რო­დე­საც ახ­ლობ­ლებ­მა მი­თხრეს, - 13 შვი­ლის მა­მას გა­გაც­ნობთ, რო­მე­ლიც ახლა 86 წლის არი­სო, - ვი­ფიქ­რე, რომ წელ­ში მოხ­რი­ლი, დრო­ი­სა­გან გა­ტე­ხი­ლი მო­ხუ­ცის ნახ­ვა მო­მი­წევ­და... არა­და, ეზო­ში შე­სულს გა­ლან­ტუ­რად ჩაც­მუ­ლი, სა­ოც­რად მო­წეს­რი­გე­ბუ­ლი, სიმ­პა­თი­უ­რი მა­მა­კა­ცი შე­მო­მე­გე­ბა. "ჯუ­ან­შერ ნო­დია", - ასე გა­მეც­ნო რეს­პონ­დენ­ტი, რო­მე­ლიც გა­ცი­ლე­ბით სა­ინ­ტე­რე­სო პი­როვ­ნე­ბა აღ­მოჩ­ნდა, ვიდ­რე წარ­მო­მედ­გი­ნა.

- ბა­ტო­ნო ჯუ­ან­შერ, რა ასაკ­ში და­ქორ­წინ­დით?

- 28 წლის ვი­ყა­ვი, როცა ოჯა­ხი შევ­ქმე­ნი. სა­ქარ­თვე­ლო­ში ყვე­ლა მი­წუ­ნებ­და, მეც ავ­დე­ქი და ყა­ზა­ხეთ­ში დავ­ქორ­წინ­დი. ცო­ლად უკ­რა­ი­ნე­ლი გო­გო­ნა მო­ვიყ­ვა­ნე.

- ყა­ზა­ხეთ­ში რო­გორ აღ­მოჩ­ნდით?

- ჩემი პრო­ფე­სი­ის გამო სად არ მო­მიხ­და ყოფ­ნა - უკ­რა­ი­ნა, ყა­ზა­ხე­თი, მერე სა­ქარ­თვე­ლო­ში ჩა­მო­ვე­დი და კუ­თხე-კუნ­ჭუ­ლი არ დარ­ჩა, 2-3 წელი მა­ინც რომ არ მე­ცხოვ­რა. 45 წელი ვი­მუ­შა­ვე რკი­ნიგ­ზა­ში. ყა­ზა­ხეთ­ში მა­შინ გამ­გზავ­ნეს, რო­დე­საც ყა­რა­გან­დის გზა­ზე ახა­ლი მა­გის­ტრა­ლი გა­იხ­სნა, რად­გან ახალ­გაზ­რდა სპე­ცი­ა­ლის­ტე­ბი სჭირ­დე­ბო­დათ... დღეს სა­დაც დე­და­ქა­ლა­ქია, მა­შინ იქ უბ­რა­ლო სო­ფე­ლი იყო და ერ­თა­დერ­თი სამ­სარ­თუ­ლი­ა­ნი შე­ნო­ბა იდგა, ისიც - რკი­ნიგ­ზის სამ­მარ­თვე­ლო გახ­ლდათ, გარ­შე­მო კი სულ გო­მუ­რე­ბი იყო ჩამ­წკრი­ვე­ბუ­ლი. ცოტა ხნის შემ­დეგ ას­ტა­ნა­დან 400 კი­ლო­მეტ­რის მო­შო­რე­ბით, პავ­ლო­და­რის რკი­ნიგ­ზის გან­ყო­ფი­ლე­ბა­ში მთა­ვარ ინ­ჟინ­რად დამ­ნიშ­ნეს. ერთ სა­ღა­მოს, რო­დე­საც მო­რი­გე ვი­ყა­ვი, კარ­ზე კა­კუ­ნი შე­მო­მეს­მა. გა­მიკ­ვირ­და, რად­გან მოს­კო­ვის დრო­ით სა­ღა­მოს ათი სა­ა­თი იყო, თა­ნაც - 40 გრა­დუ­სი ყინ­ვა გახ­ლდათ. კარი გა­ვა­ღე და ახალ­გაზ­რდა ქალი და­ვი­ნა­ხე. სად­გუ­რის უფ­რო­სი იკი­თხა. ვუ­თხა­რი, - სად­გუ­რის უფ­რო­სის შემ­ცვლე­ლი ვარ-მეთ­ქი. გან­რის­ხე­ბულ­მა შე­მო­მი­ტია: მა­შინ თქვენ გე­ტყვით, რომ აქ წეს­რი­გი არ არი­სო. გა­მიკ­ვირ­და. ჩვე­ნი სად­გუ­რით მგზავ­რე­ბი ძა­ლი­ან იშ­ვი­ა­თად სარ­გებ­ლობ­დნენ, მოს­კო­ვის მი­მარ­თუ­ლე­ბით დღე­ში მხო­ლოდ ერთი მა­ტა­რე­ბე­ლი გა­დი­ო­და, ძი­რი­თა­დად კი სატ­ვირ­თო ვა­გო­ნებს ვტვირ­თავ­დით. ვკი­თხე, - რას გვერ­ჩით, რა­შია საქ­მე-მეთ­ქი? - მეც რკი­ნიგ­ზე­ლი ვარ, თქვე­ნი მო­ლა­რე კი უფა­სო ბი­ლეთს არ მაძ­ლევ­სო. ეს პრობ­ლე­მა ნა­ხე­ვარ სა­ათ­ში მო­ვაგ­ვა­რე და გო­გო­ნა მა­ტა­რებ­ლამ­დე მი­ვა­ცი­ლე... რო­გორც გა­ირ­კვა, რამ­დე­ნი­მე დღით დე­დის სა­ნა­ხა­ვად მი­დი­ო­და და შემ­პირ­და, რომ უკან ორ­შა­ბათს დაბ­რუნ­დე­ბო­და. მოკ­ლედ, ორ­შა­ბათს პირ­ვე­ლი პა­ე­მა­ნი გვქონ­და, შა­ბათს კი დავ­ქორ­წინ­დით.

- ასე­თი მნიშ­ვნე­ლო­ვა­ნი ამ­ბა­ვი ერთ კვი­რა­ში რო­გორ გა­და­წყვი­ტეთ?

- არ ვიცი, ეს ერთი ნახ­ვით შეყ­ვა­რე­ბა იყო თუ ბე­დის­წე­რა, მაგ­რამ ასე მოხ­და... 8 წელი დავ­რჩი ყა­ზა­ხეთ­ში, მერე ამი­ერ­კავ­კა­სი­ის გზა­ზე და­ვი­წყე მუ­შა­ო­ბა. პირ­ვე­ლად სო­ხუმ­ში ჩა­მო­ვე­დი და ტყვარ­ჩე­ლის სად­გუ­რის უფ­რო­სის მო­ად­გი­ლედ დამ­ნიშ­ნეს, მერე ოჩამ­ჩი­რე, გაგ­რა, გან­თი­ა­დი, დრან­და მო­ვი­ა­რე. ყო­ველ წელს ად­გი­ლის გა­მოც­ვლა მი­წევ­და.

- თქვენს მე­უღ­ლეს სა­ქარ­თვე­ლო რო­გორ მო­ე­წო­ნა?

- ძა­ლი­ან მო­ე­წო­ნა და შე­იყ­ვა­რა. ჩემი აზ­რით, ქალს ეროვ­ნე­ბა არ აქვს.

- ამას რა­ტომ ამ­ბობთ?

- იმი­ტომ, რომ ჩემი მე­უღ­ლე უკ­რა­ი­ნე­ლი იყო, მაგ­რამ ქარ­თვე­ლე­ბი გა­ზარ­და.

- თა­ვად თუ ის­წავ­ლა ქარ­თუ­ლი ენა?

- კი, ის­წავ­ლა, მაგ­რამ ერთხელ დას­ცი­ნეს და მას მერე ქარ­თუ­ლად იშ­ვი­ა­თად ლა­პა­რა­კობს. 13 შვი­ლი გა­მი­ჩი­ნა: ჯერ სამი ბიჭი, მერე ორი გოგო, ისევ სამი ბიჭი, ორი გოგო და სამი ბიჭი. 13 შვი­ლი, 26 შვი­ლიშ­ვი­ლი და 15 შვილ­თაშ­ვი­ლი მყავ­და. ბედ­ნი­ე­რი კაცი ვი­ყა­ვი, მაგ­რამ 2002 წელს უფ­რო­სი ვა­ჟიშ­ვი­ლი გა­მო­მე­ცა­ლა ხე­ლი­დან.

- რო­გორ და­ი­ღუ­პა?

- მე­ტა­ლურ­გი­ა­ში, მე­მან­ქა­ნედ მუ­შა­ობ­და. ჯან­მრთე­ლი კაცი იყო, მაგ­რამ სამ­სა­ხურ­ში შემ­ცი­რე­ბა­ში მო­ყო­ლილ­მა ინერ­ვი­უ­ლა და გულ­მა უმტყუ­ნა. ჩემ­მა მე­უღ­ლემ შვი­ლის სიკ­ვდი­ლი ვერ გა­და­ი­ტა­ნა და და­ახ­ლო­ე­ბით ერთ წე­ლი­წად­ში ისიც გარ­და­იც­ვა­ლა...

- რო­გორც მი­თხრეს, თქვე­ნი შვი­ლე­ბი ახლა რუ­სეთ­ში ცხოვ­რო­ბენ...

- დრო რომ აი­რია და აქ სა­მუ­შაო ვე­ღარ იშო­ვეს, ხუთი შვი­ლი კრას­ნო­დარ­ში გა­მექ­ცა, ერთი - უკ­რა­ი­ნა­ში. აქ ვინც დარ­ჩა, სულს ღა­ფავს გა­ჭირ­ვე­ბა­ში.

- 13 შვი­ლით სა­ცხოვ­რე­ბე­ლი ად­გი­ლის ასეთ ხშირ ცვლას რო­გორ ახერ­ხებ­დით?

- ჩემი მე­უღ­ლე კარ­გი მე­ნე­ჯე­რი და ეკო­ნო­მის­ტი იყო. თა­ვი­დან დიდი ხელ­ფა­სი არ მქონ­და: 20 წლის გან­მავ­ლო­ბა­ში ჩემი ხელ­ფა­სი სულ რა­ღაც 175 მა­ნეთს შე­ად­გენ­და. ჩემი ცოლი ყვე­ლა­ფერს ისე ანა­წი­ლებ­და, რომ თვი­დან თვემ­დე ოჯახს არა­ფე­რი მოჰ­კლე­ბო­და. მე ოჯა­ხურ საქ­მე­ებ­ში თით­ქმის არ ვე­რე­ო­დი. ჩემი პრო­ფე­სი­ის გამო მარ­ტო სა­ცხოვ­რე­ბე­ლი ად­გი­ლის ხში­რი ცვლა კი არა, ერ­თკვი­რი­ა­ნი ან ორ­კვი­რი­ა­ნი მივ­ლი­ნე­ბაც ხში­რად მი­წევ­და, ამი­ტომ ოჯა­ხუ­რი ტვირ­თი მთლი­ა­ნად ჩემს მე­უღ­ლეს აწ­ვე­ბო­და ზურ­გზე, მე კი მხო­ლოდ ფუ­ლის მი­ტა­ნა მე­ვა­ლე­ბო­და.

- თქვე­ნი შვი­ლე­ბის პი­რად ცხოვ­რე­ბა­ში რამ­დე­ნად ერე­ო­დით?

- სა­ერ­თოდ არ ვე­რე­ო­დი, ამ მხრივ მათ სრუ­ლი თა­ვი­სუფ­ლე­ბა მი­ვე­ცი. ბო­ლოს მთავ­რო­ბამ რუს­თა­ვის რკი­ნიგ­ზა­ში რომ გად­მო­მიყ­ვა­ნა, სამი ბინა (სა­მო­თა­ხი­ა­ნი, ორო­თა­ხი­ა­ნი და ერ­თო­თა­ხი­ა­ნი) მომ­ცეს; სა­მი­ვე ერთ სარ­თულ­ზე იყო. ოჯახ­თან ერ­თად ორ და სა­მო­თა­ხი­ან ბი­ნა­ში ვცხოვ­რობ­დი. უფ­როს­მა ვა­ჟიშ­ვილ­მა ცოლი რომ მო­იყ­ვა­ნა, ერ­თო­თა­ხი­ან­ში შე­ვუშ­ვი და ვუ­თხა­რი, - იმუ­შა­ვე, თავი არ და­ზო­გო; ყვე­ლა­ფე­რი გა­ა­კე­თე იმის­თვის, რომ სა­წარ­მომ და­გა­ფა­სოს და ბინა დამ­სა­ხუ­რე­ბუ­ლად მოგ­ცენ-მეთ­ქი. მარ­თლაც, მალე თა­ვად მი­ი­ღო ბინა. იმ ერ­თო­თა­ხი­ან ბი­ნა­ში მე­ო­რე ვა­ჟიშ­ვი­ლი შე­ვუშ­ვი, ისიც დრო­ე­ბით... მინ­დო­და, ყვე­ლა მათ­განს თა­ვი­სი შრო­მით შე­ექ­მნა დოვ­ლა­თი, და­მო­უ­კი­დებ­ლე­ბი და ბრძო­ლი­სუ­ნა­რი­ა­ნე­ბი ყო­ფი­ლიყ­ვნენ. დღეს ჩემი შვი­ლე­ბით კმა­ყო­ფი­ლი ვარ, რად­გან სხვი­სი ხე­ლის შემ­ყუ­რე­ე­ბი არ არი­ან, ყვე­ლა პრობ­ლე­მას თა­ვად­ვე აგ­ვა­რე­ბენ.

- რო­გორც ჩანს, სა­ინ­ტე­რე­სო ცხოვ­რე­ბა გაქვთ გა­მოვ­ლი­ლი. თუ შე­გიძ­ლი­ათ, გა­იხ­სე­ნეთ ისე­თი ამ­ბა­ვი, რო­მე­ლიც არას­დროს და­გა­ვი­წყდე­ბათ...

- ჩემი ცხოვ­რე­ბის არც ერთი მნიშ­ვნე­ლო­ვა­ნი მო­მენ­ტი არ დამ­ვი­წყე­ბია. მარ­თა­ლია, 86 წლის ვარ, მაგ­რამ ყვე­ლა­ფე­რი, მათ შო­რის, ჩემი პირ­ვე­ლი მას­წავ­ლებ­ლის სა­ხე­ლიც კი მახ­სოვს - ნას­ტია ერ­ქვა. სხვა­თა შო­რის, ჩემი მოგ­ზა­უ­რო­ბა მას შემ­დეგ არ და­წყე­ბუ­ლა, რაც რკი­ნიგ­ზე­ლი გავ­ხდი: მშობ­ლე­ბი პე­და­გო­გე­ბი იყ­ვნენ და მთავ­რო­ბამ ისი­ნი ჯერ სარ­თი­ჭა­ლის რა­ი­ონ­ში, სო­ფელ ძი­მით­ში გა­ა­ნა­წი­ლა სა­მუ­შა­ოდ, მერე ვე­ჯინ­ში. ჰოდა, რა თქმა უნდა, მათ მეც თან დავ­ყვე­ბო­დი...

- სა­მა­მუ­ლო ომიც გე­მახ­სოვ­რე­ბათ...

- რო­გორ არა! ომი რომ და­ი­წყო, მეშ­ვი­დე კლას­ში ვი­ყა­ვი. სამი ბიძა დავ­კარ­გე და ბი­ძაშ­ვი­ლე­ბიც იქ და­მე­ღუპ­ნენ. ბევ­რი ნო­დია შე­ი­წი­რა ომმა და ამი­ტო­მაც, იმ პე­რი­ო­დის გახ­სე­ნე­ბა არ მინ­და.

- გია ნო­დია თქვე­ნი ახ­ლო­ბე­ლია?

- შე­ვარ­ცხვი­ნე მა­გის ცხვი­რი. ნე­ტავ, დე­და­მისს თუ ცნობს?.. მა­მა­მისს ოთა­რი ერ­ქვა. აბა­ში­დან თბი­ლის­ში გა­მოც­დე­ბის ჩა­სა­ბა­რებ­ლად მისი შარ­ვლით ჩა­მო­ვე­დი: ერთი და­კე­რე­ბუ­ლი შარ­ვა­ლი მქონ­და და დე­და­ქა­ლაქ­ში იმით წა­მოს­ვლა მრცხვე­ნო­და. ეს რომ გიას ბე­ბი­ამ გა­ი­გო, წა­ვი­და და თა­ვი­სი შვი­ლის შარ­ვა­ლი მო­მი­ტა­ნა. მოკ­ლე კი მქონ­და, მაგ­რამ მა­ინც ჩა­ვიც­ვი. გიას ბე­ბია-ბა­ბუ­აც ძა­ლი­ან კარ­გი ჰყავ­და და მშობ­ლე­ბიც. თა­ვად ვის ჰგავს, არ ვიცი.

- თა­ვად რას ერ­ჩით?

- რო­გორც გა­ნათ­ლე­ბულ კაცს, პა­ტივს ვცემ, მაგ­რამ ვერ ვპა­ტი­ობ, თა­ვი­სი ხალ­ხი რომ და­ი­ვი­წყა. რაც გა­ი­ზარ­და, თა­ვის სო­ფელ­ში ერთხელ არ ჩა­მო­სუ­ლა. რო­დე­საც მი­ნის­ტრი გახ­და და თა­ვის­თვის პრე­მია გა­მო­ი­წე­რა, მერე სულ და­მე­კარ­გა მა­გა­ზე წარ­მოდ­გე­ნა. ეჰ, გული მწყდე­ბა, რომ დღეს სქარ­თვე­ლო არ არის კარ­გი ხალ­ხის ხელ­ში. შარ­შან სა­ა­კაშ­ვი­ლის­გან იმედ­გაც­რუ­ე­ბულ­მა "ქარ­თულ ოც­ნე­ბას" მი­ვე­ცი ხმა, მაგ­რამ... სი­მარ­თლე გი­თხრათ, არც მათ­თვის მინ­დო­და ხმის მი­ცე­მა...

- რა­ტომ?

- იმი­ტომ, რომ არ შე­იძ­ლე­ბა, სა­ხელ­მწი­ფო ვა­ჭარ­მა მარ­თოს! ვხე­დავ­დი, რომ სა­ა­კაშ­ვი­ლი ქვე­ყა­ნას ღუ­პავ­და და ვი­ფიქ­რე, - იქ­ნებ ივა­ნიშ­ვი­ლი ვაჭ­რებს შო­რის გა­მო­ნაკ­ლი­სი იყოს და ჩემი სა­ქარ­თვე­ლო გა­და­არ­ჩი­ნოს-მეთ­ქი, მაგ­რამ შევ­ცდი. სხვა­თა შო­რის, თა­ვის დრო­ზე სა­ა­კაშ­ვი­ლიც ძა­ლი­ან მე­ი­მე­დე­ბო­და...

- ახა­ლი ხე­ლი­სუფ­ლე­ბის, კონ­კრე­ტუ­ლად, რა არ მოგ­წონთ?

- ის არ მომ­წონს, რომ კო­ა­ბი­ტა­ცი­ას გვჩ­რი­ან ცხვირ­ში. იუ­რის­ტი არ ვარ, მაგ­რამ იმ­დე­ნი ვიცი, რომ დამ­ნა­შა­ვე უნდა და­ი­სა­ჯოს, კარ­გი საქ­მის მკე­თე­ბე­ლი კი უნდა და­ა­ჯილ­დოო. სტა­ლინ­მა მა­მა­ჩე­მი და­ი­ჭი­რა, მაგ­რამ მა­ინც მიყ­ვარს იმი­ტომ, რომ კარ­გი პო­ლი­ტი­კო­სი იყო.

- მა­მათ­ქვე­ნი რა­ტომ და­ი­ჭი­რეს?

- კაც­მა არ იცის. მამა ისე მოკ­ვდა, ვერ გა­ი­გო, მა­შინ რა­ტომ და­ი­ჭი­რეს. მგო­ნი, მარ­ქსის­ტო­ბას აბ­რა­ლებ­დნენ. დედა 6 თვის ფეხ­მძი­მედ იყო, რო­დე­საც მისი მე­უღ­ლე წა­იყ­ვა­ნეს. მამა პო­ლიტ­პა­ტიმ­რებს შო­რის აღ­მოჩ­ნდა. ერთ-ერთი მათ­გა­ნი მა­თე­მა­ტი­კო­სი, აკა­დე­მი­კო­სი ლვო­ვი ყო­ფი­ლა. სწო­რედ მან ას­წავ­ლა მა­მას მა­თე­მა­ტი­კა. მა­მა­ჩემს ათწ­ლი­ა­ნი პა­ტიმ­რო­ბა ჰქონ­და მის­ჯი­ლი, მაგ­რამ გა­უ­მარ­თლა და სამ წე­ლი­წად­ში გა­ა­თა­ვი­სუფ­ლეს. ერთხელ პა­ტიმ­რე­ბის­თვის აგი­ტა­ცი­ის ჩა­სა­ტა­რებ­ლად მაქ­სიმ გორ­კის მე­უღ­ლე, გერ­მა­ნი­ის დე­ლე­გა­ცი­ას­თან ერ­თად ჩა­მო­ვი­და. ამ ქალ­ბა­ტო­ნის გა­მოს­ვლის შემ­დეგ სი­ტყვა ლვოვ­საც უთხო­ვია და უთ­ქვამს: მიკ­ვირს, რო­დე­საც კო­მუ­ნის­ტე­ბი მარ­ქსის­ტო­ბას იჩე­მე­ბენ. ეს რომ ასე იყოს, ახალ­გაზ­რდა მარ­ქსის­ტე­ბი რა­ტომ ეყო­ლე­ბათ და­პა­ტიმ­რე­ბუ­ლიო, - და თურ­მე, ივა­ნო­ვი, კონ­ჯა­რია, ნო­დია და­ა­სა­ხე­ლა. ლვო­ვის სი­ტყვე­ბი გორ­კის ცოლს ჩა­უ­წე­რია. ერთი თვის შემ­დეგ კონ­ჯა­რია საკ­ნი­დან გა­უყ­ვა­ნი­ათ და უკან აღარ და­უბ­რუ­ნე­ბი­ათ. გა­გი­ჟე­ბუ­ლა ლვო­ვი, - ეს რა გა­ვა­კე­თე, ალ­ბათ კო­მუ­ნის­ტებ­მა კონ­ჯა­რია ჩემი გა­მოს­ვლის გამო დახ­ვრი­ტე­სო. სამი დღის შემ­დეგ მა­მა­ჩე­მიც გა­მო­უყ­ვა­ნი­ათ. მამა ამ­ბობ­და: გული ცუდს არ მე­უბ­ნე­ბო­და და საკ­ნი­დან უდარ­დე­ლად გა­მო­ვე­დიო. მარ­თლაც, მის­თვის კონ­სერ­ვი, პური, "ვეშ­მე­შო­კი", მოს­კო­ვის მა­ტა­რებ­ლის ბი­ლე­თი მი­უ­ცი­ათ და გა­მო­უშ­ვი­ათ... დაბ­რუნ­და მამა სამ­შობ­ლო­ში და პე­და­გო­გი­ურ მოღ­ვა­წე­ო­ბას მიჰ­ყო ხელი.

- თქვენ რა­ტომ გიყ­ვართ სტა­ლი­ნი?

- იმი­ტომ, რომ გე­ნი­ო­სი იყო.

- მისი ბრძა­ნე­ბით უდა­ნა­შა­უ­ლო ადა­მი­ა­ნებს რომ იჭერ­დნენ, ამა­ზე რას იტყვით?

- კი, მაგ­რამ გე­ნი­ო­სი იყო და მი­სით ქარ­თვე­ლე­ბი ყო­ველ­თვის ვა­მა­ყობ­დით.

- თუ კაცი გე­ნი­ო­სია და სა­კუ­თარ სამ­შობ­ლოს არა­ფერს არ­გებს, ის თა­ნა­მე­მა­მუ­ლე­ე­ბის­თვის მა­ინც სა­ა­მა­ყოა?

- იცით, მის­მა პი­როვ­ნე­ბამ მთელ საბ­ჭო­თა კავ­შირ­ში ქარ­თვე­ლი კა­ცის სტე­რე­ო­ტი­პი შექ­მნა. ის ძლი­ე­რი, ჭკვი­ა­ნი და უკომ­პრო­მი­სო იყო. 9 წელი ვი­მუ­შა­ვე რუ­სეთ­ში და ვგრძნობ­დი, რომ მე, რო­გორც ქარ­თვე­ლი, სხვე­ბის­გან რა­ღა­ცით გა­მო­ვირ­ჩე­ო­დი... არც ალა­ვერდ უნ­დი­ლა­ძეს გა­უ­კე­თე­ბია სა­ქარ­თვე­ლოს­თვის რა­ი­მე, მაგ­რამ მე ისიც მე­ა­მა­ყე­ბა.

- ბა­ტო­ნო ჯუ­ან­შერ, "კა­გე­ბეს" თქვენ­თვის თა­ნამ­შრომ­ლო­ბა არ შე­მო­უ­თავ­ზე­ბია?

- რო­გორ არა! სკო­ლა 1945 წელს და­ვამ­თავ­რე და გა­მოც­დე­ბი უნი­ვერ­სი­ტეტ­ში, ფი­ზი­კა-მა­თე­მა­ტი­კურ ფა­კულ­ტეტ­ზე ჩა­ვა­ბა­რე. პირ­ვე­ლი კურ­სი რომ დავ­ხუ­რე, მე­გო­ბა­რი შე­მო­მიჩ­ნდა: მას­წავ­ლებ­ლო­ბა რა ჩვე­ნი საქ­მეა? მოდი, რკი­ნიგ­ზის ინ­სტი­ტუ­ტში გა­და­ვი­დეთ, ინ­ჟინ­რე­ბი ვიქ­ნე­ბით და მსოფ­ლი­ოს მო­ვივ­ლი­თო. მეც ავ­ყე­ვი და გან­ცხა­დე­ბა დავ­წე­რე. ჩემი დე­კა­ნი - ნი­კო­ლოზ ვე­კუა გა­და­ი­რია; მეხ­ვე­წა, არ წახ­ვი­დეო, მაგ­რამ გა­და­წყვე­ტი­ლე­ბა უკვე მი­ღე­ბუ­ლი მქონ­და. მე­გო­ნა, რომ რკი­ნიგ­ზის ინ­სტი­ტუ­ტში პირ­და­პირ ჩამ­რი­ცხავ­დნენ, მაგ­რამ შევ­ცდი - გა­მოც­დე­ბის ჩა­ბა­რე­ბა ხე­ლახ­ლა მო­მიხ­და, თა­ნაც - პირ­ველ კურ­სზე დამ­სვეს. სას­წავ­ლე­ბე­ლი ინ­ჟი­ნერ-ლე­ი­ტე­ნან­ტის წო­დე­ბით და­ვამ­თავ­რე და თეთ­რი "პა­გო­ნე­ბით" დავ­დი­ო­დი. ერთ დღეს დე­კა­ნატ­ში და­მი­ბა­რეს. იქ რამ­დე­ნი­მე მა­მა­კა­ცი დამ­ხვდა. მკი­თხეს, - ჩვენ­თან ორ­გა­ნო­ში თუ იმუ­შა­ვებ­თო? მე "ორ­გა­ნო" მი­ლი­ცია მე­გო­ნა და თა­ნამ­შრომ­ლო­ბა­ზე უარი ვთქვი. ამით დამ­თავ­რდა ყვე­ლა­ფე­რი.

- ასე მარ­ტი­ვად და­გა­ნე­ბეს თავი?

- კი, არა­ვის არა­ფე­რი და­უ­ძა­ლე­ბია.

- რო­გორც ვიცი, ერთხანს თა­თია ხა­ინ­დრა­ვას სახ­ლში ცხოვ­რობ­დით. კონ­სტან­ტი­ნე გამ­სა­ხურ­დი­ას თუ იც­ნობ­დით?

- მე და თა­თია ბავ­შვო­ბი­დან ერ­თად ვიზ­რდე­ბო­დით. აბა­ში­დან რომ წა­მო­ვე­დი, მის სახ­ლში მი­ვე­დი. კონ­სტან­ტი­ნე გამ­სა­ხურ­დი­ას მხო­ლოდ გად­მო­ცე­მით ვიც­ნობ­დი. მე რომ თა­თი­ას­თან სა­ცხოვ­რებ­ლად მი­ვე­დი, დე­და­მი­სი ლო­გი­ნად იყო ჩა­ვარ­დნი­ლი. ერთხელ, სას­წავ­ლებ­ლი­დან რომ დავ­ბრუნ­დი, მის სა­წოლ­თან ახ­ლოს, სკამ­ზე ჩა­მომ­ჯდა­რი მა­მა­კა­ცი და­ვი­ნა­ხე, რო­მე­ლიც ავად­მყოფს თავ­სა და ხე­ლებ­ზე ეფე­რე­ბო­და. მა­შინ­ვე მივ­ხვდი, რომ კონ­სტან­ტი­ნე იქ­ნე­ბო­და. ელდა მეცა. ვი­ცო­დი, ძა­ლი­ან მკაც­რი იყო და რა­ღაც­ნა­ი­რად შევ­შფოთ­დი. თა­თი­ას დე­დამ წყა­ლი მო­ი­თხო­ვა. სამ­ზა­რე­უ­ლო­ში გავ­ვარ­დი, დოქი და ჭიქა სა­გულ­და­გუ­ლოდ გავ­რე­ცხე, დოქ­ში წყა­ლი ჩა­ვას­ხი, ჭიქა ლამ­ბაქ­ზე და­ვამ­ხვე და გა­მო­ვი­ტა­ნე. კონ­სტან­ტი­ნემ ისე შე­მომ­ხე­და, მივ­ხვდი, ჩემი საქ­ცი­ე­ლით კმა­ყო­ფი­ლი იყო. შემ­დეგ თა­ვის დას მი­უბ­რუნ­და და ჰკი­თხა, - ეს ვინ არი­სო? თა­თი­ას დე­დამ უთხრა, - პავ­ლე ნო­დი­ას შვი­ლიშ­ვი­ლი­აო. ბა­ტონ­მა კონ­სტან­ტი­ნემ კი­თხვა და­უბ­რუ­ნა: ჩვენს სო­ფელ­ში ორი პავ­ლე ნო­დია იყო, ეს შა­ვი­საა თუ თეთ­რი­სო? - თეთ­რი­სო, - უპა­სუ­ხა ქალ­ბა­ტონ­მა სო­ფი­ომ. მოკ­ლე გა­სა­უბ­რე­ბის შემ­დეგ ბა­ტონ­მა კონ­სტან­ტი­ნემ კოლ­ხურ კოშკში, სა­უზ­მე­ზე მი­მი­პა­ტი­ჟა. მი­თხრა: ზუს­ტად 12 სა­ათ­ზე მო­დიო. თა­თი­ას დე­დამ გა­მაფრ­თხი­ლა, - ზუს­ტად 12 სა­ათ­ზე მიდი, თო­რემ 5 წუ­თით ადრე ან გვი­ან რომ მიხ­ვი­დე, კარს არ გა­გი­ღებ­სო. სამი დღე ვვარ­ჯი­შობ­დი, რომ ვე­რის ბაზ­რი­დან კოლ­ხურ კოშ­კამ­დე მი­სას­ვლე­ლი დრო ზუს­ტად გან­მე­სა­ზღვრა. კვი­რას, ზუს­ტად 12 სა­ათ­ზე და­ვა­ჭი­რე ხელი კოლ­ხუ­რი კოშ­კის ზა­რის ღი­ლაკს. სას­ტუმ­რო ოთახ­ში ჩოხა-ახა­ლუხ­ში გა­მო­წყო­ბი­ლი კაცი შე­მი­ძღვა. ბა­ტო­ნი კონ­სტან­ტი­ნე წა­მოდ­გა და ხელი ჩა­მო­მარ­თვა. ეს დღე ჩემ­თვის და­უ­ვი­წყა­რია! ბევრ სა­ინ­ტე­რე­სო თე­მა­ზე მე­სა­უბ­რა. მი­ამ­ბო, რო­გორ ას­წავ­ლა დე­დამ წერა-კი­თხვა და სამ­შობ­ლოს სიყ­ვა­რუ­ლი, რა გავ­ლე­ნა იქო­ნია მას­ზე ბავ­შვო­ბა­ში დე­დის წა­კი­თხულ­მა შიო არაგ­ვის­პი­რე­ლის "მი­წამ".

- შიო არაგ­ვის­პი­რელ­ზე კი­დევ, რა გი­ამ­ბოთ?

- "დე­დას ვკი­თხე, არაგ­ვის­პი­რე­ლი რა გვა­რია-მეთ­ქი? მა­შინ მე­გო­ნა, სამ­ყა­რო მხო­ლოდ გამ­სა­ხურ­დი­ე­ბით, თო­ფუ­რი­ე­ბი­თა და ტყე­ბუ­ჩა­ვე­ბით იყო და­სახ­ლე­ბუ­ლი. დე­დამ მი­თხრა: ეს მისი ნამ­დვი­ლი გვა­რი არ არის. ძია შიო დიდი მდი­ნა­რის, არაგ­ვის პი­რას და­ი­ბა­და და არაგ­ვის­პი­რე­ლიც ამი­ტომ და­ირ­ქვაო. მა­შინ გულ­ში ჩა­ვი­დე, რომ დიდი არაგ­ვის პი­რას და­ბა­დე­ბუ­ლი ძია ში­ოს­თვის პა­ტა­რა მდი­ნა­რე ტო­ბას პი­რას და­ბა­დე­ბულ კონ­სტან­ტი­ნეს უნდა მე­ჯობ­ნა", - აი, ასე­თი რამ მი­ამ­ბო ბა­ტონ­მა კო­წი­ამ. მის­მა ნა­ამ­ბობ­მა და ზო­გა­დად, მას­თან სა­უ­ბარ­მა ჩემ­ზე დიდი გავ­ლე­ნა იქო­ნია...

ხა­თუ­ნა ბახ­ტუ­რი­ძე

ჟურ­ნა­ლი "გზა"

(გა­მო­დის ხუთ­შა­ბა­თო­ბით)