"ხშირად უკრძალავენ მოხუცებს, თავშესაფარში არ მიხვიდე, გვარცხვენო..." - ვინ და როგორ ზრუნავს ხანდაზმულებზე საქართველოში

საქართველოში ხანშიშესულებისთვის განკუთვნილი თავშესაფრები სრულად შევსებულია და საკუთარ რიგს ასეულობით ხანდაზმული ელოდება. ადგილები ძირითადად იმ შემთხვევაში თავისუფლდება, თუ ბენეფიციარი დაწესებულებას საკუთარი სურვილით დატოვებს ან - გარდაიცვლება.

ამჟამად სახელმწიფო ბალანსზე 15 პანსიონატია. აქედან ორი დიდი დაწესებულება თბილისსა და ქუთაისში ფუნქციონირებს, ხოლო 13 სათემო, ე.წ.კერძო სახლის ტიპის თავშესაფარი ქვეყნის სხვადასხვა რეგიონშია. მათ გარდა, არსებობს კერძო საოჯახო ტიპის თავშესაფრებიც.

ფასიან პანსიონატებში ხანდაზმულის ერთთვიანი ცხოვრება საშუალოდ 500-700 ლარამდე ჯდება. ფასს მოხუცის ჯანმრთელობის მდგომარეობა განსაზღვრავს. ყოველთვიურ გადასახადში სამჯერადი კვება, ხანდაზმულის მოვლა და პირველადი სამედიცინო მომსახურება შედის.

მოქმედი კანონმდებლობით, თავშესაფრის მოთხოვნა შეუძლიათ 60 წელს გადაცილებულ ქალებს, მამაკაცებს კი - 65 წლის ასაკიდან. ჯანდაცვის სამინისტროს სოციალური პროგრამების სამმართველოს ხელმძღვანელი, თამარ გოცაძე AMBEBI.GE-სთან საუბარში აცხადებს, რომ სახელმწიფოს მიერ გაცემული დაფინანსების ოდენობა, დამოკიდებულია თავშესაფრის მაძიებლის სოციალურ მდგომარეობაზე, სოციალური ქულების შესაბამისად. სახელმწიფოს მიერ გაცემული დაფინანსება დღეში მინიმუმ 12 ლარს, ხოლო მაქსიმუმ 20 ლარს შეადგენს.

"ოქტომბრის მდგომარეობით ჩვენს სათემო მომსახურებას იღებდა 113 მოხუცებული. თავშესაფარში მოხვედრას ელოდება 20 ადამიანი და ვფიქრობთ, რომ მაქსიმუმ ორ თვეში ჩავრთავთ ამ პროგრამაში. საჭიროა ადგილები გათავისუფლდეს. იმისათვის, რომ ხანდაზმულმა ეს მომსახურება მიიღოს, უნდა მიმართოს სოციალური მომსახურების სააგენტოს, მიაკითხავს სოციალური მუშაკი, შეაფასებს მის საჭიროებას და შემდეგ მივიღებთ გადაწყვეტილებას.

წელს „სოციალური რეაბილიტაციისა და ბავშვებზე ზრუნვის პროგრამის“ ფარგლებში 300 ბენეფიციარზეა სათემო მომსახურება გათვალისწინებული, ეს არის ამ წლის ლიმიტი. საქართველოში არის ორი დიდი ზომის მოხუცთა თავშესაფარი, რომლის ადმინისტრირებასაც ტრეფიკინგის ფონდი ახორციელებს და სრულად აფინანსებს სახელმწიფო.

დანარჩენი დაწესებულებები შედარებით მცირე ზომისაა, 24 ბენეფიციარზე გათვლილი. მომართვიანობა დაბალი არ არის. წლის დასაწყისში 70-მდე ბენეფიციარი გვყავდა რიგში, დავამატეთ ადგილები და შევძელით მათი გადანაწილება. ხშირია შემთხვევები, როდესაც მსურველთა 70% ბოლოს უარს ამბობს პროგრამაში ჩარიცხვაზე" - აცხადებს თამარ გოცაძე.

კერძო პანსიონატების მფლობელები ამბობენ, რომ ეს საქმიანობა, როგორც ბიზნესი, საქართველოში ჯერჯერობით ვერ შედგა. განსხვავებით ევროპული ქვეყნებისგან, სადაც მოხუცთა პენსიასთან ერთად საზოგადოების ცნობიერების დონეც მაღალია, საქართველოში მოხუცთა სახლის შემოსავლის წყაროდ ქცევა შეუძლებელი გახდა, რადგანაც აქ მარტოხელა მოხუცი, საკუთარი შემოსავლით ვერ შეძლებს ჰქონდეს უზრუნველყოფილი სიბერე.

მოხუცებულთა და შშმ პირთა პანსიონატის „ჩემი ოჯახის“ მეპატრონე მაია ახალაძე ამბობს, რომ თავიდან მისი ორგანიზაცია კერძო იყო, ხოლო მას შემდეგ, რაც მათ არსებობას საფრთხე შეექმნა, სახელმწიფო დაფინანსებას შეუერთდნენ:

"ამ საქმეს 2005 წლიდან ვემსახურებით. 2013 წლამდე კერძო იყო, ამჟამად ჯანდაცვის სამინისტროს დაფინანსებას ვიღებთ. ეს არის საოჯახო ტიპის პანსიონატი და შვიდ ხანდაზმულს ვემსახურებით. ამჟამად გვყავს ხუთი ბენეფიციარი, ორი გარდაიცვალა. აქაურ ცხოვრებას აქვს წესები, რა თქმა უნდა. ისინი მუდმივად აქ ცხოვრობენ, აქვთ დღის მანძილზე გასვლის, გასეირნების საშუალება, შეუძლიათ წელიწადში 20 დღე დატოვონ დაწესებულება, წავიდნენ ნათესავებთან და ოჯახის წევრებთან.

მოხუცებისთვის გვაქვს სხვადასხვა აქტივობები - ეზოში ვარჯიშობენ, თამაშობენ, მცენარეების დარგვაში, ჭრა-კერვასა და სხვა აქტოვობებში არიან ჩართული. თუმცა, ძირითადად გვყავს მძიმე კატეგორიის ბენეფიციარები: ლოგინად ჩავარდნილები, გონებადაქვეითებულები და ა.შ." - გვიყვება მაია ახალაძე.

გარდა სახელმწიფო და კერძო თავშესაფრებისა, საქართველოში მოქმედებს საერთაშორისო საქველმოქმედო ორგანიზაციაც, რომელიც უსასყიდლოდ სთავაზობს ხანდაზმულებს დღის ცენტრის მომსახურებას და უფასო კვებას. „საქართველოს კარიტასი“ უკვე 25 წელია მუშაობს, არსებობს და ძირითადად სოციალურად გაჭირვებულ ფენებს უწევს დახმარებას:

"ხანდაზმულებისთვის "კარიტასს" აქვს ორი პროგრამა - სოციალური ზრუნვის და სამედიცინო მომსახურების პროგრამები. სამედიცინო მომსახურების პროგრამა შინმოვლის საკითხებზე მუშაობს და ხანდაზმულებს აწვდის სამედიცინო მომსახურებას შინ, ხოლო სოციალური პროგრამა უზრუნველყოფს დღის ცენტრის ფუნქციონირებას.

გვაქვს ხანდაზმულთა ერთი დღის ცენტრი თბილისში და ჩვენი ჰუმანიტარული სასადილო ემსახურება ამ სეგმენტს. გვყავს დონორი ორგანიზაციები, თუმცა სახელმწიფოც შემოდის მცირე დაფინანსებით. ამ მომენტისთვის, 40 ადამიანია დღის ცენტრში და აქედან ექვსია მხოლოდ სახელმწიფო დაფინანსებით.

გვაქვს ვაკანტური ადგილები, ასე რომ, მოხუცებულებს შეუძლიათ მობრძანდნენ ჩვენს ორგანიზაციაში, მოგვიყვნენ თავიანთ პრობლემაზე და თუ ჩავთვლით, რომ ის საჭიროებს დახმარებას, ვანაწილებთ დღის ცენტრში" - აცხადებს ორგანიზაციის სოციალური ზრუნვის პროგრამის მენეჯერი ინგა ჩხეიძე და ყურადღებას ამახვილებს საზოგადოების სტერეოტიპულ დამოკიდებულებაზე მოხუცთა თავშესაფრების მიმართ, რაც მისი თქმით, მოხუცებულებს ბარიერებს უქმნის მომსახურების მიღების პროცესში.

ჩხეიძე AMBEBI.GE-სთან ამბობს, რომ საქართველოში ბევრს ჯერ კიდევ მიაჩნია, რომ მოხუცებულთა თავშესაფარში მოხვედრა ოჯახისთვის ღირსების შემლახავია.

"ჩვენთან ოჯახების დამოკიდებულება ძალზედ არასწორია. ხშირად უკრძალავენ კიდეც მოხუცებს საკუთარი ოჯახის წევრები, თავშესაფარში არ მიხვიდე, ნუ გვარცხვენო. რამდენიმე დღის წინ მქონდა შემთხვევა, როდესაც ადამიანს სჭირდებოდა მკურნალობა, ოჯახის წევრი ვერ მკურნალობდა მას და საჭირო იყო ამ ადამიანისთვის დახმარების გაწევა, თუმცა ოჯახმა სირცხვილად ჩათვალა, რომ ორგანიზაციას გაეწია დახმარება.

პირველ რიგში ეს არის ცნობიერების დაბალი დონით გამოწვეული. ევროპის არც ერთ ქვეყანაში არ ითვლება სირცხვილად მოხუცებულთა მისვლა საოჯახო ტიპის დაწესებულებებში. თუკი ოჯახი ვერ ახერხებს მოხუცისთვის ღირსეული სიბერის უზრუნველყოფას, მაშინ მასზე უნდა იზრუნონ შესაბამისმა ორგანიზაციებმა“ - ამბობს ინგა ჩხეიძე.

ცნობისათვის, ხანდაზმულთა პანსიონატში ჩარიცხვას არ ექვემდებარებიან პირები:

• მწვავე ინფექციური დაავადებით;
• ტუბერკულოზის აქტიური ფორმით;
• აქტიური სიფილისით;
• კანის გადამდები დაავადებით;
• თავისა და ზურგის ტვინის თიაქრების ღია ფორმით;
• ცენტრალური ნერვული სისტემის მწვავე დაავადებით;
• ისინი, ვინც საჭიროებენ სტაციონარულ მკურნალობას