ბავშვები, რომლებსაც მამები არ აღიარებენ

ბევრი ახალშობილი ბიოლოგიურმა მამამ შვილად არ აღიარა და შესაბამისად, მათი მოვლა-პატრონობა მხოლოდ დედას უხდება. მართალია, საქართველოში მარტოხელა დედის სტატუსი ოფიციალურად არ არსებობს, მაგრამ მათი რაოდენობა აღრიცხულია, სტატისტიკა კი საგანგაშო გახლავთ: თურმე, ჩვენ გვერდით 30 000 მარტოხელა დედა ცხოვრობს. მათ შვილებს დაბადების მოწმობაში მამის გრაფა ცარიელი აქვთ, პატარები დედის გვარზე არიან. სამწუხაროდ, მამაკაცები პასუხისმგებლობას გაურბიან და შვილებს არათუ ალიმენტს არ უხდიან, გვარსაც არ აძლევენ. თუმცა, მალე კანონში ცვლილებები შევა და ბევრი მამაკაცი იძულებული გახდება, ბავშვს გვარი მისცეს.

ძალადობისგან დაცვის ეროვნული ქსელის იურისტი - მანანა ფურცხვანიძე მარტოხელა დედებს შვილების უფლებების დაცვაში ეხმარება. ისინი პრობლემების მოგვარებას სასამართლოს გზით ცდილობენ.

მანანა ფურცხვანიძე:

- ჩვენთან მოსული ბევრი ქალი იმის გამო წუხს, რომ მამა უარს ამბობს საკუთარ შვილზე. ასეთ შემთხვევაში, იძულებული ვხდებით სასამართლოს მივმართოთ, მოვითხოვოთ დნმ-ის ანალიზის ჩატარება და ამ გზით დავადგინოთ ბავშვის მამის ვინაობა. ადრე ამის გაკეთებაც პრობლემა იყო, რადგან მამაკაცები უარს ამბობდნენ ექსპერტიზაზე, მაგრამ მას შემდეგ, რაც სამოქალაქო კოდექსში ცვლილება შევიდა, დნმ-ის ანალიზის ჩატარება სავალდებულო გახდა. სასამართლოსთვის პირველი რიგის მტკიცებულება სწორედ ამ ექსპერტიზის დასკვნაა. თუ მამაკაცმა უარი თქვა ანალიზის გაკეთებაზე, ე.ი. მას ეშინია, თავს არიდებს პასუხისმგებლობას და ასეთ შემთხვევაში სასამართლო ავტომატურად ამტკიცებს, რომ ბავშვი არის ამ მამაკაცის. თუ ბავშვის მამობა დადგინდა, ის ვალდებულია, საკუთარ შვილს გვარი მისცეს და მამის გრაფაში ჩაიწეროს ბიოლოგიური მამის ვინაობა. სამოქალაქო რეესტრში სასამართლო გადაწყვეტილების საფუძველზე ჩანაწერი იცვლება და ბავშვი მამის გვარზე გადადის.

- ქალბატონო მანანა, დნმ-ის ანალიზის გაკეთება საკმაოდ ძვირად ღირებული პროცედურაა. ამ თანხის გადახდას მარტოხელა დედები როგორ ახერხებენ?

- ანალიზი 1.600 ლარი ღირს. ბუნებრივია, ბევრს ამ თანხის გადახდის საშუალება არ აქვს და პრობლემა მოუგვარებელი რჩება. მარტოხელა დედა შეიძლება, გათავისუფლდეს სასამართლოს ხარჯისგან ანუ ბაჟისგან, მაგრამ ვიდრე დნმ-ის თანხას არ გადაიხდის, ექსპერტიზის ბიურო დასკვნას არ გასცემს. ამიტომ სასამართლომ დაამკვიდრა პრაქტიკა: მოსარჩელემ და მოპასუხემ 800-800 ლარი უნდა გადაიხადონ, შემდეგ კი, მოგებულს წაგებულმა მხარემ უნდა გადაუხადოს ექსპერტიზის ჩასატარებლად გაღებული თანხა... უმეტეს შემთხვევაში, მარტოხელა დედებს სურთ, მამაკაცები აიძულონ, რომ საკუთარ შვილებს გვარი მისცენ და ალიმენტი გადაუხადონ, მაგრამ არის შემთხვევა, როცა მიტოვებული ქალი ამბობს, რომ იმ მამაკაცისგან, რომელიც ასე ცუდად მოექცა, არაფერი უნდა! არ იფიქროთ, რომ მარტოხელა ქალები მხოლოდ სოციალურად დაუცველი პიროვნებები არიან; ბევრი წარმატებული ქალბატონიც აღმოჩენილა ასეთი პრობლემის წინაშე.

- შეგიძლიათ, ასეთი შემთხვევა გაიხსენოთ?

- გაუთხოვარმა, წარმატებულმა მედიცინის მუშაკმა გაიცნო მამაკაცი, რომელმაც მის მიმართ ინტერესი გამოამჟღავნა. კაცი ცოლთან გაყრილი იყო. გარკვეული პერიოდის შემდეგ, როცა ქალი დაორსულდა, მამაკაცმა კატეგორიულად მოსთხოვა აბორტის გაკეთება. განუცხადა: მე მყავს შვილები და არ მსურს, პატარები სხვა ქალმაც გამიჩინოსო. არადა, ის ამ ქალისთვის პირველი მამაკაცი იყო და ცხადია, ბავშვის მოშორების არანაირი სურვილი არ ჰქონდა. ისინი დაშორდნენ. ქალმა ბავშვი გააჩინა. ერთადერთი, რაც სურდა, მამაკაცს ბავშვის მამობა ეღიარებინა და მისთვის გვარი მიეცა, მაგრამ უარი მიიღო. წლების წინ, მან ამ საკითხზე სასამართლოში იდავა, შეიტანა საჩივარი, მაგრამ შვილის უფლებების დაცვა ვერ მოახერხა, რადგან მამაკაცმა ექსპერტიზაზე უარი თქვა. ბავშვი ახლა 4 წლის გახლავთ და მამას მისი ნახვა ერთხელაც არ უცდია. ქალმა უკვე შეიტყო კანონში განხორციელებული ცვლილების შესახებ და ისევ მიმართა სასამართლოს. მამაკაცი ამჯერად იძულებული გახდა, ექსპერტიზა ჩაეტარებინა და მამობა დადგინდა. ამ დასკვნის მიუხედავად, მან სასამართლოს გადაწყვეტილება აპელაციაში გაასაჩივრა, თუმცა პროცესი იქაც წააგო. თქვენ წარმოიდგინეთ, ის კაცი, ვისზეც ვლაპარაკობ, წარმატებული გინეკოლოგია. მან ბავშვის დედა სწორედ საავადმყოფოში გაიცნო. ახლა მარტოხელა დედა უკვე პრინციპულად ცდილობს, ალიმენტის გადახდაც დააკისროს. მამაკაცს მაღალი ხელფასი აქვს და საკუთარი შვილისთვის სოლიდური თანხის გადახდა მოუწევს...

კიდევ ერთ ამბავს გავიხსენებ: 60 წლის მამაკაცმა თანამშრომელთან - 22 წლის გოგონასთან დაამყარა სქესობრივი კავშირი. გოგონა ამბობდა, რომ კაცმა შეაცდინა და დაფეხმძიმდა. მათი დავაც სასამართლომდე მივიდა. მამაკაცი ამბობდა, რომ ბავშვი მისი არ იყო, რადგან არ ჰქონდა განაყოფიერების უნარი, მაგრამ დნმ-ის ანალიზით დადასტურდა, რომ ის მართლა მისი შვილი გახლდათ. ამ დასკვნის შემდეგ მან ქალს ექსპერტიზაში გადახდილი 800 ლარი დაუბრუნა და იმის მიუხედავად, რომ ექსპერტიზის დასკვნა ხელში ეჭირა, გადაწყვეტილება სააპელაციო სასამართლოში გაასაჩივრა. ამასაც არ დასჯერდა, ლიმბახის კლინიკაში ხელმეორედ ჩაიტარა დნმ-ზე ექსპერტიზა და ამაში დამატებით 2 ათასი ლარი გადაიხადა. გერმანიიდანაც იგივე პასუხი მიიღო. არ ვიცი, ამით რისი დამტკიცება სურდა...

- ცოლშვილიანი იყო?

- მას შვილიშვილიც კი ჰყავდა. რესტორნის მეპატრონე იყო და ის გოგონა იქ მიმტანად მუშაობდა. სასამართლო პროცესზე მამაკაცის ადვოკატმა შეურაცხყოფა მომაყენა. მითხრა: ხომ უნდა იცოდე, ვის იცავო?! მე ვიცავ ბავშვს, რომელსაც აქვს უფლება იცოდეს, ვინ არის მისი ბიოლოგიური მამა. თანაც, ხშირ შემთხვევაში, ქორწინების გარეშე დაფეხმძიმებული გოგონები ოჯახში ძალადობის მსხვერპლი ხდებიან.

- საკუთარი ოჯახები უარს ამბობენ მათზე და ქუჩაში რჩებიან, არა?

- დიახ. ერთ-ერთი რეგიონიდან გვყავდა 26 წლის გოგონა, რომელსაც ჰყავდა შეყვარებული. მამაკაციც დაუქორწინებელი იყო და მისგან დაფეხმძიმდა. ეს კაცმა რომ გაიგო, ექიმთან წაიყვანა და ბავშვის მოშორება მოსთხოვა. ნაყოფი უკვე დიდი იყო. გოგონა ამბობდა: სურვილიც რომ მქონოდა, პატარას ვერ მოვიშორებდი, რადგან გვიან გავიგე, ფეხმძიმედ რომ ვიყავიო. ამ ამბავს დიდი ხმაური მოჰყვა. მათი ოჯახებიც იცნობდნენ ერთმანეთს. ფეხმძიმე გოგოს მიღებაზე ბიჭის ოჯახმაც უარი თქვა და საკუთარმა ოჯახის წევრებმაც ცხვირწინ მიუჯახუნეს კარი... პოლიციამ ეს ფეხმძიმე გოგონა გულწასული, ქუჩაში იპოვა და ასე მოხვდა ჩვენთან. თავშესაფარში ცხოვრობდა და ბავშვის გაჩენაში დავეხმარეთ. ასეთ შემთხვევაში დიდ დახმარებას გვიწევდა პირველი სამშობიარო და საპატრიარქოს კლინიკები. ახლა უკვე უფასოა მშობიარობა და მარტოხელა დედებს ეს პრობლემა მოეხსნათ.

- იმ გოგონას, რომელზეც გვიამბეთ, რა ბედი ეწია?

- წლის და რამდენიმე თვის იყო მისი პატარა, როცა ჩვენი თავშესაფრიდან წავიდა. გოგოს მამა ჩამოვიდა და თქვა: უნდა დავამტკიცო, ეს ბავშვი ნამდვილად იმ კაცის შვილია თუ არა, რომელზეც ლაპარაკობს. თუ ჩემი გოგონა მართალი აღმოჩნდება, სახლში წავიყვანო. ვინაიდან მამაკაცმა უარი თქვა დნმ-ის ჩატარებაზე, სასამართლომ ავტომატურად, ბავშვის მამად აღიარა... ვინაიდან მარტოხელა დედები უფრო ხშირად, სოციალურად დაუცველები ხდებიან, ისინი კი დნმ-ის ჩასატარებლად თანხას ვერ იხდიან და სიმართლის დადგენა ვერ ხერხდება, გვსურს განხორციელდეს საკანონმდებლო ცვლილებები ამ მიმართულებითაც, - ანუ ექსპერტიზის თანხის წინასწარ გადახდა სავალდებულო არ უნდა იყოს; მისი მთლიანად დაფარვა წაგებულ მხარეს უნდა დაეკისროს. ასევე, არ არსებობს მარტოხელა დედის სტატუსი და ვითხოვთ, ასეთი ქალებისთვის სტატუსის მინიჭებას. უკვე შემუშავებულია კანონპროექტი და მის დამტკიცებას ველოდებით. მარტოხელა დედად მიჩნეული იქნება ქალი, რომლის შვილის დაბადების მოწმობის გრაფაში მამის სახელი და გვარი არ წერია. ვიდრე ბავშვი 18 წლის არ გახდება, დედას მარტოხელა დედის სტატუსი ექნება; თუ ქალი გათხოვდება ბავშვის სრულწლოვანებამდე, მას ეს სტატუსი მოეხსნება და მის გვერდით მყოფ მამაკაცს დაეკისრება პასუხისმგებლობა ბავშვის აღზრდაზე. ცვლილებები შედის შრომის კანონმდებლობაშიც. კერძოდ, აიკრძალება ორსული ან ახალნამშობიარები ქალის, მარტოხელა დედისა და შეზღუდული შესაძლებლობის მქონე პირის ზეგანაკვეთურ სამუშაოზე დასაქმება მისი თანხმობის გარეშე. ამავე კანონის სხვა მუხლის თანახმად, დასაქმებულ მარტოხელა დედას, მისი მოთხოვნის საფუძველზე უნდა მიეცეს დამატებითი შესვენება, დღეში არანაკლებ 1 საათისა და აღნიშნული შესვენება ჩაეთვალოს სამუშაო დროში და ანაზღაურდეს. გარდა ამისა, ცვლილებები გათვალისწინებულია `საჯარო სამსახურის შესახებ~ საქართველოს კანონშიც: შეიზღუდება მარტოხელა დედის სამსახურიდან გათავისუფლება მანამ, ვიდრე მისი შვილი 5 წლის არ გახდება. ცვლილებები შევა ასევე "სოციალური დახმარებების შესახებ" კანონში. საერთო ჯამში, 5 საკანონმდებლო აქტში შედის ცვლილება.

- არის შემთხვევები, როცა მარტოხელა დედების შვილებს მამის გრაფაში ბაბუის სახელი უწერიათ.

- ალბათ, ადრე ასეთი მოთხოვნა იყო რეესტრისგან და ამიტომაც წერდნენ. ახლა ასეთი რამ იშვიათად ან სულაც არ ხდება... ერთხელ ჩვენთან 7 თვის ფეხმძიმე მოვიდა. ოჯახში არავინ იცოდა, ორსულად თუ იყო. დედას ჩვენ შევატყობინეთ ეს ამბავი, მაგრამ არ იცოდნენ ძმამ და მამამ. იმ გოგონამ, შვილის გაჩენის შემდეგ, მასზე უარი თქვა და პატარა ბავშვთა სახლში დატოვა, მაგრამ შვილს ორ კვირაში მოაკითხა და წაიყვანა. ოჯახში სერიოზული პრობლემები ჰქონდა, მაგრამ ძმა ჰყავდა მორწმუნე და მან მოსთხოვა მამამისს, რომ შვილი და შვილიშვილი სახლში შეეშვა. მართალია, ერთად ცხოვრობდნენ, მაგრამ მამა მაინც, დიდხანს ვერ პატიობდა ქალიშვილს ასეთ საქციელს და ხშირად შეურაცხყოფდა კიდეც. დროთა განმავლობაში, ყველაფერი დალაგდა და ახლა შვილიშვილის აღზრდაშიც აქტიურად მონაწილეობს. ვფიქრობთ, კანონის ამოქმედების შემდეგ ბევრი დედა შეეცდება, პასუხისმგებლობა დააკისროს მამაკაცს, რომ მან საკუთარ შვილს ალიმენტი მაინც გადაუხადოს. ერთი ასეთი უცნაური შემთხვევაც გამახსენდა: მამაკაცმა, რომელმაც შეიტყო, რომ გოგო მისგან ფეხმძიმედ იყო, უარი თქვა მის შერთვაზე და უფრო მეტიც - სასწრაფო წესით მოიყვანა ცოლი, რომელიც ბედის ირონიით, თურმე იმავე სიტუაციაში იყო, როგორშიც უარყოფილი ფეხმძიმე გოგონა...

24 წლის ახალგაზრდა ქალს ერთ-ერთ თავშესაფარში შევხვდი. ის 5 თვის ბიჭუნას მარტო ზრდის. პატარას დაბადების მოწმობაში მამის სახელი არ უწერია, დედის გვარზეა. ახლა მარტოხელა დედა სასამართლოს გზით ცდილობს, შვილის უფლებების დაცვას და დნმ-ის დასკვნის მოლოდინშია.

ნათია:

- ბავშვის მამასთან ისეთი ურთიერთობა მქონდა, რომ ვერასდროს წარმოვიდგენდი, ჩემი ცხოვრება ასე თუ წარიმართებოდა. ჩვენ ერთსა და იმავე ქალაქში ვცხოვრობდით. ჩემზე სამი წლით უფროსია. ის ბარში მუშაობდა, სადაც ერთხელ მეგობართან ერთად შევედი. რომ დამინახა, მოვეწონე და ჩემი ტელეფონის ნომერი როგორღაც ჩაიგდო ხელში. ხშირად მირეკავდა, შეხვედრას მთხოვდა. მოკლედ, არ მეშვებოდა და თავი შემაყვარა. მას "ოდნოკლასნიკში" ბავშვის და ახალგაზრდა გოგოს ფოტოები ჰქონდა. ვკითხე, - ვისი სურათებია-მეთქი? მითხრა: ჩემი დის და დისშვილების ფოტოებიაო. რას წარმოვიდგენდი, ცოლიანი თუ იქნებოდა?! როცა ჩვენი ურთიერთობა გასერიოზულდა, ვუთხარი: შენი ოჯახის წევრები გამაცანი-მეთქი. შემპირდა, - აუცილებლადო, მაგრამ პირობა პირობადვე რჩებოდა. ერთ დღეს აღმოვაჩინე, რომ მისგან ორსულად ვიყავი. ეს რომ გაიგო, საშინელი რეაქცია ჰქონდა. მაშინვე გამომიცხადა: არც შენთან მინდა ურთიერთობა და არც შვილის ყოლის სურვილი მაქვსო. აბორტისთვის ფულს მაძლევდა, მაგრამ კატეგორიული უარი რომ ვუთხარი, მომახალა: მე ცოლიც მყავს და შვილებიც. იმ ფოტოებზე, რომლებსაც ნახულობდი, ჩემი ოჯახის წევრები არიან. მოდი, მათ კარგად შეხედე და ნახე, რა კარგი ცოლ-შვილი მყავსო, მერე კი ტელეფონით გადაღებული სურათები მიჩვენა. ეს ჩემთვის შოკი იყო. მითხრა: ვინ არ შემცდარა. აჰა, აიღე ეს ფული და აბორტი გაიკეთეო. თანხას ხელი რომ არ მოვკიდე, - ეს ბავშვი ჩემი არ არის, მაგრამ ფულს მაინც გაძლევ და დროზე მოიშორეო.

- რა უპასუხეთ?

- შეურაცხყოფილი და განადგურებული გახლდით. საყვარელი ადამიანი მეუბნებოდა, რომ ფეხმძიმედ მისგან არ ვიყავი. უფრო მეტიც - ცემაც დამიპირა, მაგრამ თავის დაცვა მოვახერხე. მითხრა, შენთან უბრალოდ ვერთობოდიო... იმ პერიოდში უკვე 5 თვის ფეხმძიმე ვიყავი. ჩემმა ოჯახმა იცოდა, რომ შეყვარებული მყავდა, მაგრამ ორსულად რომ ვიყავი, ამის თქმა ვერავის გავუბედე. დედაც თურქეთში იყო სამუშაოდ წასული. არ ვიცოდი, რა გამეკეთებინა. ამ ამბიდან ორი კვირის შემდეგ, დედა საქართველოში დაბრუნდა. პირველად მას გავუმხილე ჩემი საიდუმლო. საშინელი რეაქცია ჰქონდა. სახლიდან ისე წამოვედი, ძმამ არაფერი იცოდა - დედამ თბილისში, ნათესავებთან ჩამომიყვანა. იმ ბიჭსაც დაელაპარაკა. სთხოვა: შეირთე და ერთი თვით მაინც გერქვათ ცოლ-ქმარი, რომ სახელი არ შეელახოს, მერე ჩემს შვილს მე მივხედავო, მაგრამ ამაზეც უარი მიიღო. დედას უთხრა: ცოლ-შვილი მყავს და შენს შვილთან ცხოვრება არ მინდაო. მისმა ოჯახმაც ბუნებრივია, ყველაფერი გაიგო. ბავშვი რომ გაჩნდა, მის დას მივწერე, მაგრამ არავის უცდია სიტუაციის გარკვევა და ბავშვის მონახულებაზე ხომ ლაპარაკიც ზედმეტია. ახლა უკვე მისმა ცოლმაც იცის, რომ შვილი მისი ქმრისგან მყავს... დედას ვეცოდებოდი, მაგრამ ჩემი საქციელის გამო ხშირად მსაყვედურობდა. ძმა ძალიან გაბრაზებულია. ამბობს, ჩემს დას არასოდეს დაველაპარაკებიო. ალბათ მეც ვერასოდეს ჩავხედავ თვალებში. ცხადია, მამაც გაბრაზებულია, მაგრამ ის საქართველოში არ არის. არც რძალი მეკონტაქტება, არადა მასთან კარგი ურთიერთობა მქონდა. ისეთი პიროვნება არ იყო, რომ ჩემთვის ზურგი შეექცია, მაგრამ ეტყობა, ქმარი უკრძალავს ჩემთან კონტაქტს. არ ვიცი, ხვალ რა იქნება. ჯერ ისევ თავშესაფარში ვრჩები. ბავშვი რომ წამოიზრდება, ბაღში შევიყვან და ვიმუშავებ. საზღვარგარეთ ნათესავები მყავს და თუ მოვახერხებ, შვილთან ერთად გავემგზავრები. მინდა, შვილს ყველანაირი პირობა შევუქმნა საიმისოდ, რომ მომავალში თავი კარგად იგრძნოს. ძნელია მარტოხელა დედის სტატუსით ცხოვრება, მაგრამ სხვა გზა არ არის, ასე მოხდა ჩემს ცხოვრებაში და აწი ვერაფერს შევცვლი. ნამდვილად ვნანობ დაშვებულ შეცდომას. არადა, მქონდა შანსი, უკეთესი ცხოვრება მქონოდა, შემექმნა ნორმალური ოჯახი და ბედნიერი ვყოფილიყავი.

- შვილისთვის გვარის მიცემასაც არ აპირებს?

- ბავშვს მამის გრაფა ცარიელი აქვს. ბიჭი მეზრდება და ძალიან მინდა, მამის გვარი ჰქონდეს, ამიტომ შევიტანე სარჩელი სასამართლოში. 800 ლარი დნმ-ის ანალიზისთვის დედამ გამომიგზავნა და ახლა ამ დასკვნის მოლოდინში ვარ. ამით მინდა ჩემებსაც დავუმტკიცო, რომ არ ვიტყუები. მან ძალიან მატკინა გული. სასამართლო პროცესზე აგრესიული იყო. ბავშვით ხელში მივედი, რადგან მინდოდა, საკუთარი შვილისთვის შეეხედა, მაგრამ პროცესზე ისე იქცეოდა, თითქოს ვერ გვხედავდა. არც მე გამჩენია მასთან ლაპარაკის სურვილი. ადვოკატი შეურაცხყოფას მაყენებდა და ისიც ამბობდა, რომ შვილი სხვისგან მყავს. ახლა მხოლოდ ის მინდა, რომ ბავშვს გვარი მისცეს, შვილად აღიაროს და ალიმენტიც გადაუხადოს. მან მომატყუა და მიმაგდო, მე კი თავს იმით ვინუგეშებ, რომ ლამაზი შვილი მყავს. მას ღირსეულად გავზრდი. ჩემს პატარას არ ეყოლება ისეთი დედა, რომელიც ვიღაცების სალაპარაკო გახდება.

თეა ხურცილავა

ჟურნალი ”გზა”

(გამოდის ხუთშაბათობით)