"ვისაც ახარებს, რომ ადამიანების სულიერი მდგომარეობა, სიცოცხლის სიხარული, საზოგადოების წევრობის სურვილი და, რაც მთავარია, - რაღაცის შექმნის სურვილი აღუდგა, დაუჯერებელ გამოფენაზე გეპატიჟებით. გაგიჭირდებათ წარმოდგენა, რომ ამ ადამიანებმა ფანქარი ხელში პირველად "კამარაში" დაიჭირეს... მათ თქვენთვის ძალიან საინტერესო ნამუშევრები შექმნეს. განსაკუთრებით გვჭირდებით და გელოდებით" - ამ შინაარსის იყო მოსაწვევი, რომელიც ფსიქოსოციალური რეაბილიტაციის ცენტრის "კამარა" თერაპიის პროგრამის ხელმძღვანელმა, ნათია ფანჯიკიძემ, სოციალურ ქსელში მეგობრებს "დაურიგა". ექსპოჯორჯიას საგამოფენო სივრცეს, გახსნამდე რამდენიმე წუთით ადრე ვესტუმრე. ქარის წისქვილის ქვეშ, დამსხვრეული ადამიანის ეფექტს, ნაწილებად დაშლილი თოჯინები ქმნიდნენ. მათ გვერდით თავს ბოთლებისგან დამზადებული ფარშავანგი "იწონებდა". იქვე ადამიანური სიძლიერის სიმბოლოდ ლურსმნებისგან შეჭედილი "სალი კლდე" აღმართულიყო. კლდის ავტორი - კახა გავიცანი, სამწუხაროდ, მას ლაპარაკი უჭირს და ინტერვიუ ამის გამო ვერ ჩავწერე, მაგრამ ჟესტებით მაგრძნობინა, რომ ის მართლა დაბრუნდა, ხანგრძლივი გაბრუების შემდეგ "კამარაში" გამოფხიზლდა და ახლა მის მიერ შექმნილი სალი კლდესავით ძლიერია.
უკვე 3 წელია, რაც ფსიქოსოციალური რეაბილიტაციის ცენტრი "კამარა" არსებობს. ამ ხნის მანძილზე მათთან არაერთმა, ნარკოტიკზე დამოკიდებულმა ადამიანმა გაიარა რეაბილიტაცია და ცხოვრების ახალი ფურცლიდან დაწყება შეძლო.
ნათია ფანჯიკიძე:
- ამ 3 წლის განმავლობაში, რეაბილიტაციის კურსი 100-მდე პაციენტმა გაიარა. ცენტრი პატარაა და საკმარისი ტერიტორია არ გვაქვს. ამჟამად 20 პაციენტი გვყავს, ნაწილმა უკვე დაგვტოვა. მიხარია, რომ ზოგიერთმა მუშაობაც კი დაიწყო. ჩვენ შორის იმდენად მყარი და მეგობრული ურთიერთობაა, პირველი თაობის პაციენტებიც ხშირად გვეხმიანებიან, მოდიან. თავად ადამიანმა უნდა გადაწყვიტოს, სიმყუდროვეში ყოფნა რამდენ ხანს სჭირდება. ყველაფერი მის შეგრძნებებზეა დამოკიდებული. ჩვენი მიზანია, ადამიანი ბედნიერი იყოს, თავი იმაზე უკეთ იგრძნოს, ვიდრე გუშინ იყო, არ ჰქონდეს დეპრესია. ამ შეგრძნებების გარეშე ჩვენ არავინ გაგვიშვია.
- თქვენთან მოსული პაციენტი რა საფეხურებს გადის?
- ჩვენთან 8 სახის თერაპიაა. პაციენტი ინდივიდუალური თერაპიის კურსს გადის, შემდეგ ჯგუფურში გადადის. არტთერაპიის შედეგი კი საგამოფენო დარბაზში შეიგრძნობა.
- პაციენტებს ეს ყველაფერი უსასყიდლოდ უტარდებათ. სახელმწიფოსგან მხარდაჭერა არ გაქვთ. როგორც ვიცი, "კამარა" ფინანსური პრობლემის წინაშეა.
- სამწუხაროდ, სახელმწიფოს ურჩევნია, ამ ადამიანებზე ფული ციხეში მრავალი წლის მანძილზე ხარჯოს. იმ თანხის მეოთხედი, 6-თვიანი ფსიქოსოციალური რეაბილიტაციისთვის სრულიად საკმარისია. რეაბილიტაციის შედეგად კი, ადამიანები საზოგადოებაში ბრუნდებიან და ქმედითები ხდებიან. არ მესმის, ადამიანი, რომელსაც კრიმინალი არ ჩაუდენია, თვითდაზიანების გამო, სასჯელს მკვლელებზე მეტხანს რატომ უნდა იხდიდეს? ჯერ კონკრეტული გეგმა არ არსებობს, მაგრამ დამაიმედებელი განცხადებები უკვე ისმის.
- ჯანდაცვის სამინისტროდან?
- ეს პრობლემა ჯანდაცვის, განათლების, შინაგან საქმეთა და სასჯელაღსრულების სამინისტროების ერთობლივი ძალისხმევით უნდა იქნას დაძლეული. პრობლემა სკოლის ასაკიდან იწყება. სააფთიაქო ნარკომანიის მსხვერპლი ყველაზე ხშირად მოზარდები არიან.
- გამოფენაზე თქვენ მიერ ჩამოთვლილი სამინისტროები მიიწვიეთ?
- რა თქმა უნდა, ამაზე ვიზრუნე, მოსაწვევები გავგზავნეთ. როცა გიორგი მარგველაშვილი მინისტრი იყო, წინა გამოფენაზე თავად გვესტუმრა. დღეს აქ ჯანდაცვის სამინისტროდან მინისტრის მოდგილე, მაკა ჯაში და სასჯელაღსრულების სამინისტროდან არჩილ თალაკვაძე მოვიდნენ. შინაგან საქმეთა და განათლების სამინისტროებიდან არავინ მოსულა. ბოდიშს ვიხდი, თუ ვინმე იყო და არ ვიცი. ყოველ შემთხვევაში, ჩემთან არავინ მოსულა და არ გამცნობია.
- საგამოფენო დარბაზში უცხოელების სიმრავლე შეინიშნება.
- დიახ, დიპლომატები და ხელოვნების წრეების წარმომადგენლები არიან. ერთ-ერთ სტუმარს რკოებისგან დამზადებული ჯაზბენდი ისე ძალიან მოეწონა, მთხოვა, გერმანიაში ჩამოდით და ეს ნამუშევრები გამოვფინოთო. ამას ფინანსების გამო ვერ შევძლებთ.
- თქვენი დონორი რომელი ფონდია?
- "ღია საზოგადოებამ" მოგვცა იმის საშუალება, რომ საქმიანობა დაგვეწყო. პაციენტები გადახდის უუნაროები არიან. თუ ოჯახს არ აქვს შესაძლებლობა, პაციენტების 99% არ მუშაობს ან ვერ მუშაობს დაავადების გამო და რომც განიკურნოს, მათდამი საზოგადოების ნდობა ძალიან დაბალია.
- "კამარა" თანდათან პოპულარული ხდება. ხვალ-ზეგ თქვენთან 50-60 პაციენტი რომ მოვიდეს, რეაბილიტაციის კურსს ვერ გაივლიან?
- იმ შემთხვევაში, თუ ისინი გადახდისუნარიანები იქნებიან, რეაბილიტაციის კურსს 100 პაციენტზე მეტიც კი გაივლის. ჩვენც შევძლებთ გადავიხადოთ შენობის ქირა, კომუნალური გადასახადები, დავარიგოთ ხელფასები... ადამიანში მხოლოდ ჩრდილოვანი მხარე არ არის, მასში სინათლეცაა. შემოვაბრუნოთ ეს ადამიანები ჩვენკენ ნათელი მხარით და თავადაც ბედნიერები ვიქნებით.
და აი, ისინი, ვინც შემობრუნება შეძლო. ვინც საკუთარ თავში წარსულის დავიწყების ძალა იპოვა. ვინც იმედიანად გამოფხიზლდა და ამით სამაგალითო გახდა.
დავით მარდალეიშვილი:
- 2 წლის წინ, "კამარას" შესახებ ჩემი ექიმისგან გავიგე. ცენტრში წელიწად-ნახევარი ვიარე. საკუთარი თავის რწმენა დამიბრუნდა. "კამარაში" კარგი გარემოა. ფსიქოლოგიური საუბრები, არტთერაპია, ფიზიკური ვარჯიშები, გამოჯანმრთელებისთვის ყველანაირი პირობაა შექმნილი. ნათია ფანჯიკიძეს უნივერსიტეტიდან ვიცნობ. ძლიერი ფსიქოლოგია, ვენდობი.
- წელიწად-ნახევარი საკმარისი დრო აღმოჩნდა იმისთვის, რომ პრობლემა დაგეძლიათ?
- დიახ. "კამარაში" მოსვლამდე 20 წელი წამალზე ვიყავი დამოკიდებული.
- იმ 20 წლის მანძილზე უკან დაბრუნება არ გიცდიათ?
- ფსიქორეაბილიტაციის გზით არ მიცდია. წამალი არაერთხელ გადავაგდე, მაგრამ ცდუნება ვერ დავძლიე.
- დღეს, როცა ეს ყველაფერი წარსულში დარჩა, რა გაქვთ სათქმელი იმ ადამიანებისთვის, რომლებიც ნარკოდამოკიდებულები არიან?
- არა მხოლოდ საკუთარ, ოჯახის წევრების მომავალზეც იფიქრონ. წამიერი სიამოვნებისთვის ჯანმრთელობის გაწირვა არ ღირს. დაფიქრდნენ, რისთვის მოვიდნენ ამ ქვეყანაზე.
- დღეს როგორ ცხოვრობთ, სამსახური გაქვთ?
- ჯერ არ ვმუშაობ, მაგრამ სამსახურს ვეძებ და იმედია, ვიშოვი. ფიზიკურად გადაადგილება მიჭირს, ამას ვარჯიშით გამოვასწორებ. "ჯეფი" გაგიგონიათ? "მარგანცოვკას" შეიცავს, ეს იაფფასიანი ნარკოტიკია, მაგან დამმართა ეს ყველაფერი.
- მადლობა გულახდილობისთვის, ღმერთმა გაგაძლიეროთ!
- მადლობა თქვენ! სადაც ხმა მიმიწვდება, ყველას ვურჩევ: ნარკოტიკს არასდროს გაეკაროთ!
ზაზა ბურჭულაძე:
- 6 თვეა, რაც "კამარაში" ვარ.
- ახალი ცხოვრება დაიწყეთ?
- აქ ყველა ახალ ცხოვრებას იწყებს.
- დღეს თქვენი ნამუშევარიცაა გამოფენილი?
- დიახ, ლომისა და კატის ქანდაკებების ავტორი ვარ. "კამარაში" რომ მოვედი, კატისნაირი ნაცრისფერი და პატარა ვიყავი. მასზე 5 თვის წინ ვიმუშავე. ლომზე მუშაობა კი ახლახან დავასრულე და ამ ნამუშევრებს "ავტოპორტრეტი" დავარქვი.
- ნარკოდამოკიდებული რამდენი წლის განმავლობაში იყავით?
- ახლა 40 წლის ვარ. 14 წლის ვიყავი, როცა პირველად გავსინჯე და... "კამარამ" მიშველა, ვიღუპებოდი. ადამიანმა ან სიცოცხლე უნდა აირჩიოს, ან - ნარკოტიკი. სიტყვები არ მყოფნის, იმის გადმოსაცემად, რაც მე ამ საშინელების გამო გადავიტანე. ცხოვრებას თავიდან რომ ვიწყებდე, არავითარ შემთხვევაში ახლოს არ გავეკარებოდი. "კამარაში" უნდა იცხოვროთ, რომ გაიგოთ, აქ რა ძალაა.
- ცენტრში კიდევ დადიხართ?
- შემიძლია დავრჩე, შემიძლია, ცხოვრება ამ ცენტრის გარეშე გავაგრძელო, ეს ჩემზეა დამოკიდებული.
- გამოფხიზლების შემდეგ, რა აღმოაჩინეთ?
გიორგი (გვარის გამხელა არ ისურვა):
- ცხოვრებისაგან იგივე სიამოვნება ფხიზელმაც შეგიძლია მიიღო.
- ცენტრიდან წასვლის შემდეგ, თქვენი დღე როგორ გრძელდება, რას საქმიანობთ?
- ის ადამიანები მოვიძიე, რომლებიც 17-წლიანი ნარკოტიკული თრობის პერიოდში დავკარგე, კავშირები აღვადგინე.
- ზურგი ბევრმა ადამიანმა გაქციათ?
- ზურგი მათ თავად ვაქციე. დღეს ვერავის ვერაფერს ვურჩევ, თავის დროზე მეც ბევრ რჩევას ვისმენდი, მაგრამ არანაირი მნიშვნელობა არ ჰქონდა.
- როგორ მიხვედით იქამდე, რომ განკურნებაზე გეზრუნათ?
- 3 არჩევანი მქონდა: უნდა მოვმკვდარიყავი, "სროკზე" წავსულიყავი ან პოლიციასთან მეთანამშრომლა. ამ სამი ვარიანტიდან არც ერთი მისაღები არ იყო.
- პოლიციასთან თანამშრომლობას ხელშეუხებლობის გარანტიით გაიძულებდნენ?
- რა თქმა უნდა, 18-ჯერ დამიჭირეს და გამომიშვეს. მთლიანობაში ჯარიმის სახით 38.000 ლარი მაქვს გადახდილი. ეს ფული საიდან უნდა მეშოვა? კიდევ კარგი, სამსახური მქონდა და გადახდა შევძელი.
- ახლა მუშაობთ?
- ამჟამად არ ვმუშაობ, მაგრამ უმაღლესი განათლება მაქვს, პროფესიით ინჟინერ-გეოლოგი ვარ.
- ქარის წისქვილი და დამსხვრეული თოჯინა რისი სიმბოლოა?
- 15 წლიდან წამლის გაკეთებას რომ იწყებ, მთელი ცხოვრება ქარის წისქვილთან ბრძოლა არ არის? მერე ნამსხვრევებად რჩები. უნდა გეყოს ძალა და გამთლიანდე. მე ეს შევძელი!
ლევან ღვინიაშვილი:
- "კამარაში" გამოვჯანმრთელდი და სამსახური დავიწყე. სამწუხაროდ, გადაადგილება მიჭირს, ბოლოს მეც "ჯეფის" მომხმარებელი ვიყავი, ორგანიზმს ანგრევს.
- ამას მაშინ ვერ აცნობიერებდით?
- თავის დაღწევა ძალიან რთულია. ბევრ ექიმთან ვიყავი, საზღვარგარეთაც ვიმკურნალე, მაგრამ... ვვარჯიშობ და იმედია, გადაადგილების პრობლემასაც მოვაგვარებ. არ მახსოვს, იმ წლებში რას ვაკეთებდი, არც მინდა, გავიხსენო. საუკეთესო პერიოდიდან 10 წელი ამომეშალა.
- ის ადამიანები, რომლებთანაც მაშინ საერთო ინტერესი გქონდათ, დღეს სად არიან?
- ისევ მეზობლები არიან. ურთიერთობა მაქვს, მაგრამ ინტერესები - აღარ. 2 ადამიანი წამოვიყვანე და ისინიც გამოჯანმრთელდნენ. ეს არის პრობლემა, რომელიც არა მხოლოდ ერთ ადამიანს, არამედ ოჯახის წევრებსა და ახლობლებს ეხებათ.
- იმ 10 წლის განმავლობაში თქვენს ოჯახში რა ხდებოდა?
- მეუღლე დამშორდა, შვილის თვალში, დედასთან, სამეგობროში ავტორიტეტი დავკარგე. ყველამ კარი მომიხურა. მარტო ცხოვრება ძნელია. გამოჯანმრთელების შემდეგ, შვილთან ურთიერთობა აღვადგინე. მასთან ერთად ბედნიერი ვარ.
- "კამარაში" ადამიანები იცვლებიან, ამას როგორ ახერხებთ?
ვახტანგ ნოზაძე, "კამარას" ფსიქოთერაპევტი:
- ყველასთან ინდივიდუალური მიდგომაა საჭირო. "კამარაში" ჯგუფურადაც ვმუშაობ და ინდივიდუალურადაც. პაციენტის ფიზიკურ და სულიერ მდგომარეობას ვსწავლობთ.
ვახო კურტანიძე, არტთერაპია - მინანქრის ხელოვნება:
- შრომითი თერაპია მკურნალობის ერთ-ერთი მეთოდია. ჩვენ გვაქვს სახელოსნო, სადაც მინანქარზე მუშაობას ვასწავლით.
- მათი შინაგანი სამყარო, განცდები, ემოციები როგორია?
- ზოგიერთი მოდის და ამბობს, - არავისთან დალაპარაკება არ მინდა, მარტო ყოფნა მირჩევნიაო. მუშაობის პროცესს ჯერ შორიდან უყურებენ, მერე გვიახლოვდებიან, მერე ერთვებიან. "კამარაში" ყველა ერთმანეთის მეგობარია.
- თქვენთან პაციენტები ყოველდღე დადიან?
- დიახ, ცენტრში 5 საათამდე არიან. ზოგიერთმა სამსახური იშოვა, დღეს წარმატებულად საქმიანობს. ეს ძალიან გვახარებს. ყველა ინდივიდუალურ მიდგომას საჭიროებს. დაავადებას, რა თქმა უნდა, ფსიქოლოგიური თავისებურებებიც ახლავს. რასაც თერაპიის პროცესში ვითვალისწინებთ.
ზურაბ ბიგვავა:
- "კამარაში" სწორი მიმართულება აქვთ აღებული. ამ ადამიანებს ორიგინალური ხედვა ჰქონიათ. აქ გამოფენილი ნახატებისა თუ სკულპტურების ავტორებს სიამოვნებით გავიცნობდი. გამოფენებზე ხშირად დავდივარ და ასეთი ამაღლებული განწყობილება იშვიათად მქონია. ეს მართლა დაბრუნებას ჰგავს, ადამიანის ადამიანებთან დაბრუნებას.
გიორგი ვოლსკი, პარლამენტის წევრი:
- ეს ყველაფერი სენტიმენტალური და გულის ამაჩუყებელია. თურმე როგორი ნიჭიერი ადამიანები იკარგებოდნენ. მოდერნისტული და ძალიან შთამბეჭდავი ნამუშევრებია. ბოთლებისგან დამზადებული ფარშავანგი განსაკუთრებით მომეწონა. ქართველმა საზოგადოებამ ამ ცენტრის ხელმძღვანელს, ყველა თანამშრომელს ძალიან დიდი მადლობა უნდა უთხრას. თუ ადამიანი არ გიყვარს, ამას ვერ შეძლებ. ეს გამოფენა კი იმის დასტურია, რომ "კამარაში" ადამიანი ძალიან უყვართ.
ალექსი პეტრიაშვილი, სახელმწიფო მინისტრი ევროპულ და ევროატლანტიკურ სტრუქტურებში ინტეგრაციის საკითხებში:
- ეს სახელმწიფოებრივი მნიშვნელობის წამოწყებაა, ადამიანების რეაბილიტაცია, რესოციალიზაცია და ის ნამუშევრები, რომლებიც ვიხილეთ, იმედის მომცემია არა მხოლოდ იმ ადამიანებისთვის, ვისაც რეაბილიტაცია სჭირდება, არამედ - ქვეყნისთვის. ეს სახელმწიფოებრივი პრობლემაა. ეს ღონისძიება კი საზოგადოებისთვის ერთი დიდი შემოძახებაა. რაც მთავარია, დიდი გულითა და სიყვარულითაა გაკეთებული.
- ლაპარაკია, რომ ამ მიმართულებით სახელმწიფო პროგრამებიც უნდა ამუშავდეს. თქვენ რა ინფორმაცია გაქვთ?
- სახელმწიფო ამ მიმართულებით მნიშვნელოვანი ნაბიჯების გადადგმას იწყებს. გამოკვეთილია გზები ამ პრობლემისგან თავის დასაღწევად. სახელმწიფოს მხარდაჭერის გარეშე, ამ მასშტაბის პრობლემასთან გამკლავება ნებისმიერ ცენტრსა და ორგანიზაციას გაუჭირდება. ამ საქმეში "კამარა" პირველი მერცხალია, მიღწეული შედეგი კი ძალიან დიდია.
დაბოლოს, ნათია ფანჯიკიძის სტატუსი სოციალურ ქსელში:
"რა აზრი აქვს დაბრუნებას, თუ არავინ დაგხვდება და არ გეტყვის, რომ მნიშვნელოვანი ხარ და შენი ადგილი საზოგადოებაში არსებობს? მადლობა იმისთვის, რომ "ადამიანი არის მთავარი" თქვენთვის ზეპირი სიტყვები არაა. ჩემი კამარელებისთვის ყოველმა თქვენგანმა შექმენით დღესასწაული".
თამუნა კვინიკაძე
(გამოდის ხუთშაბათობით)