კლი­მა­ტის ცვლი­ლე­ბა ჩვე­ნი დრო­ის ყვე­ლა­ზე დიდი გა­მოწ­ვე­ვაა - მსოფ­ლი­ოს მის შე­დე­გად წარ­მოქ­მნილ არა­ერთ ურ­თუ­ლეს პრობ­ლე­მას­თან უწევს გამ­კლა­ვე­ბა.

არ არ­სე­ბობს სფე­რო, რო­მელ­ზეც ის არ ახ­დენს გავ­ლე­ნას. კლი­მა­ტის ცვლი­ლე­ბა აი­სა­ხე­ბა ადა­მი­ა­ნის ყო­ველ­დღი­ურ ცხოვ­რე­ბა­ზე, ჯან­მრთე­ლო­ბა­ზე, გაჩ­ნდა ახა­ლი საფრ­თხე­ე­ბი.

ამ სტა­ტი­ა­ში შე­ვეც­დე­ბით გა­ვა­ა­ნა­ლი­ზოთ, რო­გორ აი­სა­ხე­ბა კლი­მა­ტის ცვლი­ლე­ბა სა­ქარ­თვე­ლო­ზე და რამ­დე­ნად გაზ­რდი­ლია მის­გან მომ­დი­ნა­რე საფრ­თხე­ე­ბი - მკი­თხვე­ლის ყუ­რა­დღე­ბას გა­ვა­მახ­ვი­ლებთ რამ­დე­ნი­მე მწვა­ვე პრობ­ლე­მა­ზე.

• მყინ­ვა­რე­ბის დნო­ბა

ერთ-ერთი უდი­დე­სი პრობ­ლე­მა მყინ­ვა­რე­ბის დნო­ბაა.

ეს თემა გან­სა­კუთ­რე­ბით აქ­ტუ­ა­ლუ­რი გახ­და შო­ვის ტრა­გე­დი­ის შემ­დეგ, რო­მე­ლიც, რო­გორც გა­ირ­კვა, გლა­ცი­ა­ლურ­მა ღვარ­ცოფ­მა გა­მო­იწ­ვია. სამ­წუ­ხა­როდ, ეს მას შემ­დეგ გა­ვი­გეთ, რაც უკვე ტრა­გე­დია მოხ­და. და­ვი­წყეთ ლა­პა­რა­კი, ავი­ცი­ლებ­დით თუ არა ამ მას­შტა­ბის ტრა­გე­დი­ას თა­ვი­დან, სა­ზო­გა­დო­ე­ბას რომ სცოდ­ნო­და, მყინ­ვა­რის დნო­ბი­სა და მის­გან გა­მოწ­ვე­უ­ლი საფრ­თხე­ე­ბის შე­სა­ხებ.

მნიშ­ვნე­ლო­ვა­ნია ვი­ცო­დეთ, არის თუ არა მსგავ­სი საფრ­თხე­ე­ბი სა­ქარ­თვე­ლოს სხვა ტე­რი­ტო­რი­ებ­ზე.

მივ­ყვეთ ქრო­ნო­ლო­გი­უ­რად:

• შო­ვის ტრა­გე­დია:

2023 წლის 3 აგ­ვის­ტოს, რა­ჭა­ში, შოვ­ში უდი­დე­სი ტრა­გე­დია დატ­რი­ალ­და. ჩა­მო­წო­ლილ­მა მე­წყერ­მა ათო­ბით ადა­მი­ა­ნის სი­ცო­ცხლე იმ­სხვერ­პლა.

რო­დე­საც გა­მომ­წვე­ვი მი­ზე­ზე­ბის შეს­წავ­ლა და­ი­წყეს, აღ­მოჩ­ნდა, რომ შო­ვის სტი­ქია გლა­ცი­ა­ლუ­რი ღვარ­ცო­ფით იყო გან­პი­რო­ბე­ბუ­ლი.

• ნა­ხეთ: შო­ვის სტი­ქი­ის რე­კონ­სტრუქ­ცია

• გლა­ცი­ო­ლო­გი ლე­ვან ტი­ე­ლი­ძე იმ­ხა­ნად წერ­და:

"უკვე და­ნამ­დვი­ლე­ბით შეგ­ვიძ­ლია ვთქვათ, რომ შო­ვის სტი­ქია იყო გლა­ცი­ა­ლუ­რი ღვარ­ცო­ფით გა­მოწ­ვე­უ­ლი შემ­თხვე­ვა. სა­ტე­ლი­ტურ სუ­რათ­ზე, რო­მე­ლიც გა­და­ღე­ბუ­ლია 5 აგ­ვის­ტოს, ნათ­ლად ჩანს სტი­ქი­ის წარ­მოქ­მნის კერა. კლდო­ვან-ყი­ნუ­ლო­ვა­ნი ზვა­ვი წარ­მო­იშ­ვა უშუ­ა­ლოდ კავ­კა­სი­ო­ნის მთა­ვარ წყალ­გამ­ყოფ ქედ­ზე, მყინ­ვარ თბი­ლი­სას მარ­ჯვე­ნა შე­ნა­კა­დის სამ­ხრეთ-აღ­მო­სავ­ლეთ ფერ­დობ­ზე. ზღვის დო­ნი­დან და­ახ­ლო­ე­ბით 3700-3800 მეტ­რის ინ­ტერ­ვალ­ში. მსგავ­სი ტი­პის კლდო­ვან-ყი­ნუ­ლო­ვა­ნი ზვა­ვი სა­ქარ­თვე­ლო­ში და­ფიქ­სირ­და 2014 წლის 17 მა­ისს, მყინ­ვარ დევ­დო­რაკ­ზე.

ზვა­ვის გა­მომ­წვე­ვი ერთ-ერთი მთა­ვა­რი მი­ზე­ზი შე­იძ­ლე­ბა იყოს ფერ­დო­ბე­ბის სტა­ბი­ლუ­რო­ბის რღვე­ვა, რო­მე­ლიც თა­ვის მხრივ, და­კავ­ში­რე­ბუ­ლია "მუდ­მივ მზრა­ლო­ბას­თან". უფრო მარ­ტი­ვად რომ ვთქვათ, ისე­თი ფერ­დო­ბე­ბი, რომ­ლე­ბიც ადრე მუდ­მი­ვად მზრალ მდგო­მა­რე­ო­ბა­ში იყო, მიმ­დი­ნა­რე კლი­მა­ტის ცვლი­ლე­ბის შე­დე­გად, უკვე ექ­ვემ­დე­ბა­რე­ბა სე­ზო­ნუ­რო­ბას. ე.ი. გან­სხვა­ვე­ბუ­ლი ტემ­პე­რა­ტუ­რუ­ლი პი­რო­ბე­ბის შემ­თხვე­ვა­ში, ვე­ღარ ინარ­ჩუ­ნებს მზრა­ლო­ბას და კარ­გავს სიმ­ტკი­ცეს.

ასეთ პი­რო­ბებ­ში ფერ­დო­ბი შე­იძ­ლე­ბა ჩა­მო­ი­შა­ლოს:

1) თა­ვი­სით;

2) წვი­მის სა­ხით მო­სუ­ლი უხვი ნა­ლე­ქის შე­დე­გად;

3) მცი­რე­დი მი­წისძვრის ბიძ­გის შემ­თხვე­ვა­შიც (რა­საც და­მა­ტე­ბით მო­ნა­ცე­მე­ბი და კვლე­ვა სჭირ­დე­ბა)" - წერ­და გლა­ცი­ო­ლო­გი.

• მყინ­ვა­რე­ბის სპე­ცი­ა­ლის­ტი, ავ­სტრა­ლი­ის მო­ნა­შის უნი­ვერ­სი­ტე­ტის მეც­ნი­ე­რი და ილი­ას სა­ხელ­მწი­ფო უნი­ვერ­სი­ტე­ტის ასო­ცი­რე­ბუ­ლი პრო­ფე­სო­რი ლე­ვან ტი­ე­ლი­ძე ამ­ჯე­რად Ambebi.ge-ს ესა­უბ­რე­ბა მყინ­ვა­რე­ბის დნო­ბის შე­სა­ხებ. ის სა­უბ­რობს საფრ­თხე­ებ­ზე, რო­მე­ლიც ახ­ლავს მყინ­ვა­რის დნო­ბას და ასე­ვე ასა­ხე­ლებს კონ­კრე­ტუ­ლად კავ­კა­სი­ო­ნის ქე­დის იმ მყინ­ვა­რებს, რო­მე­ლიც ყვე­ლა­ზე მეტი საფრ­თხის შემ­ცვე­ლია.

მისი თქმით, 2000-2010 წლებ­ში, კავ­კა­სი­ო­ნის მყინ­ვა­რე­ბის სის­ქე­ში შემ­ცი­რე­ბა ყო­ველ­წლი­უ­რად და­ახ­ლო­ე­ბით 50სმ. იყო, ხოლო 2010-2020 წლებ­ში - 75 სმ.

გლა­ცი­ო­ლო­გი ამ ეტაპ­ზე ორ საფრ­თხის­შემ­ცველ მყინ­ვარს გვი­სა­ხე­ლებს, რო­მელ­თა მიმ­დე­ბა­რედ საკ­მა­ოდ დიდი ტბე­ბია წარ­მოქ­მნი­ლი და რაც მო­ნი­ტო­რინგს აუ­ცი­ლებ­ლად სა­ჭი­რო­ებს. მკვლე­ვა­რი ასე­ვე ვა­რა­უ­დობს, რომ მყინ­ვა­რე­ბის ასე­თი ტემ­პით დნო­ბის შემ­თხვე­ვა­ში, 2100 წლის­თვის აღ­მო­სავ­ლეთ კავ­კა­სი­ო­ნის მყინ­ვა­რე­ბის ძი­რი­თა­დი ნა­წი­ლი სა­ერ­თოდ გაქ­რე­ბა.

ლე­ვან ტი­ე­ლი­ძე:

- გა­სულ წელს ჩა­ტა­რე­ბულ­მა მყინ­ვა­რე­ბის გე­ო­დე­ზი­უ­რი მა­სის ბა­ლან­სის კვლე­ვამ აჩ­ვე­ნა, რომ კავ­კა­სი­ონ­ზე მყინ­ვა­რე­ბის დნო­ბის ინ­ტენ­სი­ვო­ბა ძა­ლი­ან მო­მა­ტე­ბუ­ლია. მა­სის ბა­ლან­სი იმის მი­ხედ­ვით იც­ვლე­ბა, თუ რო­გო­რია მყინ­ვა­რე­ბის ფარ­თო­ბი და მათი სის­ქე­ში შემ­ცი­რე­ბის ინ­ტენ­სი­ვო­ბა. 2000-2010 წლებ­ში, კავ­კა­სი­ო­ნის მყინ­ვა­რე­ბის სის­ქე­ში შემ­ცი­რე­ბა ყო­ველ­წლი­უ­რად და­ახ­ლო­ე­ბით 50სმ. იყო, ხოლო 2010-2020 წლებ­ში 75 სმ.

სის­ქე­ში შემ­ცი­რე­ბა ნიშ­ნავს, რომ მყინ­ვა­რე­ბი ნაკ­ლე­ბად სი­ცო­ცხლი­სუ­ნა­რი­ა­ნე­ბი ხდე­ბი­ან, ყი­ნუ­ლი თხელ­დე­ბა და სიმ­ტკი­ცეს კარ­გავს, შე­სა­ბა­მი­სად, ირ­ღვე­ვა მათი სტა­ბი­ლუ­რო­ბა და სტი­ქი­უ­რი პრო­ცე­სე­ბის მი­მართ სა­ში­ში ხდე­ბი­ან. რა თქმა უნდა, ეს ყვე­ლა­ფე­რი კლი­მა­ტის ცვლი­ლე­ბას უკავ­შირ­დე­ბა - დნო­ბის მა­ღა­ლი ტემ­პი გა­მოწ­ვე­უ­ლია ტემ­პე­რა­ტუ­რის მა­ტე­ბით.

ამ დროს, გარ­და იმი­სა, რომ მყინ­ვა­რე­ბის დნო­ბა მა­ტუ­ლობს, მათ გარ­შე­მო წლე­ბის გან­მავ­ლო­ბა­ში გა­ყი­ნუ­ლი ფერ­დო­ბე­ბიც იწყებს ლღო­ბას და კარ­გავს სიმ­ტკი­ცეს. ე.ი. მყინ­ვა­რე­ბის დნო­ბის პა­რა­ლე­ლუ­რად, ლღვე­ბა კავ­კა­სი­ო­ნის ფერ­დო­ბე­ბიც, რომ­ლე­ბიც ადრე მუდ­მი­ვად გა­ყი­ნულ მდგო­მა­რე­ო­ბა­ში იყო. გე­ოგ­რა­ფი­ულ ლი­ტე­რა­ტუ­რა­ში ეს მოვ­ლე­ნა "მუდ­მი­ვი მზრა­ლო­ბის“ სა­ხელ­წო­დე­ბი­თაა ცნო­ბი­ლი.

• თა­ნა­მედ­რო­ვე კლი­მა­ტის ცვლი­ლე­ბის შე­დე­გად მუდ­მი­ვი მზრა­ლო­ბა უკვე აღა­რაა მუდ­მი­ვი და სე­ზო­ნუ­რო­ბას ექ­ვემ­დე­ბა­რე­ბა, რაც სტი­ქი­უ­რი პრო­ცე­სე­ბის ერთ-ერთი ხე­ლის შემ­წყო­ბი ფაქ­ტო­რია. ეს გან­სა­კუთ­რე­ბით ზა­ფხუ­ლის პე­რი­ოდ­ში შე­ი­ნიშ­ნე­ბა, რო­დე­საც ცხე­ლი ამინ­დის პი­რო­ბებ­ში გამლღვა­ლი ფერ­დო­ბე­ბი სიმ­ტკი­ცეს კარ­გავს და მათი ჩა­მოქ­ცე­ვა ხდე­ბა.

სტი­ქი­უ­რი პრო­ცე­სე­ბის კი­დევ ერთი ხე­ლის შემ­წყო­ბი ფაქ­ტო­რია მყინ­ვა­რუ­ლი ტბე­ბის არ­სე­ბო­ბა. ასე­თი ტბე­ბი ხშირ შემ­თხვე­ვა­ში, მყინ­ვა­რე­ბის ენებ­თან ახ­ლოს წარ­მო­იქ­მნე­ბა და იმ შემ­თხვე­ვა­ში, თუ მყინ­ვა­რულ ყი­ნულ­თან უშუ­ა­ლო კონ­ტაქ­ტში არი­ან, დნო­ბის ტემპს კი­დევ უფრო აჩ­ქა­რე­ბენ. ასე­ვე, აქვთ წყლის დიდი მო­ცუ­ლო­ბის უეც­რად გა­მო­თა­ვი­სუფ­ლე­ბის პო­ტენ­ცი­ა­ლი, რაც, შე­საძ­ლოა, მყინ­ვა­რულ წყალ­მო­ვარ­დნებ­ში, ან ღვარ­ცო­ფებ­ში გარ­და­იქ­მნან. ეს პრო­ცე­სი სა­მეც­ნი­ე­რო ლი­ტე­რა­ტუ­რა­ში ცნო­ბი­ლია რო­გორც Glacial LakeOutburst Flood (GLOF). კლი­მა­ტის თა­ნა­მედ­რო­ვე ცვლი­ლე­ბის ფონ­ზე მყინ­ვა­რუ­ლი ტბე­ბის რა­ო­დე­ნო­ბა და ფარ­თო­ბი გაზ­რდი­ლია მსოფ­ლი­ოს ყვე­ლა მთი­ან რე­გი­ონ­ში და მათ შო­რის კავ­კა­სი­ა­შიც.

• ბოლო თვე­ე­ბის სა­ტე­ლი­ტუ­რი სუ­რა­თე­ბით, კავ­კა­სი­ო­ნის ისეთ დიდ მყინ­ვა­რებ­ზე, რო­გო­რე­ბი­ცაა წა­ნე­რი და ლეხ­ზი­რი, საკ­მა­ოდ დიდი ზო­მის ასე­თი ტბე­ბი შე­ი­ნიშ­ნე­ბა, რაც აუ­ცი­ლებ­ლად სა­ჭი­რო­ებს მო­ნი­ტო­რინგს.

- სხვა რა პრო­ცე­სე­ბი შე­იძ­ლე­ბა ახ­ლდეს მყინ­ვა­რე­ბის დნო­ბას?

- მყინ­ვა­რე­ბის დნო­ბის შე­დე­გად, პირ­ველ რიგ­ში, მცირ­დე­ბა მტკნა­რი წყლის მა­რა­გი, შე­სა­ბა­მი­სად, იკ­ლებს მდი­ნა­რე­უ­ლი ჩა­მო­ნა­დე­ნიც. კავ­კა­სი­ო­ნის მყინ­ვა­რე­ბის ფარ­თო­ბი და მასა უკვე იმ­დე­ნად შემ­ცირ­და, მომ­დევ­ნო წლე­ბის გან­მავ­ლო­ბა­ში უნდა ვე­ლო­დოთ, რომ მყინ­ვა­რულ აუ­ზებ­ში გარ­კვე­ულ­წი­ლად მო­იკ­ლებს მდი­ნა­რე­უ­ლი ჩა­მო­ნა­დე­ნი.

- რა არის მნიშ­ვნე­ლო­ვა­ნი სტი­ქი­ის პრე­ვენ­ცი­ის­თვის

- ამის­თვის შე­სა­ბა­მი­სი ღო­ნის­ძი­ე­ბე­ბის გა­ტა­რე­ბაა სა­ჭი­რო. სხვა­დას­ხვა ინ­ტერ­ვი­უ­ში ეს უკვე ვახ­სე­ნე და აქაც გა­ვი­მე­ო­რებ, რომ სა­ხელ­მწი­ფომ ამა­ში არა­ნა­ი­რი რე­სურ­სი არ უნდა და­ზო­გოს - არც მა­ტე­რი­ა­ლუ­რი, არც ადა­მი­ა­ნუ­რი და არც - ფი­ნან­სუ­რი. პრე­ვენ­ცი­ის სა­შუ­ა­ლე­ბე­ბის ამო­სა­ვა­ლი წერ­ტი­ლია ის, რომ არა­ნა­ი­რი ჰიდ­რო­ტექ­ნი­კუ­რი თუ არ­ქი­ტექ­ტუ­რუ­ლი პრო­ექ­ტი არ უნდა გან­ხორ­ცი­ელ­დეს ისეთ სა­შიშ ზო­ნებ­ში, სა­დაც მო­მა­ვალ­ში შე­იძ­ლე­ბა მსგავ­სი სტი­ქი­უ­რი პრო­ცე­სე­ბი და­ფიქ­სირ­დეს.

ამის ყვე­ლა­ზე ნა­თე­ლი მა­გა­ლი­თია ყაზ­ბე­გის რა­ი­ონ­ში მყინ­ვარ დევ­დო­რა­კის ძირ­ში აშე­ნე­ბუ­ლი ჰესი. სა­მეც­ნი­ე­რო ლი­ტე­რა­ტუ­რა­ში ცნო­ბი­ლია, რომ ჯერ კი­დევ მე-19 და მე-20 სა­უ­კუ­ნე­ში დევ­დო­რა­კის მყინ­ვარს ახა­სი­ა­თებ­და გლა­ცი­ა­ლუ­რი ღვარ­ცო­ფე­ბი, რომ­ლე­ბიც თერ­გის ხე­ო­ბას და სა­ქარ­თვე­ლოს სამ­ხედ­რო გზას მთლი­ა­ნად კე­ტავ­და, ახა­ლი ჰე­სის მშე­ნებ­ლო­ბის შემ­თხვე­ვა­ში კი ად­გი­ლი ჰქონ­და სა­მეც­ნი­ე­რო ცოდ­ნის სრულ უგულ­ვე­ბელ­ყო­ფას, რაც ნორ­მა­ლურ ქვე­ყა­ნა­ში სრუ­ლი­ად წარ­მო­უდ­გე­ნე­ლია. იგი­ვე შე­იძ­ლე­ბა ით­ქვას სვა­ნეთ­ში მეს­ტი­ა­ჭა­ლა­ზე მშე­ნე­ბა­რე ჰე­სის შემ­თხვე­ვა­ში, რო­მე­ლიც სრუ­ლი­ად უად­გი­ლო ად­გი­ლას შენ­დე­ბა და დიდი რის­კის ქვე­შაა.

გარ­და ამი­სა, რო­დე­საც პრე­ვენ­ცი­ა­ზე ვსა­უბ­რობთ, აუ­ცი­ლე­ბე­ლია ვახ­სე­ნოთ მო­ნი­ტო­რინ­გის და წი­ნას­წა­რი შე­ტყო­ბი­ნე­ბის სის­ტე­მე­ბი. რამ­დე­ნა­დაც მე ვიცი, ასე­თი სის­ტე­მა ჯერ­ჯე­რო­ბით მხო­ლოდ დევ­დო­რაკ­ზე ფუნ­ქცი­ო­ნი­რებს, მაგ­რამ ეს საკ­მა­რი­სი ნამ­დვი­ლად არაა და აუ­ცი­ლე­ბე­ლია, რომ მო­ნი­ტო­რინ­გის ნამ­დვი­ლი ქსე­ლი შე­იქ­მნას. ასე­ვე მნიშ­ვნე­ლო­ვა­ნია, რომ კეთ­დე­ბო­დეს მო­დე­ლი­რე­ბა, რომ­ლის დრო­საც მოხ­დე­ბა სხვა­დას­ხვა სცე­ნა­რე­ბის გათ­ვლა - რა რა­ო­დე­ნო­ბის წყა­ლი შე­იძ­ლე­ბა დაგ­როვ­დეს ამა­თუ იმ მყინ­ვა­რულ ტბა­ში და გარ­ღვე­ვის შემ­თხვე­ვა­ში რა ფარ­თო­ბი შე­იძ­ლე­ბა და­ფა­როს ღვარ­ცოფ­მა, რა დრო შე­იძ­ლე­ბა დას­ჭირ­დეს ღვარო­ფულ მა­სას ხე­ო­ბა­ში გა­სავ­ლე­ლად და რო­მე­ლი და­სახ­ლე­ბუ­ლი პუნ­ქტი შე­იძ­ლე­ბა მოხ­დეს სტი­ქი­ის ზო­ნა­ში და სხვა. პა­რა­ლე­ლურ რე­ჟიმ­ში, პრე­ვენ­ცი­ის­თვის კი­დევ უფრო მნიშ­ვნე­ლო­ვა­ნია მო­სახ­ლე­ო­ბის ინ­ფორ­მი­რე­ბუ­ლო­ბა მი­ნი­მუმ იმის­თვის, რომ სტი­ქი­ის შემ­თხვე­ვა­ში მათ შე­ეძ­ლოთ დრო­უ­ლი ევა­კუ­ა­ცია. შო­ვის სტი­ქი­ამ გვაჩ­ვე­ნა, რომ ამ მი­მარ­თუ­ლე­ბით ქვე­ყა­ნა­ში სე­რი­ო­ზუ­ლი სა­მუ­შა­ო­ე­ბია ჩა­სა­ტა­რე­ბე­ლი და ყვე­ლა­ზე მნიშ­ვნე­ლო­ვა­ნი ისაა, რომ ამ სა­მუ­შა­ო­ებ­ში აუ­ცი­ლე­ბე­ლია კვა­ლი­ფი­ცი­უ­რი სპე­ცი­ა­ლის­ტე­ბის ჩარ­თუ­ლო­ბა.

- რამ­დე­ნი მყინ­ვა­რია კავ­კა­სი­ონ­ზე და რამ­დე­ნად მნიშ­ვნე­ლო­ვა­ნია ეს მყინ­ვა­რე­ბი?

- ბოლო ინ­ვენ­ტა­რი­ზა­ცია გა­სულ წელს გა­მო­ვაქ­ვეყ­ნეთ, რო­მე­ლიც 2020 წლის სა­ტე­ლი­ტურ სუ­რა­თებ­ზე დაყ­რდნო­ბით იყო შედ­გე­ნი­ლი. აღ­ნიშ­ნუ­ლი კვლე­ვის მი­ხედ­ვით, კავ­კა­სი­ონ­ზე 2200-მდე მყინ­ვა­რი იყო სა­ერ­თო ფარ­თო­ბით -1060 კვად­რა­ტუ­ლი კი­ლო­მეტ­რი. ფარ­თო­ბი კი­დევ უფრო შემ­ცი­რე­ბუ­ლი იქ­ნე­ბა. მყინ­ვა­რე­ბის არ­სე­ბო­ბა მრა­ვალ­მხრივ მნიშ­ვნე­ლო­ვა­ნია კავ­კა­სი­ის რე­გი­ო­ნის­თვის, იქ­ნე­ბა ეს მტკნა­რი წყლის მა­რა­გი, ეკო­ლო­გი­უ­რი და ლან­დშაფ­ტუ­რი მრა­ვალ­ფე­როვ­ნე­ბა, ტუ­რიზ­მის გან­ვი­თა­რე­ბა, წარ­სუ­ლი კლი­მა­ტის და გა­რე­მოს რე­კონ­სტრუქ­ცია და ა.შ.

- შე­საძ­ლოა, რამ­დე­ნი­მე წე­ლი­წად­ში კავ­კა­სი­ო­ნი მყინ­ვა­რე­ბის გა­რე­შე დარ­ჩეს?

- ალ­ბათ, ბევ­რს არ მო­ე­წო­ნე­ბა რა­საც ვი­ტყვი, მაგ­რამ 2018 წელს გა­მოქ­ვეყ­ნე­ბულ სტა­ტი­ა­ში ეს უკვე დავ­წე­რეთ და აქ უბ­რა­ლოდ, გა­ვი­მე­ო­რებ, რომ მყინ­ვა­რე­ბის ასე­თი ტემ­პით დნო­ბის შემ­თხვე­ვა­ში, 2100 წლის­თვის აღ­მო­სავ­ლეთ კავ­კა­სი­ო­ნის მყინ­ვა­რე­ბის ძი­რი­თა­დი ნა­წი­ლი სა­ერ­თოდ გაქ­რე­ბა. ეს თა­ვის­თა­ვად კარ­გი ამ­ბა­ვი არაა, და ჩვენ გვე­ვა­ლე­ბა ვი­ცო­დეთ, რომ მყინ­ვა­რე­ბის გაქ­რო­ბის პა­რა­ლე­ლუ­რად, ად­გი­ლი ექ­ნე­ბა მთელ რიგ პრო­ცე­სებს, მათ შო­რის - სტი­ქი­ურს. შე­სა­ბა­მი­სად, გა­რე­მოს ასე­თი სწრა­ფი გარ­და­სახ­ვის პი­რო­ბებ­ში, აუ­ცი­ლე­ბე­ლია მო­ვახ­დი­ნოთ ამ ყვე­ლა­ფერ­თან გო­ნივ­რუ­ლი ადაპ­ტა­ცია. ეს, პირ­ველ რიგ­ში, პრე­ვენ­ცი­უ­ლი ღო­ნის­ძი­ე­ბე­ბის სწო­რად და­სახ­ვით და ბუ­ნე­ბის სწო­რი ეკო­ნო­მი­კუ­რი, სო­ცი­ა­ლუ­რი და ეკო­ლო­გი­უ­რი გან­ვი­თა­რე­ბით გა­მოვ­ლინ­დე­ბა, რაც ბუ­ნე­ბის მდგრა­დი გან­ვი­თა­რე­ბის სა­ხელ­წო­დე­ბი­თაა ცნო­ბი­ლი.

• ნა­ლე­ქი და წყალ­დი­დო­ბე­ბი

კი­დევ ერთი სა­კი­თხი, რო­მე­ლიც სა­ზო­გა­დო­ე­ბას ახა­ლი გა­მოწ­ვე­ვე­ბის წი­ნა­შე აყე­ნებს, ეს არის წვი­მის დროს მო­სუ­ლი უხვი ნა­ლე­ქი. ყვე­ლას გვახ­სოვს ბა­თუმ­სა და თბი­ლის­ში, ასე­ვე სა­ქარ­თვე­ლოს სხვა ქა­ლა­ქებ­ში მიმ­დი­ნა­რე წლის ზა­ფხულ­ში წვი­მის დროს მო­სუ­ლი უხვი ნა­ლე­ქის შე­დე­გად დატ­ბო­რი­ლი ქუ­ჩე­ბი. ქუ­ჩე­ბის დატ­ბორ­ვა, გარ­და იმი­სა, რომ მო­უ­წეს­რი­გე­ბე­ლი სა­ნი­აღ­ვრე სის­ტე­მით იყო გან­პი­რო­ბე­ბუ­ლი, ასე­ვე ამის მი­ზე­ზი უხვი ნა­ლე­ქიც გახ­ლდათ.

• რო­გორც გა­რე­მოს ეროვ­ნულ სა­ა­გენ­ტო­ში გვე­უბ­ნე­ბი­ან, ქვეყ­ნის ტე­რი­ტო­რი­ა­ზე ნა­ლექთან და­კავ­ში­რე­ბუ­ლი ცვლი­ლე­ბე­ბი არამ­დგრა­დია დრო­ის ჭრილ­ში და ასე­ვე, არა­ერ­თგვა­რო­ვა­ნია სივ­რცუ­ლად, თუმ­ცა გარ­კვე­უ­ლი კა­ნონ­ზო­მი­ე­რე­ბით მა­ინც ხა­სი­ათ­დე­ბა.

სა­ა­გენ­ტო­ში გან­მარ­ტა­ვენ, რომ და­სავ­ლეთ სა­ქარ­თვე­ლო­ში ნა­ლე­ქის წლი­უ­რი რა­ო­დე­ნო­ბა ძი­რი­თა­დად გაზ­რდი­ლია, ხოლო აღ­მო­სავ­ლეთ სა­ქარ­თვე­ლოს რიგ რა­ი­ო­ნებ­ში - შემ­ცი­რე­ბუ­ლი.

"ნა­ლე­ქე­ბის წლი­უ­რი ჯა­მის ცვლი­ლე­ბის ხა­სი­ა­თი უმე­ტე­სად არა­სა­ი­მე­დოა და გა­მოკ­ვე­თილ ტენ­დენ­ცი­ებს ად­გი­ლი არ აქვს (წყა­რო: გა­ე­როს ჩარ­ჩო კონ­ვენ­ცი­ი­სად­მი სა­ქარ­თვე­ლოს მე­ო­თხე ეროვ­ნუ­ლი შე­ტყო­ბი­ნე­ბა კლი­მა­ტის ცვლი­ლე­ბის შე­სა­ხებ).

რაც შე­ე­ხე­ბა ნა­ლე­ქე­ბის რე­ჟი­მის ექ­სტრე­მა­ლურ მა­ხა­სი­ა­თებ­ლებს, რო­გო­რე­ბი­ცაა ექ­სტრე­მა­ლუ­რად ნა­ლე­ქი­ა­ნი დღე­ე­ბის პრო­ცენ­ტუ­ლი და რა­ო­დე­ნობ­რი­ვი წილი ნა­ლე­ქე­ბის წლი­ურ ჯამ­ში, რომ­ლე­ბიც გა­ნი­ხი­ლე­ბა სტი­ქი­უ­რი ჰიდ­რო­მე­ტე­ო­რო­ლო­გი­უ­რი (წყალ­დი­დო­ბა-წყალ­მო­ვარ­დნე­ბი) და გე­ო­ლო­გი­უ­რი მოვ­ლე­ნე­ბის (მე­წყრე­ბი, ღვარ­ცო­ფე­ბი) ხელ­შემ­წყო­ბი ფაქ­ტო­რე­ბის შე­ფა­სე­ბი­სას, გა­მოვ­ლინ­და შემ­დე­გი ტენ­დენ­ცი­ე­ბი:

ისე­ვე, რო­გორც ნა­ლე­ქის სა­შუ­ა­ლო რა­ო­დე­ნო­ბის­თვის, ექ­სტრე­მა­ლუ­რი მა­ხა­სი­ა­თებ­ლე­ბის ცვლი­ლე­ბე­ბიც, მთელ ტე­რი­ტო­რი­ა­ზე არას­ტა­ბი­ლუ­რი და არა­ერ­თგვა­რო­ვა­ნია.

გა­მოვ­ლინ­და მხო­ლოდ რამ­დე­ნი­მე მდგრა­დი ტენ­დენ­ცია. მათ უმე­ტე­სო­ბას ვაკ­ვირ­დე­ბით და­სავ­ლეთ სა­ქარ­თვე­ლოს სად­გუ­რებ­ზე, ძი­რი­თა­დად, სა­მეგ­რე­ლო­ში და აჭა­რის მთი­ან რა­ი­ო­ნებ­ში. ეს დაკ­ვირ­ვე­ბა მი­უ­თი­თებს, რომ ნა­ლე­ქის მა­ტე­ბის ტენ­დენ­ცია აქ გან­პი­რო­ბე­ბუ­ლი უნდა იყოს სწო­რედ უხვნა­ლე­ქი­ა­ნი შემ­თხვე­ვე­ბის გახ­ში­რე­ბით.

მთი­ან აჭა­რა­სა და რაჭა-ლე­ჩხუმ­ში 5-7%-ით არის გაზ­რდი­ლი უხვი და 2-4%-ით - ექ­სტრე­მა­ლუ­რად უხვი ნა­ლე­ქე­ბის წილი წლი­ურ ჯამ­ში, რაც რა­ო­დე­ნობ­რი­ვად უხვი ნა­ლე­ქე­ბის 30-40%-ით, ხოლო ექ­სტრე­მა­ლუ­რის - 50-75%-ით მა­ტე­ბას შე­ე­სა­ბა­მე­ბა.

ამას­თა­ნა­ვე, ამ რა­ი­ო­ნებ­ში გა­მოვ­ლინ­და ყვე­ლა სხვა ექ­სტრე­მა­ლუ­რი ინ­დექ­სის, რო­გო­რი­ცაა უხვნა­ლე­ქი­ა­ნი დღე­ე­ბის რა­ო­დე­ნო­ბა და ნა­ლე­ქე­ბის დღე­ღა­მუ­რი მაქ­სი­მა­ლუ­რი რა­ო­დე­ნო­ბა, ზრდა. შე­დე­გად, რო­გორც ჩანს, უკა­ნას­კნელ პე­რი­ოდ­ში ამ რა­ი­ო­ნებ­ში მნიშ­ვნე­ლოვ­ნად არის გაზ­რდი­ლი სტი­ქი­უ­რი ჰიდ­რო­მე­ტე­ო­რო­ლო­გი­უ­რი და გე­ო­ლო­გი­უ­რი პრო­ცე­სე­ბის გა­აქ­ტი­უ­რე­ბის რის­კე­ბი", - აცხა­დე­ბენ გა­რე­მოს ეროვ­ნულ სა­ა­გენ­ტო­ში.

ამის პა­რა­ლე­ლუ­რად კი, რო­გორც გა­რე­მოს ეროვ­ნულ სა­ა­გენ­ტო­ში Ambebi.ge-ს ეუბ­ნე­ბი­ან, ქვეყ­ნის სამ­ხრეთ­სა და აღ­მო­სავ­ლეთ­ში ნა­ლე­ქე­ბის ექ­სტრე­მა­ლუ­რი ინ­დექ­სე­ბი მი­უ­თი­თებს, რომ მი­უ­ხე­და­ვად ნა­ლე­ქე­ბის წლი­უ­რი რა­ო­დე­ნო­ბის ცვლი­ლე­ბის ნიშ­ნი­სა, თით­ქმის ყველ­გან და გან­სა­კუთ­რე­ბით, კა­ხეთ­ში და მცხე­თა-მთი­ა­ნეთ­ში, იზ­რდე­ბა უნა­ლე­ქო პე­რი­ო­დე­ბის ხან­გრძლი­ვო­ბა.

"ამა­ვე დროს, თბი­ლის­ში, თე­ლავ­სა და ლა­გო­დეხ­ში მო­მა­ტე­ბუ­ლია, ასე­ვე, ექ­სტრე­მა­ლუ­რად ნა­ლე­ქი­ა­ნი შემ­თხვე­ვე­ბის გახ­ში­რე­ბის და­მა­დას­ტუ­რე­ბე­ლი ტენ­დენ­ცი­ე­ბიც. გა­მომ­დი­ნა­რე აქე­დან, აქ სა­ვა­რა­უ­დოა რო­გორც გვალ­ვე­ბის, ისე წყალ­დი­დო­ბა-წყალ­მო­ვარ­დნე­ბი­სა და სტი­ქი­უ­რი გე­ო­ლო­გი­უ­რი პრო­ცე­სე­ბის გახ­ში­რე­ბის ალ­ბა­თო­ბა", - აცხა­დე­ბენ გა­რე­მოს ეროვ­ნულ სა­ა­გენ­ტო­ში.

• მა­თი­ვე გან­მარ­ტე­ბით, თბი­ლის­ში დღე-ღა­მე­ში 100 მმ-ზე მეტი ნა­ლე­ქის მოს­ვლა შე­საძ­ლე­ბე­ლია 20 წე­ლი­წად­ში ერთხელ, 120 მმ-ზე მე­ტის - 50 წე­ლი­წად­ში ერთხელ, ხოლო 140 მმ-ზე მეტი - 100 წე­ლი­წად­ში ერთხელ.

"უკა­ნას­კნელ პე­რი­ოდ­ში თბი­ლის­ში ძლი­ე­რი წვი­მა აღი­ნიშ­ნა მიმ­დი­ნა­რე წლის 30 აგ­ვის­ტოს. ვაშ­ლი­ჯვრის მე­ტე­ო­რო­ლო­გი­უ­რი სად­გუ­რის მო­ნა­ცე­მე­ბით, 24 სა­ათ­ში მო­სუ­ლი ნა­ლე­ქის რა­ო­დე­ნო­ბამ შე­ად­გი­ნა 113 მმ. აღ­ნიშ­ნუ­ლი შემ­თხვე­ვა, მო­სუ­ლი ნა­ლე­ქის რა­ო­დე­ნო­ბის მი­ხედ­ვით, არ იყო უპ­რე­ცენ­დენ­ტო. იმა­ვე სად­გურ­ზე უფრო მა­ღა­ლი ნა­ლე­ქე­ბი აღი­ნიშ­ნა 1997 (118 მმ) და 1972 (130 მმ) წლებ­ში. თუ გა­ვით­ვა­ლის­წი­ნებთ თბი­ლი­სის სხვა სად­გუ­რე­ბის დაკ­ვირ­ვე­ბის ინ­ფორ­მა­ცი­ას, რე­კორ­დუ­ლი მაჩ­ვე­ნე­ბე­ლი (200 მმ) აღი­ნიშ­ნა 1962 წელს თბი­ლის­ში, აე­რო­პორ­ტის სად­გურ­ზე.

მრა­ვალ­წლი­ურ სტა­ტის­ტი­კა­ზე დაყ­რდნო­ბით, თბი­ლის­ში დღე-ღა­მე­ში 100 მმ-ზე მეტი ნა­ლე­ქის მოს­ვლა შე­საძ­ლე­ბე­ლია 20 წე­ლი­წად­ში ერთხელ, 120 მმ-ზე მე­ტის - 50 წე­ლი­წად­ში ერთხელ, ხოლო 140 მმ-ზე მეტი - 100 წე­ლი­წად­ში ერთხელ", - აცხა­დე­ბენ სა­ა­გენ­ტო­ში.

• რო­გო­რია ნა­ლექთან და­კავ­ში­რე­ბით გრძელ­ვა­დი­ა­ნი პროგ­ნო­ზი - სად შემ­ცირ­დე­ბა და სად მო­ი­მა­ტებს ნა­ლე­ქი­ა­ნო­ბა

გა­რე­მოს ეროვ­ნუ­ლი სა­ა­გენ­ტოს ცნო­ბით, კლი­მა­ტის მო­სა­ლოდ­ნე­ლი ცვლი­ლე­ბის პროგ­ნო­ზი­რე­ბის­თვის გა­მო­ყე­ნე­ბუ­ლი გაფ­რქვე­ვე­ბის ზო­მი­ე­რი სცე­ნა­რის მი­ხედ­ვით, 2041-2070 წ.წ. პე­რი­ოდ­ში ნა­ლე­ქე­ბის წლი­უ­რი ჯამი აღ­მო­სავ­ლეთ სა­ქარ­თვე­ლო­ში სა­შუ­ა­ლოდ 10%-მდე მცირ­დე­ბა. ყვე­ლა­ზე მე­ტად - მცხე­თა-მთი­ა­ნეთ­ში, ყვე­ლა­ზე ნაკ­ლე­ბად კი - კა­ხეთ­ში. და­სავ­ლეთ სა­ქარ­თვე­ლო­შიც მო­სა­ლოდ­ნე­ლია ნა­ლე­ქე­ბის კლე­ბა.

გა­მო­ნაკ­ლისს წარ­მო­ად­გენს სა­მეგ­რე­ლოს და­ბა­ლი ზონა, სა­დაც ნა­ლე­ქი­ა­ნო­ბა და­ახ­ლო­ე­ბით 10%-მდე იმა­ტებს. სა­უ­კუ­ნის ბო­ლოს, 2071-2100 წ.წ. პე­რი­ოდ­ში, წინა 30-წლი­ან პე­რი­ოდ­თან შე­და­რე­ბით, ნა­ლე­ქე­ბის ჯამი უმ­ნიშ­ვნე­ლოდ იც­ვლე­ბა, იზ­რდე­ბა ან მცირ­დე­ბა 1-6% პრო­ცენ­ტის ფარ­გლებ­ში (წყა­რო: გა­ე­როს ჩარ­ჩო კონ­ვენ­ცი­ი­სად­მი სა­ქარ­თვე­ლოს მე­ო­თხე ეროვ­ნუ­ლი შე­ტყო­ბი­ნე­ბა კლი­მა­ტის ცვლი­ლე­ბის შე­სა­ხებ).

• უხვი ნა­ლე­ქის მოს­ვლას ქვეყ­ნის ტე­რი­ტო­რი­ა­ზე გა­ნა­პი­რო­ბებს გარ­კვე­უ­ლი სი­ნოპ­ტი­კუ­რი სი­ტუ­ა­ცი­ე­ბი, კერ­ძოდ:

"ე.წ. და­სავ­ლე­თის ცირ­კუ­ლა­ცი­უ­რი პრო­ცე­სი, რომ­ლის დრო­საც, ცივი ჰა­ე­რის მა­სე­ბი ქვეყ­ნის ტე­რი­ტო­რი­ა­ზე და­სავ­ლე­თი­დან, შავი ზღვის გავ­ლით გად­მო­ად­გილ­დე­ბა, სა­დაც მისი ქვე­და ფენა რამ­დე­ნად­მე თბე­ბა, ხდე­ბა ტე­ნით გა­ჯე­რე­ბა, იზ­რდე­ბა არადგრა­დო­ბა და ხმე­ლეთ­ზე ტე­ნით გა­ჯე­რე­ბუ­ლი შე­მო­იჭ­რე­ბა. და­სავ­ლე­თის ცირ­კუ­ლა­ცი­უ­რი პრო­ცე­სი წე­ლი­წა­დის ყვე­ლა დრო­ის­თვი­საა და­მა­ხა­სი­ა­თე­ბე­ლი, თუმ­ცა მისი გან­მე­ო­რე­ბა­დო­ბა მე­ტია გა­ზა­ფხულ­ზე და შე­მოდ­გო­მა­ზე. გარ­კვე­ულ პი­რო­ბებ­ში კავ­კა­სი­ის სამ­ხრე­თით მდე­ბა­რე სტა­ცი­ო­ნა­ლურ ატ­მოს­ფე­რულ ფრონ­ტებ­ზე იქ­მნე­ბა ხელ­საყ­რე­ლი პი­რო­ბე­ბი ციკ­ლო­ნე­ბის წარ­მოქ­მნი­სათ­ვის და მათი შემ­დგო­მი გა­და­ად­გი­ლე­ბი­სათ­ვის ჩრდი­ლო-აღ­მო­სავ­ლე­თის ან აღ­მო­სავ­ლე­თის მი­მარ­თუ­ლე­ბით.

ასე­თი სი­ნოპ­ტი­კუ­რი სი­ტუ­ა­ცია მო­იხ­სე­ნე­ბა, რო­გორც ტალ­ღუ­რი აღ­რე­ვე­ბი სამ­ხრე­თი­დან. ამ პრო­ცე­სის დროს ციკ­ლო­ნე­ბის გან­ვი­თა­რე­ბი­სა და გა­და­ად­გი­ლე­ბის ად­გი­ლებ­ში შე­ი­ნიშ­ნე­ბა ძლი­ე­რი ქარი და ატ­მოს­ფე­რუ­ლი ნა­ლე­ქი. წე­ლი­წა­დის თბილ პე­რი­ოდ­ში ხში­რია ელ­ჭე­ქი და სე­ტყვა. ასე­თი ცირ­კუ­ლა­ცი­უ­რი პრო­ცე­სის პრო­ცენ­ტუ­ლი გან­მე­ო­რე­ბა­დო­ბა ყვე­ლა­ზე მა­ღა­ლი ზა­ფხულ­შია. ლო­კა­ლუ­რი კონ­ვექ­ცი­უ­რი პრო­ცე­სე­ბი, რომ­ლე­ბიც ასე­ვე გან­სა­კუთ­რე­ბით კარ­გა­დაა გა­მო­ხა­ტუ­ლი ზა­ფხულ­ში", - აცხა­დე­ბენ გა­რე­მოს ეროვ­ნულ სა­ა­გენ­ტო­ში.

• რამ­დე­ნად არის გაზ­რდი­ლი წყალ­დი­დო­ბე­ბი­სა და წყალ­მო­ვარ­დნე­ბის საფრ­თხე?

გა­რე­მოს ეროვ­ნულ სა­ა­გენ­ტო­ში აცხა­დე­ბენ, რომ კლი­მა­ტის ცვლი­ლე­ბის ფონ­ზე, ბოლო ათწლე­ულ­ში ატ­მოს­ფე­რუ­ლი ნა­ლე­ქე­ბის ინ­ტენ­სი­ვო­ბის მა­ტე­ბამ მნიშ­ვნე­ლოვ­ნად გა­ზარ­და წყალ­მო­ვარ­დნე­ბის შემ­თხვე­ვა­თა რი­ცხვი. ქვეყ­ნის რთუ­ლი კლი­მა­ტუ­რი და ოროგ­რა­ფი­უ­ლი პი­რო­ბე­ბი­დან გა­მომ­დი­ნა­რე, წყალ­დი­დო­ბა-წყალ­მო­ვარ­დნე­ბის საფრ­თხე საკ­მა­ოდ მა­ღა­ლია.

წყალ­დი­დო­ბე­ბი და წყალ­მო­ვარ­დნე­ბი სა­ქარ­თვე­ლოს თით­ქმის ყვე­ლა მდი­ნა­რის­თვი­საა და­მა­ხა­სი­ა­თე­ბე­ლი.

• მათ შო­რის, გან­სა­კუთ­რე­ბით მა­ღა­ლი რის­კით გა­მო­ირ­ჩე­ვა: იმე­რე­თის, სა­მეგ­რე­ლოს, გუ­რი­ის, მცხე­თა-მთი­ა­ნე­თის მდი­ნა­რე­თა აუ­ზე­ბი, აგ­რეთ­ვე, მდ. მტკვრის მიმ­დე­ბა­რე ტე­რი­ტო­რი­ე­ბი და მდ. ალაზ­ნის მარ­ცხე­ნა სა­ნა­პი­რო.

სტი­ქი­უ­რი წყალ­მო­ვარ­დნე­ბის წლი­ურ მსვლე­ლო­ბა­ში და­სავ­ლეთ სა­ქარ­თვე­ლო­ში პირ­ვე­ლი უდი­დე­სი გან­მე­ო­რე­ბა­დო­ბა არის აპ­რი­ლი-აგ­ვის­ტო­ში, მე­ო­რე დიდი გან­მე­ო­რე­ბა­დო­ბა - შე­მოდ­გო­მის თვე­ებ­შია (ოქ­ტომ­ბერ-ნო­ემ­ბერ­ში), ხოლო აღ­მო­სავ­ლეთ სა­ქარ­თვე­ლო­ში უდი­დე­სი გან­მე­ო­რე­ბა­დო­ბა აპ­რილ-ივ­ლის­შია. სტი­ქი­უ­რი წყალ­მო­ვარ­დნე­ბის პე­რი­ო­დე­ბი ემ­თხვე­ვა თოვ­ლის ინ­ტენ­სი­ურ დნო­ბა­სა და ხან­გრძლი­ვი ან ძლი­ე­რი წვი­მე­ბის მოს­ვლის პე­რი­ოდს.

• ნა­ხეთ 2015 წელს, ვე­რეს ხე­ო­ბის ტრა­გე­დი­ი­სას წყალ­მო­ვარ­დნის მო­დე­ლი­რე­ბა

"მწვა­ნე კლი­მა­ტის ფონ­დი­სა (GCF) და შვე­ი­ცა­რი­ის გან­ვი­თა­რე­ბი­სა და თა­ნამ­შრომ­ლო­ბის სა­ა­გენ­ტოს (SDC) მიერ და­ფი­ნან­სე­ბუ­ლი პრო­ექ­ტის ფარ­გლებ­ში, ქვე­ყა­ნა­ში მიმ­დი­ნა­რე­ობს წყალ­დი­დო­ბა/წყალ­მო­ვარ­დნე­ბის საფრ­თხე­ე­ბის რუ­კე­ბის მომ­ზა­დე­ბა და შე­სა­ბა­მი­სი საპ­როგ­ნო­ზო სის­ტე­მის შექ­მნა, რო­მე­ლიც 2025 წლის ბო­ლომ­დე უნდა დას­რულ­დეს.

ყო­ვე­ლი­ვე ზე­მო­აღ­ნიშ­ნუ­ლი ხელს შე­უ­წყობს ქვეყ­ნის ტე­რი­ტო­რი­ა­ზე მო­სა­ლოდ­ნე­ლი წყალ­დი­დო­ბა/წყალ­მო­ვარ­დნე­ბის შე­სა­ხებ ად­რე­უ­ლი გაფრ­თხი­ლე­ბე­ბის მომ­ზა­დე­ბა­სა და გავ­რცე­ლე­ბას, რაც შე­საძ­ლო ეკო­ნო­მი­კურ ზა­რალ­სა და ადა­მი­ან­თა მსხვერ­პლს მი­ნი­მუ­მამ­დე და­იყ­ვანს", - გვე­უბ­ნე­ბი­ან გა­რე­მოს ეროვ­ნულ სა­ა­გენ­ტო­ში.

• სტა­ტია მომ­ზად­და გა­ერ­თი­ა­ნე­ბუ­ლი სა­მე­ფოს მთავ­რო­ბის მიერ მხარ­და­ჭე­რი­ლი პროგ­რა­მის “გა­რე­მოს დაც­ვის, კლი­მა­ტის ცვლი­ლე­ბი­სად­მი მე­დე­გო­ბის და დე­მოკ­რა­ტი­უ­ლი მდგრა­დო­ბის ხელ­შე­წყო­ბა სა­ქარ­თვე­ლო­ში” ფარ­გლებ­ში, რო­მელ­საც ახორ­ცი­ე­ლებს ვეს­ტმინ­სტე­რის დე­მოკ­რა­ტი­ის ფონ­დი (WFD) სა­ქარ­თვე­ლო­ში.
• აღ­ნიშ­ნულ დო­კუ­მენ­ტში გა­მოთ­ქმუ­ლი მო­საზ­რე­ბე­ბი შე­საძ­ლე­ბე­ლია არ ასა­ხავ­დეს გა­ერ­თი­ა­ნე­ბუ­ლი სა­მე­ფოს მთავ­რო­ბი­სა და ვეს­ტმინ­სტე­რის დე­მოკ­რა­ტი­ის ფონ­დის მო­საზ­რე­ბებს.

ავ­ტო­რე­ბი:

ნანა ფი­ცხე­ლა­უ­რი

ხა­ტია ვარ­დო­სა­ნი­ძე

გან­სა­კუთ­რე­ბუ­ლი მად­ლო­ბა სტა­ტი­ის მომ­ზა­დე­ბა­ში შე­ტა­ნი­ლი წვლი­ლის­თვის გლა­ცი­ო­ლოგ ლე­ვან ტი­ე­ლი­ძეს

• იხი­ლეთ ასე­ვე:

მყინ­ვა­რე­ბი დნე­ბა, მდი­ნა­რე­ებ­ში წყა­ლი მცირ­დე­ბა, მტკნა­რი წყა­ლი ნელ-ნელა "ქრე­ბა" - საფრ­თხე­ე­ბი, რო­მელ­საც ჰიდ­რო­ლო­გი­უ­რი ციკ­ლის მოშ­ლა ქმნის: რა წე­რია WMO-ს ან­გა­რიშ­ში?