"რის­კით, ხი­ფა­თით, წვა­ლე­ბით, მაგ­რამ მა­ინც, თან­და­თან უკე­თე­სო­ბის­კენ მივ­დი­ვართ... ბოლო წლებ­ში ცხოვ­რე­ბის პი­რო­ბე­ბი, უსაფრ­თხო­ე­ბა და და­მო­კი­დე­ბუ­ლე­ბა უბ­რა­ლო ხალ­ხი­სად­მი უკე­თე­სო­ბის­კენ შე­იც­ვა­ლა... დამ­სვე­ნე­ბელ­თა რა­ო­დე­ნო­ბა ყო­ველ­წლი­უ­რად იზ­რდე­ბა, მაგ­რამ ჯერ კი­დევ ბევ­რი პრობ­ლე­მა გვაქვს. ტუ­რის­ტებს პრე­ტენ­ზი­ე­ბი ძი­რი­თა­დად უსაფრ­თხო­ე­ბი­სა და მომ­სა­ხუ­რე­ბის გამო აქვთ... დამ­წვა­რი და დან­გრე­უ­ლი შე­ნო­ბე­ბის ად­გილ­ზე ახ­ლე­ბი შენ­დე­ბა. ჩვე­ნი და თქვე­ნი "ნა­ი­ა­რე­ვი სა­მო­თხე" თან­და­თან კუ­რორ­ტს ემ­სგავ­სე­ბა", - ამ­ბობს სო­ხუ­მე­ლი აფხა­ზი, რო­მე­ლიც თბი­ლის­ში სამ­კურ­ნა­ლოდ ჩა­მო­ვი­და...

რო­გორც ჩვენ­მა რეს­პონ­დენ­ტმა უწო­და, ჩვე­ნი და მათი "ნა­ი­ა­რე­ვი სა­მო­თხე" ომის ნან­გრე­ვე­ბი­დან გა­მოს­ვლას რუ­სუ­ლი და თურ­ქუ­ლი ფუ­ლით ცდი­ლობს... საფრ­თხის მი­უ­ხე­და­ვად, შავ­ზღვის­პი­რა კუ­რორტზე ინ­ვეს­ტი­ცი­ის ჩა­დე­ბას მა­ინც რის­კა­ვენ. რო­გორც ად­გი­ლობ­რი­ვე­ბი ამ­ბო­ბენ, "სტარ­ტის ასა­ღე­ბად" სა­ზღვარ­გა­რე­თი­დან შე­მო­სუ­ლი თან­ხა გა­მო­ი­ყე­ნეს. ახლა კი უკვე თა­ვად ცდი­ლო­ბენ ფეხ­ზე დად­გო­მას...

ან­დრეი, 37 წლის, სო­ხუ­მის მკვიდ­რი:

- რუ­სე­თის შემ­დეგ, აფხა­ზე­თის რე­გი­ო­ნის ეკო­ნო­მი­კუ­რი გან­ვი­თა­რე­ბის­თვის აქ­ტი­უ­რად "ზრუ­ნავს" თურ­ქე­თი. ად­გი­ლობ­რი­ვი ტყის 50%-ზე მეტი თურ­ქეთ­ში ისე­ვე გა­დის, რო­გორც ჯარ­თი და ქვა­ნახ­ში­რი. თურ­ქე­თი­დან კი - სი­გა­რე­ტი და საკ­ვე­ბი შე­მო­აქვთ. მათი ფასი რუ­სულ პრო­დუქტზე ბევ­რად და­ბა­ლია და მო­სახ­ლე­ო­ბის­თვის ხელ­მი­საწ­ვდო­მი. ამი­ტომ, ად­გი­ლობ­რი­ვე­ბის უმე­ტე­სო­ბა თურ­ქუ­ლი პრო­დუქ­ცი­ის მომ­ხმა­რე­ბე­ლი გახ­და. ეს ეხე­ბა რო­გორც საკ­ვებს, ისე სა­ყო­ფა­ცხოვ­რე­ბო ნივ­თებ­სა და ტექ­ნი­კას... სო­ხუმ­ში, გაგ­რა­სა და ბიჭ­ვინ­თა­ში ელექტრო­ტექ­ნი­კის რამ­დე­ნი­მე მა­ღა­ზია გა­იხ­სნა, რო­მე­ლიც ყო­ველ­წლი­უ­რად ფარ­თოვ­დე­ბა. რუ­სეთს ძა­ლი­ა­ნაც არ მოს­წონს თურ­ქუ­ლი ბიზ­ნეს­წარ­მა­ტე­ბა, მაგ­რამ აშ­კა­რად ვერ ეწი­ნა­აღ­მდე­გე­ბა, რად­გან მათ ასო­ბით ად­გი­ლობ­რი­ვი და­ა­საქ­მეს. პა­ტა­რა აფხა­ზეთ­ში კი, რამ­დე­ნი­მე ასე­უ­ლი აფხა­ზის და­საქ­მე­ბა საკ­მა­ოდ და­დე­ბით მოვ­ლე­ნად აღიქ­მე­ბა. თავ­და­პირ­ვე­ლად, ჩვე­ნი ხალ­ხი ცდი­ლობ­და, გამ­ყიდ­ვე­ლის თა­ნამ­დე­ბო­ბა­ზე არ ემუ­შა­ვა, მაგ­რამ შემ­დეგ თან­და­თან შე­ეჩ­ვივ­ნენ... თურ­ქულ­მა კომ­პა­ნი­ებ­მა სხვა მხრი­ვაც მო­ი­გეს ად­გი­ლობ­რი­ვე­ბის გული - თევ­ზჭე­რით არი­ან და­ინ­ტე­რე­სე­ბუ­ლი. ეს კი შე­მო­სავ­ლი­ა­ნი საქ­მეა, რად­გან ცო­ცხალ თევზსაც იბა­რე­ბენ და ცალ­კე ჰყავთ და­ქი­რა­ვე­ბუ­ლი მე­თევ­ზე­თა ჯგუ­ფე­ბი, რო­მელ­თაც დღი­ურ ხელ­ფასს უხ­დი­ან.D

- კონ­კრე­ტუ­ლად რო­მე­ლი კომ­პა­ნი­ე­ბი არი­ან ამ საქ­მი­ა­ნო­ბით და­ინ­ტე­რე­სე­ბუ­ლი?

- აფხა­ზეთ­ში ამ მხრივ ძა­ლი­ან ცნო­ბი­ლია კომ­პა­ნი­ე­ბი: "ქილ ქარ­დეხ­ლე­რი", "კონ­სუ­ლი" და "თურ­ქიშ ინ­ვეს­ტი". ისი­ნი აფხა­ზე­თის სა­ხელ­მწი­ფო კომ­პა­ნია "აბხაზ­რი­ბას­თან" ერ­თად მუ­შა­ო­ბენ. ამ დრო­ის­თვის ყვე­ლა­ზე დი­დია თურ­ქულ-აფხა­ზუ­რი კომ­პა­ნია "ამ­ლა­გუ­რი", რო­მე­ლიც რეს­ტორ­ნებ­სა და სას­ტუმ­რო­ებს თევ­ზე­უ­ლით ამა­რა­გებს... ამ ბოლო დროს, თურ­ქულ ინ­ვეს­ტი­ცი­ებს აფხა­ზე­თის ეკო­ნო­მი­კის თით­ქმის ყვე­ლა სფე­რო­ში დე­ბენ. ეს ეხე­ბა ზღვის­პი­რა კა­ფე­ებს, რეს­ტორ­ნებს, პა­ტარ-პა­ტა­რა კო­ტე­ჯებ­სა და ტყვარ­ჩე­ლის შახ­ტა­საც კი...

- ამ­ბო­ბენ, რომ ბოლო დროს ყვე­ლა­ზე მე­ტად, ჩამ­კვდარ ოჩამ­ჩი­რე­საც კი და­ე­ტყო გა­მო­ცო­ცხლე­ბა...

- დიახ, რაც უნდა გა­საკ­ვი­რი იყოს, აქაც თურ­ქე­ბი აქ­ტი­უ­რო­ბენ. ამ ქა­ლაქს სრუ­ლად აკონ­ტრო­ლებ­დნენ კრი­მი­ნა­ლე­ბი. იმ "ავ­ტო­რი­ტე­ტებ­მა", ვინც აფხა­ზე­თის და­ნარ­ჩე­ნი ქა­ლა­ქე­ბის სა­მარ­თალ­დამ­ცავ ორ­გა­ნო­ებ­თან ვერ იპო­ვეს სა­ერ­თო ენა, ოჩამ­ჩი­რეს შე­ა­ფა­რეს თავი. ამი­ტომ ეს ად­გი­ლი, ამ სი­ტყვის ყვე­ლა­ნა­ი­რი მნიშ­ვნე­ლო­ბით, ყვე­ლა­ზე მე­ტად "ჩაბ­ნე­ლე­ბუ­ლი" იყო, მაგ­რამ თურ­ქებ­მა აქაც იპო­ვეს გა­მო­სა­ვა­ლი, თუმ­ცა არ ვიცი, რო­გორ... მათ ოჩამ­ჩი­რის რე­გი­ონ­ში მი­წის ნაკ­ვე­თე­ბი აი­ღეს, თხი­ლის პლან­ტა­ცი­ე­ბი გა­ა­შე­ნეს და ად­გი­ლობ­რი­ვე­ბი და­ა­საქ­მეს.

- მათ რუ­სე­თი არ ზღუ­დავს?

- 2008 წლის შემ­დეგ, რო­დე­საც რუ­სე­თი პა­ტა­რა აფხა­ზე­თის გამო ლა­მის მთელ მსოფ­ლი­ოს და­უ­პი­რის­პირ­და და ჩვე­ნი და­მო­უ­კი­დებ­ლო­ბა აღი­ა­რა, რუ­სეთ­მა თურ­ქუ­ლი ეკო­ნო­მი­კუ­რი ინ­ტე­რე­სე­ბის "შე­ვიწ­რო­ე­ბა" და­ი­წყო, - იმ დრო­ის­თვის ინ­ვეს­ტი­ცი­ე­ბის გან­ხორ­ცი­ე­ლე­ბა პრაქ­ტი­კუ­ლად შე­ჩერ­და, მაგ­რამ ამან ხალ­ხის უკ­მა­ყო­ფი­ლე­ბა გა­მო­იწ­ვია, რად­გან უმუ­შევ­რე­ბის რა­ო­დე­ნო­ბა ერ­თბა­შად მკვეთ­რად გა­ი­ზარ­და. ანუ და­მო­უ­კი­დებ­ლო­ბის ფა­სად, პრაქ­ტი­კუ­ლად შიმ­ში­ლო­ბა გვი­წევ­და, რად­გან სა­მუ­შა­ოს გა­რე­შე დარ­ჩე­ნი­ლი აფხა­ზუ­რი მო­სახ­ლე­ო­ბა ძვი­რად ღი­რე­ბულ რუ­სულ პრო­დუქ­ცი­ას ვერ შე­ი­ძენ­და... ამ შემ­თხვე­ვა­ში მო­სახ­ლე­ო­ბის ინ­ტე­რე­სე­ბი მტკი­ცედ და­იც­ვა აფხა­ზე­თის ხელ­მძღვა­ნე­ლო­ბამ და თურ­ქულ ბიზ­ნესს ისევ გა­უხ­სნა ხელ-ფეხი. რო­გორც ჩანს, რუ­სე­თი დათ­მო­ბა­ზე წა­ვი­და, რად­გან თურ­ქუ­ლი კომ­პა­ნი­ე­ბის შე­ვიწ­რო­ე­ბა შე­წყდა. სულ რა­ღაც ორ წე­ლი­წად­ში, 2010 წელს, აფხა­ზეთ­მა ტუ­რის­ტე­ბის რე­კორ­დუ­ლი რა­ო­დე­ნო­ბა მი­ი­ღო...

მა­ნალ ხა­ში­გი, 27 წლის, სო­ხუ­მის მკვიდ­რი:

- დე­დის მხრი­დან ქარ­თვე­ლი ნა­თე­სა­ვე­ბი მყავს და ხში­რად ვათ­ვა­ლი­ე­რებ მათ ფო­ტო­ებს, რო­მე­ლიც სა­ქარ­თვე­ლოს სხვა­დას­ხვა კუ­რორტზე აქვთ გა­და­ღე­ბუ­ლი. არას­დროს ვყო­ფილ­ვარ, მაგ­რამ ვიცი, რომ ძა­ლი­ან ლა­მა­ზი ქვე­ყა­ნაა... ჩემი ქარ­თვე­ლი ნა­თე­სა­ვე­ბი ჩა­მო­დი­ან ჩვენ­თან. ძა­ლი­ან უყ­ვართ სო­ხუ­მი. მზად ვარ, ყვე­ლა ჩა­მოს­ვლა­ზე ღირ­სე­უ­ლი მას­პინ­ძლო­ბა გა­ვუ­წიო, მაგ­რამ ისი­ნი აქ სა­ცხოვ­რებ­ლად ვერ დაბ­რუნ­დე­ბი­ან. ეს ჩემი გა­და­წყვე­ტი­ლე­ბა არ არის, აფხაზ­მა ხალ­ხმა არ­ჩია ასე და ამის­თვის სის­ხლი დაღ­ვა­რა. ამ საქ­მეს ჩემი ახალ­გაზ­რდა ბი­ძე­ბი შე­ე­წირ­ნენ. არც ერთს ოჯა­ხი არ ჰყო­ლია. გვა­რის გამ­გრძე­ლე­ბე­ლი მხო­ლოდ მე დავ­რჩი... ძა­ლი­ან მიყ­ვარს ჩემი ქარ­თვე­ლი ნა­თე­სა­ვე­ბი, მა­თაც და­კარ­გეს ოჯა­ხის წევ­რი ამ ომში. კარ­გი იქ­ნე­ბო­და, ეს ყვე­ლა­ფე­რი სის­ხლის ღვრის გა­რე­შე მომ­ხდა­რი­ყო, მაგ­რამ არ მოხ­და. ახლა კი ჩვენ და­მო­უ­კი­დე­ბე­ლი ქვე­ყა­ნა ვართ, რო­მე­ლიც ყო­ველ­დღი­უ­რად ვი­თარ­დე­ბა. წინა წლებ­ში ქვეყ­ნი­დან წას­ვლა­ზე ვფიქ­რობ­დი, მაგ­რამ წელს უკე­თე­სი მდგო­მა­რე­ო­ბაა, გაჩ­ნდა სა­მუ­შაო ად­გი­ლე­ბი, რაც აქ და­სარ­ჩე­ნად სტი­მუ­ლია.

- თქვენ სად მუ­შა­ობთ?

- მე ერთ-ერთი მა­ღა­ლი დო­ნის სას­ტუმ­როს ბარ­ში ვმუ­შა­ობ. ბარ­მე­ნის კურ­სე­ბი მოს­კოვ­ში გა­ვი­ა­რე და შემ­დეგ თან­და­თან, ჩემი გა­მოც­დი­ლე­ბი­და­ნაც მი­ვა­მა­ტე რა­ღა­ცე­ბი. ძა­ლი­ან მიყ­ვარს ჩემი საქ­მე... სე­ზონ­ზე, 5 ათას დო­ლა­რამ­დე ავ­სულ­ვარ. აქ დო­ლა­რის კურ­სი არც ისე მა­ღა­ლია, მაგ­რამ მე მე­ყო­ფა.

- თქვე­ნი თა­ნა­ტო­ლი გო­გო­ნე­ბი სად არი­ან და­საქ­მე­ბუ­ლი?

- ბან­კებ­ში, კო­მერ­ცი­ულ ორ­გა­ნი­ზა­ცი­ებ­ში ამ ბოლო დროს უკვე კა­ფე­ებ­ში, სას­ტუმ­რო­ებ­სა და რეს­ტორ­ნებ­შიც და­ი­წყეს მუ­შა­ო­ბა. ეს ბევ­რს არ მოს­წონს, მაგ­რამ თან­და­თან შე­ე­გუ­ე­ბი­ან. პი­რა­დად ჩემ­თვის, ამა­ში მი­უ­ღე­ბე­ლი არა­ფე­რია, თუ ადა­მი­ა­ნი პა­ტი­ო­სა­ნი შრო­მით ცდი­ლობს თა­ვის გა­ტა­ნას. პი­რი­ქით, პა­ტივ­სა­ცე­მია...

და­ვინ­ტე­რეს­დი, თუ რა სერ­ვისს სთა­ვა­ზო­ბენ მა­ღა­ლი დო­ნის სას­ტუმ­რო­ე­ბი ტუ­რის­ტებს... ინ­ტერ­ნეტ­ში რუ­სულ-აფხა­ზუ­რი ტუ­რის­ტუ­ლი სა­ა­გენ­ტო­ე­ბის შე­სა­ხებ ინ­ფორ­მა­ცია მო­ვი­ძიე. სას­ტუმ­რო­ე­ბის, სა­ნა­ტო­რი­უ­მე­ბი­სა და პან­სი­ო­ნა­ტე­ბის ჩა­მო­ნათ­ვა­ლი საკ­მა­ოდ მრა­ვალ­ფე­რო­ვა­ნი იყო. ფა­სე­ბიც გან­სხვავ­დე­ბო­და, თუმ­ცა რამ­დე­ნად შე­ე­სა­ბა­მე­ბა სი­მარ­თლეს იქ მო­ცე­მუ­ლი სერ­ვი­სის ჩა­მო­ნათ­ვა­ლი, სხვა სა­კი­თხია... ისე კი, სას­ტუმ­რო "გაგ­რა" დამ­სვე­ნებ­ლებს სტან­დარ­ტულ ოთახ­ში სთა­ვა­ზობს: ტე­ლე­ვი­ზორს, მა­ცი­ვარს, კონ­დი­ცი­ო­ნერს, ტუ­ა­ლეტს, თმის ფენ­სა და საშ­ხა­პეს. იქვე წე­რია - "მუდ­მი­ვი წყლით"... ასე­ვე: ოთა­ხის და­ლა­გე­ბას ყო­ველ­დღი­უ­რად, თეთ­რე­უ­ლის გა­მოც­ვლა - ყო­ველ მე­ხუ­თე დღეს. ოდ­ნავ გან­სხვა­ვე­ბულ მომ­სა­ხუ­რე­ბას, ოდ­ნავ მა­ღალ ფას­ში სთა­ვა­ზობს სა­ნა­ტო­რი­უ­მი "აიბ­გა", რო­მელ­საც თურ­მე აუ­ზიც აქვს და ზამ­თარ­ში თბე­ბა... ამ მომ­სა­ხუ­რე­ბით აღ­ჭურ­ვი­ლი სტან­დარ­ტუ­ლი ნო­მე­რი ორ­ჯე­რა­დი კვე­ბით (შვე­დუ­რი მა­გი­და) 70-110 დო­ლა­რი ღირს. გარ­და ამი­სა, დამ­სვე­ნებ­ლებს ჰპირ­დე­ბი­ან, რომ მათ­თან ახ­ლოს ფა­სი­ა­ნი აკვა-პარ­კით სარ­გებ­ლო­ბაც შე­უძ­ლი­ათ.

უფრო ძვი­რი სი­ა­მოვ­ნე­ბაა გაგ­რის სას­ტუმ­რო Alex Beach Hotel-ში დას­ვე­ნე­ბა: - ორ­ჯერ მე­ტია მისი ღი­რე­ბუ­ლე­ბა, ოღონდ ინ­ტერ­ნე­ტიც გექ­ნე­ბათ და მი­ნი­ბა­რიც, სე­ი­ფი და ლო­ჯი­აც. ჰი­გი­ე­ნის მხრივ იქ უკე­თე­სი პი­რო­ბე­ბია, თეთ­რე­ულს 3-4 დღე­ში ერთხელ ცვლი­ან... ნომ­რებ­ში სა­რე­ცხი მან­ქა­ნე­ბი­ცაა და­მონ­ტა­ჟე­ბუ­ლი.

აფხა­ზე­თის მო­სახ­ლე­ო­ბის დიდი ნა­წი­ლი აღი­ა­რებს, რომ თურ­ქუ­ლი ბიზ­ნე­სი მათ­თვის უფრო მი­სა­ღე­ბია, რად­გან რუ­სე­ბის­გან გან­სხვა­ვე­ბით, ისი­ნი არ აპი­რე­ბენ, ყვე­ლა­ფე­რი პი­რად ქო­ნე­ბად აქ­ცი­ონ. ახ­სოვთ მოს­კო­ვის ყო­ფი­ლი მე­რის, იური ლუჟ­კო­ვის ქმე­დე­ბე­ბი. მან აფხა­ზეთ­ში თით­ქმის ყვე­ლა მნიშ­ვნე­ლო­ვა­ნი ობი­ექ­ტი შე­ი­ძი­ნა: კონ­კრე­ტუ­ლად, გაგ­რა­ში: სა­ნა­ტო­რი­უ­მი "ამრა", პან­სი­ო­ნა­ტი "გაგ­რიფ­ში", "კოლ­ხი­და", სას­ტუმ­რო "ოქ­როს კა­რიბ­ჭე"... ბიჭ­ვინ­თა­ში: და­სას­ვე­ნე­ბე­ლი ბაზა "ოქ­როს გორა", და­სას­ვე­ნე­ბე­ლი კომ­პლექ­სი "კუ­რორ­ტი ბიჭ­ვინ­თა"; სო­ხუმ­ში: სას­ტუმ­რო "რიწა", "აფხა­ზე­თი", "სო­ხუ­მი"; სო­ხუ­მის ცენ­ტრში - მი­წის დიდი ნაკ­ვე­თი, სა­დაც გა­სარ­თობ ცენ­ტრსა და გოლფკ­ლუბს აშე­ნებ­და, მაგ­რამ მისი დას­რუ­ლე­ბა ვერ მო­ას­წრო და ახლა იქა­უ­რო­ბა აფხა­ზებ­მა გა­და­ი­ბა­რეს...

რო­გორც აფხა­ზე­თის ტუ­რიზ­მის კო­მი­ტეტ­ში აცხა­დე­ბენ, მნიშ­ვნე­ლო­ვა­ნი ინ­ვეს­ტი­ცი­ის ჩა­დე­ბა იგეგ­მე­ბა კო­დო­რის ხე­ო­ბა­შიც. "ჩვენ­თვის მთა­ვა­რია, ინფრას­ტრუქ­ტუ­რის გან­ვი­თა­რე­ბა და უსაფრ­თხო­ე­ბის ზო­მე­ბის დაც­ვა, სხვა და­ნარ­ჩენს ბუ­ნე­ბა გვჩუქ­ნის", - აცხა­დე­ბენ აფხა­ზუ­რი ტუ­რიზ­მის სამ­სა­ხურ­ში.

ლალი პა­პას­კი­რი

ჟურ­ნა­ლი "გზა"

(გა­მო­დის ხუთ­შა­ბა­თო­ბით)