თურ­ქუ­ლი დე­მარ­ში - რა­ტომ აღი­ზი­ა­ნებთ თურ­ქებს სა­ქარ­თვე­ლოს რუ­კე­ბი

თურ­ქე­თის გარ­კვე­უ­ლი წრე­ე­ბის და­მო­კი­დე­ბუ­ლე­ბა სა­ქარ­თვე­ლო­ში მიმ­დი­ნა­რე პრო­ცე­სე­ბი­სად­მი მრა­ვალ­მხრივ სა­გუ­ლის­ხმო და სა­გან­გა­შოც კი­ა. რა მიზ­ნე­ბი ამოძ­რა­ვებთ ამ ჯგუ­ფებს? რო­გო­რია მა­თი თვა­ლით და­ნა­ხუ­ლი ქარ­თულ­-თურ­ქუ­ლი ურ­თი­ერ­თო­ბე­ბი? - ამა­ზე აღ­მო­სავ­ლეთ­მცოდ­ნე, ის­ტო­რი­კო­სი, ივა­ნე ჯა­ვა­ხიშ­ვი­ლის სა­ხე­ლო­ბის თბი­ლი­სის სა­ხელ­მწი­ფო უნი­ვერ­სი­ტე­ტის ლექ­ტო­რი ზა­ურ მჭედ­ლიშ­ვი­ლი გვე­სა­უბ­რე­ბა:

- თურ­ქულ მე­დი­ა­ში არ­ცთუ იშ­ვი­ა­თად ქვეყ­ნდე­ბა სტა­ტი­ე­ბი, სა­­დაც სა­ქარ­თვე­ლო­ში შექ­მნი­ლი სა­­ზო­გა­დო­ებ­რივ­-პო­ლი­ტი­კუ­რი ვი­თა­რე­ბა, ის­ტო­რი­ულ­-ეთ­ნი­კუ­რი სა­კითხ­ე­ბი არა­ო­ბი­ექ­ტუ­რა­დაა გა­შუ­ქე­ბუ­ლი.­ თურ­ქულ და ლა­ზუ­რე­ნო­ვან ვებ-გვერ­დზე www.Kolkhoba.org -ზე გა­მოქ­ვეყ­ნე­ბუ­ლი სტა­ტი­ის "მეგ­რე­ლე­ბი და სა­მეგ­რე­ლოს სა­კითხ­ი" ავ­ტო­რი ემ­რე ათა ლი­ო­ზი­ში წერს, რომ ის­ტო­რი­უ­ლად, მე-15 სა­უ­კუ­ნი­დან მო­ყო­ლე­ბუ­ლი, რუ­სე­თის მი­ერ სა­მეგ­რე­ლოს დაპყ­რო­ბამ­დე სა­მეგ­რე­ლოს სამ­თავ­როს და­დი­ა­ნე­ბი მარ­თავ­დნენ და "მი­უ­ხე­და­ვად იმი­სა, რომ მეგ­რე­ლე­ბი იყ­ვნენ, გლე­ხო­ბას ისე ექ­ცე­ოდ­ნენ, რო­გორც სა­ქო­ნელს". ავ­ტო­რი ცდი­ლობს და­ამ­ტკი­ცოს, რომ სა­მეგ­რე­ლო მუ­დამ გა­ნცალ­კე­ვე­ბუ­ლი პო­ლი­ტი­კუ­რი ერ­თე­უ­ლი იყო, ოს­მა­ლე­თის დიდ გავ­ლე­ნას გა­ნიც­დი­და, სა­ქარ­თვე­ლოს კი მუ­დამ ჰქონ­და მის­და­მი ინ­ტე­რე­სე­ბი, რა­კი ერთ გე­ოგ­რა­ფი­ულ სივ­რცე­ში ცხოვ­რობ­დნენ, რის გა­მოც გარ­კვე­უ­ლი კავ­ში­რე­ბი ჰქონ­დათ, თუმ­ცა, და­პი­რის­პი­რე­ბა მე­ტი იყო­ო; რომ მეგ­რე­ლებს აფ­ხა­ზებ­თან ჰქონ­დათ კარ­გი ურ­თი­ერ­თო­ბა, სა­ერ­თოდ კი ოს­მა­ლე­თის იმ­პე­რი­ის ვა­სა­ლო­ბამ სა­მეგ­რე­ლო­ზე და­დე­ბი­თი გავ­ლე­ნა იქო­ნი­ა. ავ­ტო­რის აზ­რით, სტა­ლი­ნის ოც­ნე­ბა "დი­დი სა­ქარ­თვე­ლოს" შექ­მნა იყო, და­იწყო მცი­რე ხალ­ხე­ბის ასი­მი­ლა­ცი­ა, ოსე­ბი და აფ­ხა­ზე­ბი ძა­ლით შე­იყ­ვა­ნეს სა­ქარ­თვე­ლოს შე­მად­გენ­ლო­ბა­ში. ასე დაწყ­ე­ბუ­ლა მეგ­რე­ლე­ბის გა­ქარ­თვე­ლე­ბის პრო­ცე­სიც. სტა­ტი­ა­ში აღ­ნიშ­ნუ­ლი­ა, რომ საბ­ჭო­თა წყო­ბი­ლე­ბის და­საწყ­ის­ში, მცი­რე ხნით, მეგ­რე­ლებს "ოქ­როს ხა­ნა" ჰქონ­დათ, რომ 1930-ი­ა­ნი წლე­ბი­დან ისა­აკ ჟვა­ნი­ამ და მა­მან­ტი კვირ­ტი­ამ მეგ­რუ­ლე­ნო­ვა­ნი "ყა­ზა­ხი­ში გა­ზე­თის" გა­მო­ცე­მა და­იწყ­ეს, 1936 წლი­დან ნა­ხევ­რად მეგ­რულ და ნა­ხევ­რად ქარ­თულ ენებ­ზე გა­მო­ი­ცე­მო­და გა­ზე­თი "კო­მუ­ნა­რი", რო­მე­ლიც შემ­დეგ მხო­ლოდ ქარ­თუ­ლე­ნო­ვა­ნი გახ­და, რომ ისა­აკ ჟვა­ნი­ამ 3 წიგ­ნი გა­მოს­ცა მეგ­რულ ენა­ზე და 1988 წლამ­დე მეგ­რუ­ლად აღა­რა­ფე­რი გა­მო­ცე­მუ­ლა! ხო­ლო მას შემ­დეგ, რაც 1937 წელს ჟვა­ნია და სხვა ლი­დე­რე­ბი დახ­ვრი­ტეს, "ქარ­თვე­ლის­ტე­ბის" მი­ერ მეგ­რე­ლე­ბის სრუ­ლი ასი­მი­ლა­ცია და­იწყ­ო, იმის გა­მო, რომ სა­ქარ­თვე­ლო­ში მეგ­რე­ლე­ბის უფ­ლე­ბე­ბი ირ­ღვე­ო­და, 1930-ი­ა­ნი წლე­ბი­დან მა­თი აფ­ხა­ზე­თის­კენ მიგ­რა­ცია და­იწყ­ო.

სტა­ტი­ა­ში აღ­ნიშ­ნუ­ლი­ა: "თუმ­ცა ზო­გი­ერ­თი მეგ­რე­ლი ქარ­თვე­ლო­ბას უჭერ­და მხარს - ლავ­რენ­ტი ბე­რი­ა, სერ­გი მა­კა­ლა­თი­ა, თე­დო სა­ხო­კი­ა, კონ­სტან­ტი­ნე გამ­სა­ხურ­დი­ა, ზვი­ად გამ­სა­ხურ­დი­ა, მათ სა­ქარ­თვე­ლო­ში თა­ნამ­დე­ბო­ბე­ბი გა­ი­ნაღ­დეს!" აფ­ხა­ზე­თის ომ­ზე ნათ­ქვა­მი­ა, რომ 1992 წელს ქარ­თუ­ლი ჯა­რი შე­იჭ­რა აფ­ხა­ზეთ­ში ვი­თომ რკი­ნიგ­ზის და­სა­ცა­ვად და რომ ამ დროს პრე­ზი­დენ­ტი მეგ­რე­ლი ზვი­ად გამ­სა­ხურ­დია იყო; რო­გორც ეს ფაქ­ტია სი­მარ­თლე, ასე­თი­ვე "ის­ტო­რი­უ­ლი მარ­გა­ლი­ტე­ბი­ა" სტა­ტი­ა­ში მოყ­ვა­ნი­ლი სხვა ფაქ­ტე­ბიც, რო­გორ შე­იძ­ლე­ბა ასეთ წყა­როს სა­ღად მო­აზ­როვ­ნე ადა­მი­ა­ნი და­ეყ­რდნოს? ავ­ტო­რი კმა­ყო­ფი­ლი­ა, აფ­ხა­ზებ­მა ამ ომ­ში წარ­მა­ტე­ბით და­იბ­რუ­ნეს თვით­მმარ­თვე­ლო­ბა, ხო­ლო ისი­ნი, ვინც აფ­ხა­ზე­თის მო­სახ­ლე­ო­ბის 45%-ს შე­ად­გენ­დნენ - ქარ­თვე­ლე­ბი, სი­ნამ­დვი­ლე­ში კი მეგ­რე­ლე­ბი, იძუ­ლე­ბუ­ლი შე­იქ­ნენ, გა­ლის რა­ი­ონ­ში, სა­მეგ­რე­ლო­ში გა­და­სუ­ლიყ­ვნე­ნო, აქ­ვე ნათ­ქვა­მი­ა, რომ "ა­თა­სო­ბით უდა­ნა­შა­უ­ლო მეგ­რე­ლი აფ­ხა­ზი მი­ლი­ცი­ე­ლის ხე­ლით მოკ­ვდა", თუმ­ცა ისი­ნი ქარ­თვე­ლე­ბად მი­იჩ­ნევ­დნენ თავ­სო. ავ­ტო­რი ქარ­თველ ფა­შის­ტე­ბად მო­იხ­სე­ნი­ებს ზვი­ად გამ­სა­ხურ­დი­ას და ედუ­არდ შე­ვარ­დნა­ძეს, წუხს, მეგ­რე­ლე­ბის ასი­მი­ლა­ცი­ის პრო­ცე­სი გრძელ­დე­ბა, თუმ­ცა, ისი­ნი თვი­თონ მი­იჩ­ნე­ვენ, რომ მეგ­რუ­ლი ქარ­თუ­ლი ენის ერ­თ-ერ­თი დი­ა­ლექ­ტი­ა­ო.

ავ­ტო­რი ლა­ზე­ბის სა­კითხ­საც მი­მო­ი­ხი­ლავს და ამ­ბობს, რომ ქარ­თულ სკო­ლებ­ში კედ­ლებ­ზე "დი­დი სა­ქარ­თვე­ლოს" რუ­კე­ბია გა­მო­ფე­ნი­ლი, სა­დაც ტრა­პი­ზო­ნი, რი­ზე, არ­თვი­ნი, არ­ტა­ა­ნი ლა­ზის­ტა­ნის სა­ხე­ლით სა­ქარ­თვე­ლოს შე­მად­გენ­ლო­ბა­ში შე­დი­სო, სა­ქარ­თვე­ლოს სა­ხელ­მწი­ფო ტე­ლე­ვი­ზი­ე­ბი კი ამინ­დის პროგ­ნო­ზის გა­მოცხ­ა­დე­ბი­სას ტრა­პი­ზო­ნის ამინ­დსაც აცხ­ა­დე­ბე­ნო, არ ვი­ცი, სად მო­ის­მი­ნა მან ამ­გვა­რი რამ, ის კი ვი­ცი, რომ სულ რამ­დე­ნი­მე წლის წინ თურ­ქე­თის ამინ­დის გა­მოცხ­ა­დე­ბი­სას, იქა­უ­რი ტე­ლე­კომ­პა­ნი­ე­ბი ბა­თუმ­სა და თბი­ლის­საც მი­ა­ყო­ლებ­დნენ ხოლ­მე.

ა­მა­ვე ვებ­გვერ­დზე გა­მოქ­ვეყ­ნე­ბუ­ლი­ა ადა­მი­ა­ნის უფ­ლე­ბე­ბის დაც­ვის ასო­ცი­ა­ცი­ის ხელ­მძღვა­ნე­ლის, წარ­მო­შო­ბით ლა­ზის, ად­ვო­კატ ახ­მედ ჰუ­ლუ­სი ქი­რი­მის, (ლა­ზუ­რი გვა­რი ჰა­ჯა­ლი­ში) სტა­ტია მრავ­ლის­მეტყ­ვე­ლი სა­თა­უ­რით "მეგ­რე­ლი - ლა­ზი ხალ­ხი ასი­მი­ლა­ცი­ას ერ­თობ­ლი­ვად აღუდ­გე­ბა წინ", სა­დაც ასე­ვე სა­უ­ბა­რია მეგ­რე­ლე­ბის მი­მართ "ქარ­თვე­ლის­ტე­ბის" ასი­მი­ლა­ცი­ურ პო­ლი­ტი­კა­ზე; ავ­ტო­რის აზ­რით, 21-ე სა­უ­კუ­ნე­ში ევ­რა­ზი­ის­კენ, ახ­ლო აღ­მო­სავ­ლე­თის­კენ მი­მა­ვა­ლი გზა კავ­კა­სი­ა­ზე გა­დის, სა­ქარ­თვე­ლო კი ამ რე­გი­ო­ნის ერ­თ-ერ­თი მნიშ­ვნე­ლო­ვა­ნი აქ­ტი­ო­რი­, მოქ­მე­დი პი­რი­ა, რომ სა­ქარ­თვე­ლო სხვა­დას­ხვა ეთ­ნი­კუ­რი უმ­ცი­რე­სო­ბის­გან შემ­დგა­რი, შე­კო­წი­წე­ბუ­ლი ქვე­ყა­ნა­ა, "ქარ­თვე­ლის­ტე­ბის" ოც­ნე­ბა დი­დი სა­ქარ­თვე­ლო­ა. 2008 წლის აგ­ვის­ტოს მოვ­ლე­ნებ­ზე სა­უბ­რი­სას ავ­ტო­რი ამ­ბობს, რო­ცა რუ­სებ­მა სე­ნა­კი და­ბომ­ბეს, ქარ­თვე­ლებ­მა მეგ­რე­ლე­ბი მათ შე­ა­ტო­ვე­სო, ქარ­თვე­ლე­ბის სამ­ხრეთ ოსეთ­ში შეჭ­რა მეგ­რე­ლე­ბის­თვის სიგ­ნა­ლი უნ­და იყოს, მათ მჭიდ­რო ურ­თი­ერ­თო­ბა უნ­და ჰქონ­დეთ ლა­ზებ­თან, რო­მელ­თაც ჰყავთ პატ­რო­ნი თურ­ქე­თის სა­ხელ­მწი­ფოს სა­ხით. ამ შემ­თხვე­ვა­ში, მეგ­რე­ლე­ბისა და ლა­ზე­ბის ერ­თად მოხ­სე­ნი­ე­ბაც შორ­სმი­მა­ვა­ლი გეგ­მის ერ­თი ნა­წი­ლი­ა, - წერს ავ­ტო­რი. თუმ­ცა, ცნო­ბი­ლი თურ­ქი ის­ტო­რი­კო­სი ფარ­ჰე­თინ ქირ­ზი­ოღ­ლუ, რო­მე­ლიც ან­ტი­ქარ­თუ­ლი გან­წყო­ბით გა­მო­ირ­ჩე­ო­და, სრუ­ლი­ად სა­პი­რის­პი­როს ამ­ტკი­ცებ­და, მათ არა­ფე­რი აქვთ სა­ერ­თო. ერ­თხელ, სა­უბ­რი­სას, მას ვუთხ­ა­რი, ნე­ბის­მი­ე­რი ლა­ზურ სო­ფელ­ში ჩა­ვიყ­ვა­ნოთ მეგ­რუ­ლად მო­ლა­პა­რა­კე ადა­მი­ა­ნი და გარ­წმუ­ნებთ, სა­ა­თო­ბით შეძ­ლე­ბენ სა­უ­ბარს-მეთ­ქი, რა­ზე­დაც კა­ტე­გო­რი­უ­ლი უა­რი მი­ვი­ღე. დღეს თურ­ქულ სკო­ლებ­ში, მსურ­ველ­თათ­ვის შე­საძ­ლე­ბე­ლია ქურ­თუ­ლი, აფ­ხა­ზუ­რი, ადი­ღე­უ­რი, ლა­ზუ­რი ენე­ბის შეს­წავ­ლა, თურ­ქეთ­ში მცხოვ­რებ ქარ­თველ­თა ნა­წი­ლის სურ­ვი­ლი­ა, ამ ჩა­მო­ნათ­ვალ­ში ქარ­თუ­ლი ენაც იყოს.

- რო­გო­რია დღე­ვან­დე­ლი თურ­ქე­თის სა­გა­რეო პო­ლი­ტი­კა?

- არა­ვის­თვი­საა სა­ი­დუმ­ლო, რომ თურ­ქე­თის სა­გა­რეო პო­ლი­ტი­კის მთა­ვა­რი ხა­ზი, იდე­ო­ლო­გია ნე­ო­ოს­მა­ნიზ­მი­ა, თურ­ქე­თის სა­გა­რეო საქ­მე­თა ამ­ჟა­მინ­დე­ლი მი­ნის­ტრი აჰ­მედ და­ვი­თოღ­ლუ პირ­და­პირ ამ­ბობს: "არ­სე­ბობს მემ­კვიდ­რე­ო­ბა, რო­მე­ლიც და­ტო­ვა ოს­მა­ლე­თის იმ­პე­რი­ამ. ჩვენ "ნე­ო­ოს­მა­ნებს" გვე­ძა­ხი­ან, დი­ახ, ჩვენ "ა­ხა­ლი ოს­მა­ნე­ბი" ვართ"! მა­თი აზ­რით, თურ­ქე­ბი ვალ­დე­ბულ­ნი არი­ან იზ­რუ­ნონ, და­ინ­ტე­რეს­დნენ იმ ხალ­ხე­ბით, რომ­ლე­ბიც თა­ვის დრო­ზე ოს­მა­ლე­თის იმ­პე­რი­ა­ში შე­დი­ოდ­ნენ და მა­თი აზ­რით, თავს კარ­გა­დაც გრძნობ­დნენ, შე­სა­ნიშ­ნა­ვად ცხოვ­რობ­დნენ და მათ­ში სიყ­ვა­რუ­ლი და­ნერ­გონ... ამ ქვეყ­ნე­ბის რიცხ­ვში შე­დის სა­ქარ­თვე­ლო, ერა­ყი, სი­რია და სხვ. ლა­ზე­ბისა და მეგ­რე­ლე­ბის თე­მის გა­აქ­ტი­უ­რე­ბაც ამა­ვე სქე­მა­ში ჯდე­ბა. აღ­სა­ნიშ­ნა­ვი­ა, რომ იმ ადა­მი­ა­ნე­ბის უდი­დეს ნა­წილს, ვინც ცო­ტა ხნის წინ ადი­გე­ნის რა­ი­ო­ნის სო­ფელ ჭე­ლა­ში გან­ვი­თა­რე­ბულ მოვ­ლე­ნებ­ზე ხმა­უ­რობ­და, ქარ­თუ­ლი ეკ­ლე­სი­ის მი­მართ ხის­ტი და­მო­კი­დე­ბუ­ლე­ბით გა­მო­ირ­ჩე­ო­და და მას მა­ფი­ას უწო­დებ­და, გა­ნათ­ლე­ბა თურ­ქე­თის სას­წავ­ლებ­ლებ­ში ილა­ჰი­ათ (ა­ლა­ჰის მიმ­დევ­რე­ბი) ფა­კულ­ტეტ­ზე აქვთ მი­ღე­ბუ­ლი.

ნი­ნო კვი­ტაშ­ვი­ლი

ყოველკვირეული გაზეთი "ყველა სიახლე"

(გამოდის ოთხშაბათობით)