს არსებობის უაზრობის განცდას. თანამედროვე ლიტერატურაში აბსურდულ სამყაროში ჩარჩენილი „პატარა კაცის“ ეს არქეტიპი ჩანს ისეთი ავტორების ნაწარმოებებში, როგორებიც არიან ჩაკ პალანიკი და დევიდ ფოსტერ უოლესი. მათი პერსონაჟები ასევე ხშირად ებრძვიან სისტემას, რომელიც მათ ჩაგრავს.
3. გავლენა პოსტმოდერნიზმზე
პოსტმოდერნიზმის განვითარება, როგორც ლიტერატურული ჟანრის, კაფკას დიდი დამსახურებაა. მისი ნამუშევრები მოიაზრებენ პოსტმოდერნული ლიტერატურის ძირითად თემებსა და ფორმებს: თამაში რეალობასთან, ძილსა და სიფხიზლეს შორის საზღვრების გაფერმკრთალება და ცხოვრების არსის ძიება იმ სამყაროში, სადაც ის მიუწვდომელი ჩანს. ისეთი მწერლები, როგორებიც არიან თომას პინჩონი და უმბერტო ეკო, ხშირად იყენებენ კაფკას თხრობის ელემენტებს თავიანთ ნაწარმოებებში, რათა გამოიკვლიონ აბსურდის თემები და ადამიანის ბედის გაუგებრობა.
4. ფსიქოლოგიური სიღრმე
კაფკა იყო ერთ-ერთი პირველი ავტორი, რომელმაც ასე ღრმად შეისწავლა თავისი პერსონაჟების შინაგანი სამყარო. მისი ნამუშევრები ხშირად აღწერს ბრძოლას შინაგან შიშებთან, შფოთვასთან და კომპლექსებთან. თანამედროვე ლიტერატურაში, განსაკუთრებით ფსიქოლოგიური თრილერის ჟანრში, გმირების ფსიქოლოგიის კაფკასეული მიდგომის ელემენტები ჩანს ისეთ ავტორებში, როგორებიც არიან დონა ტარტი და ჯონ ფოსი. მათი გმირებიც ჩაძირულნი არიან ღრმა შინაგან კონფლიქტებში და საკუთარი თავის ძიებაში.
5. სიმბოლიზმი და ალეგორია
კაფკას შემოქმედება მდიდარია სიმბოლოებითა და ალეგორიებით, რაც ინტერპრეტაციისთვის ფართო ველს ტოვებს. ეს განსაკუთრებით შესამჩნევია რომანში „სასამართლო“, სადაც სასამართლო სისტემა აბსურდული და არაადამიანური ძალაუფლების სიმბოლოდ იქცევა. თანამედროვე ავტორები, როგორიცაა კორმაკ მაკკარტი, ფართოდ იყენებენ სიმბოლიკასა და ალეგორიას მრავალშრიანი ტექსტების შესაქმნელად, რაც კაფკაეს ტრადიციის აშკარა გაგრძელებაა.
ფრანც კაფკას გავლენა თანამედროვე ლიტერატურაზე არ შეიძლება გადაჭარბებული იყოს. მისი უნიკალური სტილი და ფილოსოფია კვლავაც შთააგონებს მწერლებს მთელს მსოფლიოში და ხდება ლიტერატურული კანონის განუყოფელი ნაწილი. კაფკამ გვასწავლა, რომ ლიტერატურა შეიძლება იყოს როგორც ღრმად პირადი, ასევე უნივერსალური და მისი მემკვიდრეობა ცოცხლობს ყველა ნაწარმოებში, რომელიც გაბედავს ადამიანის ბუნების შესწავლას აბსურდის სამყაროში.
ავტორი: თეა ინასარიძე