ფულის გათეთრება ქართულ შოუბიზნესში და "გადაგდებული" მომღერლები

როკჯგუფი THE SANDA 20 წელია, არსებობს და თავის დამკვიდრებას ცდილობს. მიუხედავად იმისა, რომ არაერთი კარგი სიმღერა აქვთ, არაერთი სოლო კონცერტი გამართეს და რამდენიმე ფესტივალის ორგანიზატორებიც იყვნენ, დღეს მუსიკოსებისთვის საქართველოში ყველა კარი დახურულია - ყოველ შემთხვევაში, თავად ჯგუფის წევრებს ასე მიაჩნიათ და ამიტომაც იყო, რომ ცოტა ხნის წინ თავიანთი პროტესტი დააფიქსირეს: გამართეს აქცია, "დისკრიმინაცია და ძალადობა ქართულ თანამედროვე მუსიკაში".

თუ რა სატკივარი აქვთ ჯგუფის წევრებს, ვინ ცდილობს მათ "დაბლოკვას", რატომ წაართვეს იდეა, რომლის განხორციელების უფლება მათ 2 წლის წინ, თავდაცვის სამინისტრომ არ მისცა - ამ და სხვა საკითხებზე სალაპარაკოდ ჯგუფის წევრებმა სტუდიაში მიმიწვიეს, რომელსაც თურმე თავის დროზე სარეპეტიციოდ იყენებდნენ: ირაკლი ჩარკვიანი, ნიაზ დიასამიძე, აჩიკო გულედანი და სხვები.

სოსო საყვარელიძე (ბასი, გიტარა, ვოკალი):

- ჯგუფი 1993 წელს ჩამოვაყალიბეთ. ძველი წევრებიდან მე და ირაკლი ლომსაძე (როიალი, ვოკალი) შემოვრჩით; 20-წლიანი მოღვაწეობის პერიოდში ჯგუფიდან ვიღაცები მიდიოდნენ და მოდიოდნენ. ნათია ნამგალაური (ვოკალი) 1994 წელს შემოგვიერთდა, მერე ვანო ხიმშიაშვილი (ბასი), ზურა ლანჩავა (გიტარა), ნიკა მარგველაშვილი (დასარტყამი ინსტრუმენტები) მოვიდნენ და დღესდღეობით, ჩვენი "სასტავი" სწორედ ამ ადამიანებისგან შედგება.

- იყო პერიოდი, როცა ჯგუფი დაიშალა - ეს მოხდა 1997 წელს...

- ვიდრე შემოქმედებით პაუზას ავიღებდით, "სანდა" საკმაოდ პროდუქტიულად მუშაობდა, ბევრი კონცერტი გვქონდა: როგორც სოლო, ისე შერეული ტიპის, ვატარებდით ფესტივალებს. პირველი ფესტივალი, რომელშიც ვმონაწილეობდით, ფილარმონიაში გაიმართა, სახელწოდებით - "არა ძალადობას" (1993 წელს); შემდეგ, 1995 წელს კინოთეატრში "ყაზბეგი", ჩვენივე ორგანიზებით ჩატარდა დიდი ფესტივალი "ხელები", რომელშიც მონაწილეობის საშუალება ჰქონდათ როგორც ძველი, ისე ახალი თაობის წარმომადგენლებს. გამოდიოდნენ საკმაოდ სერიოზული მუსიკოსები. თითო დღე თითო მუსიკალურ ჟანრს ეძღვნებოდა. მაგალითად, გვქონდა ჯაზის, როკის, ალტერნატივის, პოპის დღე და ა.შ. ბევრი "სტარი" გავიდა სცენაზე: ლელა წურწუმია, "ფლეში", ნინო სურგულაძე... 1996 წელს ვაკის პარკში, ღია ცის ქვეშ ჩატარდა ფესტივალი "მარგარიტა". იქაც ყველას ჰქონდა მონაწილეობის შესაძლებობა.

ირაკლი:

- ეს პერიოდი ჩვენთვის "ოქროს ხანა" იყო. სხვათა შორის, მაშინ ჟიურის თავმჯდომარე ევგენი მაჭავარიანი გახლდათ, ყველაზე დიდი ფიგურა საქართველოში, როგორც მუსიკალური კრიტიკოსი.

სოსო:

- მერე მატერიალურად გაგვიჭირდა. ვინაიდან მუსიკა ჩვენთვის შემოსავლის წყაროდ ვერ იქცა და სხვა სახსრებიც არ გვქონდა, თავი რომ გვერჩინა, ინსტრუმენტები გაგვეახლებინა, შემოქმედებითი პაუზა ავიღეთ.

ირაკლი:

- "მარგარიტა" რომ ჩავატარეთ, იმ პერიოდში არსებობდა ასეთი "ბანკი": საინვესტიციო ჯგუფი "ოქროს თასი", რომელმაც სპეციალური პრიზი მოგვანიჭა: კლიპის გადაღება შემოგვთავაზა (იმ პერიოდში ეს სასწაული იყო) და მოგვცა 12-ათასდოლარიანი ჩეკი. ის ჩეკი დღემდე სახლში მაქვს და ვისაც უნდა, ვაჩუქებ (იღიმის). ცხადია, არც კლიპი გადაუღიათ ჩვენთვის... ხანგრძლივი პაუზის შემდეგ, ჯგუფის წევრებმა რაღაც თანხა შევაგროვეთ, აპარატურა განვაახლეთ და ისევ შევიკრიბეთ.

- ე.ი. პროდიუსერი არასდროს გყოლიათ...

- პროდიუსერი კი არა, უანგაროდ არასდროს არავინ დაგვხმარებია. ერთადერთხელ დაგვასპონსორა თბილისის მერიამ: დიდი წვალების შემდეგ, 11-დღიანი ფესტივალის ჩასატარებლად გამოგვიყო 150 ლარი, რომელიც უკან დავუბრუნეთ და ვურჩიეთ: დაეხურდავებინათ თეთრიანებად და შესაბამის მღვიმეებში მოეთავსებინათ...

სოსო:

- 11-დღიან ფესტივალში 150 ლარს რომ გთავაზობენ, ეს სასაცილოც აღარ არის, ამით უბრალოდ, შეურაცხყოფას გაყენებენ.

ირაკლი:

- არადა, ამ ფესტივალს ის დატვირთვაც ჰქონდა, რომ ჩამოგვყავდა სოხუმელი მეგობრები, რომლებიც საქართველოში იმღერებდნენ. იქ მახინჯი პროპაგანდა მიმდინარეობს და ხალხს აშინებენ: ქართველები კაციჭამიები, საშინელი ადამიანები არიანო. გვინდოდა, მათთვის დაგვემტკიცებინა, რომ ასე არ არის, მაგრამ ამაში არავინ შეგვიწყო ხელი. მართალია, ჩვენმა მეგობრებმა მაინც გადაწყვიტეს და ჩამოვიდნენ, აქაურობასა და ჩვენზე კარგი წარმოდგენაც შეექმნათ, საქართველო შევაყვარეთ, მაგრამ უკეთესი იქნებოდა, ამ საქმეში სხვებიც ამოგვდგომოდნენ მხარში. წასვლის წინ სოხუმელმა ბიჭმა გვითხრა: ყველას ვეტყვი, რომ თქვენზე ტყუილს ამბობენო. ჩვენი სახელის რეაბილიტაციაზეა ლაპარაკი, მაგრამ ესეც არავის აინტერესებს... ბოლოს და ბოლოს, იმაზე მაინც ხომ უნდა იზრუნონ, რომ ახალგაზრდებს სტიმული მისცენ, რათა "კრაკადილის" ხარშვის ნაცვლად, ერთი აკორდი აიღონ, ის აკეთონ, რისი ნიჭიც აქვთ, - ეს ხომ ქართველი ერის გადარჩენა იქნება, მაგრამ არა, "მოჯადოებულ წრეზე" ვტრიალებთ, ყველგან ერთსა და იმავე ადამიანებს უთმობენ სცენას, ამღერებენ... საფრანგეთიდან გვაქვს მიღებული მიწვევა. უკვე რამდენიმე წელია, გვეხვეწებიან, ჩამოდითო. არ გვინდა, ჩვენი ოჯახები ფესვებს მოსწყდეს, გვინდა, კარგი საქმე აქ ვაკეთოთ, მაგრამ ხელშეწყობის ნაცვლად, ყველგან პრობლემა გვხვდება. მოთმინებასაც აქვს საზღვარი: თუ ჟანგბადს გადაგვიკეტავენ, იძულებულები გავხდებით, წავიდეთ.

სოსო:

- ადამიანს იმდენად "გაიგნორებენ", ვითომც არ არსებობ...

- თქვენი აზრით, მაინც რა არის ამ "დაიგნორების" მიზეზი?

ირაკლი:

- არასწორი დაგეგმარებაა საზოგადოების განვითარების გზის. ვინც ამ ყველაფერს გეგმავს, მას ქართველი ხალხისთვის კარგი რომ არ უნდა, ეს ფაქტია. არ მინდა, ისე გამოვიდეს, თითქოს ჩვენ ყველაზე მაგრები ვართ, ყურადღებასა და უზარმაზარ თანხებს ვითხოვთ. უბრალოდ, ბევრ რამეზე გვწყდება გული; გულდასაწყვეტია, როდესაც არის პროექტი საქართველოში 11-დღიანი ფესტივალის ჩასატარებლად, რომელშიც სხვადასხვა რეგიონიდან ჩამოსული მუსიკოსებიც მიიღებენ მონაწილეობას და მხოლოდ 10 ათასი ლარია საჭირო, მაგრამ ამ თანხის მოცემა უჭირთ, დაფინანსებაზე უარს გვეუბნებიან. სამაგიეროდ, მილიონობით ლარს ხარჯავენ ერთდღიანი ფესტივალების დაგეგმარებაზე, ჩამოჰყავთ ვთქვათ, ლაიმა ვაიკულე და ა.შ.

სოსო:

- ირაკლი, ის ხომ "სტარია"?!

ირაკლი:

- ნამდვილად "სტარია", ოღონდ, რუსული გაგებით... მაიკლ დევიზი რომ ჩამოეყვანათ, კი, ბატონო, ღირდა ფულის ხარჯვა.

სოსო:

- ისე, ვაიკულესაც ჰყავს თავის მსმენელი... ჩვენ მიერ, ქართველების მიერ შექმნილი მაღალი ხარისხის პროდუქციაზე ტელევიზია გვეუბნება, - არ გავუშვებთო, სამაგიეროდ, აპიარებენ გაურკვეველ ჟანრებს, ლაიმა ვაიკულეს, უცხოელ ვითომ "სტარებს" და ა.შ.

ნათია:

- ახლა აქტუალურია სიტყვა "ფორმატულობა". ამბობენ: ფორმატში ვერ ჯდება თქვენი მუსიკაო და ასე გვიშორებენ თავიდან. როცა ვუსვამთ კითხვას: "რატომ ვერ ჯდება?" - პასუხი არავის აქვს. აქ ხელს კრავენ გემოვნებიან მუსიკას, სამაგიეროდ, მაღალ დონეზე ხდება რესტორნების, ქეიფის პოპულარიზაცია. კი, ბატონო, არსებობის უფლება ყველა ჟანრს აქვს, მაგრამ თუ დასავლეთთან ინტეგრირება გვინდა, ისეთ მუსიკასაც უნდა მივცეთ არსებობის შანსი, როგორიც დასავლეთშია პოპულარული. ბოლოს და ბოლოს, საზღვრებს მიღმა უამრავი ფესტივალი ტარდება. ჩვენი კულტურის სამინისტრო უბრალოდ, უნდა დაინტერესდეს ამ ფესტივალებით და საქართველოში გამოაცხადოს კასტინგი მათში მონაწილეობის მისაღებად. მერწმუნეთ, ამის შემდეგ უამრავ კარგ ჯგუფს აღმოვაჩენთ ჩვენც და უცხოელებიც. ჩვენ საზღგვარგარეთ ინტერნეტის საშუალებით გვიცნობენ გარკვეული ჯგუფები, მაგრამ ვინაიდან პროდიუსერი, მენეჯერი არ გვყავს, ურთიერთობის ინტერესს კარგავენ. ნებისმიერი ფესტივალის ორგანიზატორს სურვილი აქვს, დაელაპარაკს არა ჯგუფის გიტარისტს, არამედ - პროდიუსერს.

ირაკლი:

- ხომ იცით, სოფლის მეურნეობის განვითარება რის ხარჯზე ხდება? ჩვენს ბაზარზე ქართული პომიდორი გაქრა, სამაგიეროდ, შემოაქვთ გენმოდიფიცირებული პროდუქტი თურქეთიდან, ირანიდან... ჰოდა, იგივე ხდება ხელოვნებაშიც - ადგილობრივი პროდუქტის განვითარებაზე არავინ ზრუნავს, ჩამკვდარია ყველაფერი. ახლა რის საფუძველზე არსებობს ვითომ შოუბიზნესი? არსებობს იმავე სახინკლის, რესტორნის საფუძველზე, ეს დაწესებულებები კი მოგეხსენებათ, ყოველთვის სავსეა ხალხით.

ზურა:

- არსებობს რამდენიმე პოპულარული როკჯგუფი, მაგრამ მათი პოპულარულობა ზოგადად შოუბიზნესის კანონებით არ არის განპირობებული. მათზე მოთხოვნა არის იმიტომ, რომ ხალხს არჩევანი არ აქვს. პირადი ნაცნობობა, გარიგებები, ფული, ჰონორარის "გათეთრება" ბევრ რამეს წყვეტს. ერთხელ მომეცა საშუალება ე.წ. დაფინანსებულ კონცერტში მონაწილეობის. მომაწერინეს ხელი ფურცელზე, სადაც ეწერა, რომ ბევრნულიანი ჰონორარი უნდა ამეღო, მაგრამ სინამდვილეში, თანხას ორი ნული ჩამოაკლეს და 200 ლარი მომცეს... ვინც დღეს კონცერტებს აწყობს, მას ურჩევნია, ნდობით აღჭურვილი პირები შემოიკრიბოს, რომლებიც ფულის გათეთრების ამბავში არ ჩაუშვებენ.

ირაკლი:

- ამიტომაც არის, რომ დაბალი ხარისხის პროდუქტის პროპაგანდა ხდება. როცა წლების განმავლობაში გეუბნებიან, რომ მაინცდამაინც ეს რაღაც არის კარგი, ძალაუნებურად იჯერებ. არის ერთი სატელევიზიო შოუ, ძალიან პოპულარული, სადაც დამავიწყდა, მერამდენედ ვნახე ერთი და იმავე ადამიანების ღრეობა. ბოლოს, სტუდიაში 4 სუფრაც კი გაიშალა და აი, სწორედ ეს არის საშინელება. ისეთ ქვეყანაში, სადაც მოსახლეობის 90% შიმშილობს, ეთერს ვიღაცების დროს ტარებას უთმობენ. ჰოდა, მერე გვიკვირს, რატომ ბოროტდება ადამიანიო? ამას წინათ დიღომში, ერთ-ერთ ბანკში შევარდა ნიღბიანი და 7 ლარი გაიტაცა. წარმოიდგინეთ, რა დღეში უნდა იყოს ადამიანი, რომ შუა დღეს ყაჩაღობა ჩაიდინოს, ასე გარისკოს. ვბრაზობ, როცა დილით ვიღაცები ტელეეკრანიდან, მშიერი ქვეყნის მოსახლეობას მიმართავენ: სახლში თუ არაფერი გაქვთ, მაშინ მაცივრიდან ხბოს ხორცის ფილე გამოიღეთ, მოასხით კურდღლის ქონი, მოაჭერით აქლემის რაღაც და ა.შ. ასეთ დროს საშინელი რეაქცია მაქვს...

სოსო:

- ჩვენ ვქმნით თანამედროვე ევროპულ მუსიკას და გვაქვს პრეტენზია, რომ ხარისხით არ ჩამოვუვარდებით ევროპელ შემსრულებლებს. ქართველების მიერ შექმნილი ასეთი პროდუქცია თუ გაქვს, არ მესმის, რატომ უნდა დაბლოკო? ჩვენი სიმღერები დევს ჩვენსავე საიტზე - სანდა.გე და თუ ვცდებით, კარგ პროდუქტს არ ვქმნით, შეგიძლიათ თავადვე შეაფასოთ, მოგვწეროთ.

ნათია:

- დამიკავშირდა ადამიანი, რომელიც წარმოშობით იტალიელია, მაგრამ საფრანგეთში ცხოვრობს. იტალიური რადიოს ერთ-ერთი დეპარტამენტის ხელმძღვანელია და პლუს, ფრანგულ-იტალიური ასოციაციის - "არა ძალადობას" პრეზიდენტი გახლავთ. როდესაც ინტერნეტში ჩვენი მუსიკა მოისმინა, მოგვწერა: მინდა პროექტის განხორციელება, რომელშიც მონაწილეობას მიიღებენ იტალიელები, ფრანგები და სურვილი მაქვს, თქვენც ჩამოხვიდეთო. ვკითხე: კი, მაგრამ ჩვენი მუსიკა მოსმენილი გაქვთ-მეთქი? - რა თქმა უნდა, მოვისმინე და აღვფრთოვანდი, ზუსტად ის არის, რაც მჭირდებაო. მოკლედ, ისეთ მუსიკაზე, როგორსაც ჩვენ ვაკეთებთ, მოთხოვნა არის. ჩვენ დავწერეთ სიმღერა ძალადობაზე, ძველი რეპერტუარიდან 4 სიმღერაც შევარჩიეთ და საფრანგეთში გავგზავნეთ. განიხილეს და ძალიან მოეწონათ. სამწუხაროა, რომ საკუთარ ქვეყანაში სიმღერის საშუალებას აღარ გვაძლევენ. ძალიან ბევრი ფესტივალი ტარდება, სადაც ჰონორარი არ რიგდება ან ერთსა და იმავე "სასტავს" ატრიალებენ, მათ უხდიან ჰონორარს, შენ კი უფულოდ გამღერებენ. ჰოდა, იმის გამო, რომ სცენაზე დგომა გინდა, ამაზეც თანხმდები... მეორე მომენტიც არის: როცა ფესტივალი ტარდება, ხშირად ასეთ ფრაზას გვეუბნებიან: თქვენ ისედაც პროფესიონალები ხართ და ფესტივალში მონაწილეობა რაში გჭირდებათო?! პროფესიონალები რომ ვართ, სიმღერის უფლება აღარ გვაქვს თუ რაშია საქმე? იმასაც გვეუბნებიან: ასაკი არ გიწყობთ ხელსო. რას ნიშნავს ეს ასაკობრივი შეზღუდვა? ასეთი რამ არც ერთ ნორმალურ ქვეყანაში არ ხდება. მაშინ არც ე.წ. ვარსკვლავებმა უნდა იმღერონ, მაგრამ მათთვის ყველა კონცერტი ხელმისაწვდომია...

- და მაინც, ვერ მივიღე პასუხი კითხვაზე: მაინცდამაინც თქვენ რატომ იბლოკებით? ამის მიზეზი ის ხომ არ არის, რომ როკერებად მიგიჩევენ, როკერებზე კი საქართველოში სხვანაირი შეხედულება აქვთ...

ირაკლი:

- უვიცობის, უცოდინარობის ბრალია ის, რომ როკი საშიშ მუსიკად მიაჩნიათ. როკი და ზოგადად, ნებისმიერი ჟანრის მუსიკა არის სიყვარული... საშინელება ის არის, რომ არავინ ცდილობს, ამ მიმართულებით გაიღრმავოს ცოდნა...

ნათია:

- ჩვენ ვმღერით პოპროკს, გვაქვს ელექტრონული მუსიკის ნაზავი, პანკის ნაზავი, ჯაზური თემები... საქართველოში ბოლო დროს გამართული ფესტივალის შემდეგ მივხვდით, რომ ჩვენი გამოჩენა არ აძლევთ ხელს არა იმიტომ, რომ მუსიკალურად განვითარებულები არ ვართ, არამედ იმიტომ, რომ ვიღაცას თვალში ვეჩხირებით.

- რას გულისხმობ?

- ცოტა ხნის წინ ფესტივალში მონაწილეობა შემოგვთავაზეს. დავიწყეთ მუშაობა 40-წუთიან პროგრამაზე, მაგრამ ისე გამოვიდა, რომ ტყუილად გვაწვალეს - ჩვენს ნაცვლად ეს ფესტივალი გახსნა დათო ლომიძემ თავის ბედნთან ერთად. არავის მიმართ არ გვაქვს აგრესია, მაგრამ ასეთ საქციელს მითხარით, რა ჰქვია?

ზურა:

- ცნობისათვის: დათო ლომიძე არის კომპანია "სტეპ რეკორდის" ერთ-ერთი პროტეჟე. ამ კომპანიის ფესტივალი მერიამ იცით, რამდენი ლარით დააფინანსა? მილიონებზე იყო ლაპარაკი.

სოსო:

- ჩვენი ფესტივალი, რომ გავწელოთ და რეგიონშიც გავიდეთ, მაქსიმუმ, 30 ათასი დაჯდება, მათი ერთდღიანი ფესტივალი მხოლოდ თბილისის მასშტაბით, თურმე მილიონები ღირს. ნამუსი აღარ არის?! ამ თანხად ერთწლიან ფესტივალს გავაკეთებდით და რეგიონებსაც მოვიცავდით.

- სცენის წყურვილს როგორ იკლავთ?

- საკუთარი სახსრებითა და ენთუზიაზმით, ყოველ წელიწადს, დაახლოებით 4 სოლო კონცერტს ვატარებთ. ჩვენს სახლში - სტუდიაში ვმუშაობთ და ასე ვიკლავთ სცენაზე გასვლის წყურვილს.

ზურა:

- ეს სტუდია ბევრ დამწყებ მომღერალს ეხმარება. აქ მოდიან სარეპეტიციოდ, სიმღერების ჩასაწერად. სხვათა შორის, 90-იან წლებში "სანდა" და ეს სტუდია ეხმარებოდა ისეთ ადამიანებს, როგორებიც არიან: ნიაზ დიასამიძე, აჩიკო გულედანი და ა.შ. ამ სტუდიაში სარეპეტიციოდ დადიოდა ირაკლი ჩარკვიანიც...

ნათია:

- დაახლოებით ორი წლის წინ თავდაცის სამინისტროში ვიყავით მისულები. გვქონდა იდეა და სურვილი, კონცერტი გაგვემართა ყანდაარისა და ჰილმენდის პროვინციებში, სამხედრო ბაზებზე. გავაკეთეთ პროგრამა, მაგრამ თავდაცის სამინისტრომ უარი გვითხრა: ეს ძალიან "ცხელი წერტილია" და გვაქვს მითითება, რომ იქ სამოქალაქო პირების გაშვება არ შეიძლება; ისე, ეს რომც მოხერხდეს, თქვენთან ერთად უნდა წამოვიდნენ სხვა ცნობილი ქართველი მომღერლებიო. ამის საწინააღმდეგო არაფერი გვქონდა, მაგრამ საბოლოოდ მაინც უარი გვითხრეს. ჰოდა, გული დაგვწყდა, როდესაც გავიგეთ, რომ ჯგუფმა "ელდრაინმა", "ბრავო რექორდსთან" ერთად ჩაწერა ალბომი, გამართა პრეზენტაცია და ახლა სწორედ "ცხელ წერტილში" აპირებენ კონცერტის გამართვას, თან, ამბობენ: ეს იდეა გაუჩნდა ბატონ ზაზა შენგელიასო. მინდა, ამ ადამიანს მივმართო: ეს არ არის ახალი იდეა. ეს იდეა ეკუთვნის ჯგუფს - "სანდა", მაგრამ მხოლოდ იმიტომ ვერ განვახორციელეთ, რომ პატრონი არ გვყავდა.

ირაკლი:

- ამ საქმეში ჩართული იყო ჩვენი მეგობარი - ბიჭიკო ოსიპოვი. სხვათა შორის, მან ერთ-ერთ ამერიკელ გენერალს გაუგზავნა წერილი, - ბიჭებს ასეთი სურვილი აქვთო. იმ კაცს გაუხარდა: რა მაგარი პროექტია და იმედია, მის განხორციელებაზე თავდაცვის სამინისტრო უარს არ გეტყვითო. როცა უარი მივიღეთ, ლამის გადაირია...

- იქნებ ამ ყველაფრის შესახებ ზაზა შენგელიამ არაფერი იცის? არ გიცდიათ, რომ მისულიყავით და დალაპარაკებოდით?

სოსო:

- თუ არ იცის, ახლა ვეუბნებით და კარგი იქნება, თუ გაითვალისწინებენ...

ლიკა ქაჯაია

ჟურნალი ”გზა”

(გამოდის ხუთშაბათობით)