"მხატ­ვრუ­ლი წიგ­ნე­ბით ვარ გარ­შე­მორ­ტყმუ­ლი. არამ­ხატ­ვრუ­ლი ტექ­სტე­ბი­დან ის კა­ნო­ნე­ბიც მე­ყო­ფა, რომ­ლე­ბიც პარ­ლა­მენ­ტში მაქვს წა­სა­კი­თხი", - ამ­ბობს პარ­ლა­მენ­ტის წევ­რი ლე­ვან ბერ­ძე­ნიშ­ვი­ლი. წიგ­ნე­ბი მისი ცხოვ­რე­ბის გა­ნუ­ყო­ფე­ლი ნა­წი­ლია. შინ მდი­და­რი ბიბ­ლი­ო­თე­კა აქვს, რო­მელ­საც მუ­დამ აახ­ლებს.

- წიგ­ნე­ბის სა­კი­თხა­ვად დრო­ის გა­მო­ნახ­ვას ყო­ველ­თვის ვა­ხერ­ხებ. ახალ გა­მო­ცე­მებ­საც მუდ­მი­ვად ვეც­ნო­ბი. მო­გეხ­სე­ნე­ბათ, პრო­ფე­სო­რი ვარ, 2 უნი­ვერ­სი­ტეტ­ში ვას­წავ­ლი.

- ხში­რად ამ­ბო­ბენ, ახალ­გაზ­რდე­ბი წიგ­ნებს აღარ კი­თხუ­ლო­ბე­ნო. ამ აზრს ეთან­ხმე­ბით?

- ეს სა­ზო­გა­დო პრობ­ლე­მაა და არა - ასა­კობ­რი­ვი. ჩემი აზ­რით, დღეს პრო­ცენ­ტუ­ლად ზუს­ტად იმ­დე­ნი­ვე ახალ­გაზ­რდა კი­თხუ­ლობს, რამ­დე­ნიც ჩემს და შემ­დეგ თა­ო­ბებ­ში კი­თხუ­ლობ­და. უბ­რა­ლოდ, ადრე იყო შთა­ბეჭ­დი­ლე­ბა, რომ მკი­თხვე­ლი ახალ­გაზ­რდო­ბა გვყავს. მა­შინ 100 ახალ­გაზ­რდი­დან 2 იყო სტუ­დენ­ტი, ახლა - 98. წლე­ბის წინ სი­ტყვა "სტუ­დენ­ტი" უფრო მეტს ნიშ­ნავ­და, ვიდ­რე - დღეს. სწო­რედ სტუ­დენ­ტებს ვხვდე­ბო­დით და მათ დო­ნეს ვა­ფა­სებ­დით. ახლა ყვე­ლა სტუ­დენ­ტია. ვთვლი, რომ ეს ცალ­კე პრობ­ლე­მაა. სა­ქარ­თვე­ლო მა­ღა­ლი ხა­რის­ხის გა­ნათ­ლე­ბას ვერ იძ­ლე­ვა.

- პარ­ლა­მენ­ტში ინ­ტე­ლექ­ტუ­ა­ლუ­რი დონე რო­გო­რია?

- მა­ღა­ლია, მაგ­რამ მხატ­ვრუ­ლი გა­ნათ­ლე­ბის დონე ძა­ლი­ან კარ­გი არ არის. ჩემი შე­ფა­სე­ბით, პარ­ლა­მენ­ტარ­თა უმ­რავ­ლე­სო­ბას, მხატ­ვრულ­ზე მეტი პრო­ფე­სი­უ­ლი ლი­ტე­რა­ტუ­რა აქვს წა­კი­თხუ­ლი, მაგ­რამ ადა­მი­ა­ნის ინ­ტე­ლექ­ტის დონე მხო­ლოდ მხატ­ვრუ­ლი ლი­ტე­რა­ტუ­რის ცოდ­ნით არ იზო­მე­ბა. სა­ჭი­როა უნარ-ჩვე­ვე­ბი, ინ­ფორ­მა­ცი­ის წვდო­მის, სწრა­ფი რე­ა­გი­რე­ბი­სა და გა­და­წყვე­ტი­ლე­ბის მი­ღე­ბის უნა­რი. ამ მხრივ ეს პარ­ლა­მენ­ტი უკე­თე­სია, ვიდ­რე ის, რომ­ლის წევ­რიც 2004-2008 წლებ­ში გახ­ლდით. არ არის და­სა­მა­ლი, რომ პარ­ლა­მენ­ტის ინ­ტე­ლექტს მაღ­ლა, არა მხო­ლოდ უმ­რავ­ლე­სო­ბა, უმ­ცი­რე­სო­ბაც ექა­ჩე­ბა. პრო­ცენ­ტუ­ლად მათ ჩვენ­ზე მეტი მომ­ზა­დე­ბუ­ლი კად­რი ჰყავთ.

- პრე­ზი­დენტს კარ­გად იც­ნობთ, მის ინ­ტე­ლექ­ტუ­ა­ლურ შე­საძ­ლებ­ლო­ბებს რო­გორ შე­ა­ფა­სებთ?

- მი­ხე­ილ სა­ა­კაშ­ვილს ინ­ტე­ლექ­ტუ­ალს ვერ ვუ­წო­დებ, მაგ­რამ თა­მა­მად შე­მიძ­ლია გი­თხრათ, ის უაღ­რე­სად ნი­ჭი­ე­რი ადა­მი­ა­ნია. მას აქვს მიდ­რე­კი­ლე­ბე­ბი უცხო ენე­ბი­სად­მი, უნა­რი - სწრა­ფი კონ­ცენ­ტრი­რე­ბი­სა, მაგ­რამ არ აქვს ხან­გრძლი­ვი ფო­კუ­სი­რე­ბის უნა­რი. მარ­თა­ლია, უნარ-ჩვე­ვე­ბი აქვს, მაგ­რამ "ჭკუა უხ­მარ არს ბრიყვთათ­ვის, ჭკვა ცოდ­ნით მო­იხ­მა­რე­ბის". გუ­რა­მიშ­ვი­ლის ეს სი­ტყვე­ბი მას­ზეა ზედ­გა­მოჭ­რი­ლი. პრე­ზი­დენ­ტის ნი­ჭი­ე­რე­ბა გან­სა­კუთ­რე­ბით პო­ლი­ტი­კუ­რი თა­მა­შე­ბის დროს გა­მოვ­ლინ­და. რა­საც მი­აღ­წია, ვნა­ხეთ, ახლა მისი დეგ­რა­და­ცია იწყე­ბა, რად­გან დას­ჭირ­და ცოდ­ნა, რო­მე­ლიც არ აქვს. რაც შე­ე­ხე­ბა მხატ­ვრულ ცოდ­ნას, მისი დონე ნუ­ლო­ვა­ნია. მრჩე­ბა შთა­ბეჭ­დი­ლე­ბა, რომ არც ერთი მხატ­ვრუ­ლი წიგ­ნი წა­კი­თხუ­ლი არ აქვს. თა­ვა­დაც აქვს ნათ­ქვა­მი - წიგ­ნე­ბის კი­თხვა არ შე­მიძ­ლი­აო.

- ამ კუ­თხით ბი­ძი­ნა ივა­ნიშ­ვილს რო­გორ შე­ა­ფა­სებთ?

- პრე­მი­ე­რი პრე­ზი­დენ­ტის ან­ტი­პო­დია. ივა­ნიშ­ვი­ლი ჩამ­ჯდა­რი მკი­თხვე­ლია. რა­შიც მი­ხე­ილ სა­ა­კაშ­ვილს ტა­ლან­ტი აქვს, იმ სფე­რო­ში ბი­ძი­ნა ივა­ნიშ­ვი­ლი ჩვე­უ­ლებ­რივ დო­ნე­ზეა. მხატ­ვრუ­ლი ლი­ტე­რა­ტუ­რის ნა­კი­თხო­ბით პრე­ზი­დენტს სე­რი­ო­ზულ ფო­რას მის­ცემს. მისი სა­უბ­რი­დან ჩანს, მსოფ­ლიო კლა­სი­კას ყურ­მოკ­ვრით კი არა, სა­ფუძ­ვლი­ა­ნად იც­ნობს. ეს გე­მოვ­ნე­ბა­შიც გა­მოვ­ლინ­და. სა­ა­კაშ­ვილ­მა ქარ­თუ­ლი პო­ე­ზი­ი­დან ცი­ტა­ტად მოგ­ვიყ­ვა­ნა კა­კა­ლაშ­ვი­ლის პო­ე­ზია, მის­მა ფრა­ზამ - "მო­უ­ლოდ­ნე­ლი სა­ქარ­თვე­ლო­სი" - გა­და­რია, ორი­გი­ნა­ლუ­რად მო­ეჩ­ვე­ნა. ივა­ნიშ­ვილს ბა­რა­თაშ­ვი­ლი უყ­ვარს. გან­სხვა­ვე­ბა დღე­სა­ვით ნა­თე­ლია.

- ბა­ტო­ნო ლე­ვან, წიგ­ნი მო­გი­პა­რავთ?

- არა­ერ­თხელ მო­მი­პა­რავს. ეროვ­ნულ ბიბ­ლი­ო­თე­კას­თან ახ­ლოს ვცხოვ­რობ­დი. ერთ დღეს წიგ­ნი მო­ვი­პა­რე და სახ­ლში წა­ვი­ღე, ვი­ფიქ­რე, სა­ნამ სა­მუ­შაო სა­ა­თე­ბი დას­რულ­დე­ბა, წა­კი­თხვას მო­ვას­წრებ და სა­ღა­მოს უკან და­ვაბ­რუ­ნებ-მეთ­ქი, მაგ­რამ ვერ მო­ვას­წა­რი და მა­შინ­დე­ლი მი­ლი­ცია თავ­ზე და­მად­გა. ეს სირ­ცხვი­ლი და­ვი­წყე­ბუ­ლი მქონ­და და როცა ეროვ­ნუ­ლი ბიბ­ლი­ო­თე­კის დი­რექ­ტო­რი გავ­ხდი, მა­შინ გა­მახ­სე­ნეს (იცი­ნის). გარ­და ამი­სა, მე­გო­ბა­რი მყავ­და, რო­მელ­საც წიგ­ნებს გა­მუდ­მე­ბით ვპა­რავ­დი. უკან რამ­დე­ნი­მე დღის შემ­დეგ ვაბ­რუ­ნებ­დი. მე უფრო "დრო­ე­ბი­თი ქურ­დო­ბე­ბი" ვი­ცო­დი. ახლა ამის სა­ჭი­რო­ე­ბა აღარ არის. ელექტრო­ნულ წიგ­ნებს ვყი­დუ­ლობ, მათ შო­რის - სა­კუ­თარ­საც. ლი­ტე­რა­ტუ­რას რუ­სუ­ლი სა­ი­ტე­ბი­და­ნაც ვი­წერ.

- "არის რა­ღაც სა­ერ­თო ღვი­ნის სმა­სა და კი­თხვას შო­რის. მე მგო­ნი, ის, რომ ორი­ვეს ე.წ. პი­როვ­ნე­ბის თა­ვი­სუფ­ლე­ბას­თან მივ­ყა­ვართ, ოღონდ ერთი - მიშ­ვე­ბუ­ლი, აგ­დე­ბუ­ლი და ულა­მა­ზო თა­ვი­სუფ­ლე­ბაა, უპა­სუ­ხის­მგებ­ლო­ბით გა­მოწ­ვე­უ­ლი, მე­ო­რე კი - შე­მარ­თე­ბუ­ლი, გა­მოც­დი­ლი და ყოვ­ლის­შემ­ძლე, ამაღ­ლე­ბუ­ლი". რო­მელ ცნო­ბილ ნა­წარ­მო­ებ­ში ვკი­თხუ­ლობთ ამ სი­ტყვებს?

- გუ­რამ დო­ჩა­ნაშ­ვი­ლის სტილს ჰგავს.

- ავ­ტო­რი სწო­რად და­ა­სა­ხე­ლეთ.

- "კაცი, რო­მელ­საც ლი­ტე­რა­ტუ­რა ძლი­ერ უყ­ვარ­და"...

- დიახ. ღვი­ნის სმა­სა და კი­თხვას შო­რის რა­ი­მე სა­ერ­თოს თა­ვად თუ პო­უ­ლობთ?

- აზრს ვე­თან­ხმე­ბი, მაგ­რამ მინ­და გი­თხრათ, რომ ეს და­პი­რის­პი­რე­ბა ძველ სამ­ყა­რო­ში გან­სხვა­ვე­ბუ­ლი იყო. ერ­თმა­ნეთს ღვი­ნო და სიზ­მა­რი უპი­რის­პირ­დე­ბო­და. დი­ო­ნი­სე და აპო­ლო­ნი. მე ეს და­პი­რის­პი­რე­ბა უფრო მარ­თე­ბუ­ლად მი­მაჩ­ნია. ღვი­ნის სმა არა მარ­ტო უპა­სუ­ხის­მგებ­ლო­ბაა, ეს არის ქცე­ვა, რო­მე­ლიც სა­ერ­თოდ გა­მო­რი­ცხავს აზ­როვ­ნე­ბას. ჩვენ შევ­დი­ვართ თა­მაშ­ში, სა­დაც მნიშ­ვნე­ლო­ბა აზრს კი არ აქვს, არა­მედ თა­ნა­მიმ­დევ­რო­ბას. დედ­მა­მიშ­ვი­ლე­ბის სა­დღეგ­რძე­ლომ უნდა გა­უს­წროს შვი­ლე­ბის სა­დღეგ­რძე­ლოს. ღვი­ნის სმა­ში აზრი სა­ერ­თოდ არ დევს. წიგ­ნის კი­თხვას თუ აზ­როვ­ნე­ბა არ ახ­ლავს, მა­შინ ღვი­ნის სმა­სა­ვით დრო­ის მოკ­ვლაა და მეტი არა­ფე­რი. ასე კი­თხუ­ლო­ბენ სა­ზო­გა­დო­ებ­რივ ტრან­სპორ­ტში, მაგ­რამ ყვე­ლა იმი­ტომ არ კი­თხუ­ლობს, რომ იაზ­როვ­ნოს. ამი­ტომ უფრო სა­მარ­თლი­ა­ნი მეჩ­ვე­ნე­ბა შე­და­რე­ბა სიზ­მარ­სა და ღვი­ნის სმას, ანუ დი­ო­ნი­სე­სა და აპო­ლონს შო­რის. მე აპო­ლო­ნის მხა­რეს ვარ, მი­უ­ხე­და­ვად იმი­სა, რომ დი­ო­ნი­სუ­რად მი­ცხოვ­რია, ბევ­რი გა­და­რე­ვა მქო­ნია.

- სად მდე­ბა­რე­ობს ყვე­ლა­ზე პა­ტა­რა ძვლე­ბი - "ჩა­ქუ­ჩი", "გრდემ­ლი" და "უზან­გი"?

- ყურ­ში.

- ვინ შე­არ­ქვა ვაჟა-ფშა­ვე­ლას ეს ფსევ­დო­ნი­მი?

- ვინ­მემ შე­არ­ქვა? მე მე­გო­ნა, ლუკა რა­ზი­კაშ­ვილ­მა ეს ფსევ­დო­ნი­მი თა­ვად და­ირ­ქვა.

- პე­ტერ­ბურ­გში სწავ­ლის დროს მე­გო­ბარ­მა, დი­მიტ­რი ცის­კა­რიშ­ვილ­მა შე­არ­ქვა.

- ძა­ლი­ან კარ­გი საქ­მე გა­უ­კე­თე­ბია.

- ვინ გახ­და 1921 წელს სტამ­ბოლ­ში გა­მარ­თუ­ლი მსოფ­ლიო სი­ლა­მა­ზის კონ­კურ­სის გა­მარ­ჯვე­ბუ­ლი?

- (ფიქ­რობს)

- მი­გა­ნიშ­ნებთ...

- არა, მი­ნიშ­ნე­ბა არ მინ­და, ეს ამ­ბა­ვი ვიცი, მერი შერ­ვა­ში­ძე­ზეა ლა­პა­რა­კი. ცოტა ხნის წინ მის ბი­ოგ­რა­ფი­ას გა­ვე­ცა­ნი. ეს ეპი­ზო­დიც არის მო­თხრო­ბი­ლი, რო­გორ გა­ი­მარ­ჯვა სი­ლა­მა­ზის კონ­კურ­სში და რო­გორ გახ­და კოკო შა­ნე­ლის სა­მო­დე­ლო სახ­ლის სახე.

- რო­მელ საბ­ჭო­თა მა­ღალ­ჩი­ნო­სან­ზე თქვა ნიქ­სონ­მა შემ­დე­გი სი­ტყვე­ბი: "ის სუს­ტი პო­ლი­ტი­კო­სი, მაგ­რამ კარ­გი მძღო­ლია"?

- ლე­ო­ნიდ ბრეჟნევ­ზე. მან­ქა­ნე­ბი უყ­ვარ­და. ღამე მოს­კო­ვის ქუ­ჩებ­ში დაქ­რო­და.

- "რო­გო­რე­ბიც არი­ან ადა­მი­ა­ნე­ბი, ისე­თი­ვე არი­ან მათი წიგ­ნე­ბიც". რო­მე­ლი ცნო­ბი­ლი გერ­მა­ნე­ლი ფი­ზი­კო­სია ამ გა­მო­ნათ­ქვა­მის ავ­ტო­რი?

- თუ არ ვცდე­ბი, ლიხ­ტენ­ბერ­გია, ხომ?

- დიახ. ეთან­ხმე­ბით?

- ვე­თან­ხმე­ბი, მაგ­რამ რო­გორც ფი­ლო­ლოგ­მა, შე­მიძ­ლია გი­თხრათ: ხან­და­ხან წიგ­ნის უკეთ გა­სა­გე­ბად ავ­ტო­რის ბი­ოგ­რა­ფი­ას ეც­ნო­ბი­ან. ეს არას­წო­რი გზაა და ძა­ლი­ან მაც­დუ­რიც. თუ მწერ­ლის ბი­ოგ­რა­ფი­ი­დან ამოხ­ვალ, წიგნს ვე­რაფ­რით გა­ი­გებ.

- ძველ ჰი­მა­ლა­ელ დურ­გლებ­ში არ­სე­ბობ­და ახალ­გაზ­რდა ოს­ტატ­თა გა­მოც­დის უც­ნა­უ­რი წესი. მას­წავ­ლე­ბე­ლი შე­გირდს ეს­რო­და ხის ნა­ჭერს. რა უნდა გა­ე­კე­თე­ბი­ნა მოს­წავ­ლეს, სა­ნამ იმ ნა­ჭერს და­ი­ჭერ­და?

- ზუს­ტად არ ვიცი, მაგ­რამ ვვა­რა­უ­დობ, ხის ჯიში უნდა გა­მო­ეც­ნო.

- ტო­კი­ოს ზო­ო­პარ­კი წე­ლი­წად­ში ერთხელ, 2 თვით იკე­ტე­ბა. რა­ტომ?

- ვერ გი­პა­სუ­ხებთ.

- ცხო­ვე­ლებ­მა დამ­თვა­ლი­ე­რებ­ლე­ბის­გან რომ და­ის­ვე­ნონ.

- (იცი­ნის) ცხო­ვე­ლებ­საც სჭირ­დე­ბათ ადა­მი­ა­ნე­ბის­გან დას­ვე­ნე­ბა.

- რო­მე­ლი ძვე­ლი რო­მა­ე­ლი სა­ხელ­მწი­ფო მოღ­ვა­წის გვა­რი იქცა ქველ­მოქ­მე­დე­ბის სიმ­ბო­ლოდ?

- მე­ცე­ნა­ტის.

- "ზახ­რუ­მა" სპარ­სუ­ლი სი­ტყვაა და ქარ­თუ­ლად ნიშ­ნავს...

- ვერ გე­ტყვით, რო­გორ ითარ­გმნე­ბა, მაგ­რამ ვიცი, რომ კარ­გს არა­ფერს ნიშ­ნავს.

- "არ­გა­დარ­ჩე­ნას". რო­მელ მხატ­ვარს ეკუთ­ვნის ყვე­ლა­ზე მეტი ავ­ტო­პორ­ტრე­ტი?

- რუ­ბენსს.

- "ისე­თი შეგ­რძნე­ბა მაქვს, თით­ქოს ან­ტიქ­რის­ტე მოვ­ნათ­ლე", - წერ­და 1725 წელს, თა­ვის დღი­ურ­ში ერთ-ერთი ვე­ნე­ცი­ე­ლი მღვდე­ლი, რო­მელ­საც ცოტა ხნის ადრე მო­ე­ნათ­ლა 2 კვი­რის ჩვი­ლი, სა­ხე­ლად - ჯა­კო­მო. ამ ადა­მი­ან­მა 73 წელი იცო­ცხლა და ამ ხნის მან­ძილ­ზე სა­რე­ცე­ლი 122 ქალ­თან გა­ი­ყო. მათ შო­რის იყ­ვნენ მა­ღა­ლი წრის მან­დი­ლოს­ნე­ბი, წარ­ჩი­ნე­ბუ­ლი მსა­ხი­ო­ბე­ბი, მო­ცეკ­ვა­ვე­ე­ბი. მო­ძა­ლა­დე არ ყო­ფი­ლა, ქა­ლე­ბის უმე­ტე­სო­ბას ის უყ­ვარ­და. სა­ხე­ლი­სა და სიმ­დიდ­რის ძი­ე­ბა­ში თით­ქმის მთე­ლი ევ­რო­პა მო­ი­ა­რა. იყო ჯა­რის­კა­ცი, მუ­სი­კო­სი, ბიბ­ლი­ო­თე­კა­რი. არა­ერ­თხელ იჯდა ცი­ხე­შიც. მი­პა­სუ­ხეთ, ვის­ზეა ლა­პა­რა­კი?

- კა­ზა­ნო­ვა­ზე.

- და­ბო­ლოს, და­ას­რუ­ლეთ გო­ე­თეს ცნო­ბი­ლი გა­მო­ნათ­ქვა­მი: "არა­ფერ­ში ისე არ მჟღავ­ნდე­ბა ადა­მი­ა­ნის ხა­სი­ა­თი, რო­გორც იმა­ში, თუ რა მი­აჩ­ნია მას..."

- "...სა­სა­ცი­ლოდ". ამ სი­ტყვებ­მა გო­გო­ლის გა­მო­ნათ­ქვა­მი გა­მახ­სე­ნა: "და­ცინ­ვის იმა­საც კი ეში­ნია, ვი­საც არაფ­რის ეში­ნია". და­ი­მახ­სოვ­რეთ ეს სი­ტყვე­ბი და სხვა რეს­პონ­დენ­ტის ჩა­საჭ­რე­ლად გა­მო­ი­ყე­ნეთ (იცი­ნის).

- მად­ლო­ბა ინ­ტერ­ვი­უს­თვის! თქვენ ყო­ველ­თვის სა­ინ­ტე­რე­სო მო­სა­უბ­რე ხართ.

თა­მუ­ნა კვი­ნი­კა­ძე

ჟურ­ნა­ლი "გზა"

(გა­მო­დის ხუთ­შა­ბა­თო­ბით)