წლის ბოლოს პირველადი მოხმარების პროდუქტის გაძვირება გარდაუვალია?!

"ახალი მემარჯვენეების" ეკონომიკური მიმართულების ხელმძღვანელი ლევან კალანდაძე "ვერსიასთან" საუბრისას სკანდალურ განცხადებას აკეთებს და ქვეყანაში შემცირებული ეკონომიკური ზრდის ტემპის კიდევ უფრო გაუარესებას ელის. ამასთან, კალანდაძე არც მთავრობის ეკონომიკური გუნდის კრიტიკას ერიდება და დაუფარავად აცხადებს, რომ წლის ბოლოს ეკონომიკური სიტუაცია კიდევ უფრო დამძიმდება, რაც საბიუჯეტო კრიზისში, ინფლაციური ფონის გაუარესებასა და პირველადი მოხმარების პროდუქტებზე ფასების გაძვირებაში გამოიხატება. კალანდაძის თქმითვე, პირველი ოქტომბრის არჩევნების შემდეგ, ქვეყანაში ბიზნესგარემო გაუარესდა - ბიზნესს მოლოდინი გაუცრუვდა, რადგან ხელისუფლების წინასაარჩევნო დაპირება მხოლოდ დაპირებად დარჩა. რა არის ეკონომიკური ზრდის ტემპის შემცირების რეალური მიზეზი, რატომ დგას ქვეყანა კრიზისის წინაშე და რას არ აღიარებს მთავრობის ეკონომიკური გუნდი? - "ვერსიას" ლევან კალანდაძე ესაუბრება:

- სამწუხაროდ, საკმაოდ მძიმე ეკონომიკური ვითარებაა, რაც წლის დასაწყისში არსებულ გართულებულ მდგომარეობასთან შედარებით, კიდევ უფრო დამძიმდა. ეს სიმძიმე რამდენიმე კომპონენტით გამოვლინდა, პირველი - ხელისუფლებამ ეკონომიკური ვარდნის შეჩერება ვერ უზრუნველყო. მარტივად და გასაგებად რომ ავხსნათ, ქვეყანაში, გასულ წლებთან შედარებით, მნიშვნელოვნად ნაკლები დოვლათი იქმნება. მეორე მნიშვნელოვანი კომპონენტი ისაა, რომ დამატებითი ღირებულების გადამხდელი (დღგ) საწარმოების ბრუნვაც შემცირდა, რაც იმას ნიშნავს, რომ მსხვილი და საშუალო საწარმოები გაცილებით ნაკლებ პროდუქციას აწარმოებენ. შესაბამისად, ბიზნესი, გარკვეულწილად, პასიურ მდგომარეობაშია გადასული და, სუბიექტური თუ ობიექტური მიზეზების გამო, განვითარებას ვეღარ ახერხებს. მესამე მნიშვნელოვანი კომპონენტი პირდაპირი უცხოური ინვესტიციების არარსებობაა. არადა, პირდაპირი უცხოური ინვესტიციებმა ქვეყანაში, როგორც სოციალური სტაბილურობა, ასევე - სოციალურ-ეკონომიკური გარანტიებისა და ახალი სამუშაო ადგილების შექმნა უნდა უზრუნველყოს. ხელისუფლებამ ქვეყნის ეკონომიკაში რეგრესული უკუსვლა ვერ შეაჩერა, მაგრამ ყველაზე დიდი ნეგატივი ისაა, რომ ამ პროცესის შესაჩერებლად არაფერი გააკეთა. როდესაც მთავრობას მოვუწოდებდით, რომ შესამუშავებელია ანტიკრიზისული გეგმა, რის საფუძველზეც გაუარესებული მაკროეკონომიკური პარამეტრების კორექტირება უნდა განხორციელებულიყო, მისი რეაქცია არაადეკვატური იყო, ანტიკრიზისულ გეგმას კრიზისის დადგომისთანავე შევიმუშავებო. უკაცრავად, მაგრამ, როდესაც კრიზისი დგება, მას უკვე გეგმა აღარ შველის.

- ბატონო ლევან, რა უნდა გაეკეთებინა ხელისუფლებას ან როგორ უნდა შეეჩერებინა ეს პროცესი, გამოსავალი მხოლოდ ანტიკრიზისული გეგმის შემუშავება იყო?

- არა. ანტიკრიზისული გეგმა მხოლოდ ფურცელზე ჩამოწერილი დებულებები არაა, ეს არის კომპლექსური ღონისძიებების ერთობლიობა, რომლის განხორციელება ქვეყანაში ეკონომიკური მაჩვენებლის ზრდას იწვევს - ხელს უწყობს შემოსავლების ზრდას ბიუჯეტში და გარკვეული სოციალურ-ეკონომიკური გარანტიების სისტემის შექმნასაც უზრუნველყოფს. გეგმას ხელისუფლების მოქმედებაც უნდა ახლდეს, რაც ბიზნესზე ორიენტირებულობაში გამოიხატება. არაერთხელ გვითქვამს, სახელმწიფომ, მთავრობამ რომ კარგად იმუშაოს, სრულფასოვანი საბიუჯეტო პოლიტიკა გვჭირდება, რაც ბიუჯეტში შემოსავლების ზრდასა და საბიუჯეტო სახსრების გასტუმრებას გულისხმობს. დღეს სახელმწიფო ბიუჯეტში შემოსავლები მნიშვნელოვნად მცირდება, რაც პირდაპირ მიანიშნებს, რომ წლის ბოლოსთვის საბიუჯეტო კრიზისის წინაშე აღმოვჩნდებით და საბიუჯეტო ვალდებულებების გასტუმრებას ვერ შევძლებთ. ფინანსთა სამინისტროში აცხადებენ, რომ ვალდებულებებს გაისტუმრებენ, მაგრამ ეს ეშმაკობაა, რადგან ძირითადი საბიუჯეტო ვალდებულება მხოლოდ სოციალური შემწეობები, ჯანდაცვის ხარჯების გასტუმრება და პენსიები კი არა, კაპიტალური და ინფრასტრუქტურული ხარჯების გასტუმრებაცაა. ფინანსთა სამინისტრო ცდილობს, ისეთი ილუზია შექმნას, რომ პენსიების, ხელფასებისა და სოციალური ხარჯების ნაწილში პრობლემები არ იქნება, მაგრამ თუ ფინანსთა სამინისტრო სხვა ვალდებულებებსაც არ გაისტუმრებს, ზოგადად, ფისკალური და მონეტარული თვალსაზრისით, ქვეყანაში პრობლემა შეიქმნება, რის გამოც ეროვნულ ბანკს უხერხულ მდგომარეობაში ჩააყენებს, რომელსაც ეროვნული ვალუტის კურსის დაჭერა ძალიან გაუჭირდება.

- ეროვნულ ბანკს ისედაც მძიმე პერიოდი უდგას, რადგან ნებისმიერ ქვეყანაში, აგვისტოს ბოლოს ინფლაციის დონე მატულობს და სექტემბერში ინფლაცია ისედაც გარდაუვალია. წელს კი, ამ პროცესს ისიც დაემატა, რომ დიდი წვიმების შედეგად, მოსავალი განადგურდა, ამიტომ შემოდგომაზე პროდუქტი გაძვირდება. რა უნდა გააკეთოს ხელისუფლებამ ამ პროცესის დასარეგულირებლად?

- ქვეყანაში ისეთი ვითარება შეიქმნა, როდესაც ყველა ცდილობს, პასუხისმგებლობას გაექცეს. პირველ რიგში, ფინანსთა სამინისტრო, რომელიც არ აღიარებს, რომ წინაკრიზისული ვითარება, რაც შესაძლოა, საბიუჯეტო კრიზისში გამოიხატოს, მომავალ წელს კი ეკონომიკურ კრიზისშიც გადაიზარდოს, არ აღიარებს, რომ შემოსავლები შემცირდა და, სრულიად შესაძლებელია, სერიოზული პრობლემები შეექმნას ქვეყნის ეკონომიკას. მიუხედავად ამისა, ფინანსთა სამინისტროს რეალურად მოუწევს სახელმწიფო ბიუჯეტის კორექტირება, მაგრამ ამ პროცესს იურიდიული კაზუისტიკაც ახლავს - ფინანსთა სამინისტროს აგვისტოში უნდა მოესწრო ბიუჯეტის კორექტირება, სექტემბერში 2013 წლის ბიუჯეტის კორექტირებას ვეღარ მოახერხებს. ამ თვალსაზრისით, ბიუჯეტის გარღვევის ანუ დეფიციტური ბიუჯეტის პრობლემის წინაშე ვდგებით. ხელისუფლებასთან ასოცირებულმა გარკვეულმა ძალებმა კი ეშმაკობა იხმარეს, რადგან ეროვნული ბანკის წინააღმდეგ სერიოზული კამპანია დაიწყეს და ფინანსთა სამინისტროც სწორედ მათთან ერთად ცდილობს, მოსალოდნელი პრობლემების შედეგებზე პასუხისმგებლობა ეროვნულ ბანკს აჰკიდონ, ხელები კი გიორგი ქადაგიძეზე შეიწმინდონ. ის, რაც წლის ბოლოსთვისაა მოსალოდნელი, იგივე ინფლაციური პროცესის გართულება, ფასების ზრდა და საგადასახადო შემოსავლების შემცირებით გამოწვეული კრიზისი, მარტივად, ეროვნულ ბანკს უნდა შეაწმინდონ. ლოგიკა გასაგებია - ეს იმიტომ ხდება, რომ ეროვნული ბანკის პრეზიდენტი მათ კონტროლს არ ექვემდებარება. პირდაპირ ვთქვათ, გიორგი ქადაგიძე "მეოცნებე" ეკონომისტი და მათი გუნდის წევრი არ არის. ფინანსთა სამინისტროსა და მთავრობის ეკონომიკური გუნდისთვის კარგად გაყიდვადი თემა ის იქნება, რომ გიორგი ქადაგიძემ და ეროვნულმა ბანკმა ქვეყანაში თითქოს ეკონომიკური კრიზისი შექმნეს. სინამდვილეში, ასე არაა და ყველაფერზე, რაც ქვეყანაში საბიუჯეტო შემოსავლებსა და გარკვეულ ეკონომიკურ იდეოლოგიას უკავშირდება, პასუხს მთავრობის ეკონომიკური გუნდი და პრემიერ-მინისტრი აგებს.

- როგორ გგონიათ, რა არ გააკეთეს მთავრობის ეკონომიკური გუნდის წარმომადგენლებმა?

- პირველი ის, რომ ბიუჯეტი არასწორად, საკმაოდ მძიმე ვალდებულებების პირობებში დაგეგმეს. ქვეყნის ეკონომიკური მდგომარეობა არ იძლეოდა იმის საშუალებას, რომ ასეთი დამძიმებული სოციალური ვალდებულებების ბიუჯეტი დაეგეგმათ ანუ საბიუჯეტო პოლიტიკა თავიდანვე არასწორი იყო. მეორე - ის ნაბიჯები, რაც არ განხორციელდა ბიზნესთან მიმართებაში. ბიზნესისთვის გაურკვეველია, როგორ ვითარდება ქვეყნის ეკონომიკა და, შესაბამისად, მისი საქმიანობა განვითარებაზე ორიენტირებული არ არის.

- ბიზნესთან მიმართებაში რა ნაბიჯები უნდა გადაედგა ხელისუფლებას?

- პოლიტიკის ბიზნესზე ორიენტირებულობა იმას ნიშნავს, რომ ქვეყნის პოლიტიკა ბიზნესისთვის კომფორტული გარემოს შექმნაზეა აწყობილი. პირველ ეტაპზე თითქოს გამოიკვეთა, რომ ბიზნესი ხელისუფლების კონტროლისგან თავისუფალია, მაგრამ მეორე მხრივ, სრულიად განსხვავებული სურათია - მოულოდნელად აღმოჩნდა, რომ ბიზნესის გარკვეული სფეროები ხელისუფლების ექსკლუზივია. მაგალითად, სარკინიგზო გადაზიდვები, ფოსტისა და დაზღვევის ბაზარი, რომელსაც ხელისუფლება აკონტროლებს და რაც ძალიან საშიში ტენდენციაა. გარდა ამისა, პრემიერ-მინისტრის ინიცირებული ფონდების შექმნით ისეთი სიტუაციაა მივიღეთ, რომ მსხვილი ბიზნესი, რომელიც ამ ფონდებთან არ ითანამშრომლებს და გარკვეული საინვესტიციო პროექტების თანადაფინანსებაში მონაწილეობას არ მიიღებს, რეალურად, დაჩაგრულ სიტუაციაში აღმოჩნდება. შესაბამისად, ბიზნესის მოლოდინი ნეგატიურია, რადგან არ იცის, რა ელის და ამიტომ განვითარებაზე ორიენტირებული არ არის, რაც საბიუჯეტო შემოსავლების სიმცირეს იწვევს. ზოგადად, გრძელვადიან პერსპექტივაში, პროგნოზირებადი და სტაბილური ბიზნესგარემოს შეგრძნება ბიზნესს აღარ აქვს. მითხარით, სად არის ყბადაღებული ანტიმონოპოლიური რეგულირება, რომელსაც ხელისუფლება გვპირდებოდა? სად არის მცირე და საშუალო ბიზნესის განვითარებაზე ორიენტირებული სახელმწიფო პროგრამები ანუ ის, რამაც უნდა შექმნას დოვლათი და სამუშაო ადგილები?

- ამბობთ, რომ უცხოური ინვესტიციები არ ჩანს, მაგრამ მთავრობის ფონდებში არსებული თანადაფინანსების სისტემა საკმარისი მოტივაცია არაა ინვესტორებისთვის, რომ ინვესტიციები ჩადონ?

- ეს თანადაფინანსება კი არა, წილში ჩაჯდომის სისტემაა! პირდაპირ ვთქვათ, ამ ფონდებში მონაწილეობის მთავარი ხიბლი ბიძინა ივანიშვილის ფაქტორია და მეტი არაფერი. ფონდების თანადაფინანსებით შექმნილი კომპანია მოგებაზე ორიენტირებული ჩვეულებრივი კომპანიაა, რომელიც სხვა კომპანიებისგან იმით განსხვავდება, რომ მეტი საინვესტიციო რესურსი ექნება. ეს არის პრემიერ-მინისტრის მცდელობა, ყველა მსხვილი საწარმო და მთლიანად ბიზნესი საკუთარ კონტროლს დაუქვემდებაროს. ფონდებითYშექმნილი კომპანიები, შესაძლოა, კონკურენტული გარემოს ჩამოყალიბების ბარიერადაც კი იქცნენ. ნუ შევიქმნით ილუზიას, რომ ამ ფონდების შექმნით, ქვეყნის ეკონომიკა აღორძინდება.

- მთავრობის ეკონომიკური გუნდის წევრებს კრიტიკული შენიშვნების მოსმენა არ სიამოვნებთ...

- ძალიან მაინტერესებს, როგორი რეაქცია ექნებოდა ნოდარ ხადურს, გიორგი კვირიკაშვილს ან დავით ნარმანიას, ახლა რომ ოპოზიციაში იყვნენ და ქვეყანაში იგივე ეკონომიკური მდგომარეობა იყოს? დარწმუნებული ვარ, მათი ტონი განსხვავებული და შეფასებებიც სრულიად ადეკვატური იქნებოდა. მეჩვენება, რომ ისინი იმ პოლიტიკური სიტუაციის მძევლები არიან, რომელიც ბიძინა ივანიშვილმა შექმნა. ერთი მხრივ, არ აქვთ უნარი, გამოვიდნენ და აღიარონ ეკონომიკურ პოლიტიკაში დაშვებული შეცდომები, მეორე მხრივ - თანამდებობების დაკარგვის ეშინიათ, რადგან ამ ვითარებაზე პასუხისმგებელი მთავრობის ეკონომიკური გუნდია. ძალიან კარგად ვიცი, სამივე მინისტრის გონებრივი შესაძლებლობები და ეჭვი არ მეპარება, რომ პოლიტიკისგან თავისუფალ გარემოში, სრულიად განსხვავებულ შეფასებებს გააკეთებდნენ.

მაია მიშელაძე

გაზეთი "ვერსია"