XXI-ე საუკუნის ყველაზე რეზონანსული პოლიტიკური მკვლელობა, რომლის კვალიც კრემლისკენ მიდის - მოკლეს თუ არა ლიტვინენკო პუტინის ბრძანებით?
მალე თხუთმეტი წელი შესრულდება მას შემდეგ, რაც 2006 წლის 1 ნოემბერს ლონდონში რუსეთის ხელისუფლების ოპოზიციონერი და პირადად ვლადიმერ პუტინის კრიტიკოსი ალექსანდრე ლიტვინენკო მოწამლეს, რის შედეგად ის 23 ნოემბერს გარდაიცვალა. ეს შემთხვევა ჯერჯერობით XXI-ე საუკუნის ერთ-ერთი ყველაზე რეზონანსული პოლიტიკური მკვლელობაა. ალექსანდრე ლიტვინენკო რადიოაქტიური ნივთიერება "პოლონიუმ-210"-ით (ეს ერთ-ერთი უიშვიათესი რადიოაქტიური ნივთიერებაა და მისი მიღება, ასევე, კომპაქტურ მომწამვლელ იარაღად გამოყენება ურთულესი საქმეა) მოწამლეს.
ვინ იყო ალექსანდრე ლიტვინენკო და რატომ გახდა პუტინის ხელისუფლების მსხვერპლი? 1990 იანი წლების ბოლომდე ალექსანდრე ლიტვინენკოს სახელი რუსულ და მსოფლიოს მასმედიაში სრულიად უცნობი იყო.
საბჭოთა კა-გე-ბეს სამხედრო კონტრდაზვერვისა და შემდეგ რუსეთის ეფ-ეს-ბეს ოპერატიული თანამშრომელი, პოდპოლკოვნიკი ლიტვინენკო ყურადღების ცენტრში მას შემდეგ მოექცა, როდესაც 1998 წლის 20 მარტს ბიზნესისა და პოლიტიკის "ბოროტ გენიად" შერაცხულ ბორის ბერეზოვსკის ესტუმრა და აცნობა, რომ ეფ-ეს-ბეს ხელმძღვანელობამ მას და კიდევ რამდენიმე თანამშრომელს ბერეზოვსკის ლიკვიდაცია დაავალა. ამ ინფორმაციამ დიდი რეზონანსი გამოიწვია რუსულ და უცხოურ მასმედიაში. ხუმრობა საქმე ხომ არ იყო: რუსეთის სპეცსამსახური გეგმავდა სახელმწიფო მოხელის, ქვეყნის ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი პოლიტიკური ფიგურის, რუსეთის უშიშროების საბჭოს მდივნის ყოფილი მოადგილის, შემდეგ კი - დსთ-ს აღმასრულებელი მდივნის ლიკვიდაციას. ლიტვინენკოს ამ პირდაპირი ბრალდების შემდეგ რუსეთის პროკურატურამ სისხლის სამართლის საქმე კი აღძრა, მაგრამ ცხრა თვის მანძილზე ხელი არ გაუნძრევია. სწორედ ამის შემდეგ, 1998 წლის 13 ნოემბერს ბერეზოვსკიმ გაზეთი "კომერსანტიდან" ძალზე კრიტიკული წერილით მიმართა ეფ-ეს-ბეს შეფს - ვლადიმერ პუტინს. ბერეზოვსკი-პატარკაციშვილის ჯგუფსა და მათ მიერ დაწინაურებულ, მაშინ უკვე რუსეთის ეფ-ეს-ბეს დირექტორ ვლადიმერ პუტინს შორის "შავმა კატამ" სწორედ ამ ფაქტის შემდეგ გაირბინა. 1998 წლის 17 ნოემბერს ეფ-ეს-ბეს ხუთმა ოფიცერმა: პოდპოლკოვნიკმა ლიტვინენკომ, პოლკოვნიკმა შებალინმა, მაიორებმა შჩეგლოვმა და პონკინმა, ასევე, უფროსმა ლეიტენანტმა ლატიშონოკმა მოსკოვში პრესკონფერენციაზე პირდაპირ განაცხადეს, რომ მათ დავალებული ჰქონდათ ბერეზოვსკის და ეფ-ეს-ბეს ყოფილი ოფიცრის - ტრეპაშკინის ლიკვიდაცია.
ამის საპასუხოდ პუტინმა ნადირობა დაიწყო ჯერ ლიტვინენკოზე, შემდეგ კი - თავად ბერეზოვსკიზე. 1999 წლის მარტში ლიტვინენკოს ხელოვნურად საქმე "შეუკერეს" და "ლეფორტოვოს" ციხეში უკრეს თავი. ის მხოლოდ ათი თვის შემდეგ, ბორის ბერეზოვსკის დიდი მცდელობის შედეგად გაათავისუფლეს გაუსვლელობის ხელწერილით. პროვოკაციები ლიტვინენკოს წინააღმდეგ შემდეგაც არ შეწყვეტილა. ამის გამო 2000 წლის სექტემბერში ის, ოჯახთან ერთად, ჩამოვიდა საქართველოში და ბადრი პატარკაციშვილის დახმარებით გაემგზავრა თურქეთში, იქიდან კი - ლონდონში და პოლიტიკური თავშესაფარი მოითხოვა. სწორედ ამის შემდეგ იწყება ლიტვინენკოს ღია ბრძოლა რუსეთის სპეცსამსახურებისა და პირადად - ვლადიმერ პუტინის წინააღმდეგ. 2001 წლის ზაფხულში მან გამოსცა წიგნი - "ეფ-ეს-ბე აფეთქებს მოსკოვს", რომელმაც დიდი სკანდალი გამოიწვია მსოფლიოში, რადგანაც რუსეთში 1998-2000 წლებში მომხდარ ტერაქტებში ლიტვინენკომ ქვეყნის ახალი პრეზიდენტი პუტინი და რუსეთის სპეცსამსახურები დაადანაშაულა.
2006 წლის 12 ოქტომბერს ლიტვინენკოს დიდი ბრიტანეთის მოქალაქეობა მიანიჭეს და ის ედვინ კარტერი გახდა. ა. ლიტვინენკო რუსეთის სპეცსამსახურების ნადირობის ობიექტი რომ იყო, ეს მრავალი წელია, ყველასთვის კარგად იყო ცნობილი, თუმცა მისი მოწამვლა ლონდონის ცენტრში დიდი ბრიტანეთის ხელისუფლებისთვის მაინც მოულოდნელი აღმოჩნდა. იმ პირობებში დიდი ბრიტანეთის კონტრდაზვერვის ("მი-5") ხელმძღვანელობას განსაკუთრებული ყურადღება (უპირველესად, გარე მეთვალყურეობა და ფარული მიყურადება) და სიფრთხილე უნდა გამოეჩინა უკვე დიდი ბრიტანეთის მოქალაქის, ლიტვინენკო-კარტერის მიმართ. თუმცა ბრიტანეთის სპეცსამსახურებმა დიდი შეცდომა დაუშვეს, როდესაც დღისით-მზისით, ლონდონის ცენტრში რუსეთის სპეცსამსახურის რამდენიმე თანამშრომელს საშუალება მისცა ლიტვინენკოს (ედვინ კარტერის) ლიკვიდაცია მოეხდინათ.
წლების მანძილზე ბრიტანეთის ხელისუფლება ამ მკვლელობაში მოსკოვს ადანაშაულებდა და მთავარ ეჭვმიტანილებად საბჭოთა და შემდეგ - რუსეთის სპეცსამსახურების "ყოფილ" თანამშრომლებს - ანდრეი ლუგოვოისა და დიმიტრი კოვტუნს ასახელებდა. სწორედ მათ შეხვდა ლიტვინენკო 2006 წლის 1 ნოემბერს, დღის ოთხ საათზე ლონდონის სასტუმრო "მილენიუმის" ბარში. ანდრეი ლუგოვოის წლების მანძილზე ახლო კავშირი ჰქონდა, როგორც ბერეზოვსკისთან და ლიტვინენკოსთან, ასევე - პატარკაციშვილთან და ერთი პერიოდი მისი დაცვის უფროსიც იყო. წაიკითხეთ სრულად