"საუკეთესო ახალგაზრდა რეჟისორი", რომელსაც თეატრალურ პრემიაზე მეტოქე არ ჰყავს

თეატრალური პრემია "დურუჯის" დაჯილდოება ივნისის მიწურულს მეხუთედ გაიმართება, თუმცა "საუკეთესო ახალგაზრდა რეჟისორის" ნომინაციაში გამარჯვებული უკვე ცხადია, ვინ იქნება: 23 წლის მიხეილ ჩარკვიანი ერთადერთი გახლავთ, ვინც აღნიშნულ ნომინაციაშია წარდგენილი. გასარკვევი მხოლოდ ის დარჩა, თუ რომელი სპექტაკლით გაიმარჯვებს - რაინერ ვერნერ ფასბინდერის "კატცელმახერით" თუ - დავით გაბუნიას "საპნის ოპუსით"?

მიხეილ ჩარკვიანის თეატრისადმი სიყვარული თოჯინების თეატრიდან დაიწყო. შემდეგ პიესებს აქტიურად კითხულობდა. ცოტა ხანს მსახიობობაზეც ფიქრობდა, მაგრამ 3 თვეში მიხვდა, რომ რეჟისორობა სურდა. მიაჩნია, რომ თეატრი გასართობი ადგილი არ არის და თუ იქ მუშაობ, უფლება არ გაქვს, რაღაცები "გაატარო". მისი აზრით, თეატრი საზოგადოების ცნობიერების ამაღლებაზე უნდა ზრუნავდეს.

- სასიამოვნოა, როცა რაღაც პრემიის ლაურეატი ხდები. გარდა ამისა, სამწუხაროდ, საქართველოში ახალგაზრდა რეჟისორებისთვის სადადგმო ბიუჯეტის მოპოვება იოლი სულაც არ არის. შესაბამისად, ჩემთვის ორმაგად სასიხარულოა, რომ ახალი სპექტაკლისთვის ბიუჯეტი უკვე არსებობს - ახალგაზრდა რეჟისორის ფულადი პრემია ახალი სპექტაკლის დადგმას ხმარდება. ჩემი აზრით, ეს სწორი გადაწყვეტილებაა...

- იმ 2 სპექტაკლის შესახებ გვიამბეთ, რომლითაც "დურუჯზე" "საუკეთესო ახალგაზრდა რეჟისორის" ნომინაციაში ხართ წარდგენილი.

- რაინერ ვერნერ ფასბინდერის პიესა "კატცელმახერი" 60-იანი წლების ბოლოს შეიქმნა. თავის დროზე დიდი გამოხმაურება მოჰყვა. ფასბინდერმა ჯერ სპექტაკლი დადგა, შემდეგ ფილმი გადაიღო. ფილმი გერმანიის ნაკლოვანებებზე პირდაპირ "ლაპარაკობდა". დრამატურგმა დათო გაბუნიამ "კატცელმახერის" დადგმა შემომთავაზა. ფილმი ნანახი მქონდა. ვერ აღვიქვი, რადგან დრამატურგიული წყობის არქონის გამო ვერ მივხვდი, რა უნდა გამეკეთებინა. შემდეგ პიესა წავიკითხე და შემოქმედებითი ჯგუფი შემოვიკრიბე. "კატცელმახერი" ჩემთვის ერთ-ერთი საყვარელი სპექტაკლია, "სამეფო უბნის თეატრი" კი - საქართველოში ყველაზე საყვარელი თეატრი: ყოველთვის აქტუალურ თემებზე მუშაობს... იქ რეჟისორისთვის მაქსიმალური კომფორტია შექმნილი, რადგან ყველა - მსახიობიდან დაწყებული, დარაჯით დამთავრებული - ცდილობს, რომ კარგი "პროდუქტი" გამოვიდეს, რადგან ეს თეატრი ყველა თანამშრომელს სიგიჟემდე უყვარს. სპექტაკლი თვე-ნახევარში დავდგით. ყველაფერი ჩვენი ხელით გავაკეთეთ. ნიჭიერი ხალხთან ვიმუშავე. ყველანი ჩემი მეგობრები არიან...

- აღნიშნავენ, რომ ამ სპექტაკლში კინემატოგრაფიული ხერხები გაქვთ გამოყენებული...

- ეს თვითმიზანი არ ყოფილა, მაგრამ მეც ვეთანხმები. არათეატრალური განათება მიყვარს - მონტაჟის ეფექტს ვიღებთ...

- ძალების მოსინჯვას კინოშიც ხომ არ აპირებთ?

- ჯერჯერობით, ამაზე არ ვფიქრობ. თეატრი ყოველთვის სინთეზური ხელოვნება იყო. ბოლო დროს მას კინოხერხები შეემატა. ამის ნათელი მაგალითი გერმანული თეატრი გახლავთ. ადრე თუ გვიან, თეატრის მიმართ ინტერესი გაქრება, მაგრამ უნდა ვეცადოთ, რომ თანამედროვე საზოგადოების მოთხოვნებს ფეხი მაქსიმალურად ავუწყოთ - თეატრში რაღაცით დავაინტერესოთ. თუ კინოს სფეროში წავალ, ვიცი, რომ იქაც თეატრს "გავაკეთებ". ამიტომ ჯობია, თეატრში დავრჩე და თუ საჭიროა, კინოხერხები გამოვიყენო. მართალია, კინომანი ვარ, მაგრამ ამ სფეროში საკუთარი თავი ვერ წარმომიდგენია - მკვეთრად გამოხატული თეატრის რეჟისორი ვარ! სიგიჟემდე მიყვარს მულტფილმები. შეიძლება, მომავალში ანიმაცია შევქმნა...

- "დურუჯზე" ნომინირებულ მეორე სპექტაკლ - "საპნის ოპუსზე" რაც გვეტყვით?

- შარშან, დაახლოებით ამ დროს, კულტურის სამინისტრომ ახალგაზრდა რეჟისორებს (ლევან წულაძის სახელოსნო) სადიპლომო ნამუშევრების რეგიონებში დადგმა შემოგვთავაზა. ბათუმის თეატრის მაშინდელმა მმართველმა - ზაზა ხალვაშმა სურვილი გამოთქვა, რომ სპექტაკლი ბათუმში დამედგა. გამიხარდა, რადგან იქ ნიჭიერი მსახიობები მუშაობენ. ვიფიქრე, - "საპნის ოპუსს" დავდგამ-მეთქი. თან, პიესის ავტორს - დათო გაბუნიას უწერია, რომ მოქმედება სცენაზე არ უნდა ხდებოდეს. ამ სპექტაკლს ალტერნატიული სივრცე სჭირდება.

გამახსენდა, რომ ბათუმის თეატრში სცენის თავზე უზარმაზარი სივრცეა, უკან - დიდი ვიტრაჟით. მუსიკა ნიკა ფასურმა შექმნა, მხატვარი ლევან ოჩხიკიძე გახლდათ. არ ვიცი, სცენამ გამოიწვია თუ სხვა მიზეზი იყო, მაგრამ ფაქტია, რომ მთელ შემოქმედებით ჯგუფს მეტი კრეატიული თავისუფლება მოგვეცა - ძალიან ექსპერიმენტული სპექტაკლი გამოვიდა. ბათუმის თეატრის დასი ძალიან მიყვარს, მაგრამ არ შემიძლია, რომ არ ვთქვა: სპექტაკლში სანიტრის როლს ლია აბულაძე თამაშობს. მსგავსი პროფესიონალი არასოდეს შემხვედრია. მას ყოველთვის ზუსტად ესმის ის, რისი გაკეთებაც მინდა. ეს სპექტაკლი ცოტა ავანტიურა იყო: მსახიობები ვაიძულეთ, მაყურებლებთან ახლოს მისულიყვნენ. ჩემი აზრით, მათ ამ საქმეს თავი კარგად გაართვეს. აქვე აღვნიშნავ, რომ სამსახიობო და სამხატვრო ხარისხით, ბათუმის თეატრი თბილისის რომელიმე თეატრს არაფრით ჩამოუვარდება.

- თქვენი სპექტაკლებით - "კატცელმახერი" და "საპნის ოპუსი" რა პრობლემების წარმოჩენა გსურდათ?

- ფასბინდერის "კატცელმახერში" ერთ-ერთი მთავარი პრობლემა ქსენოფობია გახლავთ. ჩემს სპექტაკლში უსაქმური ადამიანების ცხოვრების პრობლემა წინ წამოვწიე: თუკი ადამიანი ფიზიკურად, გონებრივად, მორალურად დაკავებული არ არის, შეიძლება, მანიაკი გახდეს; "საპნის ოპუსში" კი გადავწყვიტე, "მელაპარაკა", თუ რა არის გმირობა? აქვს თუ არა მას დიაპაზონი? შეიძლება თუ არა, რომ ერთი მხრივ, გმირი იყოს ის, ვინც თანამებრძოლების გადასარჩენად, ფრონტის წინა ხაზზე თავი აიფეთქა, და მეორე მხრივ - ის, ვინც მოხუცი ქალი ავტობუსის დაჯახებისგან გადაარჩინა? ვერავის დავუმტკიცებთ, თუ "რამხელაა" გმირობა: ყველაფერი იმაზეა დამოკიდებული, თუ რა საშუალება მოგვეცემა მის გამოსავლენად. დათო გაბუნიას მიერ, "საპნის ოპუსი" ძალიან საინტერესო "ისტორიული გაყალბებაა": სპექტაკლში II მსოფლიო ომი ჰიტლერმა მოიგო, საქართველოში სტალინი ძალიან სასაცილოდ, მეტეხის წინ მოკლეს. პიესის მიხედვით, რჩეული ქართველი ქალები აბასთუმნის ობსერვატორიაში მიჰყავთ, სადაც საკონცენტრაციო ბანაკია - გერმანელი ჯარისკაცები მოჰყავთ და ქალებს აორსულებენ, რადგან გერმანული რასა თითქმის განადგურდა და განახლება სჭირდება... ქალები არ ბანაობენ, რადგან საპნები, რომლებიც მათთვის მიაქვთ, ქმრების მუცლის ქონისგანაა დამზადებული. ქალები ამბობენ, - ქართველობა თუ კიდევ შეგვრჩენია, არ უნდა ვიბანაოთო. ეს გმირობაა (იღიმის)? ჩემი აზრით - კი... სპექტაკლში ქალთა უფლებებზე, ძალადობაზეცაა საუბარი, რაც ჩვენს ქვეყანაში ძალიან მაწუხებს. დროა, ამაზე ვიღაცებმა ვილაპარაკოთ...

- რამდენი ხანია, რაც თეატრალურ სფეროში მუშაობთ?

- ალბათ - ბავშვობიდან. წარმოშობით ქუთაისიდან ვარ. ჩემს თანამოაზრეებთან ერთად, იქ რამდენიმე ექსპერიმენტული თეატრი მქონდა. შემდეგ, შოთა რუსთაველის სახელობის თეატრისა და კინოს უნივერსიტეტში, ლევან წულაძის სახელოსნოში, დრამის სარეჟისორო ფაკულტეტზე ვსწავლობდი. მეორე კურსიდან მოყოლებული, სპექტაკლებს ვდგამდი. ყოველთვის ბევრს ვმუშაობდი. ჩემს ცხოვრებაში გადამწყვეტი მომენტი "არდიფესტი" (25-წუთიანი სპექტაკლების ფესტივალი) იყო. "არდიფესტის" არსებობა უმნიშვნელოვანესია, რადგან იმ ბაზას გვიჩვენეს, თუ რა ხდება საქართველოში ახალგაზრდებს შორის. სწორედ ამ ფესტივალზე კომპოზიტორი ნიკუშა ფასური და ის მსახიობები გავიცანი, რომლებთანაც მას მერე ვთანამშრომლობ. განათლებისა და "სქილების" (უნარ-ჩვევები) გარდა, რეჟისორისთვის აუცილებელია, თეატრში თანამოაზრე გუნდი ჰყავდეს. "არდიფესტის" მერე, ისეთი სპექტაკლების დადგმა დავიწყე, რომლებიც უკვე წააგავდა სპექტაკლებს (იცინის).

- "არდიფესტზე" რა წარმატება გხვდათ წილად?

- მონოსპექტაკლი - სემ შვარც უმცროსის "კაცი, რომელსაც საკუთარი კატა შეუყვარდა" დავდგით, რომელსაც სამუშაო ჯგუფმა "მიაუ" დავარქვით. ეს სპექტაკლი კაცისა და კატის ამაღელვებელი სიყვარულის შესახებაა. მასში გაგა შიშინაშვილი თამაშობს, რომელიც "საუკეთესო მსახიობად" დაასახელეს. ალბათ, ამით უპირველეს ყოვლისა, საკუთარ თავთან ჩემი ამოცანა შევასრულე, რადგან როცა მონოპიესას დგამ, მთავარი მსახიობია... ბოლოს სპექტაკლი გერმანიაში, კიოლნის თეატრში დავდგი. თავდაპირველად, ნახევარსაათიანი სპექტაკლი უნდა დამედგა, მომავალში, რომ თეატრთან მეთანამშრომლა. ყველაფერი იმით დასრულდა, რომ 2014 წლის ივნისში, კიოლნში კიდევ გავემგზავრები და დიდ სპექტაკლს დავდგამ.

- თავდაპირველად, კიოლნში როგორ მოხვდით?

- კიოლნში ნიჭიერი მსახიობი თამარა ბურდული (ბათუმის თეატრის მსახიობ მარინა ბურდულის და) მუშაობს. იქ გამგზავრება სწორედ თამარმა შემომთავაზა. რა თქმა უნდა, დიდი სიხარულით დავთანხმდი. გავემგზავრე და ავგუსტ სტრინდბერგის "მასზე ძლიერი" დავდგი. დიდი გამოცდილება შევიძინე. იქ თეატრი სამსახური უფროა, ვიდრე - შემოქმედებითი პროცესი. მაგალითად, 12-ის ნახევარზე უნდა შეხვიდე და 2 საათზე თუ არ გამოხვალ, პრობლემები შეგექმნება (იცინის). სამაგიეროდ, ძალიან მოწესრიგებული სტრუქტურა იყო: ტექნიკური ჯგუფი, მსახიობები, პიარჯგუფი - ყველანი სწორად მუშაობდნენ. 2014 წელს, გერმანიაში ალბათ, შექსპირის რომელიმე კომედიას დავდგამ...

- საქართველოში სამუშაო გრაფიკს როგორ გეგმავთ? მსახიობებთან მუშაობისას როგორი ხართ?

- მირჩევნია, რეპეტიციები სისხამ დილას დავიწყო, რადგან მგონია, რომ ამ დროს უკეთ ვაზროვნებ, მაგრამ ყველას თავისი "ბიოლოგიური დილა" აქვს. ამიტომ კომპრომისზე წასვლა მიწევს. მსახიობები მიყვარს, განსაკუთრებით - ისინი, ვინც ჩემს სპექტაკლებში თამაშობენ. მგონია, რომ მათგან დავალებული ვარ: შეუძლებელია, არ გიყვარდეს ადამიანი, რომელიც გადაწყვეტს, თავისი ცხოვრების თვე-ნახევარი დაგითმოს - ბრმად გენდობა, შემოთავაზებას თანხმდება და მუშაობს, რომ კარგი სპექტაკლი გამოვიდეს. მსახიობებსაც ვუყვარვარ. რთულად შესაგუებელი რეჟისორი არ ვარ. უბრალოდ, არ მიყვარს, როცა რეპეტიციაზე იგვიანებენ. საბედნიეროდ, იშვიათად მქონია შემთხვევა, ვიღაც რომ უპასუხისმგებლოდ იქცეოდა... ცოტა "სხვა დროის" (ასაკს არ ვგულისხმობ) ხალხთან სამუშაოდ შინაგანად მზად არ ვარ. რა პრობლემაც მაწუხებს, შესაძლოა, უფროსი თაობის წარმომადგენელს ისე "ცოცხლად" არ აწუხებდეს. არ ვიცი, ყნოსვა მაქვს თუ მედიუმი ვარ, მაგრამ მსახიობებს ყოველთვის ინტუიციით ვარჩევ (იღიმის). იმედი ჯერ არასოდეს გამცრუებია...

ეთო ყორღანაშვილი

ჟურნალი ”გზა”

(გამოდის ხუთშაბათობით)