რა მოსდის საპენსიო დანაზოგს პირის გარდაცვალების შემთხვევაში - ხშირად დასმული კითხვები და პასუხები დაგროვებით პენსიაზე

2019 წლიდან საქართველოში დაგროვებითი პენსიის სისტემა მოქმედებს, რომლის მიხედვითაც საპენსიო სქემაში ჩართული მოქალაქეების ანგარიშზე მათი ხელფასის 6% ირიცხება — 2%-ს თავად დასაქმებული, 2%-ს დამსაქმებელი, ხოლო დანარჩენ 2%-ს სახელმწიფო იხდის.

2023 წლის 20 დეკემბრის მდგომარეობით, ჯამურმა საპენსიო აქტივებმა 4.3 მილიარდ ლარს მიაღწია, სქემაში რეგისტრირებულ მონაწილეთა რაოდენობამ 1,476,780 შეადგინა, აქედან აქტიური სქემის მონაწილე 1,297,661 ადამიანია, ხოლო 2023 წელს სქემას დამატებით 118,044 მონაწილე შემოუერთდა. ანგარიშის თანახმადვე, 2023 წელს პენსიით ისარგებლა 3,535 ადამიანმა, შედეგად პენსიის მიმღებთა რაოდენობა თითქმის გაორმაგდა და 6,929 შეადგინა.

საპენსიო სანაზოგთან დაკავშირებით მოსახლეობაში უამრავი კითხვა ჩნდება - დაცულია თუ არა საპენსიო აქტივები, საპენსიო ასაკში რა ფორმით შეიძლება პენსიის გატანა, რა ემართება დანაზოგს პირის გარდაცვალების შემთხვევაში და ასე შემდეგ...

გთავაზობთ ყველაზე აქტუალურ კითხვებზე პასუხებს, რომელიც pensions.ge-ზეა განთავსებული:

1. ვისთვის არის სავალდებულო დაგროვებით საპენსიო სქემაში გაწევრიანება?

დაგროვებით საპენსიო სქემაში გაწევრიანება სავალდებულოა ყველა დასაქმებულისათვის, ხელფასის სახით მიღებული შემოსავლის ნაწილში, გარდა იმ დასაქმებულისა, რომელსაც კანონის ამოქმედებამდე (2018 წლის 6 აგვისტო) შეუსრულდა 60 წელი (მამაკაცის შემთხვევაში) ან 55 წელი (ქალის შემთხვევაში).

2. ვისთვის არის ნებაყოფლობითი დაგროვებით საპენსიო სქემაში გაწევრიანება?

დაგროვებით საპენსიო სქემაში გაწევრიანება ნებაყოფლობითია ყველა დასაქმებულისათვის, რომელსაც კანონის ამოქმედებამდე (2018 წლის 6 აგვისტო) შეუსრულდა 60 წელი (მამაკაცის შემთხვევაში) ან 55 წელი (ქალის შემთხვევაში), ხელფასის სახით მიღებული შემოსავლის ნაწილში და თვითდასაქმებულისათვის, თვითდასაქმებულის შემოსავლის ნაწილში.აგრეთვე შესაძლებლობის შეზღუდვის საფუძვლით პენსიის ერთიანი გადახდით დანიშვნის გამო დაგროვებითი საპენსიო სქემიდან გასვლის შემდეგ მონაწილეს უფლება აქვს, ნებისმიერ დროს ხელახლა, ნებაყოფლობით, გაწევრდიანდეს დაგროვებით საპენსიო სქემაში.დაგროვებით საპენსიო სქემაში ნებაყოფლობით გაწევრების შემთხვევაში დასაქმებული ვალდებულია ამის შესახებ შეატყობინოს მის ყველა დამსაქმებელს.

3. რა მოცულობით და ვის მიერ განხორციელდება საპენსიო შენატანები დასაქმებულის/თვითდასაქმებულის სასარგებლოდ?

დაგროვებით საპენსიო სქემის მონაწილე დასაქმებულის სახელითა და სასარგებლოდ, დამსაქმებელი ახორციელებს საპენსიო შენატანს დასაქმებულის დარიცხული ხელფასის 2%+2%-ის ოდენობით, დაგროვებითი საპენსიო სქემის მონაწილე თვითდასაქმებული კი ვალდებულია განახორციელოს საპენსიო შენატანი მისი წლიური შემოსავლის 4%-ის ოდენობით. ზემოაღნიშნულზე დამატებით, სახელმწიფო, ასევე, ახორციელებს დაგროვებითი საპენსიო სქემის მონაწილე დასაქმებულის და მონაწილე თვითდასაქმებულის სასარგებლოდ საპენსიო შენატანს, დასაქმებულის დასაბეგრი ხელფასის ან/და თვითდასაქმებულის შემოსავლის 2%-ის ოდენობით, შესაბამისი კალენდარული წლის ჭრილში წლიური ხელფასის/წლიური შემოსავლის პირველი 24 000 ლარის ფარგლებში. 1%-ის ოდენობით, იმ შემთხვევაში, თუკი დასაქმებულის მიერ მიღებული წლიური ხელფასი ან/და თვითდასაქმებულის შემოსავალი აღემატება 24 000 ლარს. ამასთან, სახელმწიფო არ განახორციელებს საპენსიო შენატანს დასაქმებულის დასაბეგრი წლიური ხელფასის ან/და თვითდასაქმებულის შემოსავლის იმ მოცულობაზე, რომელიც აღემატება 60 000 ლარს.

4. როგორ შევამოწმო საპენსიო დანაზოგი (საპენსიო აქტივების ოდენობა)?

დაგროვებითი საპენსიო სქემის მონაწილის სახელითა და სასარგებლოდ განხორციელებული საპენსიო შენატანი, აისახება მონაწილის ინდივიდუალური საპენსიო ანგარიშზე. მონაწილე უფლებამოსილია მის საკუთრებაში არსებული საპენსიო აქტივების შესახებ დეტალურ ინფორმაციას გაეცნოს ინდივიდუალურ საპენსიო გვერდზე.

მონაწილემ ინდივიდუალურ საპენსიო გვერდზე პირველადი წვდომისთვის, აუცილებელია, გაიაროს რეგისტრაცია საპენსიოს შენატანების ადმინისტრირების ელექტრონულ სისტემაში შემდეგი ბმულის მეშვეობით: https://my.pensions.ge/ka/login.

მონაწილის საპენსიო გვერდზე შესასვლელი მომხმარებლის სახელი წარმოადგენს მის პირად ნომერს. მონაწილის რეგისტრირებისთვის საპენსიო შენატანების ადმინისტრირების ელექტრონული სისტემა აგენერირებს დროებით პაროლს, რომელიც მონაწილეს შეუძლია მიიღოს საპენსიო სააგენტოში ან/და უფლებამოსილ ადმინისტრაციულ ორგანოში გამოცხადების გზით.

საპენსიო შენატანების ადმინისტრირების ელექტრონულ სისტემაში რეგისტრაციის გასავლელად დასაქმებული უნდა შევიდეს ვებგვერდიდან შესაბამის ბმულზე, მიუთითოს მომხმარებლის სახელი და დროებითი პაროლი, შეცვალოს დროებითი პაროლი ახალი პაროლით. რეგისტრაციის გავლისას დასაქმებული ასევე ვალდებულია მიუთითოს მისი საკონტაქტო ტელეფონის ნომერი და ელექტრონული ფოსტის მისამართი.

გარდა ზემოხსენებული რეგისტრაცია/ავტორიზაციისა, მონაწილე უფლებამოსილია საპენსიო შენატანების ადმინისტრირების ელექტრონულ სისტემაში რეგისტრაცია/ავტორიზაცია გაიაროს საქართველოს მოქალაქის პირადობის ელექტრონული მოწმობის (ID ბარათის) ან ბინადრობის ელექტრონული მოწმობის მეშვეობით.

5. ვინ არის პასუხისმგებელი დაგროვებითი საპენსიო სქემის მართვასა და ადმინისტრირებაზე?

"დაგროვებითი პენსიის შესახებ“ საქართველოს კანონის საფუძველზე შექმნილი დამოუკიდებელი საჯარო სამართლის იურიდიული პირი - საპენსიო სააგენტო არის პასუხისმგებელი დაგროვებითი საპენსიო სქემის განხორციელებაზე, მართვასა და ადმინისტრირებაზე.

6. დაცულია თუ არა საპენსიო აქტივები?

საპენსიო აქტივების ინვესტირება შესაძლებელია, მხოლოდ კანონის მოთხოვნათა დაცვით და საინვესტიციო პერიოდში ამონაგების მიღების მიზნით, კეთილსაიმედო ფინანსურ ინსტრუმენტებში ინვესტირებით. საპენსიო სააგენტოს საინვესტიციო საქმიანობის რეგულირებას ახორციელებს საქართველოს ეროვნული ბანკი.

სააგენტოს ორგანიზებული სტრუქტურა ეფუძნება ე.წ. „დაცვის სამი ხაზის“ მოდელს, რომელიც უზრუნველყოფს სიცხადესა და გამჭვირვალობას, რისკების ფლობასა და რისკებზე ანგარიშვალდებულებასთან მიმართებით;

ა) დაცვის პირველი ხაზი გულისხმობს რისკების ამღებთა ხაზს - სააგენტოს ყველა სტრუქტურული ერთეული პასუხისმგებელია და ანგარიშვალდებულია მათი საქმიანობის თანმდევ რისკებზე. მათ, ასევე, ეკისრებათ პასუხისმგებლობა შეინარჩუნონ ადეკვატური შიდა კონტროლის მექანიზმები და განახორციელონ რისკის კონტროლის მიმდინარე/უწყვეტი/ყოველდღიური პროცედურები;

ბ) დაცვის მეორე ხაზი მოიცავს რისკის საზედამხედველო ხაზს - სააგენტოს რისკის მართვის ფუნქცია, რომელიც დამოუკიდებელია რისკების ამღები სტრუქტურული ერთეულებისგან, წარმოდგენს დაცვის მეორე ხაზს. რისკის მართვის ფუნქცია ზედამხედველობს რისკის ამღებ სტრუქტურულ ერთეულებს და ამოწმებს მათი ქმედებების შესაბამისობას საინვესტიციო საბჭოსა (საინვესტიციო რისკებთან მიმართებით) და სამეთვალყურეო საბჭოს (არასაინვესტიციო რისკებთან მიმართებით) მიერ დამტკიცებულ სათანადო რისკის აპეტიტსა და რისკის ლიმიტებთან;

გ) დაცვის მესამე ხაზი მოიცავს რისკის მარწმუნებელთა ხაზს -სააგენტოს შიდა აუდიტის სამსახურის არის დაცვის მესამე ხაზი, რომელის ანგარიშვალდებულია სამეთვალყურეო საბჭოს წინაშე. ის ამოწმებს და წარმოადგენს დამოუკიდებელ და ობიექტურ რწმუნებას სააგენტოს შიდა კონტროლის სისტემების ხარისხსა და ეფექტიანობასთან დაკავშირებით, რომელიც მოიცავს, როგორც დაცვის პირველ, ასევე მეორე ხაზის საქმიანობებს.

შიდა კონტროლის სხვადასხვა ფენის გარდა, სააგენტოს ჰყავს, ასევე, სპეციალიზებული დეპოზიტარი, რომელიც მის ორგანიზაციულ სტრუქტურაში არ შედის და მნიშვნელოვან ფუნქციას ასრულებს სააგენტოს რისკის მართვის ჩარჩოში.

7. კანონით რამდენად არის დაცული, რომ საპენსიო აქტივების დაბანდება არ მოხდეს არაკეთილსაიმედო ფინანსურ ინსტრუმენტებში?

დაგროვებითი პენსიის შესახებ“ საქართველოს კანონი და საპენსიო სააგენტოს საინვესტიციო პოლიტიკის დოკუმენტი ითვალისწინებს საინვესტიციო საქმიანობის განხორციელების იმგვარ წესებსა და პირობებს, რომ მინიმუმამდე იქნას დაყვანილი საპენსიო აქტივების ინვესტირების შედეგად საინვესტიციო ჰორიზონტის ბოლოს დანაკარგების, ზარალის მიღება. ამასთან, კანონი ადგენს საინვესტიციო პორტფელების მიმართ განსხვავებულ საინვესტიციო ჰორიზონტს და საინვესტიციო პორტფელების ტიპებსა და დასაშვებ საინვესტიციო ლიმიტებს, რაც საინვესტიციო საქმიანობის განხორციელებაზე პასუხისმგებელი პირების სახელმძღვანელო პირობებს წარმოადგენს. ამავდროულად, კანონი აწესებს საპენსიო აქტივების ინვესტირებასთან დაკავშირებით კონკრეტულ აკრძალვებს, კერძოდ, რა სახის აქტივებში ინვესტირება არის დაუშვებელი.

8. რა მოსდის საპენსიო დანაზოგს მონაწილის გარდაცვალების შემთხვევაში?

მონაწილის გარდაცვალების შემთვევაში, მის ინდივიდუალურ საპენსიო ანგარიშზე აღრიცხული საპენსიო აქტივებს შესაბამისი თანხა, კანონმდებლობით დადგენილი წესითა და პირობებით, გადაეცემა მონაწილის კანონიერ მემკვიდრე(ებ)ს.

საპენსიო სააგენტოსთვის მონაწილის მემკვიდრის სათანადო მომართვის შემთხვევაში, მონაწილის მემკვიდრისთვის საპენსიო აქტივების გადაცემა შეიძლება ერთიანი გადახდით, ან საპენსიო აქტივების მონაწილის მემკვიდრის ინდივიდუალურ საპენსიო ანგარიშზე გადატანის გზით.

9. საპენსიო ასაკში რა ფორმით შეიძლება პენსიის გატანა?

საპენსიო ასაკში პენსიის გაცემა შესაძლებელია მოხდეს: პროგრამული გატანის გზით, რაც გულისხმობს მონაწილის პენსიაზე გასვლის თარიღისთვის მის ინდივიდუალურ საპენსიო ანგარიშზე აღრიცხული მთლიანი საპენსიო აქტივების ღირებულების სიცოცხლის მოსალოდნელ დარჩენილ ხანგრძლივობაზე გაყოფას და ყოველთვიური პენსიის სახით მიღებას;ინდივიდუალურ საპენსიო ანგარიშზე აღრიცხული საპენსიო აქტივებით სადაზღვევო ანუიტეტური პროდუქტის შეძენის გზით, რაც გულისხმობს მონაწილის მიერ კერძო საპენსიო სადაზღვევო პროდუქტის შეძენას და პენსიის მიღებას სიცოცხლის ბოლომდე;მონაწილის პენსიაზე გასვლის თარიღისთვის მის ინდივიდუალურ საპენსიო ანგარიშზე აღრიცხული მთლიანი საპენსიო აქტივების ღირებულების გზით. ასეთი მეთოდით, პენსიის გატანა შესაძლებელია, იმ შემთხვევაში, თუ პირი გაწევრიანდა საპენსიო სქემაში საპენსიო ასაკამდე არაუმეტეს 5 წლით ადრე.18. ვინ არის საპენსიო სააგენტოს მარეგულირებელი?სააგენტოს საქმიანობის ზედამხედველობას ახორციელებს საპენსიო სააგენტოს სამეთვალყურეო საბჭო (გარდა საინვესტიციო საქმიანობისა) ამასთან, საქართველოს ეროვნული ბანკი საპენსიო სააგენტოს საინვესტიციო საქმიანობის რეგულირებას „დაგროვებითი პენსიის შესახებ“ საქართველოს კანონის და სხვა სამართლებრივი აქტების შესაბამისად...წყარო