ვახ­ტანგ ხმა­ლა­ძე ბი­ძი­ნა ივა­ნიშ­ვილ­მა პრე­ზი­დენ­ტო­ბის­თვის შე­სა­ფე­რის ადა­მი­ა­ნად და­ა­სა­ხე­ლა სა­კუ­თა­რი გუნ­დი­დან. ჩვე­ნი რეს­პონ­დენ­ტი ფიქ­რობს, ივა­ნიშ­ვი­ლი მას კარ­გად რომ იც­ნობ­დეს, პრე­ზი­დენ­ტო­ბის შე­საძ­ლო კან­დი­და­ტუ­რად არ და­ა­სა­ხე­ლებ­და. სა­ნამ ამ თე­მა­ზე ვი­სა­უბ­რებ­დით, მა­ნამ­დე ვახ­ტანგ ხმა­ლა­ძის ცხოვ­რე­ბის ძა­ლი­ან სა­ინ­ტე­რე­სო ამ­ბებს გა­და­ვავ­ლეთ თვა­ლი.

- სულ თა­ვი­დან რომ და­ვი­წყოთ, ერთი სა­ა­თიც არ გვე­ყო­ფა სა­ლა­პა­რა­კოდ. 25-30 წლის რომ ვიყო, არ იქ­ნე­ბო­და ძნე­ლი, მაგ­რამ 66 წლის ვარ... დათო ბერ­ძე­ნიშ­ვი­ლი ამ­ბობს ხოლ­მე ჩემ­ზე, ეს ხრე­სი­ლის ომის ვე­ტე­რა­ნი­აო (იცი­ნის).

- და მა­ინც, იქ­ნებ, გვი­თხრათ, რა იყო თქვე­ნი პი­როვ­ნე­ბად ჩა­მო­ყა­ლი­ბე­ბის­თვის ყვე­ლა­ზე მნიშ­ვნე­ლო­ვა­ნი ფაქ­ტო­რი?

- ერთ ფაქ­ტორს ვერ გა­მოვ­ყოფ. რა­საკ­ვირ­ვე­ლია, ძა­ლი­ან მნიშ­ვნე­ლო­ვა­ნი გახ­ლდათ ოჯა­ხი, მის მიერ გავ­ლი­ლი გზა. როცა მე და­ვი­ბა­დე, არც დე­დის, არც მა­მის მშობ­ლე­ბი ცო­ცხლე­ბი აღარ იყ­ვნენ. დე­და­ჩე­მის მამა 1937 წელს დახ­ვრი­ტეს, მა­მა­ჩე­მის მამა გა­დაჰ­ყვა 1924 წლის აჯან­ყე­ბას, როცა შემ­დგომ გაქ­ცე­ვა და და­მალ­ვა მო­უხ­და, იმ დროს და­ი­ღუ­პა. დედა წლი­ნა­ხევ­რის იყო, როცა დედა გარ­და­ეც­ვა­ლა. მა­მა­ჩე­მის დედა მე­ექ­ვსე შვილ­ზე ფეხ­მძი­მო­ბას გა­დაჰ­ყვა. ასე რომ, დედა უდე­დოდ იზ­რდე­ბო­და, მა­მაც, პრაქ­ტი­კუ­ლად, დე­დის გა­რე­შე გა­ი­ზარ­და, ორი­ვე მა­მებ­მა გა­ზარ­დეს. მა­მას იუ­ლო­ნი ერ­ქვა, დე­დას - თა­მა­რი. დე­დას უც­ნა­უ­რი ცხოვ­რე­ბა ჰქონ­და გავ­ლი­ლი. მა­მა­მი­სი პო­ლი­ტი­კუ­რი ემიგ­რან­ტი გახ­ლდათ, გვა­რად თუ­მა­ნიშ­ვი­ლი. 1905 წლის აჯან­ყე­ბის შემ­დეგ ემიგ­რა­ცი­ა­ში წა­ვი­და. თა­ვა­დი კაცი სო­ცი­ა­ლის­ტი გახ­ლდათ და აჯან­ყე­ბუ­ლებს მხარს უჭერ­და. ძა­ლი­ან გა­ნათ­ლე­ბუ­ლი კაცი იყო, და­ამ­თავ­რა სორ­ბო­ნი­სა და ბერ­ლი­ნის უნი­ვერ­სი­ტე­ტე­ბი. ემიგ­რა­ცი­ა­ში წას­ვლის შემ­დეგ ცხოვ­რობ­და ნი­ცა­ში, საფ­რან­გეთ­ში. პირ­ვე­ლი ცოლი გარ­და­ეც­ვა­ლა, მას­თან ქა­ლიშ­ვი­ლი ჰყავ­და. პირ­ვე­ლი მე­უღ­ლის გარ­დაც­ვა­ლე­ბი­დან საკ­მა­ოდ გვი­ან, 13-14 წლის შემ­დეგ შე­ირ­თო უკ­რა­ი­ნე­ლი გე­ნერ­ლის ქა­ლიშ­ვი­ლი, მის­გან შე­ე­ძი­ნა ვაჟი და ქალი, დე­და­ჩე­მი. დედა 1917 წელს და­ი­ბა­და. ეს ის პე­რი­ო­დია, რო­დე­საც რუ­სეთ­ში თე­ბერ­ვლის რე­ვო­ლუ­ცია უკვე მომ­ხდა­რი იყო. 1918 წელს სა­ქარ­თვე­ლომ და­მო­უ­კი­დებ­ლო­ბა გა­მო­ა­ცხა­და. რო­გორც კი ეს მოხ­და, საკ­მა­ოდ სწრა­ფად ბა­ბუ­ა­ჩემ­მა თა­ვი­სი შვი­ლე­ბი და­ტო­ვა და სა­ქარ­თვე­ლო­ში დაბ­რუნ­და, რომ­ლის გა­რე­შეც ცხოვ­რე­ბა არ შე­ეძ­ლო. მისი შვი­ლე­ბი პე­რი­ო­დუ­ლად ჩა­მო­დი­ოდ­ნენ აქ და მერე უკან ბრუნ­დე­ბოდ­ნენ. 1921 წელს, როცა საბ­ჭო­თა კავ­შირ­მა ჩა­კე­ტა სა­ზღვრე­ბი, ბა­ბუ­ა­ჩე­მი და დე­და­ჩე­მი, რო­მე­ლიც იმ დროს აქ გახ­ლდათ და 10 წლის იყო, დარ­ჩნენ სა­ქარ­თვე­ლო­ში და ორი შვი­ლი დარ­ჩა იტა­ლი­ა­ში. სი­ცო­ცხლის ბო­ლომ­დე იქ ცხოვ­რობ­დნენ.

- არ შეხ­ვედ­რი­ან ერ­თმა­ნეთს?

- დე­და­ჩემ­მა თა­ვი­სი და-ძმა 1961 წელს ნახა, რო­დე­საც დე­დის უფ­როს დას, რო­მელ­მაც დე­და­ჩე­მი გა­ზარ­და და მას დე­დად მო­იხ­სე­ნი­ებ­და, სა­ქარ­თვე­ლო­ში ჩა­მოს­ვლის უფ­ლე­ბა მის­ცეს. დედა კი პირ­ვე­ლად უცხო­ეთ­ში 1964 წელს გა­უშ­ვეს. მა­შინ ნახა თა­ვი­სი ძმა. ურ­თი­ერ­თო­ბე­ბის აღ­დგე­ნის უშუ­ა­ლო მო­ნა­წი­ლე და მხილ­ვე­ლი თა­ვად გახ­ლა­ვართ.

მა­მა­ჩე­მი თბი­ლი­სის მი­სად­გო­მებ­თან იბ­რძო­და 1921 წელს პა­პა­ჩემ­თან ერ­თად. მამა მა­შინ 16 წლის გახ­ლდათ. იქ იყ­ვნენ მისი ძმა და ბი­ძაშ­ვი­ლე­ბიც. ჯარ­თან ერ­თად უკან და­ი­ხი­ეს, მერე, როცა გე­ნე­რალ­მა მაზ­ნი­აშ­ვილ­მა მო­ხა­ლი­სე­ებს აჭა­რის გა­თა­ვი­სუფ­ლე­ბის­კენ მო­უ­წო­და, ყვე­ლა შე­ვი­და მაზ­ნი­აშ­ვი­ლის ჯარ­ში და იქ იბ­რძოდ­ნენ. მერე იყო 1924 წლის აჯან­ყე­ბა, რომ­ლის შემ­დე­გაც მა­მის უფ­რო­სი ძმა და­ი­ჭი­რეს და დე­კემ­ბერ­ში დახ­ვრი­ტეს. აი, ასე­თი ის­ტო­რია აქვს ჩემს ოჯახს და ბუ­ნებ­რი­ვია, ამან კვა­ლი და­ტო­ვა ჩემს ცხოვ­რე­ბა­ზეც.

9 წლის ვი­ყა­ვი, როცა მამა გარ­და­მეც­ვა­ლა. დე­დას­თან ვიზ­რდე­ბო­დით მე და ჩემი უმ­ცრო­სი და. დედა, რა­საკ­ვირ­ვე­ლია, მუ­შა­ობ­და. პა­ტა­რე­ბი რომ ვი­ყა­ვით, სულ წიგ­ნი ეკა­ვა ხელ­ში და გვი­კი­თხავ­და. მოგ­ვი­ა­ნე­ბით, როცა კი­თხვა თა­ვად ვის­წავ­ლეთ და დე­დას უკვე აღარ ეცა­ლა, წიგ­ნი ხე­ლი­დან აღარ გაგ­ვიგ­დია. საბ­ნის ქვეშ ფა­რანს ვან­თებ­დი და დე­დას რომ არ ენა­ხა, გვი­ან ღა­მემ­დე ვკი­თხუ­ლობ­დი.

- გა­იხ­სე­ნეთ სკო­ლის წლე­ბი და მას­წავ­ლებ­ლე­ბი, რომ­ლებ­მაც გავ­ლე­ნა მო­ახ­დი­ნეს თქვენ­ზე...

- იყ­ვნენ კარ­გი და ცუდი მას­წავ­ლებ­ლე­ბი, აქ პრო­ფე­სი­ო­ნა­ლიზმს ვგუ­ლის­ხმობ და არა პი­როვ­ნულ ფაქ­ტო­რებს. ვსწავ­ლობ­დი 39-ე სკო­ლა­ში, ყო­ფილ მე­ო­რე ვაჟ­თა სკო­ლა­ში. შემ­დეგ მგო­ნი, მე-3 ექ­სპე­რი­მენ­ტუ­ლი და­ერ­ქვა. დიდი კლა­სი არ გვქონ­და, სულ 15 კაცი ვსწავ­ლობ­დით ერთ კლას­ში. მათი ნა­წი­ლი დღეს ცო­ცხა­ლი აღარ არის, ნა­წილ­თან სკო­ლი­დან მო­ყო­ლე­ბუ­ლი გრძელ­დე­ბა მე­გობ­რო­ბა. კარ­გი იყო ის წლე­ბი, მათ შო­რის იმი­თაც, რომ ახალ­გაზ­რდე­ბი ვი­ყა­ვით, თავ­ში ცოტა გვიქ­რო­და. იმ დროს, რო­დე­საც მე სკო­ლის მოს­წავ­ლე ვი­ყა­ვი, ია­რა­ღის გა­მო­ყე­ნე­ბა­ზე სა­ერ­თოდ არ ვლა­პა­რა­კობ, და­ნის გა­მო­ყე­ნე­ბაც კი იშ­ვი­ა­თი შემ­თხვე­ვა იყო და სა­ლა­პა­რა­კო ხდე­ბო­და. იყო რამ­დე­ნი­მე ად­გი­ლი, სა­დაც სკო­ლის გა­რეთ ვიკ­რი­ბე­ბო­დით და თუ ვი­ღა­ცას ვი­ღა­ცას­თან ან­გა­რი­შის გას­წო­რე­ბა უნ­დო­და, არ­სე­ბობ­და მუშ­ტი და ჩხუ­ბის წე­სე­ბი, მა­გა­ლი­თად, არ შე­იძ­ლე­ბო­და ფე­ხის გა­მო­ყე­ნე­ბა. ჩხუ­ბი რომ დამ­თავ­რდე­ბო­და, ბი­ჭე­ბი ერ­თმა­ნეთს უნდა გა­დახ­ვე­ოდ­ნენ და ამით სრულ­დე­ბო­და ის ამ­ბა­ვი. თუკი ჩხუ­ბის წე­სებს ვინ­მე და­არ­ღვევ­და, ის აუ­ცი­ლებ­ლად და­ის­ჯე­ბო­და.

- გო­გო­ნას გამო ჩაბ­მულ­ხართ ჩხუბ­ში?

- არა.

- რა­ტომ?

- არ მჭირ­დე­ბო­და (იღი­მე­ბა). ბევ­რჯერ არც მი­ჩხუ­ბია. ყო­ფი­ლა უც­ნა­უ­რი მი­ზე­ზე­ბი. მა­გა­ლი­თად, ერ­თმა მე­ო­რე უსინ­დი­სოდ და­ჩაგ­რა, გა­მო­ვე­სარ­ჩლე და­ჩაგ­რულს და ვი­ჩხუ­ბეთ. სე­რი­ო­ზუ­ლი მი­ზე­ზით არას­დროს მი­ჩხუ­ბია და ყვე­ლა მათ­გან­თან დღეს შე­სა­ნიშ­ნა­ვი ურ­თი­ერ­თო­ბა მაქვს.

- პრო­ფე­სია რო­გორ აირ­ჩი­ეთ?

- სკო­ლა­ში კარ­გად ვსწავ­ლობ­დი, გან­სა­კუთ­რე­ბით მა­თე­მა­ტი­კა და ფი­ზი­კა, ამო­ცა­ნე­ბის ამოხ­სნა მიყ­ვარ­და, ეს პრო­ცე­სი ჩემ­თვის ძა­ლი­ან სა­ინ­ტე­რე­სო იყო. ჩვენ დროს საკ­მა­ოდ ცოტა წიგ­ნი იყო, ამო­ცა­ნა­თა კრე­ბუ­ლე­ბი სა­ჯა­რო ბიბ­ლი­ო­თე­კა­ში მრავ­ლად ინა­ხე­ბო­და. მე­ცხრე-მე­ა­თე კლას­ში დავ­დი­ო­დით იქ და ვე­ძებ­დით სა­ინ­ტე­რე­სო ამო­ცა­ნებს. ამით სი­ა­მოვ­ნე­ბას კლას­ში რამ­დე­ნი­მე ადა­მი­ა­ნი ვი­ღებ­დით. ჩვე­ნი კლა­სი­დან მე ფი­ზი­კის ფა­კულ­ტეტ­ზე შე­ვე­დი, სამი - კი­ბერ­ნე­ტი­კის ფა­კულ­ტეტ­ზე, რო­მე­ლიც ახა­ლი გახ­სნი­ლი იყო. ფი­ზი­კო­სი გახ­ლა­ვართ. და­ვამ­თავ­რე ას­პი­რან­ტუ­რა, მუ­შა­ო­ბა და­ვი­წყე უნი­ვერ­სი­ტეტ­ში, და­ვი­ცა­ვი დი­სერ­ტა­ცია და 1992 წლის ბო­ლომ­დე ივა­ნე ჯა­ვა­ხიშ­ვი­ლის სა­ხე­ლო­ბის უნი­ვერ­სი­ტე­ტის მა­ღა­ლი ენერ­გი­ე­ბის ფი­ზი­კის ინ­სტი­ტუ­ტში ვი­ყა­ვი უფ­რო­სი მეც­ნი­ერ-თა­ნამ­შრო­მე­ლი, ვკი­თხუ­ლობ­დი ლექ­ცი­ე­ბის სპეც­კურ­სებს. 1992 წელს, რო­დე­საც პარ­ლა­მენ­ტის წევ­რად ამირ­ჩი­ეს, დავ­წე­რე გან­ცხა­დე­ბა და წა­მო­ვე­დი უნი­ვერ­სი­ტე­ტი­დან. ორი­ვე საქ­მის ერ­თად გა­კე­თე­ბა არ გა­მო­დი­ო­და.

- პო­ლი­ტი­კის სა­სარ­გებ­ლოდ თქვე­ნი არ­ჩე­ვა­ნი რამ გა­ნა­პი­რო­ბა?

- რე­ა­ლო­ბამ, რო­მე­ლიც იმ დროს ქვე­ყა­ნა­ში იყო. 1988 წელს ეროვ­ნულ-გან­მა­თა­ვი­სუფ­ლე­ბე­ლი მოძ­რა­ო­ბის აღ­მავ­ლო­ბა და­ი­წყო. 1989 წელს იყო საბ­ჭო­თა კავ­ში­რის სა­ხალ­ხო დე­პუ­ტატ­თა არ­ჩევ­ნე­ბი, სა­დაც შე­ვე­ცა­დეთ გაგ­ვეყ­ვა­ნა სამი დე­პუ­ტა­ტი, მხო­ლოდ ორის გაყ­ვა­ნა მო­ვა­ხერ­ხეთ. ამის შემ­დეგ იყო 9 აპ­რი­ლი. მკვეთ­რად გა­ი­ზარ­და შე­საძ­ლე­ბო­ბა, ხე­ლი­სუფ­ლე­ბას გა­ე­კე­თე­ბი­ნა ის, რაც ჩვენ გვინ­დო­და. მა­შინ თა­ვი­სუ­ფა­ლი არ­ჩევ­ნე­ბის შე­სა­ხებ არა­ვინ არა­ფე­რი იცო­და. სა­ქარ­თვე­ლო­ში არ არ­სე­ბობ­და კაცი, რო­მელ­მაც სა­არ­ჩევ­ნო სა­მარ­თა­ლი იცო­და. ორი ჯგუ­ფი, რო­მე­ლიც მუ­შა­ობ­და აკა­კი ბაქ­რა­ძის და პარ­მენ მარ­გვე­ლაშ­ვი­ლის გაყ­ვა­ნა­ზე, ერ­თად შე­იკ­რი­ბა, ჩა­მო­ვა­ყა­ლი­ბეთ ორ­გა­ნი­ზა­ცია "დასი", ანუ დე­მოკ­რა­ტი­უ­ლი არ­ჩევ­ნე­ბი სა­ქარ­თვე­ლო­ში. მო­ვამ­ზა­დეთ ცვლი­ლე­ბე­ბი საბ­ჭო­თა სა­ქარ­თვე­ლოს კონ­სტი­ტუ­ცი­ა­ში, შე­ვი­ტა­ნეთ ცვლი­ლე­ბა, რო­მე­ლიც რუ­სეთს არ მის­ცემ­და სა­შუ­ა­ლე­ბას, გა­ე­უქ­მე­ბი­ნა საბ­ჭო­თა კავ­ში­რი­დან სა­ქარ­თვე­ლოს იუ­რი­დი­უ­ლი გას­ვლის შე­საძ­ლებ­ლო­ბა. მა­შინ ვხე­დავ­დით, გაჩ­ნდა შან­სი, რომ სა­ქარ­თვე­ლო საბ­ჭო­თა კავ­ში­რის შე­მად­გენ­ლო­ბი­დან გა­მოგ­ვეყ­ვა­ნა. ასე სწრა­ფად თუ მოხ­დე­ბო­და, ამას ნამ­დვი­ლად არ ვვა­რა­უ­დობ­დით. სა­ქარ­თვე­ლო­ში პო­ლი­ტი­კო­სე­ბი არ არ­სე­ბობ­დნენ, იყ­ვნენ დი­სი­დენ­ტე­ბი, მაგ­რამ არა პო­ლი­ტი­კო­სე­ბი. იყო სა­კი­თხე­ბი, რომ­ლებ­ზეც არა­ვინ მუ­შა­ობ­და, მა­გა­ლი­თად, სა­არ­ჩევ­ნო სა­კი­თხებ­ზე, სა­კონ­სტი­ტუ­ციო ცვლი­ლე­ბებ­ზე.

- ფი­ზი­კო­სი კაცი რა­ტომ და­ინ­ტე­რეს­დით ამით?

- აბა, ვინ უნდა და­ინ­ტე­რე­სე­ბუ­ლი­ყო? იუ­რის­ტმა იცის სა­მარ­თა­ლი, ფი­ზი­კოს­მა - ფი­ზი­კა. პო­ლი­ტი­კა კი სხვა სპე­ცი­ა­ლო­ბაა, რო­გორც ცალ­კე სა­გა­ნი, ვერ ის­წავ­ლე­ბა. ვინც პო­ლი­ტი­კო­სო­ბას აპი­რებს, მას უნდა ჰქონ­დეს ძა­ლი­ან ფარ­თო ზო­გა­დი გა­ნათ­ლე­ბა. თუკი გა­და­ხე­დავთ მა­შინ­დე­ლი ცენ­ტრა­ლუ­რი ევ­რო­პის ქვეყ­ნებს, ვინ ჩა­ე­ბა პო­ლი­ტი­კა­ში იმ დროს, რო­დე­საც სო­ცი­ა­ლის­ტუ­რი სის­ტე­მის დაშ­ლა და­ი­წყო? ყვე­ლა­ზე მა­ღა­ლი პრო­ცენ­ტი ფი­ზი­კო­სე­ბი­სა იყო და სა­ინ­ტე­რე­სოა, რა­ტომ? ფი­ზი­კა არ იყო იდე­ო­ლო­გი­ზე­ბუ­ლი მეც­ნი­ე­რე­ბა, ისე­ვე რო­გორც მა­თე­მა­ტი­კა და ქი­მია, გან­სხვა­ვე­ბით სა­მარ­თლის სპე­ცი­ა­ლო­ბის­გან, იდე­ო­ლო­გი­ზე­ბუ­ლი ფა­კულ­ტე­ტე­ბი იყო ასე­ვე ეკო­ნო­მი­კი­სა და ის­ტო­რი­ის ფა­კულ­ტე­ტე­ბი. თა­ვი­სუფ­ლე­ბის ხა­რის­ხი ფი­ზი­კო­სებ­ში, მა­თე­მა­ტი­კო­სებ­ში, ქი­მი­კო­სებ­ში უფრო მა­ღა­ლი იყო. ამათ­გან რა­ტომ მა­ინ­ცდა­მა­ინც ფი­ზი­კო­სე­ბი? - ეს სპე­ცი­ა­ლო­ბა უფრო ფარ­თო გა­ნათ­ლე­ბას მო­ი­თხოვს, რად­გან ცო­ცხა­ლი მეც­ნი­ე­რე­ბაა. ფი­ზი­კო­სე­ბი იყ­ვნენ უფრო თა­ვი­სუფ­ლად მო­აზ­როვ­ნე ადა­მი­ა­ნე­ბი და როცა გაჩ­ნდა ამ თა­ვი­სუფ­ლე­ბის გა­მო­ხატ­ვის შე­საძ­ლებ­ლო­ბა, ამის­თვის მზად აღ­მოჩ­ნდნენ, თუმ­ცა ამით არ ვაკ­ნი­ნებ სხვა სპე­ცი­ა­ლო­ბე­ბის მნიშ­ვნე­ლო­ბას. ერთ-ერთი ფი­ზი­კო­სი, რო­მე­ლიც პო­ლი­ტი­კა­ში აღ­მოჩ­ნდა, მეც გახ­ლდით. შე­კი­თხვა შემ­დე­გი იყო, სად უფრო მე­ტის გა­კე­თე­ბა შე­მეძ­ლო. მშვი­დი მეც­ნი­ე­რუ­ლი ცხოვ­რე­ბი­დან მშფოთ­ვა­რე პო­ლი­ტი­კურ ცხოვ­რე­ბა­ში გა­და­ვი­ნაც­ვლე.

- ძა­ლი­ან მშვი­დი ადა­მი­ა­ნის შთა­ბეჭ­დი­ლე­ბას ტო­ვებთ. რამ­დე­ნად კომ­ფორ­ტუ­ლი აღ­მოჩ­ნდა მშფოთ­ვა­რე პო­ლი­ტი­კა?

- კომ­ფორ­ტუ­ლი არც მა­შინ ყო­ფი­ლა და არც ახლა არის. ეს სიმ­შვი­დე ნერ­ვე­ბის ფა­სად ჯდე­ბა. არც ისე­თი მშვი­დი ვარ, რო­გორც ჩანს ხოლ­მე. წო­ნას­წო­რო­ბი­დან მეც გა­მოვ­სულ­ვარ, მაგ­რამ იშ­ვი­ა­თად.

- ჩვენ არ გვი­ნა­ხავს...

- თქვენ არ გი­ნა­ხავთ, სხვას უნა­ხავს (იღი­მე­ბა). ისე­თი რა­მეც კი მომ­ხდა­რა, რაც არ უნდა მომ­ხდა­რი­ყო. ალ­ბათ ბევ­რს ჰქო­ნია აფექ­ტის მდგო­მა­რე­ო­ბა, როცა რე­აქ­ცია მო­დის არა გო­ნი­დან, არა­მედ ინ­სტინ­ქტე­ბი­დან. იყო შემ­თხვე­ვა, წლე­ბის წინ, როცა პარ­ლა­მენ­ტში ერთ კაცს სა­ხე­ში ვლე­წე. არ მი­ფიქ­რია, უბ­რა­ლოდ, მო­მა­ყე­ნა შე­უ­რა­ცხყო­ფა და იყო ჩემი მყი­სი­ე­რი რე­აქ­ცია. მის ვი­ნა­ო­ბას არ გა­ვამ­ხელ. ამ ფაქტს მოწ­მე არ შეს­წრე­ბია. ეს დე­რე­ფან­ში მოხ­და. ხმა­ურ­ზე ჟურ­ნა­ლის­ტე­ბი გა­მოც­ვივ­დნენ, მაგ­რამ ფაქ­ტი ვერ ნა­ხეს. იქ რომ ჟურ­ნა­ლის­ტე­ბი ყო­ფი­ლიყ­ვნენ, მა­ინც ასე­თი რე­აქ­ცია მექ­ნე­ბო­და. იყო სი­ტყვა და მო­მენ­ტა­ლუ­რი რე­აქ­ცია. ეს პი­როვ­ნულ შე­უ­რა­ცხყო­ფას უკავ­შირ­დე­ბო­და.

შე­საძ­ლოა, ვი­ღა­ცებს დიდ სი­ა­მოვ­ნე­ბას ანი­ჭებს მუდ­მი­ვად ად­რე­ნა­ლი­ნის გა­მო­ყო­ფა, მე არ მა­ნი­ჭებს, თუმ­ცა როცა რა­ღა­ცას იწყებ, შენ მი­მართ ნდო­ბა უჩ­ნდე­ბათ, მერე თა­ვად გრძნობ პა­სუ­ხის­მგებ­ლო­ბას და ვე­ღარ ამ­ბობ უარს ამის გა­კე­თე­ბა­ზე. წლე­ბის გან­მავ­ლო­ბა­ში ასეთ­ნა­ი­რად დატ­რი­ალ­და ეს ყვე­ლა­ფე­რი. სამი წლის წინ ჩემს მე­გობ­რებს ვუ­თხა­რი, არ­ჩევ­ნებ­ში მო­ნა­წი­ლე­ო­ბას აღარ მი­ვი­ღებ-მეთ­ქი. 1989 წლი­დან აქ­ტი­უ­რად ვარ ჩაბ­მუ­ლი ამ საქ­მე­ში, 20 წელ­ზე მეტი გა­ვი­და... ოთხი შვი­ლიშ­ვი­ლი მეზ­რდე­ბა, თა­ვის დრო­ზე ჩემს შვი­ლებს, ქალ-ვაჟი მყავს, სა­თა­ნა­დო ყუ­რა­დღე­ბას ვერ ვუთ­მობ­დი. დღემ­დე და­ნა­ნე­ბით მე­უბ­ნე­ბი­ან, შენ ჩვენ­თვის არ გე­ცა­ლაო. მინ­და, შვი­ლიშ­ვი­ლებს მა­ინც მი­ვაქ­ციო ყუ­რა­დღე­ბა, ბო­ლოს და ბო­ლოს, დავ­ჯდე და წიგ­ნის წა­კი­თხვით სუ­ლი­ე­რი სი­ა­მოვ­ნე­ბა მი­ვი­ღო. ისე­თი ვი­თა­რე­ბა იყო, პო­ლი­ტი­კა­ში ყოფ­ნის აზრს ვერ ვხე­დავ­დი, მაგ­რამ 2011 წლის შე­მოდ­გო­მით რა პრო­ცე­სიც და­ი­წყო სა­ქარ­თვე­ლო­ში, რო­დე­საც პო­ლი­ტი­კურ სცე­ნა­ზე ბი­ძი­ნა ივა­ნიშ­ვი­ლი გა­მოჩ­ნდა, ამან ბევ­რი რამ შეც­ვა­ლა, მათ შო­რის, ჩემი გა­და­წყვე­ტი­ლე­ბაც. ჩემ­მა მე­გობ­რებ­მა, კო­ლე­გებ­მა მი­იჩ­ნი­ეს, რომ ამ საქ­მე­ში ჩემი მო­ნა­წი­ლე­ო­ბა სა­ერ­თო საქ­მეს წა­ად­გე­ბო­და. აქ უკვე უარი ვე­ღარ ვთქვი. შარ­შან მთე­ლი ზა­ფხუ­ლი ქუჩა-ქუჩა დავ­წან­წა­ლებ­დი ძაღ­ლი­ვით ჩემს თა­ნა­ტო­ლებ­სა თუ გა­ცი­ლე­ბით ახალ­გაზ­რდა ადა­მი­ა­ნებ­თან ერ­თად (იცი­ნის). ხდე­ბა ხოლ­მე ისეც, რომ მოვ­ლე­ნებს შენ კი არ მარ­თავ, ისი­ნი გმარ­თა­ვენ...

- ბი­ძი­ნა ივა­ნიშ­ვი­ლი ახ­სე­ნეთ. გვახ­სოვს, როცა მან თქვა, პრე­ზი­დენ­ტად ვახ­ტანგ ხმა­ლა­ძე წარ­მო­მიდ­გე­ნი­აო.

- ეს ჩემ­თვის სრუ­ლი­ად მო­უ­ლოდ­ნე­ლი იყო. შემ­დეგ არა­ერ­თგზის გა­მე­ო­რე­ბუ­ლა ეს შე­კი­თხვა, მერე გა­მო­იკ­ვე­თა მისი პა­სუ­ხი­დან, რომ კონ­კრე­ტუ­ლად ვახ­ტანგ ხმა­ლა­ძე­ზე კი არა, ასე­თი ტი­პის პო­ლი­ტი­კოს­ზე იყო ლა­პა­რა­კი. გულ­წრფე­ლად გე­ტყვით, ეს მე­ო­რე შე­ფა­სე­ბა ჩემ­თვის უფრო სა­სი­ა­მოვ­ნო აღ­მოჩ­ნდა, ვიდ­რე პირ­ვე­ლი. ეტყო­ბა, ბი­ძი­ნა ბო­ლომ­დე არ მიც­ნობს, არ იც­ნობს ჩემს ხა­სი­ათს. ჩვენ ხომ არ გვაქვს ახლო ურ­თი­ერ­თო­ბა, ამი­ტო­მაც და­მა­სა­ხე­ლა.

- რას უნდა იც­ნობ­დეს, რომ არ წარ­მო­გიდ­გი­ნოთ პრე­ზი­დენ­ტად?

- ხომ არ იცის ყვე­ლა ჩემი თვი­სე­ბა, და­დე­ბი­თი თუ უარ­ყო­ფი­თი? მას ჩემ­ზე შთა­ბეჭ­დი­ლე­ბა მე­დი­ის სა­შუ­ა­ლე­ბით ჩა­მო­უ­ყა­ლიბ­და. გა­მიკ­ვირ­და, რო­დე­საც მან გა­ნა­ცხა­და, რომ ძა­ლი­ან კარ­გად იცო­და, 1994-1995 წლებ­ში რას ვა­კე­თებ­დი. არა­და, მა­შინ მოს­კოვ­ში ცხოვ­რობ­და. პი­რა­დად მხო­ლოდ 2011 წლის ოქ­ტომ­ბერ­ში შევ­ხვდით ერ­თმა­ნეთს, მას მერე სულ რამ­დენ­ჯერ­მე შევ­ხვედ­რი­ვართ.

- მა­ინც რა არის ის უარ­ყო­ფი­თი თვი­სე­ბა, რაც პრე­ზი­დენ­ტო­ბა­ში ხელს შე­გიშ­ლი­დათ?

- მე რა­ტომ უნდა გი­თხრათ ჩემი უარ­ყო­ფი­თი თვი­სე­ბა, თქვენ მო­ძებ­ნეთ და თქვით (იცი­ნის)!.. პრე­ზი­დენ­ტად თავი არას­დროს წარ­მო­მიდ­გე­ნია, ამა­ზე არ მი­ფიქ­რია. ვე­რას­დროს ვერ ვხე­დავ­დი ჩემს ად­გილს მთავ­რო­ბა­ში, მაგ­რამ ვხე­დავ­დი სა­პარ­ლა­მენ­ტო მუ­შა­ო­ბა­ში. სა­ერ­თოდ არ მიყ­ვარს არც სხვი­სი უფ­რო­სო­ბა და არც ის, როცა მე მყავს უფ­რო­სი. ძი­რი­თა­დად, მარ­ტო ვმუ­შა­ობ­დი ან ერთი-ორ ჩემს კო­ლე­გას­თან ერ­თად, თუმ­ცა ეს იყო პარტნი­ო­რო­ბა­ზე და­ფუძ­ნე­ბუ­ლი საქ­მი­ა­ნი ურ­თი­ერ­თო­ბა. ამ მხრივ ცხოვ­რე­ბა­ში გა­მი­მარ­თლა. თუმ­ცა ცხოვ­რე­ბა არ­ცთუ მარ­ტი­ვია, მო­მი­წია უფ­რო­სად ყოფ­ნამ. არას­დროს მქო­ნია რა­ი­მე თა­ნამ­დე­ბო­ბა­ზე ყოფ­ნის სურ­ვი­ლი.

- პრე­ზი­დენ­ტო­ბა­ზე უარს იტყო­დით?

- სამი წლის წინ ვთქვი, რომ არ­ჩევ­ნებ­ში არ მი­ვი­ღებ­დი მო­ნა­წი­ლე­ო­ბას, მაგ­რამ მი­ვი­ღე, ასე მო­ი­თხოვ­და საქ­მე. ვი­ღა­ცე­ბი ალ­ბათ პო­ზი­ო­რო­ბა­ში ჩა­მით­ვლი­ან, მაგ­რამ თუ საქ­მე ასე მო­ი­თხოვს და არ­სე­ბულ ვი­თა­რე­ბა­ში იქ­ნე­ბა სა­უ­კე­თე­სო გა­და­წყვე­ტი­ლე­ბა, უარს ვერ ვი­ტყვი, მაგ­რამ თუ იარ­სე­ბებს უკე­თე­სი გა­და­წყვე­ტი­ლე­ბა, მეც იმას და­ვუ­ჭერ მხარს.

- ამ ბოლო წლებ­ში ასეა - სა­დაც კონ­სტი­ტუ­ცი­ას ახ­სე­ნე­ბენ, იქ ახ­სე­ნე­ბენ ვახ­ტანგ ხმა­ლა­ძის სა­ხელ­სა და გვარს. ეს გსი­ა­მოვ­ნებთ, ამა­ყობთ?

- მეც ჩვე­უ­ლებ­რი­ვი ადა­მი­ა­ნი ვარ (იღი­მის). როცა რა­ღა­ცას გა­ა­კე­თებ და ფიქ­რობ, რომ ეს კარ­გია, მერე კი სხვე­ბიც აფა­სე­ბენ და გე­უბ­ნე­ბი­ან, ხომ გსი­ა­მოვ­ნებს? კავ­ში­რი და­ნა­შა­ულ­თან კი არა, კონ­სტი­ტუ­ცი­ას­თან არის და ცხა­დია, სა­სი­ა­მოვ­ნოა.

- შვი­ლე­ბი მსაყ­ვე­დუ­რო­ბე­ნო, ამ­ბობთ. იქ­ნებ, მათ შე­სა­ხებ მოგ­ვი­თხროთ...

- 1989 წლი­დან, გან­სა­კუთ­რე­ბით 1992 წლი­დან მო­ყო­ლე­ბუ­ლი, როცა ნინო 7 წლის იყო და ირაკ­ლი - მას­ზე 1 წლით უმ­ცრო­სი, ოჯა­ხის­თვის, პრაქ­ტი­კუ­ლად, და­კარ­გუ­ლი ვი­ყა­ვი. მთე­ლი ოჯა­ხი მე­უღ­ლის, მა­ნა­ნა მა­ჩხა­ნე­ლის კი­სერ­ზე იყო. კლა­სი­კუ­რი ფი­ლო­ლო­გი­ის სპე­ცი­ა­ლის­ტი, დოქ­ტო­რი, არა­ერ­თი გა­მო­ცე­მის ავ­ტო­რია, დღე­საც აგ­რძე­ლებს მუ­შა­ო­ბას ძვე­ლი ქარ­თუ­ლი და ბერ­ძნუ­ლი ბიბ­ლი­უ­რი ხელ­ნა­წე­რე­ბის კვლე­ვა­ზე. იმის გამო, რომ ოჯა­ხის გა­ძღო­ლა მთლი­ა­ნად მას უწევ­და, მუ­შა­ო­ბის დრო­ის მკვეთ­რი შემ­ცი­რე­ბა მო­უხ­და. ბავ­შვე­ბის მოვ­ლას რომ თავი და­ვა­ნე­ბოთ, პარ­ლა­მენ­ტის წევ­რო­ბი­სას ჩემი ხელ­ფა­სი, დღე­ვან­დელ ფულ­ზე რომ გა­დავ­თვა­ლოთ, 13 ლარი გახ­ლდათ. ფრაქ­ცი­ის თავ­მჯდო­მა­რე გახ­ლდით. ამით ოჯახს რო­გორ შე­ი­ნა­ხავთ, მგო­ნი, გა­სა­გე­ბია. მა­ტე­რი­ა­ლუ­რი ნა­წი­ლიც ჩემი მე­უღ­ლის მხრებ­ზე გა­და­ვი­და. სა­ნამ პარ­ლა­მენ­ტის წევ­რი ვი­ყა­ვი, ასე გრძელ­დე­ბო­და. მერე მქონ­და სა­მუ­შაო, შე­მო­სა­ვა­ლი, რომ ოჯა­ხის­თვის მი­მე­ხე­და. ამ წლე­ბის გან­მავ­ლო­ბა­ში ჩემი დრო­ის დიდი ნა­წი­ლი მა­ინც პო­ლი­ტი­კურ სფე­რო­ში მუ­შა­ო­ბას მიჰ­ქონ­და.

- მე­უღ­ლეს არ უსაყ­ვე­დუ­რია?

- არას­დროს უთ­ქვამს, ამ საქ­მეს თავი და­ა­ნე­ბეო. უსაყ­ვე­დუ­რია, იქ­ნებ, დრო გა­მო­ძებ­ნო ბავ­შვე­ბის­თვის, სად­მე ერ­თად წა­ვი­დე­თო. ჩვე­ნი და­ქორ­წი­ნე­ბის შემ­დეგ მხო­ლოდ ერთხელ ვი­ყა­ვით შვე­ბუ­ლე­ბა­ში ერ­თად. 30 წელ­ზე მე­ტია, ცოლ-ქმა­რი ვართ, უბ­რა­ლოდ, ამის დრო არ გვქო­ნია. სა­ნამ ბავ­შვე­ბი პა­ტა­რე­ბი იყ­ვნენ, მოს­კო­ვის ჩრდი­ლო­ე­თით მდე­ბა­რე სა­ერ­თა­შო­რი­სო ინ­სტი­ტუტ დუბ­ნა­ში მივ­დი­ო­დი, რომ წა­მე­კი­თხა ის, რაც სა­ქარ­თვე­ლო­ში არ მო­ი­პო­ვე­ბო­და. მერე და­ი­წყო პო­ლი­ტი­კუ­რი რია-რია და მას მერე შვე­ბუ­ლე­ბა რა არის, სა­ერ­თოდ არ ვიცი. სახ­ლში გვი­ან ვბრუნ­დე­ბო­დი და ხან­და­ხან ვა­ხერ­ხებ­დით მე­გობ­რის, ბი­ძაშ­ვი­ლის და­ბა­დე­ბის დღე­ზე წას­ვლას. შემ­დეგ, როცა შვი­ლიშ­ვი­ლე­ბი შეგ­ვე­ძი­ნა, ჩვენს შვი­ლებს ხელს ისევ ჩემი მე­უღ­ლე უწყობ­და.

- დღეს თქვენს უმ­თავ­რეს მიღ­წე­ვად რას მი­იჩ­ნევთ?

- ეს არის ჩემი ოჯა­ხი!.. და ის ურ­თი­ერ­თო­ბე­ბი, რაც ოჯახ­ში გვაქვს. მე­ო­რე არის ის, რომ დღემ­დე ვმე­გობ­რობ იმ ადა­მი­ა­ნებ­თან, რომ­ლებ­საც ბავ­შვო­ბა­ში და­ვუ­მე­გობ­რდი. ერთი წლის წინ გარ­და­იც­ვა­ლა ჩემი ყვე­ლა­ზე ძვე­ლი მე­გო­ბა­რი... ეს ჩემ­თვის ძა­ლი­ან მძი­მე იყო. ღვთის მად­ლით, გვერ­დზე მყავს ის მე­გობ­რე­ბი, რომ­ლებ­თა­ნაც მე­ო­რე-მე­სა­მე კლა­სი­დან ვმე­გობ­რობ. ზო­გი­ერ­თი ჩემი მე­გო­ბა­რი ასა­კით შვი­ლად შე­მე­ფე­რე­ბა, მაგ­რამ ჩვე­ნი მე­გობ­რო­ბა 20 წელ­ზე მეტს ით­ვლის. ზოგი მათ­გა­ნი უკავ­შირ­დე­ბა პრო­ფე­სი­ას, ზოგი პო­ლი­ტი­კას. და კი­დევ ერთი - ქუ­ჩა­ში სი­ა­რუ­ლის არ მრცხვე­ნია!..

ნინო მურ­ღუ­ლია

ჟურ­ნა­ლი "რე­ი­ტინ­გი"

(გა­მო­დის ორ­შა­ბა­თო­ბით)