ყვა­ვი­ლე­ბის მოყ­ვა­რუ­ლე­ბი ხში­რად წუ­წუ­ნე­ბენ, რომ ზამ­თრის პი­რას მათი ყვა­ვი­ლე­ბი უფრო მო­წყე­ნი­ლია. მი­ზე­ზი შე­იძ­ლე­ბა იყოს სი­ნათ­ლის დე­ფი­ცი­ტი, სუფ­თა ჰა­ე­რის უკ­მა­რი­სო­ბა, ორ­პი­რი ქარი, ტემ­პე­რა­ტუ­რის მკვეთ­რი ცვლი­ლე­ბა, ნი­ა­და­გის გა­მოშ­რო­ბა ან, პი­რი­ქით, ზედ­მე­ტი სი­ნო­ტი­ვე, საკ­ვე­ბი ნივ­თი­ე­რე­ბე­ბის დე­ფი­ცი­ტი ან სი­ჭარ­ბე. რო­გორ მო­ვუ­ა­როთ ზამ­თარ­ში ქოთ­ნის ყვა­ვი­ლებს, კი­თხვებს ბი­ო­ლო­გი, ზურა შე­ვარ­დნა­ძე პა­სუ­ხობს.

გა­მოგ­ზავ­ნი­ლი კი­თხვე­ბი:

ნინი:

რო­გორ მო­ვუ­ა­როთ ბა­რა­ქის ხეს ზამ­თარ­ში?

-ყვე­ლას აწუ­ხებს ეს სა­კი­თხი, ძა­ლი­ან ად­ვი­ლი მო­სავ­ლე­ლია ე.წ. ბა­რა­ქის ხე, მას ჰქვია კრა­სუ­ლა, ქარ­თუ­ლად მსუ­ქა­ნა, იმი­ტომ რომ მისი ღე­რო­ე­ბი და ფოთ­ლე­ბი ძა­ლი­ან წყლი­ა­ნია. ვი­საც აქვს ეს მცე­ნა­რე და ქო­ნია მას­თან ურ­თი­ერ­თო­ბა ყვე­ლამ იცის, ძა­ლი­ან ბევრ წყალს იმა­რა­გებს ფოთ­ლებ­სა და ღე­რო­ებ­ში. გა­ნე­კუთ­ვნე­ბა იმ მცე­ნა­რე­თა ჯგუფს, რო­მელ­საც ვი­წო­დებთ სუ­კუ­ლენ­ტებს. ბა­რა­ქის ხე ძა­ლი­ან ად­ვი­ლი მო­სავ­ლე­ლია, თუ რა­მო­დე­ნი­მე წესს გა­ვით­ვა­ლის­წი­ნებთ. მა არ სჭირ­დე­ბა დიდი ზო­მის ქო­თა­ნი და საკ­მა­ოდ დიდი მცე­ნა­რეც შე­იძ­ლე­ბა იყოს ჩარ­გუ­ლი პა­ტა­რა ზო­მის ქო­თან­ში. ნი­ა­და­გი ამ მცე­ნა­რის­თვის აუ­ცი­ლებ­ლად უნდა იყოს კარ­გად დრე­ნა­ჟი­რე­ბა­დი, რომ კარ­გად გას­დი­ო­დეს წყა­ლი და ძა­ლი­ან არ სველ­დე­ბო­დეს ქო­თან­ში მიწა. ასე­ვე მზის მოყ­ვა­რუ­ლი მცე­ნა­რეა. ერთი მთა­ვა­რი პი­რო­ბა გახ­ლავთ ის, რომ აუ­ცი­ლებ­ლად ზამ­თრის პე­რი­ოდ­ში სჭირ­დე­ბა მოს­ვე­ნე­ბის დრო. უნდა ავარ­ჩი­ოთ ყვე­ლა­ზე ცივი პე­რი­ო­დი და მი­ნი­მუმ თვე ნა­ხე­ვა­რი - ორი თვე სა­ერ­თოდ არ მოვრწყათ და და­ვას­ვე­ნოთ ეს მცე­ნა­რე. მას იმ პე­რი­ოდ­ში ჩა­მოს­ცვივ­დე­ბა თუ აქვს ფოთ­ლე­ბი ჩა­მო­საც­ვე­ნი, შე­საც­ვლე­ლი, შემ­დეგ უკვე ძა­ლი­ან ად­ვი­ლად გა­ი­ხა­რებს და იყ­ვა­ვი­ლებს კი­დეც.

ანნა ფა­ღა­ვა:

მაქვს mini cyclaam ის ჯი­შის ყვა­ვი­ლე­ბი, ვცხოვ­რობ ტოს­კა­ნას რე­გი­ონ­ში, რო­გო­რია მისი მოვ­ლის პი­რო­ბე­ბი?

-ციკ­ლა­მე­ნი არის ყო­ჩი­ვარ­და. არ­სე­ბობს ასე­ვე პა­ტა­რა მინი ზო­მის ჯი­შე­ბიც.ციკ­ლა­მე­ნის მოვ­ლა და გა­ხა­რე­ბა ასე­ვე ძა­ლი­ან ად­ვი­ლად შე­იძ­ლე­ბა. თუმ­ცა გა­აჩ­ნია კი­თხვის ავ­ტო­რი ციკ­ლა­მენს ოთა­ხის პი­რო­ბებ­ში ამ­რავ­ლებს თუ ღია გრუნ­ტის პი­რო­ბებ­ში. თუ ღია გრუნ­ტში აქვს, ის ინარ­ჩუ­ნებს თა­ვის ბუ­ნებ­რივ მდგო­მა­რე­ო­ბას, ზამ­თარ­ში ჩახ­მე­ბა, ადრე გა­ზა­ფხულ­ზე ამო­ვა, და­ი­წყებს ყვა­ვი­ლო­ბას, შემ­დეგ ფოთ­ლებს გა­ნი­ვი­თა­რებს და ა.შ. ოთა­ხის პი­რო­ბებ­ში კი უფრო რთუ­ლია ციკ­ლა­მე­ნის მოვ­ლა. ხში­რად ეშ­ლე­ბათ და ციკ­ლა­მე­ნე­ბის მოვ­ლის დროს არ ით­ვა­ლის­წი­ნე­ბენ იმას, რომ ციკ­ლა­მენს არ უყ­ვარს თბი­ლი ოთა­ხი. ის კარ­გად გრძნობს თავს გა­უთ­ბო­ბელ სივ­რცე­ში. ძა­ლი­ან სი­ცი­ვე­შიც არა, მაგ­რამ სით­ბოც არ უყ­ვარს. ამი­ტომ ჯობს ციკ­ლა­მე­ნე­ბი გვქონ­დეს შუ­შა­ბან­დებ­ში, ან გა­უთ­ბო­ბელ ოთახ­ში ფან­ჯრის რა­ფა­ზე.

ნა­თია დარ­ჩია:

ეხ­ლა­ხან შე­ვი­ძი­ნე ოთა­ხის ბალ­ბა და რა­ტომ­ღაც მო­ი­წყი­ნა და ფოთ­ლე­ბი გა­უყ­ვით­ლდა. იქ­ნებ მირ­ჩი­ოთ რო­გორ მო­ვუ­ა­რო სად დავ­დგა და რა სიხ­ში­რით მოვრწყო?

-ბალ­ბაც არ არის ძა­ლი­ან სით­ბოს მოყ­ვა­რუ­ლი მცე­ნა­რე. პრა­კტი­კუ­ლად ბალ­ბა მთე­ლი ზა­ფხუ­ლი პე­რი­ოდ­ში შე­იძ­ლე­ბა გვქონ­დეს გა­რეთ მზის გულ­ზე, ის სი­ნათ­ლის და სიმ­შრა­ლის მოყ­ვა­რუ­ლი მცე­ნა­რეა. ფან­ჯრის რაფა არის ყვე­ლა­ზე შე­სა­ფე­რი­სი ად­გი­ლი ბალ­ბას­თვის ზამ­თარ­ში. ამ მცე­ნა­რეს ზამ­თრის პე­რი­ოდ­ში არ უყ­ვარს სით­ბო, ურ­ჩევ­ნია იყოს გა­ნათ­ბულ ად­გი­ლას. აუ­ცი­ლე­ბე­ლი რაც უნდა იცო­დეთ, არის ის, რომ ბალ­ბა ად­ვი­ლად ბერ­დე­ბა. ამი­ტომ მისი კენ­წრუ­ლი კვირ­ტე­ბით, წვე­რე­ბის­გან შე­იძ­ლე­ბა კარ­გად და­ფეს­ვი­ა­ნე­ბუ­ლი კალ­მე­ბის გა­მოყ­ვა­ნა, და­ფეს­ვი­ა­ნე­ბა და გა­ნახ­ლე­ბა სულ. თუ გვინ­და, რომ უხვი ყვა­ვი­ლო­ბი­თაც გა­მო­ირ­ჩე­ო­დეს, მა­შინ ის ყო­ველ წელს უნდა გა­ვა­ახ­ლოთ.

ნანა:

შე­ვი­ძი­ნე ოთა­ხის მცე­ნა­რე­ე­ბის თეს­ლე­ბი (ბე­გო­ნი­ას და იე­ბის) იქ­ნებ მირ­ჩი­ოთ, რა­ი­მე სპე­ცი­ა­ლუ­რი გა­რე­მოს შექ­მნა არის სა­ჭი­რო, თუ პი­და­პირ ქოთ­ნებ­ში ჩავ­თე­სო. დრო­ის რა პე­რი­ოდ­ში არის უფრო მი­ზან­შე­წო­ნი­ლი?

-ეს იოლი საქ­მე არ არის, რთუ­ლი საქ­მის­თვის მი­უყ­ვია ხელი კი­თხვის ავ­ტორს. მცე­ნა­რე­ე­ბის თეს­ლით გა­მოყ­ვა­ნა, თან ოთა­ხის პი­რო­ბებ­ში ეს ძა­ლი­ან რთუ­ლია, იმი­ტომ რომ ოთახ­ში არ არის შე­სა­ბა­მი­სი ტე­ნი­ა­ნო­ბა, არ არის შე­სა­ფე­რი­სი გა­ნა­თე­ბა, რო­გო­რიც სჭირ­დე­ბა ამ მცე­ნა­რე­ე­ბის გა­მოყ­ვა­ნას. ოთახ­ში გა­უ­ჭირ­დე­ბა, მაგ­რამ ქო­თან­ში ჩა­თეს­ვას, სჯობს, რომ არა­ჟ­ნის პლას­მა­სის მოგ­რძო კონ­ტე­ი­ნერ­ში ჩარ­გოს. დახ­ვრი­ტოს ეს კონ­ტე­ი­ნე­რე­ბი, თას­ზე მო­ა­თავ­სოს, და­დოს ფან­ჯა­რას­თან, სა­დაც ბევ­რი შუქი იქ­ნე­ბა. აუ­ცი­ლე­ბე­ლია ეს ყვე­ლა­ფე­რი იყოს სპე­ცი­ა­ლურ ნა­ზავ­ში- სამი წილი ტყის მიწა, ერთი წილი ქვი­შა, ერთი წილი ნა­კე­ლი. ასე­თი ტი­პის სპე­ცი­ა­ლუ­რად და­სა­თე­სად მზა მი­წა­ში უნდა და­თე­სოს ჩი­თი­ლე­ბი თე­ბერ­ვა­ლი - მარ­ტის თვე­ში.

ვახო:

მაქვს ტი­ტის ბოლ­ქვე­ბი. მა­ინ­ტე­რე­სებს რო­დის ჩავრგო ოთხის პი­რო­ბებ­ში და რა ინ­ტენ­სი­ვო­ბით მოვრწყა რომ არ დალ­პეს?

-ოთა­ხის პი­რო­ბებ­ში ტი­ტის ბოლ­ქვე­ბი არ გა­ი­ხა­რებს. არც ტიტა და არც ნარ­ცი­სი და არც ბოლ­ქვო­ვა­ნი მცე­ნა­რე­ე­ბი არ არის ოთა­ხის მცე­ნა­რე­ე­ბი. ოთახ­ში არც ივარ­გებს და არც იყ­ვა­ვი­ლებს. აუ­ცი­ლებ­ლად ისეთ ადა­მი­ანს უნდა გა­დას­ცეთ ეს ბოლ­ქვე­ბი, ვი­საც ექ­ნე­ბა ამის გა­რეთ დარ­გვის სა­შუ­ა­ლე­ბა, თუ მა­ინ­ცდა­მა­იც უნდა მა­შინ ამის გა­კე­თე­ბა შე­იძ­ლე­ბა აი­ვან­ზე ქო­თან­ში. ოქ­ტომ­ბრის ბო­ლოს, ნო­ემ­ბერ­ში ყვე­ლა­ზე კარ­გი დროა ტი­ტე­ბის და ნარ­ცი­სე­ბის და­სარ­გვე­ლად. ზამ­თრის ცივი და ყინ­ვი­ა­ნი პე­რი­ო­დი ამ მცე­ნა­რე­ებ­მა აუ­ცი­ლებ­ლად მი­წა­ში უნდა გა­ა­ტა­რონ, რომ გა­ზა­ფხულ­ზე ყვა­ვი­ლი მოგ­ვცენ. ამი­ტომ თუ ჯერ დარ­გუ­ლი არ აქვს, აუ­ცი­ლებ­ლად უნდა დარ­გოს და გა­რეთ, სი­ცი­ვე­ში დად­გას. ბოლ­ქვო­ვან მცე­ნა­რე­ებ წყა­ლი არ უყ­ვარს, ნი­ა­და­გი უნდა იყოს ყო­ველ­თვის ნეს­ტი­ა­ნი, მაგ­რამ არა სვე­ლი.

ნინო:

მაქვს თეთ­რი და ია­სამ­ნის­ფე­რი ორ­ქი­დეა რო­გორ მო­ვუ­ა­რო მათ? თეთ­რი წელს არც გაყ­ვავ­და. ან თუ შე­იძ­ლე­ბა წუნ­წუ­ხი­ან წყალ­ში ჩავ­დგა, რო­გორც მორ­წყვის შემ­თხვე­ვა­ში?

-არ სჭირ­დე­ბა ორ­ქი­დე­ას ნოყი­ე­რი ნი­ა­და­გი. ორ­ქი­დე­ე­ბი არი­ან ეპი­ფი­დე­ბი, ანუ ხე­ებ­ზე იზ­რდე­ბი­ან თა­ვი­ანთ სამ­შობ­ლო­ში. სხვა მცე­ნა­რე­ებ­ზე სახ­ლო­ბენ და და­სა­სახ­ლებ­ლად ტრო­პი­კულ ქვეყ­ნებ­ში ხე­ებს ირ­ჩე­ვენ. ამი­ტომ თუ და­აკ­ვირ­დე­ბით, როცა ორ­ქი­დე­ებს ყი­დი­ან ქო­ტან­ში ჩვე­უ­ლებ­რი­ვი სუბსტრა­ტი არ არის. ქო­თან­ში არის ხის ქერ­ქე­ბი და სწო­რედ აქ მო­ყავთ ორ­ქი­დე­ე­ბი. ამი­ტომ ორ­ქი­დე­ე­ბის მოვ­ლა ცოტა რთუ­ლია. თუ გა­დარ­გვა არის სა­ჭი­რო, მა­შინ ისევ ორ­ქი­დე­ე­ბის­თვის სა­ჭი­რო სპე­ცი­ა­ლურ სუბსტრატ­ში უნდა გა­და­ირ­გოს. რამ­დე­ნი­მე კომ­პო­ნენ­ტის­გან შედ­გე­ბა ეს სუბსტრა­ტი და ერთ-ერთი მთა­ვა­რი კომ­პო­ნენ­ტი არის ფიჭ­ვის ხის ქერ­ქი. ორ­ქი­დეა აუ­ცი­ლებ­ლად უნდა იყოს გამჭვირ­ვა­ლე ქო­თან­ში ჩარ­გუ­ლი, იმი­ტომ რომ ამ მცე­ნა­რის ფეს­ვე­ბი შე­ი­ცავს ქლორო­ფილს და აქვთ ფო­ტო­სინ­თე­ზის უნა­რი.

თიკო:

მირ­ჩი­ეთ ქოთ­ნის მცე­ნა­რე რო­მე­ლიც კარ­გად გრძნობს თავს მზე­ზე?

-ბევ­რი მცე­ნა­რეა ისე­თი, რო­მე­ლიც კარ­გად გრძნობს თავს მზე­ზე. იგი­ვე სუ­კუ­ლენ­ტე­ბის წარ­მო­მად­გე­ნე­ლი კრა­სუ­ლა, ბა­რა­ქის ხეს რომ ვე­ძა­ხით, შე­სა­ნიშ­ნა­ვად გრძნობს თავს მზე­ზე. იგი­ვე გე­რა­ნე­ბი კარ­გად ყვა­ვი­ან მზე­ზე და მზის გულ­ზე არა­თუ კარ­გად გრძნო­ბენ თავს, არა­მედ სჭირ­დე­ბათ მზა­ნი გა­რე­მო, ასე­ვე ბევ­რი მზე სჭირ­დე­ბა ჯუჯა ბრო­წე­ულს. ძა­ლი­ან ბევ­რია ასე­თი მცე­ნა­რე.

ნინი-მარი:

რო­გორ მო­ვუ­ა­როთ მან­და­რი­ნის ხეს ქო­თან­ში?

-მან­და­რი­ნის ხის ქო­თან­ში მოვ­ლა ძა­ლი­ან პრობ­ლე­მა­ტუ­რია, იმი­ტომ რომ მან­და­რი­ნი არის სუბტ­რო­პი­კუ­ლი მცე­ნა­რე, ჩი­ნე­თი- ია­პო­ნი­აა მისი სამ­შობ­ლო. შე­სა­ბა­მი­სად მან­და­რი­ნის ხეს ზამ­თარ­ში არ სჭირ­დე­ბა სით­ბო. ეს ჯუჯა მან­და­რი­ნი იქ­ნე­ბა, ჩა­მო­ტა­ნი­ლი მცე­ნა­რე და ასეთ ჩა­მო­ტა­ნილ მცე­ნა­რე­ებს სხვა პრობ­ლე­მე­ბი აქვთ. ისი­ნი ტორფში არი­ან გა­მოზ­რდი­ლე­ბი და ფაქ­ტი­უ­რად ხე­ლოვ­ნურ სუბსტრაქ­ტზე იზ­რდე­ბი­ან. ამ მცე­ნა­რე­ე­ბის მოვ­ლა არ არის მარ­ტო და­კავ­ში­რე­ბუ­ლი იმ წე­სებ­თან, რომ­ლე­ბა­საც ეს მცე­ნა­რე­ე­ბი ჩვენ­გან მო­ი­თხო­ვენ, არა­მედ ვე­ჯა­ხე­ბით იმ პრობ­ლე­მა­საც, რომ ეს მცე­ნა­რე­ე­ბი არი­ან ტორფში ხე­ლოვ­ნურ სუბსტრაქ­ტზე.

ნანა:

თქვენს "ჯა­დოს­ნურ სამ­ყა­რო­ში" შე­იმ­ჩნე­ვა ძვე­ლი ჭურ­ჭე­ლის სიმ­რავ­ლე, ეს ყვე­ლა­ფე­რი თქვე­ნი ოჯა­ხი­დან არის, თუ გყავთ ადა­მი­ა­ნე­ბი, რომ­ლებ­საც მო­აქვთ ისი­ნი თქვენ­თვის?

-ჩვენ­თან გარ­დე­ნი­ა­ში ძა­ლინ ბევ­რი ჭურ­ჭე­ლი ჩვე­ნი ახ­ლობ­ლე­ბის და მე­გობ­რე­ბის მო­ტა­ნი­ლია. მე ძა­ლი­ან ბევ­რს დავ­დი­ვარ და ხში­რად ვარ სა­ქარ­თვე­ლოს მთა­ში და ბარ­ში, შე­სა­ბა­მი­სად მეც ბევრ ჭურ­ჭელს ვაგ­რო­ვებ. მე ასე ვცხოვ­რობ, ეს ჩემი ცხოვ­რე­ბის წე­სია. ხში­რად მჩუქ­ნი­ან ჭურ­ჭელს, ბევ­რს ვყი­დუ­ლობ და ასე გროვ­დე­ბა.

2) გვი­ამ­ბეთ თქვენს შე­სა­ხებ, ბავ­შვო­ბა­სა და მა­მა­კა­ცის­თვის ამ უჩ­ვე­უ­ლო გა­ტა­ცე­ბა­ზე.

-ეს უკვე გა­ტა­ცე­ბა აღარ არის, ეს ჩემი პრო­ფე­სი­აა. სხვა­თა­შო­რის ბავ­შვო­ბი­დან მინ­დო­და, რომ ამ საქ­მით ვყო­ფი­ლი­ყა­ვი და­კა­ვე­ბუ­ლი. იმ პე­რი­ო­დი­დან მინ­დო­და, მე­ბა­ღე ვყო­ფი­ლი­ყა­ვი, როცა ჯერ კი­დევ არ ვი­ცო­დი ამ პრო­ფე­სი­ას რა ერ­ქვა. მხო­ლოდ ის ვი­ცო­დი, რომ მინ­დო­და მქო­ნო­და ბაღი, სა­დაც იქ­ნე­ბო­და ბევ­რი სი­ლა­მა­ზე, ბევ­რი ეს­თე­ტუ­რად მო­წყო­ბი­ლი კუ­თხე, სა­დაც მეც ვი­სი­ა­მოვ­ნებ­დი და სხვე­ბიც კმა­ყო­ფი­ლე­ბიც დარ­ჩე­ბოდ­ნენ. ეს ოც­ნე­ბა ავას­რუ­ლე და ავიხ­დი­ნე. ბა­ბუა მყავ­და აგ­რო­ნო­მი და ბი­ძა­ჩე­მი ნიკო შე­ვარ­დნა­ძეც აგ­რო­ნო­მი იყო. მათი და­მო­კი­დე­ბუ­ლე­ბა მცე­ნა­რე­ე­ბი­სად­მი ყო­ველ­თვის მხიბ­ლავ­და და მომ­წონ­და და ალ­ბათ ამა­ნაც გა­ნა­პი­რო­ბა ჩემი არ­ჩე­ვა­ნი. სამი წლი­სამ უკვე ვი­ცო­დი, რომ მინ­დო­და მე­ბა­ღე ვყო­ფი­ლი­ყა­ვი.

იხი­ლეთ ვი­დეო