ექსკლუზიური ინტერვიუ საოცარი ხმის პაატა ცეცხლაძესთან - ლოტბარი, მომღერალი, დირიჟორი და კომპოზიტორი კარიერას ამერიკის შეერთებულ შტატებში განაგრძობს!

მომღერალ პაატა ცეცხლაძის ნამღერს პირველად რომ მოვუსმინე, იმდენად წარუშლელი შთაბეჭდილება დამიტოვა, რომ ის მელოდია დღემდე აკვიატებული მაქვს. კიდევ უფრო შთამბეჭდავი აღმოჩნდა მისი შესრულებული საგალობლების მოსმენა - თითქოს, ჟრუანტელივით გაიარა სხეულსა და სულში... სინამდვილეში, გაიარა კი არა, იქვე დარჩა. მაგრამ მისი ცხოვრება მხოლოდ სიმღერა არ არის, მისი შემოქმედებითი დიაპაზონი მართლაც უსაზღვრო აღმოჩნდა - იგი მომღერალი, ლოტბარი, კომპოზიტორი და დირიჟორი გახლავთ. სწორედ მან გაუკეთა შესანიშნავი არანჟირება მისი უწმინდესობის, საქართველოს კათოლიკოს-პატრიარქის ილია მეორეს საგალობლების ნაწილს და თავად შეასრულა. მახსოვს, ემოციების ზღვა მოჰყვა საგალობელს „დავიღალე, დავიღალე, მოდი ჩემთან, უფალო“. და არა მარტო ამ საგალობელს...

დღეს პაატა ამერიკის შეერთებულ შტატებში ცხოვრობს და იქ განაგრძობს შემოქმედებით საქმიანობას. სწორედ ამერიკაში დავუკავშირდით მას და ექსკლუზიური ინტერვიუც ჩამოვართვით:

- პაატა, მოგესალმებით. ინტერვიუ თქვენი სიახლეებით მინდა დავიწყო: რატომ გადაწყვიტეთ, კარიერა ამერიკის შეერთებულ შტატებში გაგეგრძელებინათ და ამჟამად სად მოღვაწეობთ?

- ამჟამად ვმოღვაწეობ კომპანია „ ჯორჯიან დენსინგ ქვრეინში“, სადაც ვასწავლი ქართულ ხალხურ სიმღერებს და საგალობლებს. უკვე რამდენიმე კონცერტიც ჩავატარეთ და საკმაოდ წარმატებით. პარალელურად, მინდა, არ შევწყვიტო მუსიკის შექმნა, რაც ჩემი, როგორც მუსიკოსის და დირიჟორის, მთავარი გამოწვევაა.

- ოჯახი როგორ შეხვდა თქვენს გადაწყვეტილებას, ვგულისხმობ ამერიკაში გამგზავრებას?

- ეს არ იყო მარტივი გადაწყვეტილება, თუმცა მთავარი მხარდამჭერი სწორედ ჩემი ოჯახი გახლდათ - მეუღლე, შვილები და მშობლები. აქედან გამომდინარე, თავისუფლად ვამბობ, რომ ოჯახი ჩემს გადაწყვეტილებას შეხვდა გაგებით. მინდოდა, საკუთარი შემოქმედება კიდევ უფრო მაღალ დონეზე წარმომეჩინა და ამიტომ დავტოვე სამშობლო. მინდოდა, ჩემი იდეები, ჩემი მუსიკა, არა მარტო სადირიჟორო, არამედ - ჩემი საკომპოზიციო სკოლა წარმომეჩინა ამერიკის შეერთებულ შტატებში. დიდი მოტივაციაა, რომ ამის გარდა, რაც ზემოთ ჩამოვთვალე, მე, ასევე, ქართულ კულტურას, ფოლკლორს და გალობას ვასწავლი და ამის შესაძლებლობას მაძლევს კომპანია „ჯორჯიან დენსინგ ქვრეინი“. იქ დადიან როგორც ემიგრანტები, უფროსი თაობის ადამიანები, ასევე - პატარები, ემიგრანტების შვილები და, ალბათ, დამეთანხმებით, რამდენად მნიშვნელოვანია ქართველი ადამიანისთვის ემიგრაციაში შეინარჩუნოს ის ღირებულებები, რომელიც დაკავშირებულია ქართულ კულტურასთან. ვცდილობ, თითოეულ მათგანს შევასწავლო ქართული სიმღერა-გალობა. ჩემს ერთგვარ მისიადაც კი მიმაჩნია ეს საქმე, ვგრძნობ დიდ გამოწვევას და მთელი სულითა და გულით, მთელი შემართებით ვცდილობ, განსაკუთრებით - ახალმა თაობამ არ დაივიწყოს თავისი ფესვები, რასაც ეყრდნობა ჩვენი ქვეყანა. მაქვს მოლაპარაკებები და შეთანხმებები ამერიკულ ანსამბლებთან. ეს არის ქალთა ჯგუფი კალიფორნიაში - „კიტკა“, რომელიც ასრულებს სხვადასხვა ქვეყნის ფოლკლორულ ნაწარმოებებს. მათ შორის ერთ-ერთია ქართული ფოლკლორი, რომელიც მსოფლიოში გამოირჩევა თავისი პოლიფონიით, სილამაზით, სევდით, მხიარულებით, ვაჟკაცობით და - ყველაფრით. თან ვცდილობ, რომ ჩემი მუსიკაც აჟღერდეს და მაქვს კიდეც რამდენიმე შემოთავაზება, რომ ჩემი საგუნდო ნაწარმოებები შესრულდეს. მოკლედ, ყველა მხრივ აქტიურად ვარ ჩართული. რაც მოვყევი, ეს ყველაფერი ჩემი ოჯახისთვის დამატებითი მოტივაციაა. რა თქმა უნდა, რთულია, მაგრამ - დროებითია. ჩემი ოჯახის გარეშე არ შემიძლია, რომ ვიარსებო, მაგრამ ხდება ხოლმე, რომ რაღაც ეტაპზე მსხვერპლი არის საჭირო, უფრო დიდი მიზნის მისაღწევად. ჩემი მეუღლე - ნანუ კაკულია-ცეცხლაძე ყველანაირად ხელს მიწყობს, სამი შვილი გვყავს. როდესაც მამა მიდის სახლიდან, შვილებთან რჩება დედა და კიდევ ერთხელ მადლობა მინდა გადავუხადო ნანუს ამისთვის, რომ მთელ თავის ენერგიას და დროს ახარჯავს ჩვენს შვილებს. რომ არა ჩემი მეუღლე, ვერ მივაღწევდი ამ წარმატებას ჩემს კარიერაში და ბედნიერი ვარ, რომ მყავს არაჩვეულებრივი სამი შვილი - ლუკა, გიორგი და ელენე და ეს უდიდეს მოტივაციას მაძლევს ცხოვრებაში. როდესაც არ ვმუშაობ, არ ვწერ მუსიკას, სულ ხაზზე ვარ მათთან, ძალიან მენატრებიან, რთულია მათ გარეშე, მაგრამ პირობას ვდებ, რომ ეს დიდხანს არ გაგრძელდება და მე მათ ვუთხარი, რომ აუცილებლად მალე ერთად ვიქნებით.

პაატა ცეცხლაძე მეუღლესთან, - ნანუ კაკულია-ცეცხლაძესთან ერთად

- პაატა, თქვენ გაქვთ გამორჩეული ხმა და საკმაოდ წარმატებული მომღერლის კარიერაც, ამას დაემატა მუსიკის შექმნაც. რამდენად რთული პროცესია, როგორ ქმნის და როგორ მუსიკას ქმნის პაატა ცეცხლაძე?

- შემიძლია ვთქვა, რომ ჩემი, როგორც მომღერლის კარიერა შედგა. ქართული ფოლკლორის და გალობის შესრულების მიმათულებით დიდი გამოცდილება მაქვს. როცა შემსრულებელი ხარ, მღერი სხვის მუსიკას. რა თქმა უნდა, ასევე ეხება ეს დირიჟორსაც. მომღერალიც და დირიჟორიც, და ნებისმიერი შემსრულებელი, ეს იქნება პიანისტი, მევიოლინე თუ სხვა ანუ, ზოგადად, შემსრულებელი და კოპოზიტორი დაკავშირებული არიან ერთმანეთთან. შენ, როგორც შემსრულებელი, თუ არ გახდი თანამოაზრე , თუ არ შეხვედი კომპოზიტორის განცდებში, ისე ვერ შეასრულებ მაღალ დონეზე. ფოლკლორიც, გენიალურმა უცნობებმა რომ შექმნეს, თუ არ გაითავისე, როგორ დაიწერა, ისე ვერ შეასრულებ მაღალ დონეზე. ეს მომენტი ყოველთვის მქონდა. ძალიან დიდი მუსიკაა ქართული მუსიკა და გალობა. არ არსებობს, როდესაც მათ ასრულებ, არ იფიქრო, როგორ შექნეს ეს გენიალური მუსიკა. ამან ძალიან დიდი ინსპირაცია მომცა. ჩემი წყარო იყო ფოლკლორი, ქართული მუსიკა. ვქმნი მუსიკას, გაჯერებულს იმ ელემენტებით, რასაც ქართული ფოლკლორი ჰქვია. მე ვთვლი, რომ ეს ძალიან საინტერესო გზაა. საკომპოზიციო მიმართულებაში ადგილის დამკვიდრება რთულია, შედევრებია შექმნილი. იმდენად არის რთული, რომ ბევრია და ამ ბევრში შენ ძალიან უნდა ანათებდე. ვფიქრობ, რომ ადამიანმა ის მუსიკა უნდა წეროს, რომელიც მის გულთან არის ძალიან ახლოს. შესაბამისად, ჩემს გულთან იყო ძალიან ახლოს ეს პოლიფონიური მუსიკა და მისი შერწყმა თანამედროვე ჟანრთან, იმავე, თუნდაც პოპკულტურასთან, თუნდაც კლასიკური გაგებით, თუმცა ჯაზიც უკვე კლასიკაა, დღეს იმდენი მიმართულებები ჩნდება... ამ შემთხვევაში, ვგულისხმობ ბეთჰოვენს, კლოდ დებიუსს და შოსტაკოვიჩს... და მათი ნაწარმოებების შერწყმა ქართულ ელემენტებთან არის ჩემი ოცნება და ჩემი მიმართულება, ეს რომ მოვაქციო ერთ ჩარჩოში, რომ გამოვიდეს ისეთ სინთეზი, რომ არ იყოს შეკითხვა - ფოლკლორია? კლასიკურია? არამედ - მივიღოთ ერთი მთლიანობა და ამას ვქმნი, ასეთ მუსიკას ვქმნი. ეს არის ჩემი ინსპირაციის წყარო.

პაატა უწმინდესთან ერთად კიკეთში

- თქვენ მუდამ ჩვენი კათოლიკოს-პატრიარქის გვერდით გხედავდით, ამიტომ გვერდს ვერ ავუვლი ამ ურთიერთობას და მისი უწმიდესობის საგალობლების არანჟირების ამბავს...

- 18 წლის ვიყავი, როდესაც საქართველოს კათოლიკოს-პატრიარქთან მივედი და გულში ჩამიკრა, მშობელი დედისა და მამის დარად მექცეოდა, გამზარდა, ყოველთვის კითხულობდა, სად ვიყავი, მშობელივით ზრუნავდა ჩემზე. ცხოვრების სამი წელი მისი უწმინდესობის გვერდით გავატარე, მასთან ერთად ვცხოვრობდი საპატრიარქოში და ეს ჩემთვის დიდი პატივი იყო. მის წიაღში დიდი ცხოვრებისეული გამოცდილება მივიღე. ენით აუწერელი ზღვა ემოცია მაქვს მის მიმართ, ძალიან მიყვარს. მისი საგალობლების, მელოდიების არანჟირება მე გავაკეთე და შემდეგ თავად შევასრულე. იმის ხაზგასმა მინდა, რომ თუ ძალიან ემოციურია ეს მუსიკა - პატრიარქის საგალობლები და რაც მე გავაკეთე, ეს ყველაფერი, შესაბამისად, აქედან გამომდინარე მოხდა. მადლობა ღმერთს და მადლობა პატრიარქს, რომ ამის საშუალება მომცა.

- არ შეიძლება არ შევეხო თქვენს კიდევ ერთ პროფესიას - დირიჟორობას, ამ მიმართულებით რა გეგმები გაქვთ?

- ჩემი სადირიჟორო კარიერა დაიწყო საქართველოში. ჩავაბარე საგუნდო-სადირიჟოროზე. ეს ძალიან საინტერესო პროფესიაა - მართავ ორკესტრს და შენს აღქმულ მუსიკას გადასცემ ხალხს. არაფერზე არ უკრავ, არც ფორტეპიანოზე, არც ვიოლინოზე, არც მღერი, მხოლოდ ხელს იქნევ და ამ ხელის ქნევაში შენ შეგიძლია ემოციების ზღვა გადასცე მსმენელს. პირველი ნაბიჯები გადავდგი თბილისის კონსერვატორიაში. დავამთავრე ბაკალავრიატიც და მაგისტრატურაც. ჩემი პედაგოგი ბორის ძნელაძე იყო, ასევე, გამოვარჩევ შალვა მოსიძეს. ბატონმა შალვამ გამორჩეული ეპოქა შექმნა საგუნდო მუსიკაში, შექმნა თავისი საოცარი ბგერა, რომლითაც ცნობილია მთელ მსოფლიოში. მქონდა მასთან მუშაობის ბედნიერება. ასევე, მქონდა ურთიერთობა უდიდეს კომპოზიტორთან - იოსებ კეჭაყმაძესთან, რომელმაც სტუდენტებს დიდი შთაგონება მოგვცა და მადლობელი ვარ, ჩემს ცხოვრებაში ეს უბედნიერესი დრო რომ იყო. იგი გვასწავლიდა არანჟირებას და ეს ცალკე დიდი თემაა. ერთი შემიძლია გავიხსენო, როდესაც ვასრულებდით ბაკალავრიატს, თითოეულ სტუდენტზე თავისი ხედვით შეარჩია მუსიკა და მათ შორის მეც მოვხვდი, და ეს იყო საოცარი მუსიკა, ყველას მოგვიძღვნა, ასე ვთქვათ. მის მუსიკასთან შეხება იყო საოცრება, დიდი სკოლა გავიარეთ მასთან ერთად და ყველა სხვა პედაგოგთან ერთად. მადლობა ყველას, მთელ თბილისის კონსერვატორიას.

ჯვრისწერის შემდეგ, პაატა და მისი მეუღლე უწმინდესთან

- კონსერვატორიის დასრულების შემდეგ თქვენ უკვე კრაკოვში განაგრძეთ სწავლა...

- შინაგანი მოთხოვნილება მქონდა, ასევე, მესწავლა სიმფონიური დირიჟორობა. ეს ძალიან მომწონს და ისე მოხდა, რომ დაფინანსებით წავედი კრაკოვის მუსიკალურ აკადემიაში, სადაც მსოფლიოში ცნობილი მუსიკოსები მოღვაწეობდნენ. რექტორი გახლდათ ცნობილი მუსიკოსი და დირიჟორი შიშტოფ პენდერეცკი. კრაკოვის აკადემია გამოირჩევა თავისი დიდი დირიჟორებით, მუსიკოსებით და მეცნიერებით. ჩავაბარე მაგისტრატურაში. ეს იყო ჩემი ქვეყნის გარეთ გამოცდილება, მთელი ჩემი ენერგია ჩავდე და იმ 2 წელიწადში მაქსიმუმი გავაკეთე. ვიცოდი, რომ ეს არ იყო დიდი დრო და რაც შემეძლო და არ შემეძლო, ყველაფერი გავაკეთე. ძალიან გამიჭრდა პარტიტურის წაკითხვა, ვერ ვახერხებდი, დღეში შვიდი-რვა საათის დაკვრის და მეცადინეობის შედეგად გამომიმუშავდა საჭირო ჩვევები. შემდეგ უკვე მომიწია რამდენიმე მასტერკლასი ადგილობრივ დირიჟორებთან. დიდი გამოცდილება მივიღე, დიდი ცოდნა დავაგროვე და მთელი გულით მინდოდა, რომ ჩემი დაგროვილი ცოდნით, როდესაც საქართველოში დავბრუნდებოდი, ჩემი გზა მეპოვა.

პაატა ცეცხლაძის შვილები - ელენე, გიორგი, ლუკა

- თქვენი, როგორც დირიჟორის დებიუტი საქართველოში საკმაოდ წარმატებული აღმოჩნდა...

- საბედნიეროდ, ჩემს ამერიკაში გამომგზავრებამდე დაიგეგმა კომპოზიტორ ენრი ლოლაშვილის კონცერტი და ჩემთან დარეკა შესანიშნავმა, გამორჩეულმა ალტისტმა გიორგი ცაგარელმა. სვიმონ ჯანგულაშვილისგან იცოდა ჩემ შესახებ. სვიმონი ჩემი დიდი გულშემატკივარია და მადლობა ამისთვის. გიორგი ცაგარელმა მითხრა, თუ მქონდა სურვილი, ენრი ლოლაშვილის კონცერტზე მედირიჟორა. მე, რა თქმა უნდა, დიდი სიამოვნებით დავთანხმდი. შემდეგ, როგორც გაირკვა, გიორგის საუბარი ჰქონდა ნიკოლოზ რაჭველთან. მადლობა ნიკოლოზს, რომ შანსი მომცა. მადლობა თეონა ჯორბენაძეს, რომ მთელი გულით მეხმარებოდა. ამ პროექტის სულისჩამდგმელი თეონა იყო. ის დღემდე ძალიან მიდგას მხარში. მადლობა ნიკოლოზ რაჭველს და სიმფონიურ ორკესტრს. როდესაც რეპეტიციები დავიწყე, როგორ მედგნენ მხარში, როგორ მიყურებდნენ და როგორ ცდილობდნენ, მე, როგორც გამოუცდელ დირიჟორს, გვერდში მყოლოდნენ თავისი გამოცდილებით. ენრის განსაკუთრებული მადლობა, რომელმაც თავისი ნაწარმოები, თავისი კინომუსიკა, რომელიც საქართველოში დიდი ხანი არ იყო შესრულებული, მე მომანდო. ენრი გამორჩეული პიროვნებაა, გამორჩეული მუსიკოსია, გამორჩეული კომპოზიტორია და მისი ყველა მუსიკა ძალიან ლამაზი და ესთეტიკურია. და რაც ენრის გამოარჩევს სხვა კომპოზიტორებისგან და ჩემთვის ახლობელია, ეს არის ქართული მუსიკა, რომელიც მან შეიტანა თავის ნაწარმოებებში. ეს სინთეზი ჰქონდა ძალიან საინტერესოდ გაკეთებული. მახსოვს, ერთი საფორტეპიანო პიესა იყო, გამოყენებული აქვს გურული კილოკავის ინტონაციები და ისე საინტერესოდ არის გამოყენებული, რომ, უბრალოდ, შედევრია. მე ვთხოვე მას, რომ გაეკეთებინა ამ მუსიკის საფორტეპიანო კონცერტი და იმედი მაქვს, რომ გააკეთებს, იმდენად ახლობელი იყო მისი მუსიკა, რომ არ გამჭირვებია ამ მუსიკის შეგრძნება და ორკესტრში გადატანა. და ჩემი პირველი კონცერტი შედგა საქართველოში დიდი წარმატებით. ასე შედგა ჩემი დებიუტი საქართველოში, როგორც დირიჟორის.

ავტორი: ირმა ხარშილაძე

R