როგორ წერდნენ ქართველი მწერლები ჩვენს საყვარელ ნაწარმოებებს, სად და როგორ იქმნებოდა შედევრები?
ალექსანდრე ყაზბეგს გაზეთ "დროებაში" მუშაობისას "გაჭირვების ტალკვესს" უწოდებდნენ. როდესაც მეფის ცენზურა დასაბეჭდად გამზადებულ რომელიმე გვერდს წითელი მელნით "დაასისხლიანებდა", გაზეთის ცარიელი გვერდები ალექსანდრე ყაზბეგის თხზულებებით უნდა შევსებულიყო. ყაზბეგიც წერდა ხან სანთლის შუქზე, ხანაც ლამფის... სწორედ ასე და ამ პერიოდში, უშუალოდ "დროების" რედაქციაში დაწერილა "მამის მკვლელი". მისი "ელგუჯა" კი თავდაპირველად ელგუჯას სიკვდილით მთავრდებოდა. სტამბის ასოთამწყობებს განუცხადებიათ, ფელეტონს არ ავაწყობთ, თუ სანდრო ელგუჯას ამბავს არ განაგრძობს, ამისთანა ვაჟკაცს ასე ადრე არ მოვაკვლევინებთო. ამ ულტიმატუმით მივიდნენ სანდროსთან რედაქციაში დიომიდე კილაძე და ორი ასოთამწყობი. ალექსანდრეს გაუთვალისწინებია მუშების თხოვნა თუ რჩევა, მძიმედ დაჭრილი ელგუჯასთვის სიცოცხლე უჩუქებია და მოთხრობის ბოლოს მიუწერია: "გაგრძელება იქნება".
ლევან გოთუას კი ტეტრალოგია "გმირთა ვარამის" პირველი და მეორე ნაწილი ვორკუტის უმკაცრესი რეჟიმის ბანაკში დაუწერია. თურმე, როდესაც ღამის ცვლა სამუშაოდ გადიოდა, ბარაკებში ყოველდღიური "გადათვლა" ტარდებოდა. შემდეგ ბარაკები დილის ექვს საათამდე მჭიდროდ იკეტებოდა. ბარაკის ფანჯრები გისოსებით იყო "გამაგრებული". ლევან გოთუას სამუშაოდ გამოსავალი მოუნახავს: ელექტრიკოსის პროფესია "შეუძენია": ყოველდღე გადიოდა სამუშაოდ მაღაროში, მეორე ჰორიზონტის მაღალი ძაბვის სატრანსფორმატორო სადგურში, რომლის კარებზეც მიუმაგრებია ფირფიტა წარწერით - "სასიკვდილოა!" რომელი ზედამხედველი გაბედავდა იქ შესვლას! მწერალი კი ამ პერიოდში თავაუღებლად მუშაობდა, ტრანსფორმატორის კედლის გვერდით ამოთხრილ ორმოში ჩაწოლილი, სანთლის შუქზე... ლევან გოთუას მეუღლის, ციცო ალხაზიშვილის თქმით, "გმირთა ვარამის" მესამე და მეოთხე ნაწილი მათი თანაცხოვრების წლებში შეიქმნა: "არმაზის სახლი დასრულებული არ გვქონდა, ერთ ოთახში ვცხოვრობდით და სწორედ იქ წერდა. ერთხელ, წერის დროს, შევნიშნე, ცრემლები ჩამოსდიოდა. - რა მოგივიდა, ლევან-მეთქი? - ვკითხე. - ზაზა (ნაწარმოების პერსონაჟი - ი.ხ.) ჩამივარდა ორმოში და არ ვიცი, როგორ ამოვიყვანოო, - სევდიანად მიპასუხა"...
ტრაგიკულად დაღუპულ უნიჭიერეს მწერალ გურამ რჩეულიშვილზე კი მისმა განუყრელმა მეგობარმა, მწერალმა და პუბლიცისტმა ნუგზარ წერეთელმა გვიამბო: - ერთ კვირას გადაგვებმებოდა ქეიფები, როგორც ჩანს, გურამი დაიმუხტებოდა ხოლმე ძალიან და მერე, 2 კვირით შინ იკეტებოდა. არავის იღებდა, ხანდახან - არც მე და ერლომ ახვლედიანს, იჯდა და წერდა გაუთავებლად. წერისა და ვაჟკაცობის გასაოცარი ნაზავი იყო მასში. ყველგან წერდა. შეეძლო სუფრა მიეტოვებინა, სხვა ოთახში გასულიყო და დაეწერა. ერთხელ "ლაღიძეში" ნახევარი საათით დავტოვეთ და დაბრუნებულებს, თეთრ ხელსაწმენდებზე ნაწერი მთელი დასტა დაგვხვდა"...
ირმა ხარშილაძე
ყოველკვირეული გაზეთი "ყველა სიახლე"
(გამოდის ოთხშაბათობით)