სან­დო წყა­რო­ებ­ზე დაყ­რდნო­ბით, Reuters-მა ინ­ფორ­მა­ცია გა­ავ­რცე­ლა, რომ აშშ-ის პრე­ზი­დენ­ტი ჯო ბა­ი­დე­ნი, პირ­ვე­ლი მსოფ­ლიო ომის დროს, ოს­მა­ლე­თის იმ­პე­რი­ის მიერ სო­მეხ­თა მა­სობ­რი­ვი მკვლე­ლო­ბის გე­ნო­ცი­დად ოფი­ცი­ა­ლუ­რად აღი­ა­რე­ბას გეგ­მავს. ინ­ფორ­მა­ცი­ის თა­ნახ­მად, ბა­ი­დე­ნი 24 აპ­რილს, მსხვერ­პლთა მოხ­სე­ნი­ე­ბის დღეს, სი­ტყვა "გე­ნო­ცი­დის“ გა­მო­ყე­ნე­ბას აპი­რებს.

თუმ­ცა წყა­რომ, რო­მე­ლიც ამის შე­სა­ხებ Reuters-ს ესა­უბ­რა, არ გა­მო­რი­ცხა, რომ თურ­ქეთ­თან ორ­მხრი­ვი ურ­თი­ერ­თო­ბე­ბის მნიშ­ვნე­ლო­ბის გათ­ვა­ლის­წი­ნე­ბით, ბა­ი­დენ­მა ამ ტერ­მი­ნის გა­მო­ყე­ნე­ბა ბოლო წუთს გა­და­ი­ფიქ­როს.

რა შე­იძ­ლე­ბა იდ­გეს ამ გა­და­წყვე­ტი­ლე­ბის უკან და რო­გორ შე­იძ­ლე­ბა შე­იც­ვა­ლოს ნატო-ს ორ მო­კავ­ში­რეს შო­რის ურ­თი­ერ­თო­ბე­ბი, რო­გო­რი იქ­ნე­ბა თურ­ქე­თის რე­აქ­ცია სი­ტყვა "გე­ნო­ცი­დის“ აშშ-ის პრე­ზი­დენ­ტის მიერ ხსე­ნე­ბა­ზე და რა ასახ­ვა ექ­ნე­ბა ამ ყვე­ლა­ფერს რე­გი­ონ­ზე? - ამის შე­სა­ხებ AMBEBI.GE-ს ექ­სპერ­ტი ხა­თუ­ნა ლა­გა­ზი­ძე ესა­უბ­რე­ბა.

- რაც ზე­და­პირ­ზე ჩანს, და­ძა­ბუ­ლო­ბა თურ­ქეთ­სა და ამე­რი­კას შო­რის კი­დევ უფრო გამ­წვავ­დე­ბა, მი­უ­ხე­და­ვად იმი­სა, რომ თურ­ქე­თი ამ ბოლო პე­რი­ოდ­ში თით­ქოს, ამე­რი­კას ერ­თგვა­რად აგ­რძნო­ბი­ნებ­და ამ ურ­თი­ერ­თო­ბებ­ში დათ­მო­ბის­თვის მზად­ყოფ­ნას. ამას ისიც ადას­ტუ­რებს, რომ უკ­რა­ი­ნის კრი­ზი­სის გამ­წვა­ვე­ბის, ფონ­ზე თურ­ქულ მე­დი­ა­ში გა­ნი­ხი­ლე­ბო­და ალ­ბა­თო­ბა, რომ მონ­ტროს კონ­ვენ­ცი­ის გვერ­დის ავ­ლით, ვა­დე­ბი შე­ემ­ცი­რე­ბი­ნათ და ამე­რი­კის გე­მე­ბის­თვის მი­ე­ცათ შავ ზღვა­ში შე­მოს­ვლის სა­შუ­ა­ლე­ბა, რაც პრინ­ციპ­ში, რუ­სე­თის მიერ უკ­რა­ი­ნა­ში მო­რი­გი შეჭ­რის პრე­ვენ­ცი­ას უნდა მომ­სა­ხუ­რე­ბო­და. ეს თურ­ქე­თის მხრი­დან იყო პარტნი­ო­რუ­ლი და მე­გობ­რუ­ლი ნა­ბი­ჯი აშშ-ის, რო­გორც ნატო-ს წევ­რის მი­მარ­თაც.

ასევე დაგაინტერესებთ

09:38 / 22-04-2021

"ჯო ბაიდენი ოსმალეთის იმპერიის მიერ სომხების გენოციდის ოფიციალურად აღიარებას გეგმავს" - Reuters

ზო­გა­და­დაც, ამე­რი­კა­ში ხე­ლი­სუფ­ლე­ბის შეც­ვლის შემ­დეგ თურ­ქე­თის ხე­ლი­სუფ­ლე­ბა გა­მოთ­ქვამ­და მო­ლო­დინს, რომ ბა­ი­დე­ნის ხე­ლი­სუფ­ლე­ბის პი­რო­ბებ­ში მათი ურ­თი­ერ­თო­ბე­ბი კვლავ უფრო პარტნი­ო­რო­ბის ძველ დო­ნეს და­უბ­რუნ­დე­ბო­და. თუმ­ცა, ბა­ი­დე­ნის კრი­ტი­კუ­ლი გან­წყო­ბა თურ­ქე­თის დღე­ვან­დე­ლი ხე­ლი­სუფ­ლე­ბის მი­მართ ჯერ კი­დევ წინა საპ­რე­ზი­დენ­ტო პე­რი­ო­დი­დან­ვე იყო ცნო­ბი­ლი და ამას არ მა­ლავ­დნენ, მით უფრო, თუ გა­ვით­ვა­ლის­წი­ნებთ, რომ ბა­ი­დე­ნის ამე­რი­კის სა­გა­რეო პო­ლი­ტი­კის სამ უმ­თავ­რეს ღერძს შო­რის ერთ-ერთი სწო­რედ დე­მოკ­რა­ტი­ის გან­მტკი­ცე­ბა და ხელ­შე­წყო­ბაა პარტნი­ორ ქვეყ­ნებ­სა და ზო­გა­დად, მსოფ­ლი­ო­ში. ამ ფაქ­ტო­რე­ბი­დან გა­მომ­დი­ნა­რე, ვფიქ­რობ, თუკი გა­და­წყდე­ბა და ბა­ი­დე­ნი გა­მო­ი­ყე­ნებს სი­ტყვა "გე­ნო­ციდს“, ეს ამე­რი­კის მხრი­დან თურ­ქეთ­ზე ზე­წო­ლის კი­დევ ერთი და­მა­ტე­ბი­თი ბერ­კე­ტი იქ­ნე­ბა. თუმ­ცა, რო­გორ ჩაჯ­დე­ბა ეს შავი ზღვის უსაფრ­თხო­ე­ბის ნატო-ს სა­ერ­თო არ­ქი­ტექ­ტუ­რა­ში, რა თქმა უნდა, აქ კი­თხვის ნიშ­ნე­ბი ჩნდე­ბა. ეს ერ­თგვა­რი იძუ­ლე­ბის ბერ­კე­ტია, რომ­ლი­თაც აშშ თურ­ქეთ­ზე გარ­კვე­უ­ლი ზე­მოქ­მე­დე­ბის მოხ­დე­ნას ცდი­ლობს, ამ გა­და­სა­ხე­დი­დან ასე ჩანს“, - აღ­ნიშ­ნავს ლა­გა­ზი­ძე.

მისი თქმით, შავ ზღვა­ზე ნატო-ს უსაფრ­თხო­ე­ბის სტრა­ტე­გია თურ­ქე­თის მო­ნა­წი­ლო­ე­ბის გა­რე­შე წარ­მო­უდ­გე­ნე­ლია, მი­ზე­ზი კი, რა­ტომ შე­იძ­ლე­ბა წა­მო­ი­წი­ოს ოს­მა­ლე­თის იმ­პე­რი­ის მიერ სო­მეხ­თა მა­სობ­რი­ვი მკვლე­ლო­ბის გე­ნო­ცი­დად აღი­ა­რე­ბა, მხო­ლოდ შეგ­ვიძ­ლია, ვი­ვა­რა­უ­დოთ.

"ძა­ლი­ან რთუ­ლია იმის თქმა, რის მიღ­წე­ვას თუ მი­ღე­ბას ცდი­ლობს აშშ ამ ნა­ბი­ჯით, რა არის მისი რე­ა­ლუ­რი სა­მიზ­ნე. ეს თემა ახა­ლი არ არის და ახლა არ წა­მო­წე­უ­ლა აშშ-ის პო­ლი­ტი­კურ ცხოვ­რე­ბა­ში - სომ­ხუ­რი ლობი ერთ-ერთი უძ­ლი­ე­რე­სი ლო­ბია ამე­რი­კა­ში და ის ამ თე­მის გა­აქ­ტი­უ­რე­ბას ყვე­ლა ად­მი­ნის­ტრა­ცი­ის დროს ცდი­ლობს. ყვე­ლა ად­მი­ნის­ტრა­ცი­ის დროს, ეს თემა ამე­რი­კის ხელ­ში თურ­ქეთ­ზე მოქ­მე­დე­ბის ბერ­კე­ტი იყო. ვფიქ­რობ, ამ­ჯე­რა­დაც ამ თე­მის წა­მო­წე­ვა შემ­თხვე­ვი­თი არ არის და ამის უკან ამე­რი­კის გარ­კვე­უ­ლი მო­თხოვ­ნე­ბი იმა­ლე­ბა თურ­ქე­თის მი­მართ, რომ­ლის შეს­რუ­ლე­ბა­ზეც ის ამ გზი­თა და ხერ­ხით მი­ა­ნიშ­ნებს.

ამ შემ­თხვე­ვა­ში მხო­ლოდ ვა­რა­უ­დე­ბი შე­იძ­ლე­ბა გა­მოვ­თქვათ, მა­გა­ლი­თად, ექ­ვსთა ფორ­მა­ტის სა­კი­თხი უფრო სი­ცო­ცხლი­სუ­ნა­რი­ა­ნი რომ აღ­მო­ჩე­ნი­ლი­ყო, შე­იძ­ლე­ბო­და, ერთი თემა ეს ყო­ფი­ლი­ყო, რაც, უხე­შად რომ ვთქვათ, ამე­რი­კის­თვის რე­გი­ო­ნის "ახე­ვას“ ნიშ­ნავს. ეს ინი­ცი­ა­ტი­ვა სწო­რედ რომ თურ­ქე­თის და აზერ­ბა­ი­ჯა­ნის ერ­თობ­ლი­ვი ინი­ცი­ა­ტი­ვა იყო, თუმ­ცა, უფრო მე­ტად თურ­ქე­თის და ამე­რი­კის­თვის, ფაქ­ტობ­რი­ვად, ორი უმ­თავ­რე­სი მტრის ერთი ქოლ­გის ქვეშ გა­ერ­თი­ა­ნე­ბას ისა­ხავ­და მიზ­ნად - აზერ­ბა­ი­ჯა­ნის, თურ­ქე­თი­სა და სომ­ხე­თის პა­რა­ლე­ლუ­რად, ანუ, რუ­სე­თი­სა და ირა­ნის. გარ­და ამი­სა, რუ­სე­თის და თურ­ქე­თის და­ახ­ლო­ე­ბა, თუმ­ცა ტაქ­ტი­კუ­რი (სტრა­ტე­გი­უ­ლი ვერ იქ­ნე­ბო­და და აღ­მოჩ­ნდა, რომ არც არის), ჯერ კი­დევ ტრამ­პის ად­მი­ნის­ტრა­ცი­ის დროს იწ­ვევ­და ძა­ლი­ან სე­რი­ო­ზულ შეშ­ფო­თე­ბას ამე­რი­კა­ში და ამას არც მა­ლავ­დნენ - რამ­დენ­ჯერ­მე სან­ქცი­ე­ბის მუ­ქა­რით, იმა­ვე, თურ­ქე­თის მი­მართ.

ამ კონ­კრე­ტულ შემ­თხვე­ვა­ში ძნე­ლი სათ­ქმე­ლია, რის მიღ­წე­ვას შე­იძ­ლე­ბა ცდი­ლობ­დეს ამე­რი­კა. ვნა­ხოთ, გა­მო­ი­ყე­ნებს თუ არა რე­ა­ლუ­რად ბა­ი­დე­ნი ამ შე­ფა­სე­ბას, ეს გვიჩ­ვე­ნებს, სა­ბო­ლოო მი­ზა­ნი იყო რე­ა­ლუ­რად გე­ნო­ცი­დის აღი­ა­რე­ბა და ის, რომ ასე ვთქვათ, სომ­ხურ­მა ლო­ბიმ თა­ვი­სი გა­ი­ტა­ნა, თუ ეს მო­რიგ ჯერ­ზე იყო ბერ­კე­ტი ამე­რი­კის ხელ­ში, რო­მე­ლიც თურ­ქეთს გარ­კვე­უ­ლი დათ­მო­ბე­ბის­კენ უბიძ­გებ­და. უხე­ში შე­და­რე­ბაა, მაგ­რამ ყვე­ლა ვე­ლო­დით რუ­სე­თის მო­რიგ ომს უკ­რა­ი­ნა­ში და ახლა ვრცელ­დე­ბა ინ­ფორ­მა­ცია, რომ წვრთნე­ბის შემ­დეგ, რო­გორც ამას რუ­სეთ­მა უწო­და, მან უკ­რა­ი­ნის სა­ზღვრი­დან თა­ვი­სი ცო­ცხა­ლი ძა­ლი­სა და ტექ­ნი­კის გაყ­ვა­ნა და­ი­წყო. ბუ­ნებ­რი­ვია, იქაც გარ­კვე­უ­ლი ზე­მოქ­მე­დე­ბის ბერ­კე­ტე­ბი ჩა­ერ­თო და სწო­რედ ამის სა­პა­სუ­ხოდ იყო, რომ შავ ზღვა­ში ამე­რი­კის გე­მე­ბი აღარ გა­მოჩ­ნდა. ამ შემ­თხვე­ვა­შიც მხო­ლოდ შე­დე­გით შეგ­ვიძ­ლია ვიმ­სჯე­ლოთ, თუ რა არის ამის რე­ა­ლუ­რი მი­ზა­ნი - რა დგას ამის უკან, არის ეს თურ­ქეთ­ზე ზე­მოქ­მე­დე­ბის ია­რა­ღი თუ ამ გან­ცხა­დე­ბის და შე­ფა­სე­ბის მი­ზა­ნი მხო­ლოდ გე­ნო­ცი­დის აღი­ა­რე­ბა იქ­ნე­ბა ამე­რი­კის მხრი­დან. ამას უახ­ლო­ე­სი პე­რი­ო­დი გვიჩ­ვე­ნებს, როცა ეს გან­ცხა­დე­ბა უნდა გა­კეთ­დეს. თუ ეს შე­ფა­სე­ბა არ გა­მო­ი­ყე­ნა, უნდა ვი­ვა­რა­უ­დოთ, რომ ამით ამე­რი­კამ რა­ღაც მე­სი­ჯი გაგ­ზავ­ნა და დათ­მო­ბა მი­ი­ღო თურ­ქე­თის­გან“, - აცხა­დებს ექ­სპერ­ტი.

ხა­თუ­ნა ლა­გა­ზი­ძის თქმით, იმ შემ­თხვე­ვა­ში, თუ ბა­ი­დე­ნი მარ­თლაც ახ­სე­ნებს სი­ტყვა "გე­ნო­ციდს“, თურ­ქეთს არ აქვს იმის რე­სურ­სი, ამას რა­დი­კა­ლუ­რად უპა­სუ­ხოს.

"სტრა­ტე­გი­უ­ლად, თურ­ქეთს გან­სა­კუთ­რე­ბუ­ლი ნა­ბი­ჯე­ბის ფარ­თო სპექტრი არ აქვს. რე­ა­ლუ­რად, ეს მის­თვის ძა­ლი­ან მტკივ­ნე­უ­ლი და პრინ­ცი­პუ­ლი თე­მაა, მაგ­რამ ასე­თი პრინ­ცი­პუ­ლი თე­მის სა­პა­სუ­ხო­დაც კი, მის­გან რა­დი­კა­ლუ­რი ნა­ბი­ჯე­ბის გა­დად­გმას, რაც შე­იძ­ლე­ბა იყოს ნატო-ს წევ­რო­ბა­ზე უა­რის თქმა და მსგავ­სი ტი­პის გლო­ბა­ლუ­რი ძვრე­ბი, მე არ ველი. თუმ­ცა, რაც შე­ე­ხე­ბა მის რე­გი­ო­ნულ აქ­ტი­ვო­ბას, შე­იძ­ლე­ბა, ასე­თი­ვე, ფორ­მა­ლუ­რი ნა­ბი­ჯე­ბი თურ­ქე­თის­გან მი­ვი­ღოთ, მაგ­რამ თურ­ქეთს არ აქვს სტრა­ტე­გი­უ­ლი ცვლი­ლე­ბე­ბის რე­სურ­სი, რა­მაც შე­იძ­ლე­ბა, გლო­ბა­ლუ­რი ტრენ­დი შექ­მნას, იქ­ნე­ბა ეს ნატო-დან გა­მოს­ვლა თუ მა­გა­ლი­თად, სრუ­ტის ჩა­კეტ­ვა“, - აღ­ნიშ­ნავს ლა­გა­ზი­ძე.

კი­თხვა­ზე, რო­გორ შე­იძ­ლე­ბა აი­სა­ხოს ეს ვი­თა­რე­ბა და ორ ქვე­ყა­ნას შო­რის ურ­თი­ერ­თო­ბის და­ძაბ­ვა რე­გი­ონ­ზე, ხა­თუ­ნა ლა­გა­ზი­ძე პა­სუ­ხობს, რომ ეს ძი­რი­თა­დად, სომ­ხე­ბის­თვის ფსი­ქო­ლო­გი­უ­რი რე­ა­ბი­ლი­ტა­ცია შე­იძ­ლე­ბა იყოს.

"თუ ამას რე­გი­ონ­ში ახა­ლი კონ­ფი­გუ­რა­ცი­ის ფონ­ზე გან­ვი­ხი­ლავთ, რაც ყა­რა­ბა­ღის ომმა მო­ი­ტა­ნა, ასეთ შემ­თხვე­ვა­ში ეს შე­იძ­ლე­ბა, სომ­ხე­ბის­თვის იყოს წმინ­და ფსი­ქო­ლო­გი­უ­რად, იმ მარ­ცხის ერ­თგვა­რი რე­ა­ბი­ლი­ტა­ცია რო­მე­ლიც მათ ყა­რა­ბა­ღის ომში გა­ნი­ცა­დეს. თუმ­ცა ტაქ­ტი­კუ­რად იქ, სა­დაც ამ­ჯე­რად თურ­ქე­თის და აზერ­ბა­ი­ჯა­ნის, გან­სა­კუთ­რე­ბით კი, აზერ­ბა­ი­ჯა­ნის და სომ­ხე­თის ინ­ტე­რეს­თა შე­ხე­ბის ხაზი გა­დის, არ­სე­ბით ცვლი­ლე­ბებს არ ველი. მაგ­რამ, ბოლო დღე­ებ­ში ალი­ე­ვის გან­ცხა­დე­ბე­ბის აგ­რე­სი­ულ ტონს თუ და­ვაკ­ვირ­დე­ბით, ის არ გა­მო­რი­ცხავს, ასე ვთქვათ, სამ­ხედ­რო კონ­ფლიქ­ტის ახალ ფა­ზებს სომ­ხეთ­თან, თუ ისი­ნი და­დე­ბუ­ლი ხელ­შეკ­რუ­ლე­ბის შეს­რუ­ლე­ბა­ზე უარს იტყვი­ან და იმ დე­რე­ფანს არ უზ­რუნ­ველ­ჰყო­ფენ, რო­მე­ლიც ამ ხელ­შეკ­რუ­ლე­ბით აზერ­ბა­ი­ჯანს უნდა მი­ე­ცეს. რე­სურ­სებ­ზე თუ ვსა­უბ­რობთ, სომ­ხებს არ აქვთ რე­სურ­სი და არც რუ­სებს, რუ­სებს რო­მელ­თაც "სამ­შვი­დო­ბო მი­სია“ იტ­ვირ­თეს ყა­რა­ბა­ღის კონ­ფლიქ­ტში, რომ ამით ისარ­გებ­ლონ და და­ვუშ­ვათ, რა­ი­მე რე­ვან­შის­ტუ­ლი ნა­ბი­ჯე­ბი გა­და­იდ­გას აზერ­ბა­ი­ჯა­ნის წი­ნა­აღ­მდეგ.

ერ­თა­დერ­თი, ეს იქ­ნე­ბა სომ­ხე­თის­თვის ერ­თგვა­რი ფსი­ქო­ლო­გი­უ­რი სა­პირ­წო­ნე, რაც მათ ყა­რა­ბა­ღის ომში გა­ნი­ცა­დეს, ამი­ტომ ამ ტი­პის გან­ცხა­დე­ბის ერთ-ერთი მი­ზა­ნი შე­იძ­ლე­ბა, ესეც იყოს - ერ­თგვა­რი კომ­პენ­სა­ცია სომ­ხე­თის­თვის, რო­მე­ლიც ყა­რა­ბა­ღის ომში და­მარ­ცხდა. მაგ­რამ არა მგო­ნია, რომ ეს ამე­რი­კას ისე­თი სტრა­ტე­გი­უ­ლი პარტნი­ო­რის გა­ნა­წყე­ნე­ბის მიზ­ნად უღირ­დეს, რო­გო­რიც თურ­ქე­თია. იგი­ვე, ტრამ­პის ად­მი­ნის­ტრა­ცი­ის თუ ობა­მას ად­მი­ნის­ტრა­ცი­ის დროს, მსგავ­სი მო­ლო­დი­ნე­ბი იყო, მაგ­რამ არც ერთხელ შე­დე­გით არ დას­რუ­ლე­ბუ­ლა. ახ­ლაც დიდი ალ­ბა­თო­ბაა, შე­დე­გით არ დას­რულ­დეს და ამე­რი­კამ ოფი­ცი­ა­ლუ­რად არ აღი­ა­როს გე­ნო­ცი­დი, ასე რომ, ეს მხო­ლოდ თურ­ქეთ­ზე ზე­მოქ­მე­დე­ბის ბერ­კე­ტი იყოს - მე მა­ინც ამ აზ­რის­კენ ვიხ­რე­ბი“, - აღ­ნიშ­ნავს ექ­სპერ­ტი.