"ეშმაკნი" - რომანი-გაფრთხილება

გასართობად და სახალისოდ მის წიგნს ხელში არავინ აიღებს, - "მძიმე" მწერლად შემთხვევით კი არ მიაჩნიათ! ეს ე.წ. "სიმძიმე" იმით აიხსნება, რომ დოსტოევსკი აშიშვლებს ადამიანის შინაგან სამყაროს, წარმოგვიჩენს იმ უფსკრულს, რაც ყოველი ჩვენგანის სულის სიღრმეშია და რომელში ჩახედვასაც გავურბივართ. მწერალი გვეუბნება სიმართლეს ადამიანზე და ეს სიმართლე ხშირად შემზარავია.

დოსტოევსკი ახალგაზრდობაში თავად იყო რევოლუციონერი და საკუთარი მწარე გამოცდილება ჩააქსოვა რომანში "ეშმაკნი". საბჭოთა პერიოდში ეს რომანი, ფაქტობრივად, იგნორირებული გახლდათ. ქართულ საბჭოთა ენციკლოპედიაში ვკითხულობთ: "ეშმაკნი" დოსტოევსკის ყველაზე რეაქციული ნაწარმოებია, იგი იმ დროის რევოლუციური მოძრაობის წინააღმდეგ მიმართული პამფლეტია". ის ფაქტი, რომ საბჭოთა იდეოლოგები რომანს ესოდენ უარყოფითად აფასებდნენ, რომანისვე სასარგებლოდ მეტყველებს და განსაკუთრებულ ინტერესს აღძრავს.

ფიოდორ მიხაილოვიჩ დოსტოევსკი დაიბადა 1821 წელს მოსკოვში. მამა მარიინსკის საავადმყოფოს ექიმი გახლდათ. წარმომავლობით დოსტოევსკთა გვარი რტიშჩევების საგვარეულოს განშტოებას წარმოადგენდა, რომელსაც სათავე დაუდო ასლან-ჩელები-მურზამ, რომელიც მოსკოვის მთავარმა დმიტრი დონელმა მონათლა XIV საუკუნეში. მწერლის ერთ-ერთი წინაპარი XV საუკუნეში ლიტვაში გადასულა, სადაც მამულად მიუღია სოფელი დოსტოევო და გვარი დოსტოევსკი აქედან წარმოდგება. მწერლის წინაპრებს XVI საუკუნიდან პოლონური აზნაურული გერბის ტარების უფლება ჰქონიათ (იმ დროისთვის პოლონეთი და ლიტვა ერთ სახელმწიფოს შეადგენდნენ).

მწერლის მამა სასტიკი კაცი გახლდათ. როგორც ცნობილია, იგი საკუთარმა ყმა გლეხებმა მოკლეს. დედა - მარია ნეჩაევა - მომხიბლავი, მეტად კეთილი ქალი, მდიდარი ვაჭრის ოჯახიდან იყო. მომავალი მწერლის პიროვნულ ჩამოყალიბებაზე მას დიდი გავლენა მოუხდენია. როდესაც ფიოდორი 16 წლისა შესრულდა, დედა ჭლექისგან გარდაეცვალა. მომავალი მწერალი და მისი უფროსი ძმა, მიხაილი (ოჯახში სულ შვიდი და-ძმა ყოფილა) მამამ პანსიონში მიაბარა.

1837 წელს მომავალი მწერალი შეიყვანეს პეტერბურგის "მთავარ საინჟინრო სასწავლებელში". სასწავლებლის დასრულებიდან ერთ წელიწადში დოსტოევსკიმ სამხედრო სამსახური მიატოვა, გადაწყვიტა პროფესიონალი ლიტერატორი გამხდარიყო. 1844 წელს თარგმნა და გამოაქვეყნა ბალზაკის "ეჟენი გრანდე", შემდეგ კი დაბეჭდა თავისი პირველი ნაწარმოები "საბრალო ადამიანები", რომელიც მკითხველმა აღტაცებით მიიღო. "ახალი გოგოლი გამოჩნდა!" - შესძახა თურმე ნეკრასოვმა.

იხილეთ სტატიის სრული ვერსია