ექ­სტრა­სენ­სმა იწი­ნას­წარ­მე­ტყვე­ლა მე­ო­რე მსოფ­ლიო ომის და­სა­წყი­სი და და­სას­რუ­ლი, სსრკ-ს დაშ­ლა და ტრა­გე­დია ტყუპ კოშ­კებ­თან და­კავ­ში­რე­ბით ამე­რი­კა­ში, მაგ­რამ ნა­თელ­მხილ­ვე­ლო­ბის უნა­რი ვერ და­ეხ­მა­რა მის ახ­ლობ­ლებს. ვან­გამ ვერ შეძ­ლო ქმრის გან­კურ­ნე­ბა ალ­კოჰო­ლიზ­მის­გან და ვერ იხ­სნა საყ­ვა­რე­ლი ადა­მი­ა­ნი თვით­მკვლე­ლო­ბის­გან.

31 იან­ვარს ვან­გას და­ბა­დე­ბი­დან 113 წელი შეს­რულ­და. მას მე-20 სა­უ­კუ­ნის უდი­დეს ნა­თელ­მხილ­ველს უწო­დე­ბენ. 1940-იან წლებ­ში ხალ­ხის წყა­ლო­ბით მთელ მსოფ­ლი­ო­ში გავ­რცელ­და ჭორი მისი არაჩ­ვე­უ­ლებ­რი­ვი შე­საძ­ლებ­ლო­ბე­ბის შე­სა­ხებ, ვა­რა­უ­დო­ბენ იმა­საც, რომ ქა­ლის რეკ­ლა­მა სპეც­სამ­სა­ხუ­რებ­მა გა­ა­კე­თეს გავ­ლე­ნი­ა­ნი პო­ლი­ტი­კო­სე­ბის მო­სა­ტყუ­ებ­ლად, რათა მათ­გან სა­სარ­გებ­ლო ინ­ფორ­მა­ცია მი­ე­ღოთ.

მთა­ვა­რი კი­თხვაა: ჰქონ­და თუ არა ნა­თელ­მხილ­ველს წი­ნას­წარ­მე­ტყვე­ლე­ბის უნა­რი

მისი პროგ­ნო­ზე­ბის ფორ­მუ­ლი­რე­ბა ბუნ­დო­ვა­ნი იყო, რაც ნიშ­ნავს, რომ მათი ინ­ტერპრე­ტა­ცია ნე­ბის­მი­ე­რი გზით შე­იძ­ლე­ბო­და. გარ­და ამი­სა, დღემ­დე ვან­გას სა­ხე­ლით ინ­ტერ­ნეტ­ში ჩნდე­ბა ჰო­როს­კო­პე­ბი და ოც­ნე­ბის წიგ­ნე­ბი, თუმ­ცა ქალი არა­სო­დეს ყო­ფი­ლა ჩარ­თუ­ლი ას­ტრო­ლო­გი­უ­რი პროგ­ნო­ზე­ბის გა­კე­თე­ბა­ში.

რა ვი­ცით იდუ­მა­ლი წი­ნას­წარ­მე­ტყვე­ლის შე­სა­ხებ, რომ­ლის პი­რა­დი ცხოვ­რე­ბა სავ­სე იყო ტრა­გე­დი­ე­ბით

სი­ღა­რი­ბე და სიბრმა­ვე

მე­დი­უ­მის ბი­ოგ­რა­ფია სა­ი­დუმ­ლო­ე­ბით არის მო­ცუ­ლი და სავ­სეა წი­ნა­აღ­მდე­გო­ბე­ბით. ის­ტო­რი­კო­სე­ბი კა­მა­თო­ბენ იმა­ზე, თუ სად და­ი­ბა­და ნა­თელ­მხილ­ვე­ლი: სტრუ­მი­ცა­ში, ჩრდი­ლო­ეთ მა­კე­დო­ნი­ა­ში თუ ბულ­გა­რულ პეტ­რიჩ­ში. გო­გო­ნა ძა­ლი­ან სუს­ტი და­ი­ბა­და, დედა და მამა არ იყ­ვნენ დარ­წმუ­ნე­ბუ­ლი, რომ ის გა­დარ­ჩე­ბო­და. ორი თვის შემ­დეგ ბავ­შვმა პირ­ვე­ლად იტი­რა. მას შემ­დეგ და­არ­ქვეს სიმ­ბო­ლუ­რი სა­ხე­ლი ვან­გე­ლია, რაც "კე­თილ ამ­ბავს" ნიშ­ნავს.

სამი წლის იყო, რო­დე­საც დედა გარ­და­ეც­ვა­ლა, მამა კი ფრონტზე წა­ვი­და და ბავ­შვი მე­ზო­ბელ­თან და­ტო­ვა. დაბ­რუ­ნე­ბის შემ­დეგ ქა­ლიშ­ვილ­თან ერ­თად ნოვო-სე­ლო­ში გა­და­ვი­და და კვლავ და­ქორ­წინ­და. დე­დი­ნაც­ვალს არ უყ­ვარ­და გერი, ცუ­დად ექ­ცე­ო­და.

ბავ­შვო­ბა­ში ვან­გე­ლი­ას უც­ნა­უ­რი გარ­თო­ბა უყ­ვარ­და: სა­ხეს იფა­რავ­და და ისე ეძებ­და ნივ­თებს ოთახ­ში. რო­დე­საც 12 წლის გახ­და, თა­მა­ში სა­ში­ნე­ლი გზით გა­ცო­ცხლდა. ერთ-ერთი ვერ­სი­ით, გო­გო­ნა სა­ძო­ვარ­ზე იყო, რო­დე­საც ტორ­ნა­დომ გა­ი­ტა­ცა. რო­დე­საც იპო­ვეს, თვა­ლე­ბი ქვი­შით ჰქონ­და სავ­სე. მშობ­ლებს ოპე­რა­ცი­ის­თვის ფული არ ჰქონ­დათ და ოთხი წლის შემ­დეგ ვან­გა სრუ­ლი­ად დაბრმავ­და.

მრა­ვა­ლი წლის შემ­დეგ, ბულ­გა­რელ­მა ჟურ­ნა­ლის­ტმა სვი­ა­ტოს­ლა­ვა თო­დორ­კო­ვამ ჩა­ა­ტა­რა სა­კუ­თა­რი გა­მო­ძი­ე­ბა და მე­ტე­ო­რო­ლო­გი­უ­რი სამ­სა­ხუ­რის­გან გა­არ­კვია, რომ 20-იან წლებ­ში ნოვო სე­ლოს რა­ი­ონ­ში არ ყო­ფი­ლა ტორ­ნა­დო ან ძლი­ე­რი ქარი. არ­სე­ბობს ვერ­სია, რომ 1923 წელს ვან­გე­ლია უც­ნო­ბებ­მა გა­ი­ტა­ცეს, სას­ტი­კად სცე­მეს და და­ა­სა­ხიჩ­რეს. ამ ვერ­სი­ას არ ადას­ტუ­რებ­დნენ წი­ნას­წარ­მე­ტყვე­ლის ახ­ლობ­ლე­ბი...

ამ ვერ­სი­ას ადას­ტუ­რებს ის ფაქ­ტი, რომ ნა­თელ­მხილ­ვე­ლი უშ­ვი­ლო იყო და ეს გახ­და მთა­ვა­რი ტრა­გე­დია მის ცხოვ­რე­ბა­ში. გო­გო­ნამ ავად­მყო­ფო­ბის შე­სა­ხებ გა­ცი­ლე­ბით გვი­ან გა­ი­გო, მაგ­რამ, ამ დრო­ის­თვის ოჯახ­მა სერ­ბეთ­ში უსი­ნათ­ლო­თა სახ­ლში გა­უშ­ვა, სა­დაც ვან­გე­ლი­ამ ქსო­ვა, ფორ­ტე­პი­ა­ნო­ზე დაკ­ვრა, კი­თხვა და ოჯა­ხუ­რი საქ­მე­ე­ბის კე­თე­ბა ის­წავ­ლა. ეს ძა­ლი­ან სა­სარ­გებ­ლო აღ­მოჩ­ნდა მის­თვის, რად­გან სამი წლის შემ­დეგ მისი დე­დი­ნაც­ვა­ლი მშო­ბი­ა­რო­ბი­სას გარ­და­იც­ვა­ლა.

ვან­გამ სა­კუ­თარ თავ­ზე აიღო მა­მა­ზე, უმ­ცროს ძმებ­სა და დებ­ზე ზრუნ­ვა. 40-იანი წლე­ბის და­სა­წყის­ში კი გავ­რცელ­და ჭორი, რომ ვან­გე­ლი­ამ წი­ნას­წარ­მე­ტყვე­ლე­ბის ნიჭი შე­ი­ძი­ნა. მე­დი­ის ცნო­ბით, მას სიზ­მარ­ში იო­ა­ნე ოქ­რო­პი­რი გა­მო­ე­ცხა­და და უთხრა, რომ ამი­ე­რი­დან მო­მა­ვა­ლი მის­თვის ღია იყო.

თა­ნა­სოფ­ლე­ლებ­მა თქვეს, რომ ვან­გას შე­ეძ­ლო ღმერ­თთან და მიც­ვა­ლე­ბუ­ლებ­თან ურ­თი­ერ­თო­ბა და რო­დე­საც პირ­ვე­ლად ტრან­სში ჩა­ვარ­და, იწი­ნას­წარ­მე­ტყვე­ლა მე­ო­რე მსოფ­ლიო ომის და­სა­წყი­სი. თა­ვი­დან ქალი თა­ვის ხილ­ვებს მხო­ლოდ მე­გობ­რებს უზი­ა­რებ­და, იმის ში­შით, რომ გი­ჟად აღი­ა­რებ­დნენ. რე­ლი­გი­უ­რი ვან­გე­ლია ასე­ვე შე­ში­ნე­ბუ­ლი იყო იმით, რომ ზე­ბუ­ნებ­რი­ვი შე­საძ­ლებ­ლო­ბე­ბის გამო ჯა­დოქ­რად ჩა­ით­ვლე­ბო­და. შემ­დგომ გა­არ­კვია, რომ გან­კურ­ნე­ბა და ადა­მი­ა­ნე­ბის­თვის ცხოვ­რე­ბის გზის პოვ­ნა­ში დახ­მა­რე­ბა შე­ეძ­ლო.

ყვე­ლა­ფე­რი ჯა­რის­კა­ცე­ბის ნა­თე­სა­ვებ­თან სა­უბ­რით და­ი­წყო: ხალ­ხს აინ­ტე­რე­სებ­და, დაბ­რუნ­დნენ თუ არა ფრონ­ტი­დან ჯა­რის­კა­ცე­ბი ცო­ცხლე­ბი. თან­და­თან, ბულ­გა­რე­ლი მე­დი­უ­მის პო­პუ­ლა­რო­ბა მთელ მსოფ­ლი­ო­ში გავ­რცელ­და და ვან­გე­ლი­ას დი­ლი­დან ღა­მემ­დე უწევ­და სტუმ­რებ­თან ურ­თი­ერ­თო­ბა. ადრე თი­თო­ე­ულ ადა­მი­ანს ბა­ლი­შის ქვეშ უნდა და­ე­დო შაქ­რის ნა­ჭე­რი და მას­ზე და­ე­ძი­ნა: ვან­გა წი­ნას­წარ­მე­ტყვე­ლებ­და შაქ­რის სა­ფუძ­ველ­ზე, რო­მე­ლიც გა­ჯე­რე­ბუ­ლი იყო ადა­მი­ა­ნის ენერ­გი­ით.

თავ­და­პირ­ვე­ლად ვან­გა უფა­სოდ მუ­შა­ობ­და, სტუმ­რე­ბის­გან მხო­ლოდ სა­ჩუქ­რებს იღებ­და, 1967 წლი­დან კი და­რე­გის­ტრირ­და. გავ­რცელ­და ჭო­რე­ბი, რომ მე­დი­უ­მის შე­საძ­ლებ­ლო­ბე­ბის შე­სა­ხებ ხმებს სპე­ცი­ა­ლუ­რად და­უ­ჭი­რა მხა­რი კგბ-მ: ქა­ლის სახ­ლში და­ა­მონ­ტა­ჟეს მო­სას­მე­ნი აპა­რა­ტე­ბი და დაზ­ვერ­ვის ოფიც­რებ­მა მი­ი­ღეს წვდო­მა გავ­ლე­ნი­ა­ნი ადა­მი­ა­ნე­ბის პი­რად ინ­ფორ­მა­ცი­ა­ზე.

მაგ­რამ რამ­დე­ნად ჭეშ­მა­რი­ტი იყო ვან­გას ხილ­ვე­ბი?

ბუნ­დო­ვა­ნი პროგ­ნო­ზე­ბი, მოკ­ლე წი­ნა­და­დე­ბე­ბი გან­სხვა­ვე­ბუ­ლი ინ­ტერპრე­ტა­ცი­ის შე­საძ­ლებ­ლო­ბას იძ­ლე­ო­და, რაც მე­დი­უ­მის ფე­ნო­მე­ნის შე­სა­ხებ ეჭ­ვე­ბის მი­ზე­ზი გახ­და.

მი­უ­ხე­და­ვად ამი­სა, მის­ტი­კის სჯე­რო­დათ, უმე­ტე­სო­ბას ეჭვი არ ეპა­რე­ბო­და, რომ ვან­გამ იწი­ნას­წარ­მე­ტყვე­ლა მე­ო­რე მსოფ­ლიო ომის დას­რუ­ლე­ბა, სტა­ლი­ნის სიკ­ვდი­ლი, ჩი­ნე­თის ზე­სა­ხელ­მწი­ფოდ გა­მო­ჩე­ნა, ბა­რაკ ობა­მას ხე­ლი­სუფ­ლე­ბა­ში მოს­ვლა, კო­რო­ნა­ვირუ­სი... რო­გორც ბულ­გა­რელ­მა ექ­სტრა­სენ­სმა თა­ვის სტუ­დენტ ვა­ნი­ას უთხრა: „ამ სამ­ყა­როს და­სა­ნა­ხად თვა­ლე­ბი არ არის სა­ჭი­რო“.

თვითმხილ­ვე­ლე­ბი ამ­ბო­ბენ, რომ ვან­გა ყვე­ლა­ზე ზუსტ პროგ­ნო­ზებს კრუნ­ჩხვე­ბის დროს ამ­ბობ­და, ზოგ­ჯერ არა­ა­და­მი­ა­ნუ­რი ხმით კი­ო­და.

პი­რა­დი უბე­დუ­რე­ბე­ბი - საყ­ვა­რე­ლი ადა­მი­ა­ნე­ბის სიკ­ვდი­ლი

ჭო­რე­ბის თა­ნახ­მად, ვან­გამ პირ­ვე­ლი სიყ­ვა­რუ­ლი უსი­ნათ­ლო­თა სახ­ლის კედ­ლებ­ში გა­იც­ნო, მაგ­რამ დე­დი­ნაც­ვა­ლის გარ­დაც­ვა­ლე­ბამ და მა­მის სახ­ლში იძუ­ლე­ბით დაბ­რუ­ნე­ბამ საყ­ვა­რე­ლი ადა­მი­ა­ნი და­ა­კარ­გი­ნა. ნა­თელ­მხილ­ვე­ლის ერ­თა­დერთ ქმარ­თან შეხ­ვედ­რის ის­ტო­რია თრი­ლე­რის სი­უ­ჟეტს მოგ­ვა­გო­ნებს.

ვან­გე­ლი­ას თქმით, დი­მი­ტარ გუშტე­რო­ვი სო­ფელ კრინ­ჯი­ლი­ცა­დან მი­ვი­და მას­თან, რათა გა­ერ­კვია, ვინ მოკ­ლა მისი ძმა. კაცი ბავ­შვო­ბის მე­გო­ბარ­ზე და­ქორ­წი­ნე­ბას აპი­რებ­და, მაგ­რამ ერთი კვი­რის შემ­დეგ რჩე­ულს და­შორ­და და ცო­ლო­ბა ვან­გას შეს­თა­ვა­ზა. თუმ­ცა, მე­დი­უ­მის დაც­ვა, პი­ოტრ კოს­ტა­დი­ნო­ვი ამ­ტკი­ცებ­და, რომ გუშტე­რო­ვი არა­სო­დეს ყო­ფი­ლა მას­თან შეხ­ვედ­რა­ზე.

"ვან­გა ეკ­ლე­სი­ის წინ მო­წყა­ლე­ბას აგ­რო­ვებ­და, რო­დე­საც მის­მა მო­მა­ვალ­მა ქმარ­მა და­ი­ნა­ხა. ვან­გამ უთხრა, რომ მათ შე­ე­ძი­ნე­ბო­დათ შვი­ლე­ბი და ექ­ნე­ბო­დათ ბედ­ნი­ე­რი ოჯა­ხი.

ქორ­წი­ლამ­დე ცოტა ხნით ადრე კაც­მა ნა­თე­სა­ვებ­თან აღი­ა­რა, რომ ვან­გე­ლი­ამ აი­ძუ­ლა და­ქორ­წი­ნე­ბა. ბევ­რს ეში­ნო­და ნა­თელ­მხილ­ვე­ლის და კაც­მა გა­და­წყვი­ტა ბედს და­მორ­ჩი­ლე­ბო­და, რად­გან სჯე­რო­და მისი წი­ნას­წარ­მე­ტყვე­ლე­ბე­ბის. მაგ­რამ ქორ­წი­ნე­ბა კარ­გად არ დას­რუ­ლე­ბუ­ლა. და­პი­რე­ბუ­ლი შვი­ლე­ბი არ გაჩ­ნდნენ, გუშტე­როვ­მა სმა და­ი­წყო და 37 წლის ასაკ­ში ღვიძ­ლის ცი­რო­ზით გარ­და­იც­ვა­ლა.

ვან­გას ცხოვ­რე­ბა­ში კი­დევ ერთი უბე­დუ­რი სიყ­ვა­რუ­ლი იყო. მის მი­მართ ინ­ტე­რე­სი და­ქორ­წი­ნე­ბულ­მა მე­ზო­ბელ­მა ივან ბლა­გო­იმ გა­მო­ხა­ტა. ვან­გე­ლი­ას­თან უფრო ახ­ლოს რომ ყო­ფი­ლი­ყო, კაც­მა დაც­ვად და­ი­წყო მუ­შა­ო­ბა. თუმ­ცა, ივა­ნე გა­ნიც­დი­და დევ­ნის მა­ნი­ას და მისი მდგო­მა­რე­ო­ბა სწრა­ფად გა­უ­ა­რეს­და. შე­დე­გად, ერთ დღეს ბლა­გო­იმ თავი მო­იკ­ლა.

"შვი­ლი"

ვან­გა მარ­ტო­ო­ბამ დათ­რგუ­ნა, რის გა­მოც მან არა­ერ­თი მე­ზობ­ლის შვი­ლი მო­ნათ­ლა. ერთ დღეს წარ­მო­უდ­გე­ნე­ლი რამ მოხ­და: ვან­გას­თან ქალი მი­ვი­და და უთხრა, რომ ახალ­შო­ბი­ლე­ბი ეღუ­პე­ბოდ­ნენ. მე­დი­უმ­მა უთხრა, რომ მალე ვაჟი ეყო­ლე­ბო­და, რომ­ლის­თვი­საც დი­მი­ტა­რი უნდა და­ერ­ქმია. ასეც მოხ­და და ბავ­შვი ისევ ვან­გე­ლი­ამ მო­ნათ­ლა.

ამ­ბა­ვი შე­იძ­ლე­ბო­და ამით დას­რუ­ლე­ბუ­ლი­ყო, მაგ­რამ ერთ დღეს ვან­გას სახ­ლში მნახ­ვე­ლი მი­ვი­და, რო­მე­ლიც გაზ­რდი­ლი დი­მი­ტა­რი აღ­მოჩ­ნდა და მას­თან დარ­ჩე­ნა ითხო­ვა. სხვა ვერ­სი­ით, თა­ვად ვან­გამ, დი­მი­ტა­რის ბე­დის შე­სა­ხებ კი­თხვებ­ზე პა­სუ­ხად, უთხრა მის ბი­ო­ლო­გი­ურ დე­დას: ”ამი­ე­რი­დან ბავ­შვი ჩემ­თან იცხოვ­რებს და მე ვიზ­რუ­ნებ მას­ზე”.

ვან­გე­ლი­ას ნაშ­ვი­ლებ­მა შე­სა­ნიშ­ნა­ვი გა­ნათ­ლე­ბა მი­ი­ღო, ად­ვო­კა­ტი გახ­და და სიყ­ვა­რუ­ლით და­ქორ­წინ­და. მოგ­ვი­ა­ნე­ბით ნა­თელ­მხილ­ველ­მა კი­დევ ერთი შვი­ლი, ვი­ო­ლე­ტა აიყ­ვა­ნა. მე­გობ­რე­ბის თქმით, მე­დი­უმ­მა ორი­ვე მემ­კვიდ­რეს ფეხ­ზე დად­გო­მი­სა და ცხოვ­რე­ბა­ში რე­ა­ლი­ზე­ბის შე­საძ­ლებ­ლო­ბა მის­ცა. ერ­თა­დერ­თი, რისი გა­კე­თე­ბაც მათ სთხო­ვა, არა­სო­დეს ისა­უბ­რონ პრე­სას­თან.

ვან­გამ ბოლო 20 წელი სო­ფელ რუ­პი­ტე­ში გა­ა­ტა­რა, სა­დაც გა­ნაგ­რძობ­და სტუმ­რე­ბის მი­ღე­ბას. 1996 წლის ივ­ლის­ში მან იწი­ნას­წარ­მე­ტყვე­ლა სა­კუ­თა­რი სიკ­ვდი­ლი, გა­აფრ­თხი­ლა, რომ ის ერთ თვე­ში გარ­და­იც­ვლე­ბო­და და სთხო­ვა არ ეგლო­ვათ ამის გამო. მალე გა­ირ­კვა, რომ მე­დი­უმს მკერ­დის კიბო ჰქონ­და, მაგ­რამ მან უარი თქვა ოპე­რა­ცი­ა­სა და მკურ­ნა­ლო­ბა­ზე. 11 აგ­ვის­ტოს ნა­თელ­მხილ­ვე­ლი გარ­და­იც­ვა­ლა და მთე­ლი თა­ვი­სი ქო­ნე­ბა სა­ხელ­მწი­ფოს უან­დერ­ძა.