არაპ­როგ­ნო­ზი­რე­ბა­დი და­ა­ვა­დე­ბა, რომლის გა­მომ­წ­ვე­ვი მი­ზე­ზე­ბი ვერ და­ად­გი­ნეს

გა­ფან­ტუ­ლი სკლე­რო­ზი ცენ­ტ­რა­ლუ­რი ნერ­ვუ­ლი სის­ტე­მის და­ა­ვა­დე­ბაა. ჯან­დაც­ვის მსოფ­ლიო ორგანიზაციის მო­ნა­ცე­მე­ბით, ბო­ლო დროს ამ და­ა­ვა­დე­ბის შემ­თხ­ვე­ვა­თა მა­ტე­ბა შე­იმ­ჩ­ნე­ვა. ამ და­ა­ვა­დე­ბი­სას ადა­მი­ა­ნი შრო­­მი­სუ­ნა­რი­ა­ნო­ბას კარ­გავს, ამი­ტომ ის გან­ვი­თა­რე­ბუ­ლი ქვეყ­ნე­ბის სე­რი­ო­ზულ პრობ­ლე­მას წარ­მო­ად­გენს. გვე­სა­უბ­რე­ბა ექი­მი- ნევ­რო­ლო­გი, მე­დი­ცი­ნის მე­ცნი­ე­რე­ბა­თა დოქ­ტო­რი ლია ივა­ნი­ძე:

- გა­ფან­ტულ სკლე­როზს ბევ­რი აიგი­ვებს ჩვე­უ­ლებ­რივ სკლე­როზ­თან, რო­მე­ლიც ხან­დაზ­მუ­ლო­ბა­სა და მეხ­სი­ე­რე­ბის დაქ­ვე­ი­თე­ბას­თან არის და­კავ­ში­რე­ბუ­ლი. თუმ­ცა გა­ფან­ტუ­ლი სკლე­რო­ზი ნერ­ვუ­ლი სის­ტე­მის სრუ­ლი­ად გან­ს­ხ­ვა­ვე­ბუ­ლი და­ა­ვა­დე­ბაა, რომ­ელ­საც საკ­მა­ოდ მძი­მე გა­მოვ­ლი­ნე­ბა და მიმ­დი­ნა­რე­ო­ბა ახა­სი­ა­თებს. ეს არის ნერ­ვუ­ლი სის­ტე­მის ქრო­ნი­კუ­ლი არაპ­როგ­ნო­ზი­რე­ბა­დი და­ა­ვა­დე­ბაა, რო­მელიც უმე­ტე­სად პროგ­რე­სირებს. ამ და­ა­ვა­დე­ბი­სას ზი­ან­დე­ბა თა­ვი­სა და ზურ­გის ტვი­ნი, მხედ­ვე­ლო­ბის ნერ­ვე­ბი, რაც ორ­გა­ნიზ­მ­ში შე­სა­ბა­მი­სი ორ­გა­ნო­ე­ბის მოშ­ლას იწ­ვევს. იწყე­ბა ადა­მი­ა­ნის ძი­რი­თა­დი ფუნ­ქ­ცი­ე­ბის დარ­ღ­ვე­ვა - გა­და­ად­გი­ლე­ბის, კო­ორ­დი­ნა­ცი­ის, მხედ­ვე­ლო­ბის. და­ა­ვა­დე­ბას ახა­სი­ა­თებს ქა­ო­სუ­რად გა­ფან­ტუ­ლი დე­მი­ე­ლი­ნი­ზე­ბუ­ლი (დე­მი­ე­ლი­ნი­ზა­ცია მი­ე­ლი­ნის გარ­სის დაშ­ლას ნიშ­ნავს) კე­რე­ბის წარ­მოქ­მ­ნა. მი­ე­ლი­ნი ლი­პი­დურ- ცხი­მო­ვა­ნი ნივ­თი­ე­რე­ბაა, რო­მე­ლიც გარს ეკ­ვ­რის ნერ­ვულ ბოჭ­კო­ებს. გა­ფან­ტუ­ლი სკლე­რო­ზის დროს მი­ე­ლი­ნის გარ­სი გა­ნი­ლე­ვა, რა­საც იმუ­ნუ­რი სის­ტე­მის უჯ­რე­დე­ბი გა­ნა­პი­რო­ბებს და რის გა­მოც ნერ­ვუ­ლი სის­ტე­მის ფუნ­ქ­ცი­ე­ბი თან­და­თან ირ­ღ­ვე­ვა. ნერ­ვუ­ლი სის­ტე­მის იმ­პულ­სე­ბი ტვი­ნი­დან შე­ფერ­ხე­ბით გა­და­ე­ცე­მა სხვა­დას­ხ­ვა ორ­გა­ნოს და მძი­მედ აისა­ხე­ბა პა­ციენ­ტის რო­გორც ფი­ზი­კურ, ასე­ვე ფსი­ქო­ე­მო­ცი­ურ მდგო­მა­რე­ო­ბა­ზე.

- რა იწ­ვევს გა­ფან­ტულ სკლე­როზს?

- ზუს­ტი მი­ზე­ზი, სამ­წუ­ხა­როდ, ცნო­ბი­ლი არ არის. გა­ფან­ტუ­ლი სკლე­რო­ზი მემ­კ­ვიდ­რე­ო­ბით და­ა­ვა­დე­ბად არ მი­იჩ­ნე­ვა. და­ა­ვა­დე­ბის მაპ­რო­ვო­ცი­რე­ბელ მე­ქა­ნიზ­მე­ბად თვლი­ან აუტო­ი­მუ­ნურ პრო­ცე­სებს, ინ­ფექ­ცი­ებს, გა­რე­მო ფაქ­ტო­რებ­სა და სხვა. გა­ფან­ტუ­ლი სკლე­რო­ზი ხში­რად მწვავ­დე­ბა გა­ზაფხულ­სა და ზაფხულ­ში. გამ­წ­ვა­ვე­ბას შე­საძ­ლოა, ხე­ლი შე­უწყოს უბ­რა­ლო ვი­რუ­სულ­მა ინ­ფექ­ცი­ამ, გას­ტ­რო­ენ­ტე­რიტ­მა. მი­სი ერთ- ერ­თი მნიშ­ვ­ნე­ლო­ვა­ნი მაპ­რო­ვო­ცი­რე­ბე­ლი ფაქ­ტო­რია ემო­ცი­უ­რი სტრე­სი. და­ა­ვა­დე­ბა უმე­ტეს­წი­ლად გავ­რ­ცე­ლე­ბუ­ლია ამე­რი­კი­სა და ევ­რო­პის ქვეყ­ნებ­ში, აზი­ის ქვეყ­ნებ­ში შე­და­რე­ბით ნაკ­ლე­ბი შემ­თხ­ვე­ვე­ბია და­რე­გის­ტ­რი­რე­ბუ­ლი. ვა­რა­უ­დო­ბენ, რომ და­ა­ვა­დე­ბა ბავ­შ­ვო­ბა­ში გა­და­ტა­ნილ ვი­რუ­სულ ინ­ფექ­ცი­ას, ან ფილ­ტ­ვ­ში გა­მა­ვალ ნე­ი­როტ­რო­პ­ულ ვი­რუსს უკავ­შირ­დე­ბა.

და­ა­ვა­დე­ბის მიმ­დი­ნა­რე­ო­ბა­ში გან­სა­კუთ­რე­ბუ­ლი ად­გი­ლი უკა­ვია ცენ­ტ­რა­ლურ ნერ­ვულ სის­ტე­მა­ში მიმ­დი­ნა­რე აუტო­ი­მუნურ, ნე­ი­რო­ა­ლერ­გი­ულ პრო­ცე­სებს, რო­მელ­თა სა­ფუძ­ველ­ზეც ორ­გა­ნიზ­მის იმუ­ნუ­რი სის­ტე­მა სა­კუ­თა­რი ნერ­ვუ­ლი ბოჭ­კო­ე­ბის მფა­რავ მი­ე­ლი­ნის გარსს ებ­რ­ძ­ვის და ინე­ლებს. მი­ე­ლი­ნის გარ­სს გა­ნახ­ლე­ბა- აღ­დ­გე­ნის უნა­რი შეს­წევს, ასე რომ, ნერ­ვულ სის­ტე­მა­ში მიმ­დი­ნა­რე­ობს რე­მი­ე­ლი­ნი­ზა­ცი­ის პრო­ცე­სიც. ამით აიხ­ს­ნე­ბა ზოგ­ჯერ ორ­გა­ნიზ­მ­ში მდგო­მა­რე­ო­ბის სავ­სე­ბით ან ნა­წი­ლობ­რივ გა­უმ­ჯო­ბეს­ე­ბა.

- რა ასაკ­ში ვლინ­დე­ბა და­ა­ვა­დე­ბა, რა სიმ­პ­ტო­მე­ბი და თა­ვი­სე­ბუ­რე­ბა ახა­სი­ა­თებს?

- გა­ფან­ტუ­ლი სკლე­რო­ზი 15- დან 60 წლამ­დე ასაკ­ში, ნე­ბის­მი­ერ დროს შე­იძ­ლე­ბა გა­მოვ­ლინ­დეს, უფრო ხში­რია ქა­ლებ­ში. სიმ­პ­ტო­მა­ტი­კა მრა­ვალ­ფე­რო­ვა­ნია. და­ა­ვა­დე­ბა შე­იძ­ლე­ბა და­იწყოს მგრძნო­ბე­ლო­ბის სხვა­დას­ხ­ვაგ­ვა­რი მოშ­ლით. ზე­და და ქვე­და კი­დუ­რებ­ში ჩნდე­ბა და­ბუ­ჟე­ბის, ჭი­ან­ჭ­ვე­ლე­ბის ცოც­ვის და ჩხვლე­ტის შეგ­რ­ძ­ნე­ბა, ვი­თარ­დე­ბა მხედ­ვე­ლო­ბი­თი, ვეს­ტი­ბუ­ლუ­რი და მოძ­რა­ო­ბი­თი დარ­ღ­ვე­ვე­ბი, - კუნ­თე­ბის სი­სუს­ტე ან სპას­ტი­უ­რო­ბა (დუ­ნე მოძ­რა­ო­ბე­ბი), ინ­კორ­დი­ნა­ცია, ად­ვი­ლად დაღ­ლა, სი­სუს­ტე, შარ­დის შე­კა­ვე­ბის კონ­ტ­რო­ლის მოშ­ლა. სქე­სობ­რი­ვი ფუნ­ქ­ცი­ის დარ­ღ­ვე­ვა, მრა­ვალ­წ­ლი­ა­ნი მიმ­დი­ნა­რე­ო­ბი­სას ინ­ტე­ლექ­ტის დაქ­ვე­ი­თე­ბაც აღი­ნიშ­ნე­ბა.

- რო­გო­რი მიმ­დი­ნა­რე­ო­ბა ახა­სი­ა­თებს და რო­გო­რია დი­აგ­ნოს­ტი­კის მე­თო­დი?

- გა­ფან­ტულ სკლე­როზს არაპ­როგ­ნო­ზი­რე­ბა­დი მიმ­დი­ნა­რე­ო­ბა ახა­სი­ა­თებს, ზოგჯერ რე­მი­სია ხან­გ­რ­ძ­ლი­ვია, მაგ­რამ ზოგ­ჯერ სწრა­ფად პროგ­რე­სი­რებს და ავ­თ­ვი­სე­ბი­ა­ნი მიმ­დი­ნა­რე­ო­ბით გა­მო­ირ­ჩე­ვა. დი­აგ­ნოს­ტი­კა რთუ­ლია, რად­გან ად­რე­ულ სტა­დი­ა­ში და­ა­ვა­დე­ბას გა­მორ­ჩე­უ­ლი კლი­ნი­კუ­რი ნიშ­ნე­ბი არ ახა­სი­ა­თებს.

- რო­გო­რია გა­ფან­ტუ­ლი სკლე­რო­ზის ტრა­დი­ცი­უ­ლი მკურ­ნა­ლო­ბა და ი­ყე­ნებს თუ არა თა­ნა­მედ­რო­ვე მე­დი­ცი­ნა სხვა ახალ მე­თო­დებს?

- ვი­ნა­ი­დან გა­ფან­ტუ­ლი სკლე­რო­ზი იმუ­ნუ­რი სის­ტე­მის ერ­თ­გ­ვა­რი დე­ფექ­ტის შე­დე­გია, მკურ­ნა­ლო­ბის ტრა­დი­ცი­უ­ლი მე­თო­დის მთა­ვარ სა­მიზ­ნეს სწო­რედ იმუ­ნუ­რი უჯ­რე­დე­ბი წარ­მო­ად­გენს. პრე­პა­რა­ტე­ბი­დან ძი­რი­თა­დად იმუ­ნო­მო­დუ­ლა­ტო­რებს იყე­ნე­ბენ, მა­გა­ლი­თად, ინ­ტერ­ფე­რონს. ინ­ტერ­ფე­რო­ნით მკურ­ნა­ლო­ბი­სას აგ­რე­სი­უ­ლი ტი­პის იმუ­ნუ­რი პა­სუ­ხი, რო­მე­ლიც გა­მოწ­ვე­უ­ლია თ1 ლიმ­ფო­ცი­ტე­ბით, გა­დაჰ­ყავთ არა­აგ­რე­სი­ულ­ში, რო­მე­ლიც გა­მოწ­ვე­უ­ლია თ2 ტი­პის ლიმ­ფო­ცი­ტე­ბით. ამის შე­დე­გად ნაკ­ლე­ბად ხდე­ბა მი­ე­ლი­ნის გარ­სის და­ზი­ა­ნე­ბა, იმუ­ნუ­რი სის­ტე­მის მო­დუ­ლა­ცია, მდგო­მა­რე­ო­ბის შეც­ვ­ლა და მი­ე­ლი­ნის და­ზი­ანე­ბის შე­ფერ­ხე­ბა. მარ­თა­ლია, ამ და­ა­ვა­დე­ბის ზუს­ტი გა­მომ­წ­ვე­ვი მი­ზე­ზი უც­ნო­ბია, მაგ­რამ ჰო­ლან­დი­ელ­მა მეც­ნი­ე­რებ­მა და­ად­გი­ნეს, რომ სტრე­სი იმუ­ნუ­რი სის­ტე­მის ბუ­ნე­ბის შეც­ვ­ლას იწ­ვევს, რაც გა­ფან­ტუ­ლი სკლე­რო­ზის­თ­ვის და­მა­ხა­სი­ა­თე­ბე­ლი მოვ­ლე­ნაა - ორ­გა­ნიზ­მის იმუ­ნუ­რი სის­ტე­მა ნერ­ვუ­ლი ბოჭ­კო­ე­ბის მი­ე­ლი­ნის გარსს ანად­გუ­რებს, რად­გან უცხო სხე­უ­ლე­ბად აღიქ­ვამს. გარ­და ამი­სა, ად­რე­ულ სტა­დი­ა­ში გა­ფან­ტუ­ლი სკლე­რო­ზის მკურ­ნა­ლო­ბი­სას ახალ მე­თოდს იყე­ნე­ბენ - ეს არის ღე­რო­ვა­ნი უჯ­რე­დე­ბის ტრან­ს­პ­ლან­ტა­ცია. ამე­რი­კე­ლ­მა და ევ­რო­პელ­მა მეც­ნი­ე­რებ­მა ღე­რო­ვა­ნი უჯ­რე­დე­ბით მრა­ვა­ლი პა­ცი­ენ­ტის მდგო­მა­რე­ო­ბის გა­უმ­ჯო­ბე­სე­ბა შეძ­ლეს. დად­გინ­და, რომ ამ მე­თო­დით წარ­მოქ­მ­ნი­ლი ახა­ლი უჯ­რე­დე­ბი უკ­ვე აღარ უტევ­ენ მი­ე­ლი­ნის გარსს და პა­ცი­ენ­ტე­ბის მდგო­მა­რე­ო­ბის აშ­კა­რა გა­უმ­ჯო­ბე­სე­ბა იწყე­ბა. მკურ­ნა­ლო­ბის ამ მე­თო­დით შე­საძ­ლე­ბე­ლია და­ა­ვა­დე­ბის მი­ზე­ზის - თა­ვი­სა და ზურ­გის ტვი­ნის დამ­ზი­ა­ნე­ბე­ლი აუტო­ი­მუ­ნუ­რი თ- ლიმ­ფო­ცი­ტე­ბის ლიკ­ვი­და­ცია. ღე­რო­ვა­ნი უჯ­რე­დე­ბის ტრან­ს­პ­ლან­ტა­ცია და­ა­ვა­დე­ბის ად­რე­ულ ეტაპ­ზე პა­თო­ლო­გი­უ­რი პრო­ცე­სის პროგ­რე­სი­რე­ბას აჩე­რებს. ოპე­რა­ცია არ ტარ­დე­ბა შორს წა­სუ­ლი ფორ­მე­ბის შემ­თხ­ვე­ვა­ში, რო­ცა უკ­ვე მრა­ვა­ლი წე­ლია აღი­ნიშ­ნე­ბა მოძ­რა­ო­ბის დარ­ღ­ვე­ვის, შარ­დის გა­მო­ყო­ფი­სა და ამ და­ა­ვა­დე­ბის სხვა მძი­მე გა­მოვ­ლი­ნე­ბე­ბით.

გა­ფან­ტუ­ლი სკლე­რო­ზით და­ა­ვა­დე­ბუ­ლე­ბის­თ­ვის არა­სა­სურ­ვე­ლია მზის აბა­ზა­ნე­ბი, სა­უ­ნა და სხვა სით­ბუ­რი პრო­ცე­დუ­რე­ბი. ზაფხულ­ში უნ­და მო­ე­რი­დონ სიცხეს. სა­სურ­ვე­ლია, რომ რე­გუ­ლა­რუ­ლად შე­ას­რუ­ლონ მსუ­ბუ­ქი ფი­ზი­კუ­რი ვარ­ჯი­შე­ბი, პა­ცი­ენ­ტის მდგო­მა­რე­ო­ბის გა­უმ­ჯო­ბე­სე­ბა­ზე და­დე­ბი­თად მოქ­მე­დებს ასე­ვე ცურ­ვა.

ლიკა კერატიშვილი

ყოველკვირეული გაზეთი "ყველა სიახლე"

(გამოდის ოთხშაბათობით)