"რომ არა ჩემი შემოქმედება, ფსიქოლოგიურად ამდენ ტკივილს ვერ გავუძლებდი" - ახალგაზრდა ქართველი ხელოვანი, რომელიც უნიკალურ თოჯინებს ქმნის

„მე ვარ მეთოჯინე არჩილ ცანავა, თუმცა ეს ჩემი ნამდვილი სახელი ოჯახის წევრების და ახლობლების გარდა, არავინ იცის, საზოგადოება როგორც ბაჩო ცანავა, ასე მიცნობს“ - ამბობს რესპონდენტი, რომელსაც საკუთარი ნამუშევრები არასდროს დაუთვლია, რადგანაც ისინი ათასობითაა. გარდა პირადი კოლექციისა, თოჯინებს შეკვეთითაც ამზადებს და შეკვეთები უცხოეთიდანაც აქვს. ვერც იმას ამბობს, მისი შექმნილი თოჯინებიდან ყველაზე მეტად რომელი უყვარს, უბრალოდ, ტექნიკურად და იდეით გამორჩეულ თოჯინად პიეროს მიიჩნევს, რომელმაც გამოფენაში - „მუზეუმები საუბრობენ უთქმელზე“ მიიღო მონაწილეობა, სადაც სულ 30 მეთოჯინე მონაწილეობდა. „პიერო სახელწოდებით „შეწყვეტილი სიმღერა“ დღეს თოჯინების მუზეუმში ინახება და შესულია კატალოგში, რომელიც თოჯინებისა და სათამაშოების მუზეუმის 80 წლის იუბილესთან დაკავშირებით მუზეუმების გაერთიანებამ დაამზადა“ - ამბობს ბაჩო.

- რა მასალას იყენებ თოჯინების დასამზადებლად და საერთოდ, რა გაძლევს ამისთვის შთაგონებას?

- თოჯინების დასამზადებლად, როგორც მსოფლიოს თითქმის ყველა მეთოჯინე, მეც ფიმორს ვიყენებ, ასევე თექას და ქსოვილს. მოსახატად კი აკრილის საღებავებია საუკეთესო. ყველაზე რთული პროცესი ჩემთვის პერსონაჟის მოგონებაა, ხოლო უფრო რთული კი მისი მოძრაობა და ემოცია. მასალაში შესრულება ჩემთვის უმარტივესია. სანამ თოჯინაზე მუშაობას დავიწყებ, თუ რაიმე კონკრეტული პერსონაჟის ასლი არაა შესაქმნელი, ძალიან ბევრს ვფიქრობ, რომ იყოს საინტერესო, ემოციური და სიუჟეტს გამოსახავდეს. ყველაზე რთული ეს პროცესია.

- საქმე, რომელსაც მთელი გულით ემსახურები, როდის და როგორ დაიწყო შენში?

- მართლაც ეს არის საქმიანობა, რომლის გარეშეც ცხოვრება უკვე ვერ წარმომიდგენია. ბავშვობიდან პლასტელინისგან სხვადასხვა ფიგურებს ვძერწავდი, უმეტესად, ადამიანის გამოსახულებებს, რომლებსაც სახე არ ჰქონდა, თუმცა ფიგურები იმდენად დინამიკური იყო, რომ გამომეტყველების გარეშეც თითოეული რაღაც ამბავს ყვებოდა.

საერთოდ თვითნასწავლი ვარ, არასდროს მივლია არც ძერწვაზე და არც - ხატვაზე. ყველაფერი თავისით დაიწყო, იმ ძერწვასა და დაშლაში ფორმები იხვეწებოდა და მნახველის აღტაცებაც სულ უფრო მატულობდა, რაც ჩემთვის სტიმული იყო...

რეალურად კი, პროფესიით ვეტერინარი ვარ, მაგრამ ვეტერინარად არასდროს მიმუშავია. სწორედ უნივერსიტეტში სწავლის დროს მოეწყო გამოფენა, სადაც ჩემი პლასტელინის ნამუშევრები პირველად გავიტანე. იმ ფიგურებს გარედან ლაქს ვუსვამდი, რაც ნამუშევარს სიმყარეს უნარჩუნებდა. ის ნამუშევრები ახლაც შენახული მაქვს.

- პლასტელინის დამუშავებაც არავის უსწავლებია შენთვის?

- საერთოდ, მირჩევნია, თვითონ გავუმკლავდე ნებისმიერ სირთულეს და თავად აღმოვაჩინო სიახლე და მივიდე სწორ გადაწყვეტილებამდე, ვიდრე ვინმესგან ვისწავლო. ეს ცუდია, თუ კარგი, არ ვიცი, მაგრამ დამოუკიდებელი ვარ ცხოვრებაშიც და შემოქმედებაშიც, რასაც ჯერ ხელი არაფერში შეუშლია. სწორედ აქედან დაიწყო ჩემი შემოქმედებითი გზაც, როგორც მეთოჯინის, რაც მარტივი არ ყოფილა.

- რას გულისხმობ?

- იყო ბევრი იმედგაცრუება, დამცირება, გულისტკენაც, მაგრამ ჩემს არჩეულ გზას ნაბიჯ-ნაბიჯ გავყევი. აქვე ყოველთვის იყვნენ ადამიანები, რომლებიც მორალურად გვერდში დგომით სტიმულს მაძლევდნენ, მამხნევებდნენ, რაც მნიშვნელოვანი იყო იმისთვის, რომ ფარ-ხმალი არ დამეყარა. საერთოდ კი, როცა შენი საქმე გიყვარს, თან, მიზანდასახული და ჯიუტიც ხარ, ყველა პრობლემა უმნიშვნელოა. ვფიქრობ, შემოქმედებით გზაზე მიმართლებდა. ხელოვნებაში ბედ-იღბალსაც დიდი მნიშვნელობა აქვს, - მოხვდე საჭირო დროს, საჭირო ადგილას.

ამასთან, არც ის ვიცოდი, თუ ვინმე საქართველოში ხელნაკეთ თოჯინებს ამზადებდა. პირველი მეთოჯინე, რომელიც გავიცანი, ქალბატონი ნანა ბედიაშვილი იყო. მაშინ ალბათ სულ 3 ადამიანი იყო ამ საქმით დაკავებული.

- ბავშვობაში თოჯინებს რა ადგილი ეკავა შენს ცხოვრებაში?

- ამას ხშირად მეკითხებიან. დასამალი არაფერია, მიყვარდა თოჯინებით ჩემს დეიდაშვილებთან ერთად თამაში. ზაფხულობით, სოფელში რომ ჩავდიოდით, სიმინდის ყანაში ტაროებს ვანადგურებდი, დაუმწიფებელ ტაროს, რომელსაც გრძელი და ლამაზი ულვაში ჰქონდა, ვტეხდი, მავთულებისაგან ხელ-ფეხს ვუკეთებდი და თოჯინა გამოდიოდა, რომლითაც ჩემი დეიდაშვილები თამაშობდნენ. ამასთან, არაერთი სხვა სათამაშოც გვქონდა, მაგრამ რატომღაც ის ჩემი ხელით უნდა გამეკეთებინა...

შემდეგ, როდესაც საქმიანობა მუზეუმების გაერთიანება - „თოჯინებისა და სათამაშოების მუზეუმში“ დავიწყე, არქივში აღმოვაჩინე, რომ ქართული ეთნოგრაფიული დედოფალას ერთ-ერთი ტიპი სწორედ სიმინდის ტაროსაგან მზადდებოდა იმ მეთოდით, რა მეთოდითაც მე ვაკეთებდი...

- რა იყო შენი პირველი თოჯინა?

- პირველი თოჯინა ქალბატონის ფიგურა გახლდათ, რომელსაც ხელში კალათი ეჭირა და სახე არ ჰქონდა, კაბა მწვანედ შევუღებე. სამწუხაროდ, ის ნამუშევარი დავკარგე...

ძნელია სიტყვებით იმ განცდის გადმოცემა, რასაც ჩემში თოჯინები იწვევენ. რომ არა ისინი, არ იქნებოდა მეთოჯინე ბაჩო ცანავა. მიუხედავად გადატანილი ტრაგედიებისა, ეს ყველაფერი ჩემი ცხოვრებაა, რითაც ვსუნთქავ, ვცოცხლობ და ვსულდგმულობ... როდესაც უახლოეს ადამიანებს, ოჯახის წევრებს უჭირდათ, მათთან ვიყავი, ერთი წუთით არ დამიტოვებია, მაგრამ წარმოიდგინეთ, თან ვძერწავდი. ამ ყველაფერს ვერც ვხსნი, როგორ ვახერხებდი, მაგრამ რომ არა ჩემი შემოქმედება, ალბათ ფსიქოლოგიურად ამდენ ტკივილს, რაც იმ პერიოდში გამოვიარე, ვერ გავუძლებდი. ასე რომ, ჩემი საინტერესო ცხოვრება და საერთოდ გადარჩენა თოჯინების ხელოვნების დამსახურებაა...

- თითოეულზე მუშაობას რა დროს უთმობ?

- თოჯინაზე მუშაობა მუზასა და განწყობაზეა დამოკიდებული, ყოფილა შემთხვევა, ნამუშევარი 2 დღეში დამისრულებია და ზოგჯერ 4 თვეც გამიწელავს... 2012 წელს ხელოვნების სასახლეში პერსონალური გამოფენა მქონდა, სადაც 30 თოჯინა გავიტანე, დამთვალიერებლის მოთხოვნიდან გამომდინარე, გამოფენა თვე-ნახევარი გაგრძელდა, რაც ჩემთვის, როგორც შემოქმედისთვის, დიდი სტიმული იყო... მერე ხანგრძლივი პაუზა მქონდა, პაუზის შემდეგ კი ნამუშევრები სხვაგვარი გამოდიოდა. მოკლედ, ინდივიდუალურია და, რაც მთავარია, შრომისა და ინტერესის გაღრმავების გარეშე არაფერი გამოდის.

- როგორია შენი თოჯინების გარელეა?

- როდესაც მუშაობას ვიწყებ, ვხვდები, რომ ამ სამყროში ყველაზე კომფორტულად ვგრძნობ თავს. ეს არის სამყარო, რომლის გასაღებიც მხოლოდ მე მაქვს, სადაც მხოლოდ მე და ბურუსიდან გამოსული პერსონაჟები არსებობენ. ხანდახან მსახიობებს რომ უჭირთ როლიდან გამოსვლა, ასე მემართება, ხანდახან ჩაცმის სტილითაც კი პერსონაჟს ვემსგავსები, ოღონდ, ეს სხვებს უთქვამთ - შენი თოჯინებივით გაცვიაო. ჩემი ნამუშევრები ჩემი განწყობაა. თუ მახვილი თვალი გაქვს, მიხვდები, ამა თუ იმ თოჯინის დამზადებისას როგორ ხასიათზე ვიყავი. განწყობა ხელების საშუალებით მასალაში ირევა და თოჯინაც შესაბამისი ემოციის გამოდის.

- რაკი შენს განწყობას და ხასიათს შევეხეთ, საკუთარი თავი რომ შეაფასო.

- რაც შეეხება ჩემს ცხოვრებას, ცოტა „მყუდრო ტიპი“ ვარ, მიყვარს სახლში ყოფნა, არ ვცხოვრობ ბოჰემურად, მყავს რამდენიმე უახლოესი მეგობარი და ბევრი ნაცნობი. ვერიდები ხმაურს და ბევრ ხალხს, მღლის. ვცდილობ, ვიცხოვრო ჯანსაღი ცხოვრებით და ვვარჯიშობ, რაც ძალიან მომწონს...

ძირითად დროს სახლში, სახელოსნოში ვატარებ ან სახლში ავეჯს წინ და უკან დავატარებ. მიყვარს ძველი ნივთების შეგროვება და „მშრალ ხიდს“ მათ შესაძენად ხშირად ვსტუმრობ… ვმუშაობ თბილისის მერიის მუზეუმების გაერთიანება - სათამაშოებისა და თოჯინების მუზეუმში. სულ ვამბობ, რომ ცხოვრებაში მიმართლებს, ძალიან კარგი ადამიანები მხვდებიან.

თოჯინების მუზეუმშიც სრულიად შემთხვევით მოვხვდი: მერიის შენობაში ასევე შემთხვევით მისული, ქალბატონ ნინი სანადირაძეს (თბილისის მერიის მუზეუმების გაერთიანების გენერალური დირექტორი) გავესაუბრე, რომელმაც თოჯინების მუზეუმში სამსახური შემომთავაზა... მიმაჩნია, რომ ჩემს ცხოვრებაში ეს სხვა მნიშვნელოვან შეხვედრასთან ერთად, ერთ-ერთი იყო. უკვე 3 წელია, ამ დიდი და საინტერესო ოჯახის წევრი ვარ.

რაც შეეხება სამომავლო გეგმებს, რომელიმე ტელევიზიაში თოჯინებზე და მეთოჯინეებზე რუბრიკის გაკეთება მინდა, რომ თოჯინური ხელოვნება უფრო პოპულარული გავხადო . საქართველოში ხომ უამრავი ნიჭიერი მეთოჯინეა, რომელიც საოცარ ნამუშევრებს ამზადებს. თან, დასაბამიდან ქართულ თოჯინებზე საინტერესო ამბები და ისტორიები არსებობს, რაც ფართო საზოგადოებამ ნაკლებად იცის. მოკლედ, ამ საქმეში ჩემი პატარა წვლილის შეტანა მინდა.