რომელი ოჯახი განაგებს ნარკოპოლიტიკას საქართველოში?

რატომ არ იცვლება სახელმწიფო პოლიტიკა ნარკომანიასთან მიმართებაში? რატომ სურთ გასვლა ე.წ. "მეტადონის" პროგრამიდან ავადმყოფებს? რატომ ითხოვენ დოზის დაწევას, რატომ აჭიანურებს გადაწყვეტილების მიღებას სახელმწიფო?

ამ საკითხებზე "ალიას" ესაუბრა ფსიქოსარეაბილიტაციო ცენტრის "ნბაკ"-ის დირექტორი, ექსპერტ-კონსულტანტი ნარკომანიისა და ალკოჰოლიზმის დამოკიდებულების დაავადებების მკურნალობა-რეაბილიტაციის განხრით

ნიკო ბელიაშვილი:

- ბატონო ნიკო, მოდით, საუბარი დავიწყოთ იმ გადაწყვეტილებით, რაც ჭიკაიძის უწყებამ მიიღო ფსიქოტროპულ პრეპარატებთან მიმართებაში, როცა ურეცეპტოდ გაყიდული წამლის გამო აფთიაქები საკმაოდ სოლიდურად დაჯარიმდებიან. კარგად ვიცით, რომ აღნიშნული პრეპარატებით მოზარდებიც "კაიფობდნენ", მათ შორის სკოლის მოსწავლეები. ამის შესახებ ცოტა ხნის წინ "ალიაც" წერდა. შეცვლის თუ არა სურათს მინისტრის ეს გადაწყვეტილება?

- რეგულაციების დაწესება ძალიან აუცილებელი იყო და სწორია, მაგრამ გააჩნია, აკრძალული პრეპარატების რა სახის ნუსხა დაწესდა, ეს არის ყველაზე მთავარი. ასევე, დასაკონკრეტებელია, უნდა გაიცეს თუ არა წამალი რეცეპტით და რა წამალი უნდა გაიცეს? მხოლოდ ექიმის მიერ გაცემული რეცეპტების საფუძველზე უნდა გაიცეს ესა თუ ის ფსიქოტროპული პრეპარატი და ექიმი უნდა იყოს პასუხისმგებელი მის მიერ გაცემულ რეცეპტზე? თუ რეცეპტი მოხვდა სხვის ხელში და არაკეთილსინდისიერად მოხდა მისით სარგებლობა, ამაზე უნდა გამკაცრდეს კანონი. რეგულაციები კარგია, რადგან შეიზღუდება ამ პრეპარატების თავისუფალი გაყიდვა.

- რეცეპტის არაკეთილსინდისიერად გამოყენება როგორ უნდა დაარეგულიროს სახელმწიფომ? ალბათ, ეს ადვილი არ იქნება.

- კანონი უნდა გამკაცრდეს ექიმებთან მიმართებაშიც, ექიმს უნდა ჰქონდეს იმის შიში, რომ მის მიერ გამოწერილი რეცეპტი თუ არამიზნობრივად იქნა გაცემული, ის დაისჯება, მინიმუმ სამედიცინო ლიცენზიის ჩამორთმევით.

- შს მინისტრის ინიციატივაში საუბარია აფთიაქის სოლიდური თანხით დაჯარიმებაზე. "ალიასთან" პირად საუბარში აფთიაქის მეპატრონეები ამბობენ, რომ რამდენჯერაც და რა რაოდენობის თნახითაც არ უნდა დაჯარიმდნენ ისინი, გადახდა არ გაუჭირდებათ, რადგან ფსიქოტროპულ პრეპარატებს ბევრი მომხმარებელი ჰყავს და ათმაგს ამოიღებენ. მართლა ასეა?

- სავსებით გეთანხმებით, სწორი ინფორმაცია გაქვთ. აფთიაქები აქამდეც უნდა დაეჯარიმებინათ. მე შორს წავალ და გეტყვით, სახელმწიფო ლობირებდა ფარმაცევტულ გიგანტებს. აქამდე ფსიქოტროპული აფთიაქების ქსელებს არ უწესებდა ჯარიმებს, რადგან ნარკომანიამ სახე შეიცვალა და გააოფიციალურეს იგი ამ ფსიქოტროპული პრეპარატების სახით. ასე ყვაოდა ნარკობიზნესი საქართველოში ბოლო წლების მანძილზე. ადამიანი იწამლებოდა, იღუპებოდა, მაგრამ პასიურ რეჟიმში მყოფი სახელმწიფო ჩინოვნიკები კანონს არ იღებდნენ, რომ რეგულაციას არ შეეზღუდა საქართველოში ნარკობიზნესი. რაც შეეხება ჯარიმას, მედიკამენტოზური ნარკობიზნესი ჯარიმებს გადაიხდის ყველა კვირაში, ერთ დღეში გააკეთებენ იმდენივე თანხას. აქ დგას მეორე საკითხიც. უნდა გადაიხედოს ჯარიმების რაოდენობაც, უფრო უნდა გაძვირდეს. ამას სახელმწიფო სერიოზულად უნდა მიუდგეს. ასეთ აფთიაქებს ლიცენზია, ქონება უნდა ჩამოერთვას, მერე ეს ქონება უნდა გავიდეს აუქციონზე და მათ მიერ დაავადებული ადამიანების მკურნალობას უნდა მოხმარდეს თანხა.

- ყველა ქვეყანაში ნარკობიზნესის არაერთი სახეობა არსებობს და სახელმწიფო ხშირად უძლურია ხოლმე, როგორ ფიქრობთ, ახალ ხელისუფლებას გამოუვა რამე?

- ვერ მოაგვარებს... სახელმწიფოსთვის ნარკომანია ყელში გაჩხერილი ძვალია, რომელსაც ვერც ერთი სახელმწიფო ბოლომდე ვერ აგვარებს, ნარკომაფია იმდენად ძლიერი მანქანაა, რომ სახელმწიფო სტრუქტურებშია ფესვებგადგმული. დიდი ფული იხარჯება ყველა ქვეყანაში ნარკოპოლიტიკასთან მიმართებაში, მაგრამ საქართველოში ამისთვის ბიუჯეტიდან თანხის გამოყოფაც კი დაენანათ. 2013 წელს 2 მილიონ 700 000 ლარი იყო გამოყოფილი, აქედან 1 მილიონ 127 000 გამოყოფილი იყო "მეტადონის" პროგრამაზე, "დეტოქსინის" მკურნალობაზე კი - 700 000 ლარი. ძალიან მწირია ეს ბიუჯეტი.

ახლა სახელმწიფოს აქვს ასეთი არჩევანი, რომ მიიღოს ლიბერალური კანონმდებლობა და უსამართლოდ არ დასაჯოს დაავადებული ადამიანი, გაამკაცროს კანონი ნარკოტიკის მიმოქცევასთან დაკავშირებით, ხოლო დაავადებულ პირს უმკურნალოს. წინა ხელისუფლებას ჰქონდა ასეთი პოლიტიკა – სახელმწიფო ვერ აგვარებდა პრობლემას და რეპრესიული მექანიზმით მოინდომეს ნარკომანიით დაავადებულ ადამიანებთან ბრძოლა.

- რაც შეეხება "მეტადონის" პროგრამას, როგორც პირად საუბარში ამ პროგრამის მონაწილეები აცხადებენ, ნაწილს პროგრამიდან გასვლა უნდა, ნაწილს კი დოზის დაწევა, მაგრამ უარს ეუბნებიან. რა ხდება, ჩახედული ხართ ამ საკითხში?

- როცა საქართველოში "მეტადონის" პროგრამა შემოვიდა, მე ვიყავი კატეგორიული წინააღმდეგი. თვითონ "მეტადონის" პროგრამის წინააღმდეგი კი არ ვიყავი, არამდე მისი ფორმის წინააღმდეგი. ასეთი ფორმით არ უნდა დანერგილიყო, თორემ ეს პროგრამა ყველა ქვეყანაში არსებობს და წარმატებულიცაა. ამ პროგრამის მესვეურებმა განიზრახეს ხალხის ზომბირება და საზოგადოებას დაანახეს, როგორც პანაცეა.

- კონკრეტულად რას გულისხმობთ?

- დავიწყოთ იქიდან, რომ ამ პროგრამაში ჩასმა დაკავშირებული იყო სოლიდურ თანხებთან. ხდებოდა ქრთამის მეშვეობით იქ მოხვედრა. იმ ადამიანებს გარკვეულ პირობებს უყენებდნენ, როგორც სურდათ, ისე აპროგრამებდნენ დაავადებულებს. ამ პროგრამას მისცეს პოლიტიკური დატვირთვა და პოლიტიკური მიზნით იყენებდნენ.

- მაინც?

- ეს ხალხი, რომელიც "მეტადონის" პროგრამაში იყო ჩართული, "ნაციონალური მოძრაობის" მიერ დაზომბირებული, მონებად ნაქცევი ხალხი იყო. აკეთებინებდნენ იმას, რაც უნდოდათ. იქმნებოდა "ჯარი" მათი სახით არჩევნების წინ, რომლის დარაზმვა ძალიან ადვილი იყო. მათ აკეთებინებდნენ ნებისმიერ ბინძურ საქმეს, თანაც ძალიან ადვილად. მაქვს მე ამის ფაქტები.

- კონკრეტულ ფაქტს მეტყვით, რას აკეთებდნენ ეს ადამიანები?

- დიახ, გეტყვით. არჩევნების წინ "ნაციონალური მოძრაობა" ამ ხალხს ასეთ რამეს ავალებდა, რომ უბანში ვინც ნარკოტიკის მომხმარებელი იყო და ვისაც პრობლემები ჰქონდა სამართალდამცავებთან, გამოენახათ მათთან საერთო ენა. ზოგიერთ მომხმარებელს უგვარდებოდა კიდეც პოლიციასთან საქმე ხმის მიცემის სანაცვლოდ, ზოგიერთ ურჩს კი "სუბოტექსს" უდებდნენ. უამრავი მსგავსი ფაქტი მაქვს ამის. რაც შეეხება "მეტადონის" პროგრამას, ის ნებისმიერ ქვეყანაში ასეთი დატვირთვით მუშაობს - იქ უნდა მოხვდეს ის ადამიანი, ვინც რამდენიმეჯერ გაიარა ფსიქორეაბილიტაციის კურსი, ვერ ახერხებს თავის დანებებას და ამის მიუხედავად მაინც ქრონიკულად არის დაავადებული, მხოლოდ ამის შემდეგ შეიძლება "მეტადონის" პროგრამაში ადამიანის ჩასმა. ახლა კი ამ პროგრამაში "შეყრილი" არიან 20-22 წლის ბავშვები, რომლებიც უფრო მეტად ფსიქოლოგიურად, ფიზიკურად არიან დაავადებულები და უფრო მეტად დამოკიდებულები არიან. უფასო ნარკოტიკს რომ ბავშვს შეაჩვევ, იმას რა უნდა უშველო, რა ჯანსაღ ცხოვრებას დაუბრუნებ? ამიტომ ვამბობ, რომ არ გვაქვს სწორი პოლიტიკა ნარკომანიასთან მიმართებაში. ნარკომანიის წინააღმდეგ ბრძოლა ახლა მიმდინარეობს ძველი მეთოდიკით, რომელიც არაეფექტურია. ახლა ადამიანებს, რომელთაც "მეტადონის" პროგრამიდან გამოსვლა სურთ, არ უშვებენ, რადგან სახელმწიფოს არ შეუძლია ამ ადამიანების შედმგომი რეაბილიტაცია. მათ სჭირდებათ "დეტოქსიკური" და ფსიქოლოგიური რეაბილიტაცია. ამას გარდა, ამ პროგრამის ხელმძღვანელებსა და ექიმებს არ სურთ ამ პაციენტების დაკარგვა, რადგან იმდენივე თანხას დააკლებენ დონორები. ბევრი მშობელი მიდის და ეხვეწება მათ, დოზა მაინც დაუწიეთ, თუ პროგრამიდან არ უშვებთო. არის მხოლოდ 3%, ვინც "მეტადონის" პროგრამით ნარკოტიკს თავი დაანება. უმეტესობა ისევ უბრუნდება წამლის კეთებას, რადგან სახელმწიფოს არ აქვს მისი რეაბილიტაციის საშუალება.

- მე როგორც ვიცი, ამაზე სპეციალისტების 40-კაციან ჯგუფთან მსჯელობდით და ეს შეხვედრა ხმაურით დატოვეთ. რა მოხდა იმ შეხვედრაზე?

- დიახ, ასე იყო. სახელმწიფოს ნარკოპოლიტიკა აქამდე არ გააჩნია, "ნაციონალებმა" ვითომ დაიწყეს მისი ჩამოყალიბება, მაგრამ მათი მიდგომა რეპრესიულ ქმედებებზე იყო აგებული დაავადებულების მიმართ. მათ მართვადობას დაუქვემდებარეს ეს სფერო. ახალმა ხელისუფლებამ დაიწყო ამაზე მუშაობა, პარლამენტთან არსებულმა ნარკოპოლიტიკის საბჭომ, რომლის სხდომებსაც მე ვესწრებოდი, დაიწყო მსჯელობა ნარკოპოლიტიკის კანონზე. ახლავე ვაცხადებ, რომ იმ საბჭოში 70% ვერ ერკვევა ამ საკითხებში, რადგან სამედიცინო სფეროს წარმომადგენლებიც კი არ არიან. მე მათ ვეუბნებოდი, რომ სახელმწიფომ უნდა აიღოს პასუხისმგებლობა ამ ადამიანების მკურნალობაზე და საჯარიმო სანქციები მხოლოდ მას შემდეგ შეგიძლია დააწესო, როცა გარკვეულ მუშაობას გავწევთ-მექთი. ამდენ რეპრესიებს გაუძლო ამ ხალხმა "ნაციონალების" დროს და ახლა ჯარიმებით უნდა დავახრჩოთ? ეს არაფერს მოგვიტანს კარგს. მე დავტოვე შეხვედრა იმიტომ, რომ ვუთხარი მათ, რაც ახალი ხელისუფლება მოვიდა, საერთოდ არავის ბედი არ აინტერესებს-მეთქი. ამას მოჰყვა დაპირისპირება და მე დავტოვე ეს შეხვედრა. მეტსაც გეტყვით, ნარკოპოლიტიკას მემკვიდრეობით წარმართავენ საქართველოში და ეს ღუპავს ქვეყანას.

- რას გულისხმობთ?

- მამა-შვილ გამყრელიძეებს. ამ საკითხებს ჯერ მამა განაგებდა, ახლა - შვილი, ირაკლი გამყრელიძე და ასე ვტრიალებთ წრეზე, ისე, რომ არაფერი იცვლება. მონოპოლიზებული აქვთ ეს სფერო მათ. უსუსური კანონმდებლობის გამო ნარკოდამოკიდებული ადამიანებიც იღუპებიან და პრობლემა პრობლემად რჩება. ე.წ. სპაისების შესახებ კანონი ვერ მივაღებინე ამათ, რაზე უნდა ვილაპარაკო. მარტო 5 დასახელების შეიტანეს, არადა 220 დასახელება აქვს ამ პრეპარატს და ნახეთ, თუ ამან თავი არ იჩინოს.

ჟანა ასანიძე

გაზეთი "ალია"