როგორ აისახა პანდემია თანამედროვე ქართველი მწერლების შემოქმედებაზე

ერთი წლის წინ სამყაროს მაჯისცემა შეიცვალა. 2020 წლის 11 მარტს მსოფლიო ჯანდაცვის ორგანიზაციამ კორონავირუსი პანდემიად გამოაცხადა. უსაფრთხო ქვეყანა აღარ არსებობდა. ცხადი გახდა, რომ ვირუსს არც სიცხე აშინებდა, არც სიცივე. 2020 წლის 21 მარტს საქართველოში საგანგებო მდგომარეობა გამოცხადდა. ქვეყანა თითქოს გაჩერდა, სასწავლო დაწესებულებები თუ კვების ობიექტები დაიკეტა,სპორტული და კულტურული ღონისძიებები გაურკვეველი ვადით გადაიდო, დასაქმებულთა დიდი ნაწილი დისტანციურ მუშაობაზე გადავიდა.

პანდემიის პირველი ტალღა ვარაუდებით, შიშით, სიკვდილითა და გამოჯანმრთელების სიხარულით იყო სავსე. ხშირად ადარებენ ამ ერთ წელს აპოკალიფსის შესახებ გადაღებულ ფილმებსა თუ ფენტეზის ჟანრის რომანებს, მაგრამ იმდენად მოულოდნელად ვითარდება მოვლენები, დიდი ფანტაზიის მწერლებსაც კი გაუჭირდებოდათ მსგავსი ისტორიის პროგნოზირება.

პანდემიით გამოწვეულ შიშთან და კარანტინთან გამკლავება ბევრისთვის რთული აღმოჩნდა. ჩვენ ამჯერად იმ ადამიანებით დავინტერესდით, რომლებიც, ჩვეულებრივ, სწორედ განმარტოების დროს ახერხებენ მუშაობას. დავინტერესდით, როგორ აფასებენ თანამედროვე ქართველი მწერლები პანდემიის ერთ წელს და როგორ აისახა ეს მათს შემოქმედებაზე.

მწერალი ალეკო შუღლაძე პანდემიის წელს ერთ სიტყვაში ასე ახასიათებს - უცნაური:

„ვფიქრობ, მწერლებისთვის უფრო ადვილი გადასატანი შეიძლება ყოფილიყო, რადგან წერის დროს ბევრი ისედაც განმარტოებას არჩევს. პარადოქსულად ჟღერს, მაგრამ ზოგს სწორედ ეს პერიოდი დაეხმარა, რომ რომანზე მუშაობა დაეწყო ან დაესრულებინა. პირადად ჩემთვის კარჩაკეტილობას ხელი დიდად არ შეუშლია, რადგან სახლში ყოფნას ვანიჭებ უპირატესობას. თუმცა მაინც უსიამოვნო და მოულოდნელი იყო, რომ 2020 წელს გამოცემული წიგნის პრეზენტაცია 2021 წელს შედგა, თანაც ონლაინ. მაშინ სხვა საშუალება არ იყო, მაგრამ დიდი იმედი მაქვს, რომ როცა შეკრებები საშიში აღარ იქნება, რეალურად შევხვდები ჩემს მკითხველს.

ამ ერთი წლის განმავლობაში ყველაზე დიდი დანაკლისი მოგზაურობა იყო. ინდოეთში მივდიოდი ხოლმე, იქ ხდებოდა გონების გადატვირთვა, ახალი ძალითა და ენერგიით შევსება. ძალიან დამაკლდა ფრანკფურტის, ლაიფციგის წიგნის ფესტივალები. ასევე კარგად მახსენდება ის დრო, როცა მწერლები საქართველოს სხვადასხვა მხარეში მივდიოდით, საღამოებს ვატარებდით... იმედია, მალე გავაგრძელებთ საყვარელი საქმის კეთებას ყოველგვარი შიშის გარეშე.“

პანდემიამ და კარანტინმა განსაკუთრებით დიდი გავლენა ბავშვებზე მოახდინა. იმისათვის, რომ მათთვის სახლში ყოფნის პერიოდი შეემსუბუქებინათ, საბავშვო ლიტერატურის მწერლებმა საჯაროდ კითხვა დაიწყეს - ცხადია, დისტანციურად. გამომცემლობა „პალიტრა L-ის“ ფეისბუკგვერდზე ცნობილი ქართველი მწერლები საბავშვო ნაწარმოებებს პირდაპირ ეთერში უკითხავდნენ მათ, ვისაც წიგნებთან მეგობრობა ყველაზე მეტად სჭირდებოდათ. ამ მწერლებს შორის იყო თამრი ფხაკაძეც, რომლის საბავშვო ნაწარმოებები პატარებს ძალიან უყვართ. როგორც მწერალი აღნიშნავს, პანდემიამ ყველას დაგვანახა, რომ ადამიანი ვერ აფასებს იმას, რაც აქვს:

„ახლა ვხვდები, რა ბედნიერები ვყოფილვართ მაშინ, როცა სუფთა ჰაერზე დავდიოდით, ერთმანეთს ვსტუმრობდით, ვეხვეოდით... მწერლისთვის, შესაძლოა, განმარტოება კომფორტულიც კი იყოს, მაგრამ პირადად ჩემთვის - არა, არ მინდა ასეთი კომფორტი. თუმცა ნაყოფიერი პერიოდი იყო. მინდოდა პანდემიაზე არ მეფიქრა, დრო სასარგებლოდ გამომეყენებინა, ამიტომ ვთარგმნე პუშკინის „ზღაპარი მეფე სალტანზე“, ასევე რომანსა და რამდენიმე საბავშვო წიგნზე ვმუშაობდი. საბავშვო ლიტერატურასთან ლაღი უნდა მიხვიდე. ვერ დაწერ, თუ ცუდ რამეზე ფიქრობ და დამძიმებული ხარ. მეორე მხრივ, საბავშვო ნაწარმოებებზე მუშაობა ყოველთვის დადებითი ემოციებით მავსებს და მძიმე მდგომარეობას მიმსუბუქებს.“

კორონავირუსი საკუთარ თავზე გამოსცადა მწერალმა დათო გორგილაძემ. საბედნიეროდ, ვირუსი შედარებით მსუბუქად გადაიტანა, მაგრამ, როგორც იხსენებს, მის ფსიქიკაზე დიდი კვალი დატოვა:

„პანდემიამ ძირფესვიანად შეცვალა ჩემი, როგორც მოქალაქის, ცხოვრების წესი. არც ვარ დარწმუნებული, რომ კორონავირუსის საბოლოოდ დასრულების და შეზღუდვების მოხსნის შემდეგ ძველი ცხოვრების წესს დავუბრუნდებით. ფიზიკური თვალსაზრისით მსუბუქად გადავიტანე ვირუსი, მაგრამ ფსიქოლოგიურად ძალიან რთული აღმოჩნდა. იმ პერიოდში მქონდა კორონავირუსი, როდესაც ადამიანები თრომბოებოლიით გარდაიცვალნენ... ამ დროს გიწევს როგორმე დათრგუნო იმაზე ფიქრი, რომ მართალია ახლა ნორმალურად ხარ, მაგრამ ნებისმიერ დროს შეიძლება მდგომარეობა დამძიმდეს და ამან მოგკლას.

შემოქმედებითი მუშაობის მხრივ, მაინც და მაინც ნაყოფიერად ვერ გამოვიყენე ეს პერიოდი, მიუხედევად იმისა, რომ სახლში დროის გატარების, კითხვისა და წერისთვის დიდი დრო უნდა მქონოდა. პანდემიის დასაწყისშივე გადავწყვიტე, რომ ჩემ თავს ისეთ მიზნებს არ დავუსახავდი, რომლებსაც ვერ მივაღწევდი და უკმაყოფილების გრძობა დამრჩებოდა. მე ვარ ავტორი, რომელიც ძალიან ბევრს ფიქრობს და მხოლოდ ამის შემდეგ წერს. ახლაც ვფიქრობ და ვწერ.“

პანდემიის პერიოდი საკმაოდ ნაყოფიერი აღმოჩნდა „გახდი ბესტსელერის ავტორის“ გამარჯვებულისთვის. როგორც მწერალი ელის დოჯსონი აღნიშნავს, ფიქრისა და შემოქმედებითი მუშაობისთვის ბევრი დრო ჰქონდა:

„შარშან, პანდემიის დასაწყისში, ჩემი ორი წიგნი გამოიცა, მუშაობა გავაგრძელე და სექტემბერში კიდევ ერთი წიგნი გამოიცემა. ეს არის სათავგადასავლო რომანი, რომელშიც მოქმედება სვანეთში ვითარდება. წიგნი ერთი ამოსუნთქვით იკითხება და, ვფიქრობ, ყველა ასაკის ადამიანს დააინტერესებს, ვისაც ზოგადად სათავგადასავლო ჟანრი უყვარს. ახლაც ახალ წიგნზე ვმუშაობ, რომელსაც შესაძლოა ბომბის ეფექტი ჰქონდეს...

ამ ერთი წლის განმავლობაში ყველაზე მეტად მოგზაურობა დამაკლდა, თუმცა ვეცადე, რომ ეს დანაკლისი წიგნებში მოგზაურობით შემევსო. ძალიან ბევრი წიგნი წავიკითხე - 2-ჯერ მეტი, ვიდრე პანდემიამდე ვკითხულობდი. ამასთან ერთად, მთელი ცხოვრება ექსტროვერტი მეგონა თავი, მაგრამ აღმოვაჩინე, რომ ინტროვერტი ვარ და, თურმე, სახლში ყოფნა ძალიანაც მომწონს. ამდენად, ჰარმონიულ ნეტარებად მახსენდება შარშანდელი კარანტინი.“

ცალსახად უარყოფითად აფასებს გასულ წელს საქართველოს პარლამენტის ეროვნული ბიბლიოთეკის დირექტორი, მწერალი გიორგი კეკელიძე:

„თანაბრად დრამატული იყო ყველა ადამიანისთვის, რადგან მსოფლიოს უამრავი ადამიანი გამოაკლდა. ვერანაირ დადებითს ვერ მოვუძებნი იმ მოცემულობას, რომელსაც პარალელურად ადამიანების სიცოცხლე ეწირება. საკუთრივ ჩვენ, ეროვნულ ბიბლიოთეკას, არ შეგვიწყვეტია აქტივობები:დავდიოდით სოფლებში, ჩაგვქონდა წიგნები, ვცდილობდით, რომ სტიპენდიები დაგვენიშნა წარჩინებული მოსწავლეებისთვის, კომპიუტერები ჩაგვეტანა მათთვის, ვისაც დისტანციური სწავლის დროს ამის საშუალება არ ჰქონდა და ა. შ.როგორც მწერლისთვის, ეს იყო ფიქრის იძულების საუკეთესო დრო, რამაც ბევრი ახალი იდეა, ახალი მიმართულება დაბადა გონებაში.“

ასე აფასებენ თანამედროვე ქართველი მწერლები პანდემიის 1 წელს. ჩვენ ისღა დაგვრჩენია, დაველოდოთ, როგორ აისახება პანდემია მათს შემოქმედებაზე და გახდება თუ არა 21-ე საუკუნის მთავარი მოვლენა მათი შთაგონების წყარო.