რა პრობლემებმა იჩინა თავი პანდემიის პერიოდის განათლებაში და როგორ დავძლიოთ ეს პრობლემები
,,განათლება „სამშენებლო ბლოკების“ პრინციპს ემყარება. ყოველი ახალი ცოდნა ძველის საფუძველზე შენდება. ყოველი ახალი „ბლოკი“ მნიშვნელოვანია მოსწავლისათვის, რათა მან წინსვლა მოახერხოს. თუ რომელიმე ამ „ბლოკთაგან“ გამოტოვა ან ვერ შეივსო, მოსწავლე, ზედა კლასებში სწავლისას, მწვავე პრობლემებს შეეჩეხება“.
რა პრობლემებმა იჩინა თავი პანდემიის პერიოდის განათლებაში და როგორ დავძლიოთ ეს პრობლემები – ამ საკითხებზე გვესაუბრება USAID საბაზისო განათლების პროგრამის ხელმძღვანელი ნენსი პარკსი.
- მაისში ჩატარდა ძალიან მნიშვნელოვანი საერთაშორისო კონფერენცია, რომელიც მიეძღვნა იმის განხილვას, თუ როგორ იმოქმედა პანდემიამ განათლების, განსაკუთრებით კი, დაწყებითი განათლების, ხარისხზე. როგორ შეფასდა სასწავლო პროცესის დანაკარგები? რა არის მთავარი პრობლემები?
- პანდემიის დასაწყისიდან კოვიდ-19-ის მიერ სასკოლო სისტემისათვის მიყენებულ ზიანს მთელი მსოფლიოს განათლების მკვლევრები და სტატისტიკოსები აფასებენ. სასწავლო დანაკარგები მოსწავლეებისთვის ჩატარებული ტესტირებებისა და ქვეყანაში არსებული მონაცემების მიხედვით იზომება. ყველაზე სრულყოფილი ,,მსოფლიო ბანკის“ ხელმძღვანელობით ჩატარებული შეფასებაა, თუმცა სხვა ეროვნულმა თუ საერთაშორისო ორგანიზაციებმაც ჩაატარეს მსგავსი ტესტირებები და გამოკითხვები. შემდეგ ტესტირებების შედეგებს აანალიზებენ მონაცემთა სხვადასხვა პარამეტრის შედარებით: კლასის, სქესის, სოციალურ-ეკონომიკური სტატუსის, მშობლების განათლების დონისა და სახლის პირობებში ტექნოლოგიების ხელმისაწვდომობის თვალსაზრისით. შედეგებიდან გამომდინარე, განათლების ექსპერტებმა შეიმუშავეს სცენარები თითოეულ ქვეყანაში სასწავლო დანაკარგების დონის შესაფასებლად.
ქვეყნები ჰგავს ერთმანეთს, იმით, რომ სასწავლო დანაკარგები საყოელთაო პრობლემაა და ძნელად თუ მოიძებნება ქვეყანა, რომელმაც შეძლო მისი არიდება, ამდენად, დანაკარგების ქონა საქართველოსთვისაც არაა გასაკვირი. მკვლევრებმა დაასკვნეს, რომ ყველაზე დიდი სასწავლო დანაკარგები დაბალი და საშუალო შემოსავლის ქვეყნების მოსწავლეებმა განიცადეს. ამ ქვეყნის წარმომადგენელ მოსწავლეთა შორის კი ყველაზე მეტად იზარალეს უმცროსკლასელებმა, ანუ 1-4 კლასის მოსწავლეებმა და ყველაზე მოწყვლადმა ჯგუფმა, როგორებიც არიან, სპეციალური საგანმანათლებლო საჭიროებების მქონე და ეთნიკური უმცირესობების წარმომადგენელმა მოსწავლეებმა.
სასწავლო დანაკარგების მასშტაბი, რაც გამოხატული შეიძლება იყოს სწავლების წლებში სხვადასხვა მკვლევრის მონაცემებით განსხვავებულია. თუმცა ყველა მათგანი თანხმდება, რომ ხარვეზი მნიშვნელოვანია და აღმოფხვრას საჭიროებს.
- კონფერენციის მონაწილეებმა ასევე იმსჯელეს სასწავლო დანაკარგების აღმოფხვრის შესახებ - იმაზე, თუ რა ნაბიჯები უნდა გადაიდგას 2022 წლის სექტემბრიდან, სწავლის განახლების შემდეგ. როგორი გესახებათ ეს ნაბიჯები დაწყებით საფეხურზე და როგორ გავუმკლავდეთ ჩვენ წინაშე არსებულ პრობლემებს?
- იმისთვის, რომ პრობლემის გადაწყვეტის გზები განვსაზღვროთ, ჯერ უნდა გავიაზროთ, თუ როგორი კრიტიკული მნიშვნელობა ენიჭება მცირე ასაკში მიღებული განათლების ხარისხს. სწავლება ემყარება ე.წ. ,,სამშენებლო ბლოკების“ პრინციპს, ყოველი ახალი ცოდნა შენდება ძველის საფუძველზე. ყოველი ახალი ,,ბლოკი“ მნიშვნელოვანია მოსწავლისათვის, რათა მან წინსვლა მოახერხოს. თუ რომელიმე ამ ,,ბლოკთაგან“ გამოტოვა ან ვერ შეივსო, მოსწავლე ზედა კლასებში სწავლისას მწვავე პრობლემებს შეეჩეხება. დაწყებითი კლასის მოსწავლის განათლებაში გაჩენილი ბზარები წლების განმავლობაში ფართოვდება და თუ დროზე არ შეივსო, ვერათვისებული ცოდნა და უნარ-ჩვევები მნიშვნელოვან ჩამორჩენას გამოიწვევს. ხარვეზების დროული ამოვსება კი, თავის მხრივ, მოსწავლეთა უფრო მაღალი აკადემიური მოსწრების წინაპირობად იქცევა.
კონფერენციის მონაწილეები იყვნენ განათლებისა და მეცნიერების სამინისტროს, პარლამენტის, სამინისტროს სსიპ-ების, საგანმანათლებლო რესურსცენტრების წარმომადგენლები, სკოლის დირექტორები და მასწავლებლები, რომლებიც მზად არიან უმცროსკლასელ მოსწავლეებში სასწავლო დანაკარგების აღმოსაფხვრელად კრეატიული, ადგილობრივ საჭიროებებზე და კონტექსტზე მორგებული გზები შეიმუშავონ. კონფერენციის ბოლო დღეს მონაწილეები მომავალი სასწავლო წლისათვის რეკომენდაციების შემუშავების მიზნით ჯგუფებად დაიყვნენ. სამუშაო ჯგუფი, რომელიც ქართველი განათლების ექსპერტებისაგან შედგება მუშაობას განაგრძობს, რათა კონფერენციაზე მიღებული რეკომენდაციები მომავალი წლის სასწავლო გეგმად აქციოს.
- საინტერესოა თქვენი რეკომენდაციები - როგორ აიცილებენ თავიდან სკოლები სასწავლო დანაკარგებს? რა უნდა ქნან სკოლებმა, მშობლებმა და განათლებისა და მეცნიერების სამინისტრომ, რომ მათმა მცდელობამ შედეგი გამოიღოს? არის თუ არა ქვეყანაში დანერგილი ინიციატივები საკმარისად ეფექტიანი?
- მნიშვნელოვანია, რომ სასწავლო პროცესში არსებული ნაკლოვანებები აღმოიფხვრას ანდა შემცირდეს მაინც. დაბალი კლასების მოსწავლეებისათვის ეს გულისხმობს, რომ სექტემბერში, ახალი სასწავლო წლიდან, მათ უნდა იმუშაონ კითხვისა და მათემატიკის საბაზისო უნარების განვითარებაზე. მასწავლებლები, ვიდრე შემდეგ ცნებაზე გადავლენ, უნდა დარწმუნდნენ, რომ მოსწავლეებმა კარგად აითვისეს სწავლისთვის უმნიშვნელოვანესი ,,სამშენებლო ბლოკები“. საჭიროა მოსწავლეების პროგრესის უწყვეტი შეფასებაც. ეს შეფასებები შესაძლოა იყოს ფორმალური ან არაფორმალური, მაგრამ მათი შედეგების გათვალისწინება მასწავლებლის მიერ სწავლების შემდეგი ეტაპების დაგეგმვისას აუცილებელია.
დაწყებითი კლასების მოსწავლეების მშობლებმა არ უნდა დაიშურონ ძალისხმევა, რათა მათმა შვილებმა სახლში იკითხონ. მათ უნდა ჩააგონონ ბავშვებს, წაიკითხონ ნებისმიერი რამ: გაზეთები, ჟურნალები, პროდუქტის ეტიკეტი, საგზაო აბრები, წერილები, მანქანის სანომრე ნიშნებიც კი. მშობლებმა უნდა გამოიგონონ იოლი არითმეტიკული სავარჯიშოები, მაგალითად, თამაში რიცხვების ამოცნობის შესახებ, ხოლო შემდეგ გადავიდნენ მიმატებისა და გამოკლების მარტივ მოქმედებებზე. შვილებს შეამოწმებინონ და შეადარებინონ ფასები მაღაზიებში - ეს კარგი გზა არის რიცხვების სასწავლად და საბაზისო მათემატიკური უნარების გამოსამუშავებლად.
განათლებისა და მეცნიერების სამინისტრო ახორციელებს ამბიციურ რეფორმებს, ასე რომ მან უნდა შეძლოს ახალ გამოწვევებთან პროფესიონალურად გამკლავება. დარწმუნებული ვარ, რომ განათლების სამინისტროს ექსპერტები შეძლებენ სასწავლო დანაკარგების ეფექტურად და სრულფასოვნად შერბილებას. ამ მცდელობისას ისინი მარტო არ დარჩებიან. USAID-ის საბაზისო განათლების პროგრამა მზად არის მხარი დაუჭიროს სამინისტროს ძალისხმევას აღმოფხვრას სასწავლო დანაკარგები დაწყებითი კლასების მოსწავლეებს შორის.
- დროს ვიხელთებ, რომ გკითხოთ USAID-ის საბაზისო განათლების პროგრამის შესახებ, რომელსაც თქვენ საქართველოში ნერგავთ - რა ეტაპზეა პროგრამა მოცემულ მომენტში და როგორ შედეგებს მოიტანს იგი დასრულების შემდეგ?
- მადლობას გიხდით ამ კითხვისათვის. USAID-ის პროგრამა, რომელიც ხორციელდება ,,სამმხრივი კვლევების საერთაშორისო ინსტიტუტის“ მიერ 2020 წლის იანვარში დაიწყო და 2026 წლის იანვარში დასრულდება. იგი მესამე წელია მიმდინარეობს.
მჭიდროდ ვთანამშრომლობთ ჩვენს პარტნიორ ,,საქართველოს უნივერსიტეტთან“ და ჩვენს გრანტიორებთან: შვიდ რეგიონულ უნივერსიტეტთან, ორგანიზაციასთან ,,ბავშვი, ოჯახი, საზოგადოება“ (CFS) და ,,სამოქალაქო ინტეგრაციისა და ეროვნებათშორისი ურთიერთობების ცენტრთან“.
პროგრამის საბოლოო მიზანი არის დაწყებით კლასებში გაატაროს ფუნდამენტური, მოსწავლეზე ორიენტირებული რეფორმა. ეს მიზანი კი მიიღწევა სამი კომპონენტის შესრულებით:
- თანამედროვე მასწავლებლებმა და სკოლის ადმინისტრატორებმა უნდა შეიმუშაონ მოსწავლეზე ორიენტირებული სასწავლო გეგმა;
- მომავალმა მასწავლებლებმა უნდა აითვისონ მოსწავლეზე ორიენტირებული სწავლებისათვის საჭირო უნარ-ჩვევები, ხოლო სკოლის მომავალმა ადმინისტრატორებმა აითვისონ სწავლების გაძღოლისათვის სათანადო უნარ-ჩვევები;
- საგანმანათლებლო პოლიტიკა უნდა განვითარდეს მონაცემებსა და მტკიცებულებებზე დაფუძნებული გადაწყვეტილებების მიხედვით.
პროგრამის მიერ სამინისტროს რეფორმების მხარდაჭერა შედეგად გამოიღებს კითხვისა და მათემატიკის შესწავლის, ასევე - კრიტიკული აზროვნებისა და პრობლემის გადაჭრის უნარების გაუმჯობესებას საქართველოს 1-6 კლასების ყველა ბიჭისა თუ გოგონასათვის, მათ შორის, სპეციალური საგანმანათლებლო საჭიროებების მქონე მოსწავლეებისათვის და მათთვისაც, ვისი მშობლიური ენაც ქართული არაა.