რა­ტომ არ უნდა მი­ი­ღოს პარ­ლა­მენ­ტმა "იპო­თე­კა­რე­ბის კა­ნო­ნი", რას აპ­რო­ტეს­ტე­ბენ კო­მერ­ცი­უ­ლი ბან­კე­ბი და რა­ტომ და­აფრ­თხობს გე­დე­ვან ფო­ფხა­ძის სა­კა­ნონ­მდებ­ლო ინი­ცი­ა­ტი­ვა ინ­ვეს­ტო­რებს

სა­პარ­ლა­მენ­ტო უმ­რავ­ლე­სო­ბის წევ­რის, გე­დე­ვან ფო­ფხა­ძის ინი­ცი­ა­ტი­ვით, და­გეგ­მი­ლია ცვლი­ლე­ბე­ბი, რომ­ლი­თაც იპო­თე­კით დატ­ვირ­თულ ქო­ნე­ბა­ზე აღ­სრუ­ლე­ბა 1 თე­ბერ­ვლამ­დე უნდა შე­ჩერ­დეს. კა­ნონპ­რო­ექ­ტი პარ­ლა­მენ­ტმა პირ­ვე­ლი მოს­მე­ნით უკვე მი­ი­ღო, მაგ­რამ პრე­მი­ერ- მი­ნის­ტრის კრი­ტი­კუ­ლი შე­ნიშ­ვნის შემ­დეგ გან­ხილ­ვა შე­ჩერ­და და სექ­ტემ­ბრის­თვის გა­და­ი­დო. ახა­ლი სა­კა­ნონ­მდებ­ლო ინი­ცი­ა­ტი­ვა სა­ქარ­თვე­ლოს კო­მერ­ცი­უ­ლი ბან­კე­ბი­სა და ეროვ­ნუ­ლი ბან­კის წარ­მო­მად­გენ­ლებ­მაც გა­აკ­რი­ტი­კეს, რა­საც მიკ­რო­სა­ფი­ნან­სო ორ­გა­ნი­ზა­ცი­ე­ბიც შე­უ­ერ­თდნენ. სა­ბან­კო და ფი­ნან­სუ­რი სექ­ტო­რის წარ­მო­მად­გენ­ლებს მი­აჩ­ნი­ათ, რომ გე­დე­ვან ფო­ფხა­ძის ინი­ცი­ა­ტი­ვას უარ­ყო­ფი­თი ეკო­ნო­მი­კუ­რი შე­დე­გი მოჰ­ყვე­ბა და ამ სა­ხით მისი მი­ღე­ბა არ შე­იძ­ლე­ბა. არის თუ არა ახა­ლი სა­კა­ნონ­მდებ­ლო ინი­ცი­ა­ტი­ვა სა­ხელ­მწი­ფოს უხე­ში ჩა­რე­ვა კერ­ძო სექ­ტორ­ში? - "ვერ­სი­ას" სა­ბან­კო ასო­ცი­ა­ცი­ის პრე­ზი­დენ­ტი ზუ­რაბ გვა­სა­ლია ესა­უბ­რე­ბა.

- კარ­გად მეს­მის, რომ ამ პრობ­ლე­მის გარ­შე­მო რთუ­ლი სო­ცი­ა­ლუ­რი ფონი შე­იქ­მნა, მაგ­რამ სა­ბან­კო სექ­ტო­რი არა­ფერ შუ­ა­შია, რად­გან ბან­კე­ბი იპო­თე­კურ სეს­ხებს რის­კე­ბის გათ­ვლით გა­ნი­ხი­ლა­ვენ. თი­თო­ე­ულ და­ზა­რა­ლე­ბუ­ლებს ოთხი- ხუთი ბან­კი მა­ინც ჰქონ­დათ შე­მოვ­ლი­ლი, მაგ­რამ იპო­თე­კუ­რი სეს­ხის დამ­ტკი­ცე­ბა­ზე უარს იღებ­დნენ. ამის შემ­დეგ მი­მარ­თეს კერ­ძო იპო­თე­კა­რებს, რომ­ლებ­მაც ეს პრობ­ლე­მა შექ­მნეს. მეს­მის, თუკი არ გი­ჭირს და თან­ხა არ გჭირ­დე­ბა, ამ ტი­პის სესხს აი­ღებ, მაგ­რამ არა­ვინ და­ფიქ­რე­ბუ­ლა, რა­ტომ მი­ი­ღო უარი ამ ხალ­ხმა კო­მერ­ცი­უ­ლი ბან­კე­ბის­გან. უა­რის მი­ზე­ზი ის იყო, რომ ბან­კი იპო­თე­კურ სესხს მხო­ლოდ მსეს­ხებ­ლის და­დას­ტუ­რე­ბუ­ლი შე­მო­სავ­ლე­ბის სა­ფუძ­ველ­ზე გას­ცემს ანუ მსეს­ხე­ბელ­მა უნდა და­ა­დას­ტუ­როს, რომ სეს­ხის მომ­სა­ხუ­რე­ბა შე­უძ­ლია. და­ზა­რა­ლე­ბუ­ლებს და­დას­ტუ­რე­ბუ­ლი შე­მო­სავ­ლე­ბი არ აქვთ, მაგ­რამ მა­ღა­ლია რის­კი, რომ სეს­ხის და­ფარ­ვა ვერ შეძ­ლონ, იპო­თე­კარს არ აინ­ტე­რე­სებს, რად­გან მის­თვის მთა­ვა­რი სეს­ხის უზ­რუნ­ველ­ყო­ფაა. ხში­რია შემ­თხვე­ვა, რო­დე­საც მსეს­ხე­ბე­ლი თა­ნახ­მაა, უზ­რუნ­ველ­ყო­ფა­ში სა­ცხოვ­რე­ბე­ლი ბინა ჩა­დოს, შე­საძ­ლოა, ერ­თა­დერ­თი ბი­ნაც კი... სწო­რედ ამ მი­ზე­ზის გამო შე­იქ­მნა პრობ­ლე­მა და ამის გათ­ვა­ლის­წი­ნე­ბით ვამ­ბობ, რომ არას­წო­რია, თუკი ყვე­ლა ეს პრობ­ლე­მა ერთ ქვაბ­ში მო­ი­ხარ­შე­ბა. სა­ერ­თოდ, იპო­თე­კა, რო­გორც სეს­ხის ერთ- ერთი სა­ხე­ო­ბა, ყვე­ლა სა­ხის სესხში მო­ნა­წი­ლე­ობს; მა­გა­ლი­თად, ბიზ­ნეს­სეს­ხის დრო­საც კი, თუკი სეს­ხის უზ­რუნ­ველ­ყო­ფა საკ­მა­რი­სი არაა, მე­წარ­მე სა­წარ­მოს შე­ნო­ბა- ნა­გე­ბო­ბას დატ­ვირ­თავს იპო­თე­კით, თუ ესეც არ იქ­ნე­ბა საკ­მა­რი­სი, მე­წარ­მემ შე­საძ­ლოა, სა­კუ­თა­რი ბი­ნაც კი ჩა­დოს. სოფ­ლის მე­ურ­ნე­ო­ბის პროგ­რა­მაც რომ ავი­ღოთ, სა­დაც სეს­ხის სამი კა­ტე­გო­რი­აა, პირ­ველ კა­ტე­გო­რი­ა­ში 100%- ით მო­ნა­წი­ლე­ობს იპო­თე­კა - გლე­ხი, რო­მე­ლიც მცი­რე რა­ო­დე­ნო­ბის სესხს იღებს, უზ­რუნ­ველ­ყო­ფა­ში სა­ცხოვ­რე­ბელ სახ­ლს დებს.

- ბა­ტო­ნო ზუ­რაბ, სა­ბან­კო სექ­ტო­რი­სა და ეროვ­ნუ­ლი ბან­კის წარ­მო­მად­გენ­ლებ­მა ეს კა­ნონპ­რო­ექ­ტი რა­ტომ გა­აკ­რი­ტი­კეს?

- იმი­ტომ, რომ ცუდი სიგ­ნა­ლია, რო­გორც ად­გი­ლობ­რი­ვი ბაზ­რის, ისე ინ­ვეს­ტო­რე­ბი­სა და სა­ფი­ნან­სო სექ­ტო­რის­თვის. როცა ამ ტი­პის სა­კა­ნონ­მდებ­ლო ინი­ცი­ა­ტი­ვებს იღე­ბენ, შე­საძ­ლოა, ინ­ვეს­ტო­რებ­მა ახა­ლი ტრან­შე­ბის გა­მო­ყო­ფის­გან თავი შე­ი­კა­ვონ. ვფიქ­რობ, ამ კა­ნონპ­რო­ექ­ტის ინი­ცი­ა­ტო­რებს ზუს­ტი სტა­ტის­ტი­კა უნდა გა­ეთ­ვა­ლის­წი­ნე­ბი­ნათ, თუ რო­გორ მო­ნა­წი­ლე­ობ­და სა­ბან­კო და სა­ფი­ნან­სო სექ­ტო­რი ამ პრობ­ლე­მა­ში. შევ­ხვდით პარ­ლა­მენ­ტის თავ­მჯდო­მა­რეს, კა­ნონპ­რო­ექ­ტის ინი­ცი­ა­ტო­რებს, რომ­ლებ­საც ყვე­ლა­ფე­რი ეს ვუ­თხა­რით და ავუხ­სე­ნით, რომ ეროვ­ნუ­ლი ბან­კი­დან ან, თუნ­დაც, აღ­სრუ­ლე­ბის ბი­უ­რო­დან გა­მო­ე­თხო­ვათ ზუს­ტი სტა­ტის­ტი­კა. სხვა­თა შო­რის, 2013 წლის გან­მავ­ლო­ბა­ში სა­ქარ­თვე­ლოს სა­ბან­კო სექ­ტორ­მა, ჯამ­ში, მხო­ლოდ 0,1%- ის იპო­თე­კუ­რი სეს­ხი გას­ცა. ასე­თი და­ბა­ლი პრო­ცენ­ტუ­ლი მაჩ­ვე­ნე­ბე­ლი სწო­რედ იპო­თე­კა­რე­ბის პრობ­ლე­მას უკავ­შირ­დე­ბა. მინ­და, ყვე­ლამ იცო­დეს, რომ ნე­ბის­მი­ერ იპო­თე­კურ სესხს გავ­ლი­ლი აქვს რესტრუქ­ტუ­რი­ზა­ცია და ყვე­ლა შე­ღა­ვა­თი, რაც არ­სე­ბობს და საქ­მე აღ­სრუ­ლე­ბის ბი­უ­როს მხო­ლოდ ამის შემ­დეგ გა­და­ე­ცე­მა. მი­უ­ხე­და­ვად ამი­სა, კო­მერ­ცი­უ­ლი ბან­კე­ბი იპო­თე­კით დატ­ვირ­თუ­ლი ბი­ნე­ბი­დან მო­ქა­ლა­ქე­ე­ბის გა­მო­სახ­ლე­ბის­გან მა­ში­ნაც კი იკა­ვე­ბენ თავს, რო­დე­საც საქ­მე­ზე სა­სა­მარ­თლო გა­და­წყვე­ტი­ლე­ბა მი­ღე­ბუ­ლია - სა­შუ­ა­ლე­ბას აძ­ლე­ვენ, მე­ვა­ლე­ებ­მა სა­კუ­თა­რი ბი­ნე­ბი გა­მო­ის­ყი­დონ ანუ სესხს გარ­კვე­უ­ლი ვა­დით უგ­რძე­ლე­ბენ, თუმ­ცა, თუ ბანკს გა­ცე­მუ­ლი სეს­ხი­დან გა­რან­ტია არ აქვს, რომ თან­ხას ამო­ი­ღებს, ცხა­დია, იპო­თე­კით დატ­ვირ­თულ ქო­ნე­ბას წა­ი­ღებს. სა­ერ­თოდ, ეს პრო­ცე­სი ბან­კე­ბის­თვის დიდ ხარჯთა­ნაა და­კავ­ში­რე­ბუ­ლი - იუ­რის­ტე­ბის ხარ­ჯე­ბი უნდა გა­ის­ტუმ­რონ, კერ­ძო აღ­მას­რუ­ლებ­ლებ­საც უნდა გა­და­უ­ხა­დონ და ბო­ლოს, აუქ­ცი­ონ­ზე გა­სა­ყი­დად გა­მო­ტა­ნი­ლი ბი­ნაც უნდა შე­ი­ძი­ნონ.

- კა­ნონპ­რო­ექ­ტის მი­ხედ­ვით, იპო­თე­კით დატ­ვირ­თულ ქო­ნე­ბა­ზე აღ­სრუ­ლე­ბა 1 თე­ბერ­ვლამ­დე უნდა შე­ჩე­რე­ბუ­ლი­ყო, ახლა რა ვი­თა­რე­ბაა?

- ვიდ­რე პარ­ლა­მენ­ტი არ გა­ნი­ხი­ლავს და არ მი­ი­ღებს კა­ნონპ­რო­ექტს, აღ­სრუ­ლე­ბა არ შე­ჩერ­დე­ბა. და­ვუშ­ვათ, პარ­ლა­მენ­ტმა მი­ი­ღო კა­ნონპ­რო­ექ­ტი და 6 თვით შე­ა­ჩე­რა აღ­სრუ­ლე­ბა, რო­გორ გგო­ნი­ათ, ამ დრო­ის გას­ვლის შემ­დეგ პრობ­ლე­მა მოგ­ვარ­დე­ბა და თან­ხის გა­დახ­დას შეძ­ლე­ბენ? აქე­დან გა­მომ­დი­ნა­რე, ეს კა­ნონპ­რო­ექ­ტი, ეკო­ნო­მი­კუ­რი თვალ­საზ­რი­სით, უარ­ყო­ფით შე­დეგს მო­ი­ტანს და პრობ­ლე­მაც ბევ­რად მძაფ­რად დად­გე­ბა, რად­გან მუდ­მი­ვად ჩა­კე­ტილ წრე­ზე ვივ­ლით და ბო­ლოს, ისევ სა­ხელ­მწი­ფო ბი­უ­ჯე­ტის სა­შუ­ა­ლე­ბით მოგ­ვი­წევს პრობ­ლე­მის მოგ­ვა­რე­ბა. ამ თან­ხე­ბის მო­თხოვ­ნა კი ბი­უ­ჯე­ტი­დან აბ­სურ­დია და ამის დაშ­ვე­ბა არ შე­იძ­ლე­ბა!

- თუ კა­ნონპ­რო­ექ­ტი არ ვარ­გა, მა­შინ გა­მო­სა­ვა­ლი სა­დაა?

- რო­დე­საც პარ­ლა­მენ­ტის თავ­მჯდო­მა­რეს შევ­ხვდით, ავუხ­სე­ნით, რომ კა­ნონპ­რო­ექ­ტის ამ ფორ­მით მი­ღე­ბა არ შე­იძ­ლე­ბო­და, რად­გან სა­ბან­კო და სა­ფი­ნან­სო სექ­ტო­რი და­ზა­რალ­დე­ბო­და. რაც შე­ე­ხე­ბა გა­მო­სა­ვალს, იუს­ტი­ცი­ის სა­მი­ნის­ტრო­ში შექ­მნი­ლია კო­მი­სია, რო­მელ­შიც ჩარ­თუ­ლე­ბი ვართ, რათა ეს პრობ­ლე­მა ცი­ვი­ლუ­რი გზით და­რე­გუ­ლირ­დეს. რთუ­ლი პრობ­ლე­მაა, რო­მე­ლიც სა­კუთ­რე­ბის კონ­სტი­ტუ­ცი­უ­რი უფ­ლე­ბის ხელ­ყო­ფა­საც უკავ­შირ­დე­ბა, რაც არ უნდა და­ვუშ­ვათ.

- იპო­თე­კა­რე­ბის პრობ­ლე­მა 2008 წლის აგ­ვის­ტოს ომსა და ფი­ნან­სურ კრი­ზისს უკავ­შირ­დე­ბა?

- ამ პრობ­ლე­მას მხო­ლოდ ომსა და ფი­ნან­სურ კრი­ზისს ვერ და­ვაბ­რა­ლებთ, რად­გან 5- 6 წლის წი­ნან­დელ კი არა, ორი წლის წი­ნან­დელ სეს­ხებ­ზეა სა­უ­ბა­რი. არც ერთი იპო­თე­კუ­რი სეს­ხი არ არ­სე­ბობს, რომ­ლის რესტრუქ­ტუ­რი­ზა­ცი­აც არ გან­ხორ­ცი­ე­ლე­ბუ­ლა, რაც იმას ნიშ­ნავს, რომ ბან­კე­ბი პრობ­ლე­მუ­რი სეს­ხე­ბის მფლო­ბე­ლებს მეტ დროს აძ­ლე­ვენ, რათა ვა­ლის გას­ტუმ­რე­ბა შეძ­ლონ. სა­ერ­თოდ, ნე­ბის­მი­ე­რი ქვეყ­ნის სა­ბან­კო სექ­ტო­რის ბუ­ნე­ბა ისე­თია, რომ მე­ვა­ლეს და­ეხ­მა­როს და თან­ხა ამო­ი­ღოს, უზ­რუნ­ველ­ყო­ფა კი და­მა­ტე­ბი­თი გა­რან­ტი­აა, რომ სეს­ხი დრო­უ­ლად და­ი­ფა­როს. შე­სა­ბა­მი­სად, კო­მერ­ცი­ულ ბანკს ინ­ტე­რე­სი არ აქვს, იპო­თე­კით დატ­ვირ­თუ­ლი ქო­ნე­ბა ხელ­ში ჩა­იგ­დოს, რად­გან ყვე­ლა­ფე­რი ეს დიდ ხარ­ჯებს უკავ­შირ­დე­ბა. იპო­თე­კით დატ­ვირ­თუ­ლი ქო­ნე­ბის შე­ძე­ნა ბან­კე­ბის­თვის იძუ­ლე­ბი­თი და უკი­დუ­რე­სი ფორ­მა, რომ­ლი­თაც გა­ცე­მუ­ლი სეს­ხე­ბი უნდა ამო­ი­ღონ. სა­ქარ­თვე­ლოს ეროვ­ნუ­ლი ბან­კი­სა და კო­მერ­ცი­უ­ლი ბან­კე­ბის წარ­მო­მად­გენ­ლე­ბის პრო­ტესტს და­ზა­რა­ლე­ბუ­ლი იპო­თე­კა­რე­ბის კო­მი­ტე­ტი არ იზი­ა­რებს. ერთი კვი­რის წინ, კო­მი­ტე­ტის სა­ორ­გა­ნი­ზა­ციო საბ­ჭომ სპე­ცი­ა­ლუ­რი რე­ზო­ლუ­ცია შე­ი­მუ­შა­ვა, რო­მე­ლიც სა­ქარ­თვე­ლოს პარ­ლა­მენტს გა­და­უგ­ზავ­ნა: "2004 წლი­დან, სა­ქარ­თვე­ლოს ხე­ლი­სუფ­ლე­ბის მიერ აღე­ბუ­ლი მკვეთ­რად ლი­ბე­რა­ლუ­რი კურ­სის გათ­ვა­ლის­წი­ნე­ბით, ეროვ­ნუ­ლი ბან­კის უფ­ლე­ბა­მო­სი­ლე­ბის შეკ­ვე­ცა და პრო­პორ­ცი­უ­ლად, კო­მერ­ცი­უ­ლი ბან­კე­ბის ფუნ­ქცი­ე­ბის ზრდა და­ი­წყო. კო­მერ­ცი­ულ­მა ბან­კებ­მა, სა­ხელ­მწი­ფოს მეს­ვე­ურ­თა ხელ­შე­წყო­ბით, უპ­რე­ცე­დენ­ტოდ მა­ღა­ლი საპ­რო­ცენ­ტო გა­ნაკ­ვე­თე­ბით, "მა­ღა­ლი რის­კის შემ­ცვე­ლი" კრე­დი­ტე­ბის გა­ცე­მა და­ი­წყეს გან­ვი­თა­რე­ბის სტა­დი­ა­ში მყო­ფი მცი­რე და სა­შუ­ა­ლო ბიზ­ნე­სის წარ­მო­მად­გენ­ლე­ბის­თვის მა­შინ, რო­დე­საც სა­ხელ­მწი­ფოს წარ­მო­მად­გე­ნელ­თა მიერ, ტე­ლე­პი­ა­რის დო­ნე­ზე, აქ­ტი­უ­რად ხდე­ბო­და პრო­პა­გან­დი­რე­ბა, თით­ქოს მცი­რე და სა­შუ­ა­ლო ბიზ­ნე­სის გან­ვი­თა­რე­ბა პრი­ო­რი­ტე­ტუ­ლი იყო, რე­ა­ლუ­რად, სა­გა­და­სა­ხა­დო და სა­ბან­კო სის­ტე­მე­ბის ურ­თი­ერ­თშე­თან­ხმე­ბუ­ლი ქმე­დე­ბე­ბის გამო, ეს სეგ­მენ­ტი მი­ზან­მი­მარ­თუ­ლად გა­ნად­გურ­და. 2008 წლის აგ­ვის­ტოს ომმა და ფი­ნან­სურ­მა კრი­ზის­მა, ცხა­დად წარ­მო­ა­ჩი­ნა სა­ხელ­მწი­ფოს და­ნა­შა­უ­ლებ­რი­ვი პო­ლი­ტი­კის შე­დე­გე­ბი, რის შე­დე­გა­დაც, დღე­ვან­დე­ლი მდგო­მა­რე­ო­ბით, 75 000- ზე მეტი ოჯა­ხის კერ­ძო სა­კუთ­რე­ბა - სა­ცხოვ­რე­ბე­ლი სახ­ლი, კი­თხვის ქვეშ დგას. ჩვე­ნი მი­ზა­ნია, ხე­ლი­სუფ­ლე­ბას ჩვე­ნი ერ­თო­ბა და­ვა­ნა­ხოთ და სა­მარ­თლი­ა­ნო­ბის აღ­დგე­ნა მოვ­თხო­ვოთ. აუ­ცი­ლე­ბე­ლია, პარ­ლა­მენ­ტში სა­გა­მო­ძი­ე­ბო კო­მი­სია შე­იქ­მნას, რო­მე­ლიც 2004 წლი­დან სა­ბან­კო სექ­ტორ­ში გან­ვი­თა­რე­ბულ მოვ­ლე­ნებს შე­ის­წავ­ლის. კო­მი­სი­ამ უნდა გა­მო­ი­ძი­ოს, რო­გორ გა­ხარ­ჯეს კო­მერ­ცი­ულ­მა ბან­კებ­მა 2008 წელს, დახ­მა­რე­ბის სა­ხით გა­მო­ყო­ფი­ლი 2 მი­ლი­არ­დი აშშ დო­ლა­რი, რო­მე­ლიც სა­ბან­კო სექ­ტორს გა­და­უ­რი­ცხეს. ამ მიზ­ნის მი­საღ­წე­ვად, სა­ქარ­თვე­ლოს მას­შტა­ბით, ხელ­მო­წე­რე­ბის შეგ­რო­ვე­ბის კამ­პა­ნი­ას ვი­წყებთ. სა­გა­მო­ძი­ე­ბო კო­მი­სი­ის მუ­შა­ო­ბის დას­რუ­ლე­ბამ­დე კი ვი­თხოვთ, გა­მო­ცხად­დეს მო­რა­ტო­რი­უ­მი სა­ცხოვ­რე­ბე­ლი სახ­ლე­ბის გა­ყიდ­ვა­ზე".

მაია მი­შე­ლა­ძე

გა­ზე­თი "ვერ­სია"