ქარ­თუ­ლი ეროვ­ნუ­ლი ტან­საც­მლის შე­სა­ხებ ბევ­რი და­წე­რი­ლა და ალ­ბათ ბევ­რი და­ი­წე­რე­ბა, მაგ­რამ დღეს ჩვენს მკი­თხველს გვინ­და შე­ვახ­სე­ნოთ რამ­დე­ნი­მე ფრაგ­მენ­ტი იმ ის­ტო­რი­უ­ლი წყა­რო­ე­ბი­დან, რო­მე­ლიც ქარ­თუ­ლი სა­მო­სის შექ­მნის ის­ტო­რი­ას უკავ­შირ­დე­ბა, კერ­ძოდ ის, თუ რო­გორ იქ­მნე­ბო­და სა­უ­კუ­ნე­ე­ბის მან­ძილ­ზე და რო­გორ გა­ნიც­დი­და ცვლი­ლე­ბას.

ქარ­თუ­ლი ეროვ­ნუ­ლი ტან­საც­მლის შე­სა­ხებ საკ­მა­ოდ მწი­რი ინ­ფორ­მა­ცია მოგ­ვე­პო­ვე­ბა, თუმ­ცა რო­გო­რი იყო ქარ­თუ­ლი სა­მო­სი, ალ­ბათ ის მა­სა­ლე­ბიც კმა­რა, რო­მე­ლიც დღემ­დე შე­მოგ­ვრჩა, კერ­ძოდ, ეკ­ლე­სი­ებ­ში შე­მორ­ჩე­ნი­ლი მხატ­ვრო­ბა, ბა­რე­ლი­ე­ფე­ბი და მი­ნი­ა­ტუ­რე­ბი. ასე­ვე გვი­ა­ნი პე­რი­ო­დის ქარ­თველ ავ­ტორ­თა: ვა­ხუშ­ტი ბა­ტო­ნიშ­ვი­ლის, იო­ა­ნე ბა­ტო­ნიშ­ვი­ლის, პა­ა­ტა ორ­ბე­ლი­ა­ნის ნაშ­რო­მე­ბი და მზით­ვის წიგ­ნე­ბი.

არა­ნაკ­ლებ სა­ინ­ტე­რე­სო ცნო­ბებს ვხვდე­ბით უცხო­ელ მოგ­ზა­ურ­თა ჩა­ნა­წე­რებ­შიც, რომ­ლებც აღ­ფრთო­ვა­ნე­ბას ვერ მა­ლა­ვენ ქარ­თუ­ლი ტა­ნი­სა­მო­სის გამო. და ასე­ვე ქარ­თუ­ლი ეროვ­ნუ­ლი ტან­საც­მლის კვლე­ვის ფუ­ძემ­დე­ბე­ლის, ივა­ნე ჯა­ვა­ხიშ­ვი­ლის ნაშ­რო­მე­ბი, რო­მე­ლიც ეხე­ბა ტრა­დი­ცი­უ­ლი სა­მო­სის სტი­ლის, სა­ხე­ო­ბა­თა, სამ­კა­უ­ლე­ბის, თმის და­ყე­ნე­ბის წესს და მათ­თან და­კავ­ში­რე­ბულ ტერ­მინ­თა ანა­ლიზს.

რო­გორც მკვლე­ვა­რე­ბი ამ­ბო­ბენ, დღემ­დე შე­მორ­ჩე­ნი­ლი ტან­საც­მლის აღმნიშ­ვნელ ტერ­მინ­თა უმე­ტე­სო­ბა არა­ქარ­თუ­ლია და მათი დიდი ნა­წი­ლი სა­უ­კუ­ნე­ე­ბის მან­ძილ­ზე ილე­ქე­ბო­და ქარ­თულ ენა­ში. ქარ­თუ­ლი ეროვ­ნუ­ლი ტან­საც­მლის ცვა­ლე­ბა­დო­ბა კი უკავ­შირ­დე­ბა რო­გორც ბუ­ნებ­რივ გან­ვი­თა­რე­ბას, ისე მე­ზო­ბელ ხალ­ხთან ურ­თი­ერ­თო­ბას. ეს გან­სა­კუთ­რე­ბით ჩანს სა­მე­ფო და დიდ­გვა­რო­ვან­თა ჩაც­მუ­ლო­ბა­ში, სა­დაც ძი­რი­თა­დად გვხვდე­ბა სპარ­სუ­ლი და ბი­ზან­ტი­უ­რი ელე­მენ­ტი.

თვი­თონ ტერ­მი­ნი ტანი - სპარ­სუ­ლი წარ­მო­შო­ბი­საა, მა­ნამ­დე მის ნაც­ვლად იხ­მა­რე­ბო­და გვა­მი. მე-10-მე-11 სა­უ­კუ­ნე­ებ­ში შიდა ჩა­საც­მელს ერ­ქვა საც­ვა­ლი, რო­მე­ლიც მხო­ლოდ კულ­ტუ­რულ ერებს ჰქონ­დათ.ზედა საც­ვალს ერ­ქვა კუ­არ­თი, რო­მე­ლიც მე-11 სა­უ­კუ­ნე­ში სპარ­სულ­მა პე­რან­გმა შეც­ვა­ლა. ქვე­და ჩა­საც­მელს ერ­ქვა საწ­მერ­თუ­ლი, რაც ცხე­ნით მგზავ­რო­ბის დროს ჩა­საც­მე­ლი სა­მო­სი იყო.

თა­ნა­მედ­რო­ვე ქარ­თულ­ში გავ­რცე­ლე­ბუ­ლი ტერ­მი­ნი - კა­ბაც ახა­ლი სპარ­სუ­ლი­და­ნაა შე­მო­სუ­ლი და ქარ­თულ­ში მე-13 სა­უ­კუ­ნი­დან იხ­მა­რე­ბა. კა­ბას იც­ვამ­დნენ რო­გორც ქა­ლე­ბი ისე მა­მა­კა­ცე­ბი, იგი სხვა­დას­ხვა ქსო­ვი­ლი­დან იკე­რე­ბო­და და ძვირ­ფა­სად იყო მორ­თუ­ლი. მე-15 სა­უ­კუ­ნი­დან ვრცელ­დე­ბა ირა­ნუ­ლი და ოს­მა­ლურ-თურ­ქუ­ლი ჩაც­მის ელე­მენ­ტი. მე-18 სა­უ­კუ­ნი­დან ჩნდე­ბა ტერ­მი­ნი ჩოხა-ახა­ლუ­ხი, ჩოხა თურ­ქუ­ლად მა­ტყლის ქსო­ვილს ნიშ­ნავს.

ქარ­თუ­ლი სა­მე­ფო სა­მო­სი

მე-10-მე-13 სა­უ­კუ­ნე­ე­ბის ქარ­თუ­ლი სა­მე­ფო ჩა­საც­მე­ლი, ძი­რი­თა­დად ბი­ზან­ტი­უ­რი წარ­მო­მავ­ლო­ბი­საა და მკვლე­ვარ­თა აზ­რით, პო­ლი­ტი­კუ­რი ვი­თა­რე­ბი­თა და კულ­ტუ­რუ­ლი კავ­ში­რე­ბით იყო გან­პი­რო­ბე­ბუ­ლი. სა­მე­ფო სა­მო­სე­ლი შედ­გე­ბო­და "კუ­არ­თის" - ბი­სო­ნის და დი­ა­დე­მის­გან.

ქარ­თველ მე­ფე­თა ბი­სო­ნი ბი­ზან­ტი­უ­რის­გან ოდ­ნავ გან­სხვა­ვე­ბუ­ლია, ის შე­და­რე­ბით ფარ­თო და მოკ­ლე იყო, არ ჰქონ­და სარ­ტყე­ლი და გან­სა­ზღვრუ­ლი არ იყო მისი ფერი. მა­გა­ლი­თად, ღია მწვა­ნეს იც­ვამ­და ბაგ­რატ მე-4; მო­ყა­ვის­ფრო-წი­თელს ბაგ­რატ მე-3, გი­ორ­გი მე-3 და თა­მარ მეფე; იის­ფერს დე­მეტ­რე მე-2.

ბი­სო­ნი შე­იძ­ლე­ბა ყო­ფი­ლი­ყო მძი­მე ოქ­რო­ს­ქ­სო­ვი­ლის და მსუ­ბუ­ქიც. ძვირ­ფა­სად მორ­თუ­ლი. გან­სა­კუთ­რე­ბით ძვირ­ფა­სია თა­მარ მე­ფის ბი­სო­ნი, ვარ­ძი­ა­ში გა­მო­სა­ხუ­ლი იის­ფე­რი პურ­პუ­რი და­სე­რი­ლია შავი, მარ­გა­ლი­ტით გა­წყო­ბი­ლი ზო­ლე­ბით, რო­მელ­თა კვე­თი­თაც რომ­ბე­ბია მი­ღე­ბუ­ლი, ხოლო რომ­ბებ­ში იის­ფე­რი გუ­ლე­ბია ჩას­მუ­ლი.

დი­ა­დე­მა იკე­რე­ბო­და სა­ხი­ა­ნი ქსო­ვი­ლის ნაჭ­რი­დან. დი­ა­დე­მის ვიწ­რო ნა­წი­ლი ვერ­ტი­კა­ლუ­რად იყო დაშ­ვე­ბუ­ლი, ხოლო ფარ­თო - მარ­ცხე­ნა მკლავ­ზე გა­და­ფე­ნი­ლი. დი­ა­დე­მა გან­სა­კუთ­რე­ბით ძვირ­ფა­სად ირ­თვე­ბო­და მარ­გა­ლი­ტე­ბით და ძვირ­ფა­სი ქვე­ბით. გან­სხვა­ვე­ბუ­ლი სა­მო­სი ეც­ვათ გი­ორ­გი მე-2, დე­მეტ­რე პირ­ველს და ლაშა-გი­ორ­გის. მათ წელ­ში და­ვიწ­რო­ე­ბუ­ლი, ქვე­მოთ გა­გა­ნი­ე­რე­ბუ­ლი, ნა­კე­ცე­ბად დაშ­ვე­ბუ­ლი და მუხლს ქვე­მოთ ჩახ­სნი­ლი სა­მო­სე­ლი ეც­ვათ, რო­მელ­საც შე­მოვ­ლე­ბუ­ლი ჰქონ­და წვრი­ლი სარ­ტყე­ლი.

სა­მო­სის ეს სტი­ლი სამ­ხედ­რო იყო და მე-11 სა­უ­კუ­ნე­ში აღ­მო­სავ­ლეთ­ში, კერ­ძოდ, არა­ბეთ­სა და სპარ­სეთ­ში იყო გავ­რცე­ლე­ბუ­ლი.

ძვირ­ფა­სი ქსო­ვი­ლის, ძვირ­ფა­სი თვლე­ბით და მარ­გა­ლი­ტე­ბით მორ­თუ­ლი მო­სარ­თა­ვი სა­ყე­ლო - მა­ნი­ა­კი

იგი სა­მე­ფო და დიდ­გვა­რო­ვან­თა სა­მო­სის მო­სარ­თა­ვად გა­მო­ი­ყე­ნე­ბო­და. მა­ნი­ა­კი ეგ­ვიპ­ტე­სა და არა­ბეთ­ში გაჩ­ნდა, შემ­დეგ ბი­ზან­ტი­ე­ლებ­მა სპარ­სე­ლე­ბის­გან გა­და­ი­ღეს თა­ნამ­დე­ბო­ბის პირ­თა გან­მას­ხვა­ვე­ბელ ნიშ­ნად. ჰქონ­და თუ არა სა­ქარ­თვე­ლო­ში მა­ნი­აკს თა­ნამ­დე­ბობ­რი­ვი და­ნიშ­ნუ­ლე­ბა, ცნო­ბე­ბი ამის შე­სა­ხებ არ მო­ი­პო­ვე­ბა.

პირ­ვე­ლი ქარ­თუ­ლი გა­მო­სა­ხუ­ლე­ბა მა­ნი­ა­კი­სა მე-11 სა­უ­კუ­ნეს მი­ე­კუთ­ვნე­ბა. მე-11-მე-15 სა­უ­კუ­ნე­ე­ბის ქარ­თულ ფრეს­კებ­სა და ორ­ქმჭედ­ლო­ბის ნი­მუ­შებ­ზე გა­მო­სა­ხუ­ლი მა­ნი­ა­კე­ბი პი­რო­ბი­თად ორ ჯგუ­ფად იყო­ფა, სა­მე­ფო დი­ა­დე­მებ­თან და­კავ­ში­რე­ბუ­ლი მა­ნი­ა­კი და სამ­ხედ­რო და სა­ე­რო პირ­თა სა­მო­სელ­ზე გა­მო­სა­ხუ­ლი მა­ნი­ა­კე­ბი.

სარ­ტყე­ლი

დიდი ხნის ის­ტო­რია აქვს სარ­ტყელს, არ­ქე­ო­ლო­გი­უ­რი გა­თხრე­ბის შე­დე­გად სა­ქარ­თვე­ლოს ტე­რი­ტო­რი­ა­ზე მო­პო­ვე­ბუ­ლია გან­სა­კუთ­რე­ბუ­ლი ორ­ნა­მენ­ტის მქო­ნე სარ­ტყლე­ბი, სხვა­დას­ხვა ფორ­მის ბალ­თე­ბით გა­ფორ­მე­ბუ­ლი, რო­მელ­თა ის­ტო­რი­აც ბრინ­ჯა­ოს ხა­ნი­დან იწყე­ბა.

მე-6-მე-7 სა­უ­კუ­ნე­ებ­ში გვხვდე­ბა ტყა­ვის და ქსო­ვი­ლის ბრტყე­ლი სარ­ტყე­ლი, რო­მელ­საც გვერ­დზე ჩა­მოშ­ვე­ბუ­ლი აქვს თას­მა. სვა­ნურ მხატ­ვრო­ბა­ში კი გვხვდე­ბა მარ­გა­ლი­ტე­ბით მორ­თუ­ლი თას­მის სარ­ტყე­ლი.

ღი­ლე­ბი

სა­მო­სის შე­საკ­რა­ვად გა­მო­ი­ყე­ნე­ბო­და ღი­ლე­ბი, რო­მელ­მაც შემ­დგომ ტა­ნი­სა­მო­სის მო­სარ­თა­ვის ფუნ­ქცი­აც შე­ი­თავ­სა. ღი­ლე­ბი სხვა­დას­ხვა მა­სა­ლი­სა და ფორ­მის იყო: ლი­თო­ნის, ძვირ­ფა­სი ქვე­ბის, მარ­გა­ლი­ტის და ოქ­როს. ძი­რი­თა­დად მრგვა­ლი ან ოთხკუ­თხა ფორ­მის. მო­სას­ხა­მე­ბის შე­საკ­რა­ვად კი გა­მო­ი­ყე­ნე­ბო­და პე­პე­ლას­მაგ­ვა­რი ან რომ­ბი­სე­ბუ­რი ფორ­მის ღი­ლე­ბი.

ქსო­ვი­ლე­ბი

შუა სა­უ­კუ­ნე­ე­ბის ქარ­თუ­ლი ქსო­ვი­ლის მხო­ლოდ რამ­დე­ნი­მე ნი­მუ­შია ჩვე­ნამ­დე შე­მო­ნა­ხუ­ლი. ესაა სვა­ნე­თის ეკ­ლე­სი­ებ­ში და­ცუ­ლი ხა­ტე­ბის ზურ­გზე და რამ­დე­ნი­მე სა­ხა­რე­ბის ყდა­ზე გა­დაკ­რუ­ლი ქსო­ვი­ლი. ეს ქსო­ვი­ლე­ბი სა­ხი­თაც და მა­სა­ლი­თაც იმ დროს ბი­ზან­ტი­ი­სა და სა­ერ­თოდ აღ­მო­სავ­ლეთ­ში გავ­რცე­ლე­ბუ­ლი ქსო­ვი­ლის მაგ­ვა­რი იყო. ქსო­ვი­ლებს ძი­რი­თა­დად სპარ­სუ­ლი, ბერ­ძნუ­ლი ან არა­ბუ­ლი სა­ხე­ლე­ბი ერ­ქვა: ხა­ვერ­დი, სტავ­რა, საკ­რა­მან­გი, ზარ­ქა­ში, ოქ­სი­ნო, ლარი, ხარა და ა.შ.

ჯერ კი­დევ კოლ­ხე­თის სა­მე­ფო იყო გან­თქმუ­ლი სე­ლის წარ­მო­ე­ბით, რო­მე­ლიც დიდი ოდე­ნო­ბით გა­დი­ო­და სხვა ქვეყ­ნებ­ში გა­სა­ყი­დად. სე­ლის გარ­და მზად­დე­ბო­და ოქ­რო­ქ­სო­ვი­ლი რომ­ლის ექ­სპორ­ტიც ხდე­ბო­და სა­ქარ­თვე­ლო­დან. ტან­საც­მლის გა­მო­სა­ყე­ნე­ბე­ლი ქსო­ვი­ლი ორი სა­ხის იყო - სა­ხი­ა­ნი და უსა­ხო.

მას­ზე სხვა­დას­ხვა გა­მო­სა­ხუ­ლე­ბა და აპ­ლი­კა­ცია კეთ­დე­ბო­და. ყვე­ლა­ზე გავ­რცე­ლე­ბუ­ლი იყო რომ­ბე­ბის ბადე, ქსო­ვი­ლე­ბი ასე­ვე გა­ფორ­მე­ბუ­ლი იყო წრე­ე­ბით, პა­რა­ლე­ლე­ბით, ჭად­რა­კუ­ლად გან­ლა­გე­ბუ­ლი სხვა­დას­ხვა ფი­გუ­რით, სამ­ყუ­რა ფოთ­ლე­ბით, ვარ­დუ­ლე­ბით. სხვა­დას­ხვა ცხო­ველ­თა და ფრინ­ველ­თა სა­ხე­ე­ბით - ლო­მე­ბი, ფას­კუნ­ჯე­ბი, არ­წი­ვე­ბი.

ტა­ნი­სა­მო­სის მო­სარ­თა­ვად მე-9 სა­უ­კუ­ნი­დან შე­მო­დის ბეწ­ვი და ტყა­ვი, ის ძი­რი­თა­დად ტა­ნი­სა­მო­სის სა­ყე­ლო­ზე და ქუდ­ზე შე­მო­სავ­ლე­ბად გა­მო­ი­ყე­ნე­ბო­და. მზით­ვის წიგ­ნი­დან ჩანს, რომ მე-17-მე-18 სა­უ­კუ­ნე­ებ­ში სი­ა­სა­მუ­რის და კურ­დღლის ბეწ­ვის მო­სას­ხა­მე­ბიც გა­მო­ი­ყე­ნე­ბო­და.

სამ­კა­უ­ლი

რა თქმა უნდა, ძვირ­ფას სა­მოსს სამ­კა­უ­ლი მო­უხ­დე­ბო­და. არ­ქე­ო­ლო­გი­უ­რი გახთ­რე­ბი ცხად­ყოფს, რომ სა­ქარ­თვე­ლო­ში სამ­კა­უ­ლი უძ­ვე­ლე­სი დრო­ი­დან ყო­ფი­ლა გავ­რცე­ლე­ბუ­ლი. სა­ქარ­თვე­ლოს ტე­რი­ტო­რი­ა­ზე პა­ლე­ო­ლი­თის­დრო­ინ­დე­ლი ყელ­სა­ბა­მის ფრაგ­მენ­ტე­ბია აღ­მო­ჩე­ნი­ლი.

შუა ბრინ­ჯა­ოს ხა­ნი­დან მო­ყო­ლე­ბუ­ლი, ოქ­რო­სა და ძვირ­ფა­სი თვლე­ბით დამ­ზა­დე­ბუ­ლი უამ­რა­ვი სამ­კა­უ­ლი გვხვდე­ბა. გან­სა­კუთ­რე­ბით აღ­სა­ნიშ­ნა­ვია კოლ­ხუ­რი კულ­ტუ­რი­სა და შემ­დგო­მი პე­რი­ო­დის ქარ­თლის (იბე­რი­ის) სა­მე­ფოს დრო­ინ­დე­ლი "შე­სამ­კობ­ლე­ბი". სამ­კა­უ­ლად გა­მო­ი­ყე­ნე­ბო­და სა­ყუ­რე და ბე­ჭე­დი.

ამ თვალ­საზ­რი­სით ყვე­ლა­ზე სრულ ინ­ფორ­მა­ცი­ას თა­მა­რის ფრეს­კე­ბი იძ­ლე­ვა. მას ყელ­ზე უკე­თია შავი, ბრტყე­ლი სალ­ტე, მსხვი­ლი მარ­გა­ლი­ტე­ბით და ოვა­ლუ­რი წი­თე­ლი ქვე­ბით შემ­კუ­ლი. ამა­ვე ფრეს­კა­ზე თა­მარს ოქ­როს ბრტყე­ლი, ორ­მა­გი რგო­ლი, მარ­გა­ლი­ტე­ბით შე­მოვ­ლე­ბუ­ლი წი­თელ­თვლი­ა­ნი სა­ყუ­რე უკე­თია. სხვა ფრეს­კებ­ზე კი მსხლის მოყ­ვა­ნი­ლო­ბის სა­ყუ­რე ამ­შვე­ნებს.

რაც შე­ე­ხე­ბა ბე­ჭედს, თა­მარს ბეჭ­დე­ბი ნეკა თით­სა და არა­თით­ზე აქვს მორ­გე­ბუ­ლი, ასე­ვე აქვს მორ­გე­ბუ­ლი ბე­ჭე­დი ლაშა-გი­ორ­გის.

ფეხ­საც­მე­ლი

მა­ღალ­ყე­ლი­ან ფეხ­საც­მელს, რო­მელ­საც სულ­ხან-სა­ბას გან­მარ­ტე­ბით მოგ­ვი ერ­ქვა, ატა­რებ­დნენ მე­ფე­ე­ბი და დიდ­გვა­რო­ვა­ნი აზ­ნა­უ­რე­ბი,ძი­რი­თა­დად წი­თელს, მწვა­ნეს და აგუ­რის­ფერს. ფეხ­საც­მლის უძ­ვე­ლეს ტერ­მი­ნად მიჩ­ნე­უ­ლია ხამ­ლი, ქა­ლა­მა­ნი, ტყა­ვის­გან შე­კე­რი­ლი სან­და­ლი, რო­მე­ლიც სოფ­ლის მა­ცხოვ­რებ­ლე­ბის ჩა­საც­მე­ლი იყო.

მოკ­ლედ, ასე გა­მო­ი­ყუ­რე­ბო­და მე­ფე­ე­ბის სა­მო­სი, მაგ­რამ არ შე­იძ­ლე­ბა ყუ­რა­დღე­ბის გა­რე­შე დავ­ტო­ვოთ სა­მო­სი, რო­მელ­საც ანა­ლო­გი არ მო­ე­პო­ვე­ბა - ხევ­სუ­რუ­ლი "ტა­ლა­ვა­რი". მკვლე­ვა­რე­ბი ამ სა­მოსს თა­ვი­დან არა­ქარ­თუ­ლი წარ­მო­მად­გენ­ლო­ბი­სად თვლიდ­ნენ, რად­გან ტან­საც­მლის მორ­თუ­ლო­ბა­ში ჯვრის ფორ­მის ხში­რი გა­მო­ყე­ნე­ბის გამო ხევ­სუ­რებს ჯვა­როს­ნე­ბის შთა­მო­მავ­ლე­ბად მი­იჩ­ნევ­დნენ, თუმ­ცა შემ­დგომ­ში დამ­ტკიც­და, რომ ხევ­სუ­რუ­ლი "ტა­ლა­ვა­რი" ძვე­ლი ქარ­თუ­ლი ტა­ნი­სა­მო­სის ფორ­მა იყო. მას ატა­რებ­დენ თუ­შე­ბი და ფშა­ვე­ბიც.

მა­მა­კა­ცის "ტა­ლა­ვა­რი", ანუ ზედა საც­ვა­ლი იყო მოკ­ლე, ხოლო ხევ­სუ­რი ქა­ლის ტა­ლა­ვა­რის ძი­რი­თა­დი ელე­მენ­ტი იყო კაბა, იგი ან ლურ­ჯი ან შავი ფე­რის უნდა ყო­ფი­ლი­ყო. მუხ­ლებ­ზე შე­მო­კე­რი­ლი ჰქონ­და "ქო­ქო­მო­ნი", რო­მე­ლიც ფე­რა­დი ძა­ფე­ბით იყო ნაქ­სო­ვი. კა­ბის გუ­ლის­პი­რი (ფარ­გა) აპ­ლი­კა­ცი­ე­ბით იყო მორ­თუ­ლი და ამის­თვის ფე­რად ძა­ფებს, ვერ­ცხლის ფირ­ფი­ტებს და ხში­რად ვერ­ცხლის ფულს იყე­ნებ­დნენ.

გა­რე­თა ჩა­საც­მე­ლი ორ­მა­გი იყო - ფა­ფა­ნა­გი და ქოქ­ლო. ფა­ფა­ნაგს სა­დღე­სას­წა­უ­ლოდ იც­მევ­დნენ, ქოქ­ლოს ყო­ველ­დღი­უ­რად. ქა­ლის სა­ბუ­რავს ერ­ქვა სა­თა­უ­რა და მან­დი­ლი. სა­თა­უ­რა იყო ბამ­ბის ან შა­ლის ქსო­ვი­ლის­გან დამ­ზა­დე­ბუ­ლი, მძი­ვე­ბი­თა და სამ­კა­უ­ლე­ბით შემ­კო­ბი­ლი. მან­დი­ლი იყო ფო­ჩე­ბი­ა­ნი და ინ­დი­გოს ფერ­ზე შე­ღე­ბი­ლი.

მოკ­ლედ, ასე გა­მო­ი­ყუ­რე­ბო­და ტრა­დი­ცი­უ­ლი ქარ­თუ­ლი სა­მო­სი შე­სა­ბა­მი­სი მორ­თუ­ლო­ბით. შე­იძ­ლე­ბა მკი­თხვე­ლის ინ­ტე­რე­სი სრუ­ლად ვერ და­ვაკ­მა­ყო­ფი­ლეთ ამ მოკ­ლე მო­ნა­თხრო­ბით, რა­ზე­დაც წი­ნას­წარ ვუხ­დით ბო­დიშს, თუმ­ცა იმა­ში აუ­ცი­ლებ­ლად დაგ­ვე­თან­ხმე­ბი­ან, რომ ქარ­თუ­ლი სა­მო­სი მრა­ვალ­ფე­რო­ვა­ნი და ამავდრო­უ­ლად კონ­სერ­ვა­ტი­უ­ლიც იყო.

ია აგუ­ლაშ­ვი­ლი

გა­ზე­თი "რე­ზო­ნან­სი"