სამ ძმას შო­რის შუ­ა­თა­ნაა. ჰუ­მა­ნი­ტა­რე­ბის გა­რე­მოც­ვა­ში გაზ­რდი­ლი­სათ­ვის წიგ­ნი უცხო ხილი არა­სო­დეს ყო­ფი­ლა. ვერც წარ­მო­ედ­გი­ნა, რომ წიგ­ნის გა­რე­შე რო­მე­ლი­მე დღე გა­ლე­უ­ლი­ყო, თუმ­ცა ამ­ბობს, რომ ამ თვალ­საზ­რი­სით ის გა­მორ­ჩე­უ­ლი არ ყო­ფი­ლა. "ჩვე­ნი თა­ო­ბა გარ­კვე­ულ­წი­ლად და­ხუ­რულ სივ­რცე­ში ვცხოვ­რობ­დით და მთე­ლი ენერ­გია მი­მარ­თუ­ლი იყო წიგ­ნის­კენ, მის­გან ვი­ღებ­დით ყვე­ლა­ფერს, რაც სულს სურ­და. ჩემი თა­ო­ბის ადა­მი­ა­ნე­ბის­თვის ეს ნაც­ნო­ბი გრძნო­ბაა და მგო­ნი, ამა­ში გან­სა­კუთ­რე­ბუ­ლი არა­ფე­რია", - მი­თხრა სა­უბ­რის და­სა­წყის­ში ლი­ტე­რა­ტორ­მა, სა­ქარ­თვე­ლოს უზე­ნა­ე­სი საბ­ჭოს ყო­ფილ­მა წევ­რმა და გა­ნათ­ლე­ბის კო­მი­ტე­ტის თავ­მჯდო­მა­რე თე­მურ ქო­რი­ძემ, რო­მე­ლიც ყო­ველ­თვის სა­ინ­ტე­რე­სო მო­სა­უბ­რეა...

- წერა-კი­თხვა სკო­ლა­ში ვის­წავ­ლე. ეს იყო სამ­ტრე­დი­ის #2 სკო­ლა, რო­მე­ლიც შემ­დეგ რკი­ნიგ­ზის 24-ე სკო­ლა გახ­და. იმა­ვე სკო­ლა­ში გა­ი­ზარ­და ზვი­ად ძი­ძი­გუ­რი, დღე­ვან­დე­ლი სა­ზო­გა­დე­ო­ბის­თვის ცნო­ბი­ლი პო­ლი­ტი­კუ­რი მოღ­ვა­წე და კი­დევ ბევ­რი სხვა. დე­ტა­ლუ­რად ვერ ვიხ­სე­ნებ, რა წიგ­ნი წა­ვი­კი­თხე პირ­ვე­ლად, მაგ­რამ ეს ზღაპ­რე­ბის სამ­ყა­რო იყო. თუმ­ცა, იმა­ზე უფრო ადრე მომ­ბეზ­რდა მათი კი­თხვა, ვიდ­რე ეს უნდა მომ­ხდა­რი­ყო. ჩემი პრო­ფე­სი­უ­ლი ინ­ტე­რე­სის გამო, ზრდას­რულ ასაკ­ში მო­მიხ­და ფოლკ­ლო­რი­სა და მისი სამ­ყა­როს სა­გან­გე­ბო შეს­წავ­ლა. ზღაპ­რე­ბის კი­თხვის შე­წყვე­ტის შემ­დეგ, რო­მა­ნუ­ლი ლი­ტე­რა­ტუ­რის სა­ო­ცა­რი ინ­ტე­რე­სი გა­მიჩ­ნდა. აღ­ფრთო­ვა­ნე­ბუ­ლი ვი­ყა­ვი სტენ­და­ლი­სა და ჰი­უ­გოს შე­მოქ­მე­დე­ბით და, რა თქმა უნდა, "ვე­ფხის­ტყა­ოს­ნით", რომ­ლის კი­თხვა საკ­მა­ოდ ადრე და­ვი­წყე და დღემ­დე ვკი­თხუ­ლობ. პო­ე­მა თით­ქმის ზე­პი­რად ვიცი და არა­ერ­თხელ ყო­ფი­ლა, რომ შუ­ა­ღა­მი­სას ლო­გი­ნი­დან ავ­მდგარ­ვარ და მისი სტრო­ფე­ბი წა­მი­კი­თხავს. სა­ერ­თოდ, წიგნ­თან მის­ვლას დიდი ძა­ლის­ხმე­ვა არ სჭირ­დე­ბა, სა­ა­მი­სოდ არც სა­დღაც მა­ღა­რო­ში ჩას­ვლა გი­წევს და არც დიდი ფი­ზი­კუ­რი ენერ­გი­ის და­ხარ­ჯვა. წიგ­ნებს თა­ვის­თან მიხ­მო­ბის უნა­რი აქვთ. ძა­ლი­ან გთხოვთ, ამას თა­ვის მო­წო­ნე­ბად ნუ ჩა­მო­მარ­თმევთ. ვფიქ­რობ, რომ ფი­ლო­ლო­გი­ურ სამ­ყა­რო­ში და არამ­ხო­ლოდ, ეს ჩვე­უ­ლებ­რი­ვი ნორ­მა და ცხოვ­რე­ბის წე­სია.

- ბავ­შვო­ბა­ში, რო­მე­ლი­მე წიგ­ნი გან­სა­კუთ­რე­ბით რომ მოგ­ვწონს, გვინ­და, იმ ეპო­ქა­ში, იმ პერ­სო­ნა­ჟე­ბის გვერ­დით ვცხოვ­რობ­დეთ. თქვენ­თვის რო­მე­ლი ქვე­ყა­ნა და ეპო­ქა იყო ასე­თი?

- მეტ­წი­ლად ეს იყო XIX სა­უ­კუ­ნის ფრან­გუ­ლი მწერ­ლო­ბა და მთე­ლი მისი პერ­სო­ნა­ლი­ე­ბი. მო­გეხ­სე­ნე­ბათ, რომ XIX სა­უ­კუ­ნე­ში მსოფ­ლი­ო­ში ფრან­გუ­ლი მწერ­ლო­ბა ბა­ტო­ნობს, რო­მელ­საც მოჰ­ყვე­ბა დიდი რუ­სუ­ლი ლი­ტე­რა­ტუ­რა. ეს იყო ძა­ლი­ან სა­ინ­ტე­რე­სო პე­რი­ო­დი მწერ­ლო­ბის გან­ვი­თა­რე­ბი­სა. არ შე­იძ­ლე­ბა, ადა­მი­ა­ნი გა­ტა­ცე­ბუ­ლი არ იყოს მიშ­კი­ნის პერ­სო­ნა­ჟით. ასე­ვე გან­სა­კუთ­რე­ბით სა­ინ­ტე­რე­სო იყო ჩემ­თვის "და­ნა­შა­უ­ლი­სა და სას­ჯე­ლის" პერ­სო­ნა­ჟი რას­კოლ­ნი­კო­ვი. დოს­ტო­ევ­სკი უნი­კა­ლუ­რი მწე­რა­ლია. ვერ ვი­ტყვი, რომ ის მხო­ლოდ რუ­სუ­ლი კულ­ტუ­რის ნა­ყო­ფია, არა­მედ ევ­რო­პუ­ლი­ცაა. მა­შინ სა­ოც­რად შე­ერ­წყა ერ­თმა­ნეთს რუ­სუ­ლი და ევ­რო­პუ­ლი კულ­ტუ­რე­ბი და რომ არა ეს ფაქ­ტი, მსოფ­ლიო ლი­ტე­რა­ტუ­რა­ში არ გაჩ­ნდე­ბო­და ისე­თი ღრმა ფსო­ქო­ლო­გი­უ­რი შრე­ე­ბის მქო­ნე პერ­სო­ნა­ჟი, რო­გო­რიც დოს­ტო­ევ­სკის რას­კოლ­ნი­კო­ვია.

- რო­მე­ლია პერ­სო­ნა­ჟი, რო­მელ­მაც თქვენ­ში დიდი აგ­რე­სია, ან­ტი­პა­თია გა­მო­იწ­ვია...

- (იღი­მის) რა თქმა უნდა, ასე­თე­ბი იყ­ვნენ, მაგ­რამ რო­დე­საც ადა­მი­ა­ნი მეტ-ნაკ­ლე­ბად და­უ­ახ­ლოვ­დე­ბა ლი­ტე­რა­ტუ­რას, პერ­სო­ნა­ჟე­ბი მსგავს გან­ცდებს აღარ იწ­ვე­ვენ. შემ­დეგ­ში უკვე ადა­მი­ა­ნი ყუ­რა­დღე­ბას ამახ­ვი­ლებს არა იმა­ზე, თუ რას ამ­ბობს პერ­სო­ნა­ჟი და რო­გორ იქ­ცე­ვა, არა­მედ იმა­ზე, თუ რო­გორ ხა­ტავს მას ავ­ტო­რი და რო­გორ წარ­მო­ა­ჩენს. შე­უძ­ლე­ბე­ლია, რო­მე­ლი­მე მკი­თხვე­ლი დიდი სიმ­პა­თი­ით გა­ნიმსჭვა­ლოს მაკ­ბე­ტის მი­მართ, მაგ­რამ ისე ბრწყინ­ვა­ლედ აქვს შექ­სპირს და­ხა­ტუ­ლი, რომ არ შე­იძ­ლე­ბა, ვინ­მე არ მო­ი­ხიბ­ლოს. მწერ­ლო­ბა­ში სწო­რედ ესაა მთა­ვა­რი - სა­მარ­თებ­ლის პირ­ზე გა­სავ­ლე­ლი პე­რი­ო­დი, რო­დე­საც ადა­მი­ა­ნი ან აღი­ა­რებ მწერ­ლო­ბას რო­გორც თვითმყო­ფად სფე­როს ჩვე­ნი სუ­ლი­ე­რი ცხოვ­რე­ბი­სა, ანდა შენ მას მი­იჩ­ნევ რა­ღაც ნა­ტუ­რა­ლის­ტურ გან­ცდე­ბად. ასე რომ, ვერ გე­ტყვით, გან­სა­კუთ­რე­ბუ­ლი ან­ტი­პა­თია რო­მე­ლი­მე პერ­სო­ნა­ჟის მი­მართ მქონ­დეს. კი, შემ­ზა­რა­ვია ზო­გი­ერ­თი პერ­სო­ნა­ჟი, უფრო სწო­რად, ის, თუ რო­გორ წარ­მო­ა­ჩენს ავ­ტო­რი ადა­მი­ან­თა ვნე­ბე­ბის ზო­გი­ერთ ბნელ მხა­რეს, მაგ­რამ ეს მხო­ლოდ მწერ­ლის ოს­ტა­ტო­ბის დამ­სა­ხუ­რე­ბაა. ბო­ლოს და ბო­ლოს, გა­ვიხ­სე­ნოთ ბოდ­ლე­რი და მისი "ბო­რო­ტე­ბის ყვა­ვი­ლე­ბი".

- ვინ არი­ან ის ავ­ტო­რე­ბი, რომ­ლე­ბიც ყვე­ლა­ზე კარ­გად იც­ნო­ბენ ადა­მი­ა­ნის ფსი­ქო­ლო­გი­ას...

- ასე­თე­ბი ძა­ლი­ან ბევ­რნი არი­ან და სხვა­თა შო­რის, რომ არა მწერ­ლო­ბა, ვერ ჩა­მო­ყა­ლიბ­დე­ბო­და აზ­როვ­ნე­ბის ისე­თი დარ­გი, რო­გო­რი­ცაა ფსი­ქო­ა­ნა­ლი­ტი­კა. მე ვენ­დო­ბი ერთ სა­ინ­ტე­რე­სო ავ­ტორს, რო­მე­ლიც წერ­და, ის­ტო­რი­ას უნდა წერ­დნენ არა ის­ტო­რი­კო­სე­ბი, არა­მედ პო­ე­ტე­ბი და მოგ­ზა­უ­რე­ბი; ყვე­ლა­ზე თავ­ზე­ხე­ლა­ღე­ბუ­ლი თავ­გა­და­სავ­ლე­ბის მოყ­ვა­რუ­ლი ადა­მი­ა­ნე­ბი, იმი­ტომ, რომ მათ­ში არის ისე­თი ღრმა რო­მან­ტი­კა და ოც­ნე­ბის ღრმა მას­შტა­ბე­ბი, რო­მელ­თა გა­რე­შე სამ­ყა­როს აღ­ქმა იქ­ნე­ბო­და ძა­ლი­ან არას­რულ­ფა­სო­ვა­ნი. ამის თქმის შე­საძ­ლებ­ლო­ბას ჩემს ასაკ­ში დაგ­რო­ვი­ლი გა­მოც­დი­ლე­ბა მაძ­ლევს. ყვე­ლა ადა­მი­ა­ნი ასეა, გარ­კვე­უ­ლი ასა­კის შემ­დეგ იწყე­ბა დაგ­რო­ვი­ლი გა­მოც­დი­ლე­ბით საგ­ნე­ბის, მოვ­ლე­ნე­ბი­სა და პრო­ცე­სე­ბის სხვაგ­ვა­რი აღ­ქმა.

- რამ­დე­ნი წლის ბრძან­დე­ბით, ბა­ტო­ნო თე­მურ?

- საკ­მა­ოდ ხან­დაზ­მუ­ლი ვარ, ასაკს რომ არ ეკი­თხე­ბი­ან, იმ ასაკ­ში (იღი­მის). ერთი მხრივ, ასაკს არ ეკი­თხე­ბი­ან ძა­ლი­ან ახალ­გაზ­რდებს და მე­ო­რე, საკ­მა­ოდ ასა­კო­ვან ადა­მი­ა­ნებს. ახლა ერთი მშვე­ნი­ე­რი ლექ­სი მახ­სენ­დე­ბა, რო­მელ­შიც პო­ე­ტი კი­თხუ­ლობს "რამ­დე­ნი წლის ვარ?!" და შემ­დეგ აგ­რძე­ლებს: "თექ­ვსმე­ტის გინ­დათ? თექ­ვსმე­ტი წლის ვარ, ოთხმო­ცის გინ­დათ? ოთხმო­ცი წლის ვარ. რამ­დე­ნიც გინ­დათ იმ­დე­ნი წლის ვარ". ახლა ძა­ლი­ან მინ­და, 80 წლის ვიყო და გე­ტყვით, რომ 80 წლის ვარ (იღი­მის).

- რა­ტომ? არ ჯო­ბია 16-ის იყოთ?

- კი, მაგ­რამ ზოჯგერ ძა­ლი­ან გინ­და ადა­მი­ანს, იმა­ზე მეტი იცო­დე, ვიდ­რე ამას შენი რე­სურ­სე­ბი და ასა­კი გაძ­ლევს. ხომ ვი­ცით, რომ ძა­ლი­ან დიდი ფასი აქვს გა­მოც­დი­ლე­ბას, ამი­ტომ ხან­და­ხან ღრმა სი­ბე­რე მე­ნატ­რე­ბა, რო­დე­საც ადა­მი­ა­ნებ­მა უკვე ძა­ლი­ან ბევ­რი რამ იცი­ან. ადა­მი­ა­ნი მხო­ლოდ წიგ­ნით ვერ შე­ი­ძენს იმ ცოდ­ნას, რა­საც სა­კუ­თა­რი გა­მოც­დი­ლე­ბით მო­ი­პო­ვებს.

- ალ­ბათ, სა­უ­კე­თე­სო ვა­რი­ან­ტია ღრმა სი­ბე­რის გა­მოც­დი­ლე­ბა 16 წლის ასაკ­ში...

- ოოო, მაგ­რამ ასეთ ცდო­მი­ლე­ბებს არ უშ­ვებს გან­გე­ბა და ბუ­ნე­ბა. ამის თა­ო­ბა­ზე შო­პე­ნ­ჰა­უ­ე­რი მახ­სენ­დე­ბა. ის ძა­ლი­ან კარ­გად წერ­და, ნა­ხეთ, რო­გორ ამ­ზა­დებს სიკ­ვდი­ლი­სათ­ვის ადა­მი­ანს გან­გე­ბა, ჯერ ვნე­ბებს და­უ­ცხრობს, მერე გა­ახ­მობს, და­ა­ჭკნობს, და შემ­დეგ როცა უკვე მას­ში ყვე­ლა­ფე­რი ჩამ­ცხრა­ლია, ძა­ლი­ან ეი­ო­ლე­ბა სი­ცო­ცხლეს­თან გა­მომ­შვი­დო­ბე­ბა. ხომ მარ­თა­ლია?! არის ამა­ში ცხვრე­ბი­სე­უ­ლი სიბ­რძნე, რო­მე­ლიც თა­ვად თუ არ გა­მოს­ცა­დე, ძნე­ლი იქ­ნე­ბა რე­ა­ლო­ბად მი­ი­ღო. თქვენ ძა­ლი­ან ახალ­გაზ­რდა ხართ და ახლა ამის მი­ღე­ბა შე­იძ­ლე­ბა გა­გი­ჭირ­დეთ (იღი­მის).

- არ­ცთუ ისე, რამ­დე­ნი­მე დღის წინ 31 წლის გავ­ხდი...

- რას ლა­პა­რა­კობთ? არ გახ­სოვთ, ცნო­ბი­ლი პო­ე­ტის ლექ­სი, რო­მე­ლიც წერს, რომ 30 წელი სიყ­ვა­რუ­ლის ასა­კია?! თან შემ­თხვე­ვით არ არ­სე­ბობს ფრა­ზა ლი­ტე­რა­ტუ­რი­დან "ბალ­ზა­კის ასა­კის ქალ­ბა­ტო­ნი", რო­მე­ლიც ჩვენს ცნო­ბი­ე­რე­ბა­ში დარ­ჩა. მა­შინ ეს 40 წელი იყო, დღე­ვან­დელ ცი­ვი­ლი­ზა­ცი­ა­ში რომ გად­მო­ვი­ტა­ნოთ, ეს და­ახ­ლო­ე­ბით 50-55 წელი იქ­ნე­ბა. ასე რომ, ყვე­ლა­ფე­რი წინ გაქვთ. ქა­ლუ­რი შეგ­რძნე­ბე­ბი­სა და ბედ­ნი­ე­რე­ბის მთე­ლი პა­ლიტ­რაა თქვენ წინ გა­დაშ­ლი­ლი. და­მი­ჯე­რეთ, 30 წელი არა­ფე­რია. ეს კომ­პლი­მენ­ტი არ არის, არა­მედ ფაქ­ტია.

- კარ­გი, ახლა პო­ე­ზი­ა­ზე გკი­თხავთ. რა ასაკ­ში და­ინ­ტე­რეს­დით ლექ­სე­ბით? ვფიქ­რობ, მათი წა­კი­თხვის სურ­ვი­ლი ბავ­შვო­ბა­ში ნაკ­ლე­ბია, სა­თავ­გა­და­სავ­ლო ლი­ტე­რა­ტუ­რი­სა და რო­მა­ნე­ბის კი­თხვა გვირ­ჩევ­ნია...

- ამას ჩემი და ჩემ­ზე უფ­რო­სი თა­ო­ბე­ბი და­მი­დას­ტუ­რე­ბენ, რომ ოჯახ­ში ყვე­ლა­ზე კარგ ტო­ნად ით­ვლე­ბო­და, როცა ბავ­შვე­ბი ლექ­სებს წარ­მოთ­ქვამ­დნენ. არა მხო­ლოდ იმის­თვის, რომ მშობ­ლებს თავი მო­ე­წო­ნე­ბი­ნათ სტუმ­რე­ბის წი­ნა­შე, არა­მედ ამით ზრდიდ­ნენ ბავ­შვებ­ში "მა­ღალ", სა­სი­ა­მოვ­ნო გრძნო­ბებს. პო­ე­ზი­ა­ში ემო­ცია ყო­ველ­თვის დევს. შე­იძ­ლე­ბა, ყრმო­ბი­სას მისი აზ­რობ­რი­ვი ში­ნა­არ­სი ბო­ლომ­დე არ გვეს­მო­დეს, მაგ­რამ მა­ინც კარ­გად ფეთ­ქავ­და ჩვენ­ში, რო­დე­საც ვკი­თხუ­ლობ­დით. გან­სა­კუთ­რე­ბით პატ­რი­ო­ტულ ლექ­სებს, სა­ო­მარ-მი­ლი­ტა­რის­ტუ­ლი ხა­სი­ა­თის პო­ე­ზი­ას. ოჯახ­ში სამი ძმა ვიზ­რდე­ბო­დით და ყვე­ლამ ვი­ცო­დით ასე­თი ლექ­სე­ბი. ეს ტრა­დი­ცია ყვე­ლა ოჯახ­ში იყო და მი­ხა­რია, რომ დღემ­დეა - ბავ­შვებს ამ­ღე­რე­ბენ, აცეკ­ვე­ბენ ან ლექსს ათ­ქმე­ვი­ნე­ბენ ხოლ­მე. ბავ­შვო­ბი­დან­ვე უნდა აღი­ზარ­დოს ადა­მი­ან­ში ეს­თე­ტი და ამის გა­რე­შე, უბ­რა­ლოდ, წარ­მო­უდ­გე­ნე­ლია ადა­მი­ა­ნის ჩა­მო­ყა­ლი­ბე­ბა. თქვენ რო­გორ გაზ­რდით თქვენს შვი­ლებს?

- ბავ­შვე­ბის­თვის სა­ბავ­შვო ლექ­სე­ბი არ­სე­ბობს, უბ­რა­ლოდ, არა მგო­ნია, პა­ტა­რამ პატ­რი­ო­ტუ­ლი ში­ნა­არ­სის პო­ე­ზი­ის აღ­ქმა შეძ­ლოს...

- იცით, ჩვენ ლექ­სებს კურ­დღლებ­სა და ბა­ჭი­ებ­ზე არ ვკი­თხუ­ლობ­დით. ვი­ცო­დით ლექ­სე­ბი ჰე­რო­ი­კულ და ამაღ­ლე­ბულ მო­ტი­ვებ­ზე და ეს იყო გან­სხვა­ვე­ბა.

- შე­იძ­ლე­ბა ეს და­დე­ბი­თად მოქ­მე­დებს ბავ­შვის ქვეც­ნო­ბი­ერ­ზე, ვერ გე­ტყვით...

- კი, და­დე­ბი­თად მოქ­მე­დებს. მო­დით ნუ ვიქ­ნე­ბით რო­მის პაპ­ზე მე­ტად კა­თო­ლი­კე­ნი. ნუ ვი­ტყვით, რომ ეს ჩა­მორ­ჩე­ნი­ლო­ბის მაჩ­ვე­ნე­ბე­ლია. პი­რი­ქით, ეს სუ­ლი­ერ ამაღ­ლე­ბუ­ლო­ბას და ჰე­რო­ი­ზა­ცი­ას უწყობს ხელს.

- სა­ინ­ტე­რე­სოა, ვინ და რო­გორ ზრუ­ნავ­და თქვე­ნი სა­ო­ჯა­ხო ბიბ­ლი­ო­თე­კის გამ­დიდ­რე­ბა­ზე?

- ოჯა­ხის ყვე­ლა წევ­რი. წიგ­ნებს ბავ­შვო­ბი­დან­ვე ვი­ძენ­დი. მე­ტიც, იმ­დე­ნად გა­მი­ტა­ცა ამ ყვე­ლა­ფერ­მა, რომ გა­დავ­წყვი­ტეთ, ჩვენს კლასს გან­სა­კუთ­რე­ბუ­ლი ბიბ­ლი­ო­თე­კა გვქო­ნო­და და ეს მო­ვა­ხერ­ხეთ კი­დეც. მა­შინ 12-13 წლი­სა­ნი ვი­ყა­ვით, როცა გან­სა­კუთ­რე­ბით ცხო­ველ­დე­ბა ინ­ტე­რე­სი სამ­ყა­როს მი­მართ. მო­გეხ­სე­ნე­ბათ, იმ დროს არ­ცთუ ისე იოლი იყო ამა თუ იმ ლი­ტე­რა­ტუ­რის მო­პო­ვე­ბა და ჩვენ ეს მა­ინც შევ­ძე­ლით. ბიბ­ლი­ო­თე­კას სახ­ლე­ბი­დან მო­ტა­ნი­ლი წიგ­ნე­ბით ვავ­სებ­დით. ის იყო აღ­მაფ­რე­ნის წლე­ბი, რო­მე­ლიც ყვე­ლა ბავ­შვს უნდა ჰქონ­დეს. ვი­საც ამ­გვა­რი ცხო­ვე­ლი ინ­ტე­რე­სი არ გა­ნუც­დია, ალ­ბათ ბავ­შვო­ბის რო­მან­ტი­კის შეგ­რძნე­ბა ბო­ლომ­დე არ აქვს გაც­ნო­ბი­ე­რე­ბუ­ლი. სა­ერ­თოდ, ძა­ლი­ან მად­ლი­ე­რი ვარ ჩემი მშობ­ლე­ბის, რომ­ლებ­საც ძა­ლი­ან უყ­ვარ­დათ წიგ­ნი და მი­სად­მი ინ­ტე­რე­სით გაგვზარ­დეს. შემ­დეგ­შიც წი­ლად მხვდა ბედ­ნი­ე­რე­ბა, მქო­ნო­და ურ­თი­ერ­თო­ბა წიგ­ნი­ერ ადა­მი­ა­ნებ­სა და ღრმა ინ­ტე­ლექ­ტუ­ა­ლებ­თან.

- მათ­გან გა­მორ­ჩე­უ­ლე­ბიც დაგ­ვი­სა­ხე­ლეთ...

- აკა­კი გა­წე­რე­ლია, ჩემ­თვის უძ­ვირ­ფა­სე­სი ადა­მი­ა­ნი. 25 წლის ვი­ყა­ვი, ის 75-ის, მაგ­რამ ჩვენ დიდი მე­გობ­რე­ბი გახ­ლდით. მას ჩემს ყვე­ლა­ზე დიდ მას­წავ­ლებ­ლად მი­ვიჩ­ნევ, არა მხო­ლოდ ფი­ლო­ლო­გი­ა­ში, არა­მედ ცხოვ­რე­ბა­შიც. ვცდი­ლობ, მას რა­ღა­ცით მა­ინც ვგავ­დე, სი­ბე­რე­ში მა­ინც, მაგ­რამ ვერ ვა­ხერ­ხებ, რად­გან ის ყვე­ლა­ნა­ი­რად დენ­დი იყო, ინ­ტე­ლექ­ტუ­ა­ლუ­რი არის­ტოკ­რა­ტი და დიდი პი­როვ­ნე­ბა. შემ­დეგ მი­სი­ვე ნათ­ლუ­ლი ზვი­ად გამ­სა­ხურ­დია, რო­მე­ლიც ასე­ვე დიდი ინ­ტე­ლექ­ტუ­ა­ლი გახ­ლდათ. და­ვა­ნე­ბოთ თავი ყვე­ლა იმ პო­ლი­ტი­კურ ორომ­ტრი­ალს, რაც მოხ­და, მაგ­რამ არ შე­იძ­ლე­ბა არ ით­ქვას, რომ ის გან­სა­კუთ­რე­ბუ­ლი პი­როვ­ნე­ბა იყო. ბევ­რს არ სი­ა­მოვ­ნებს ამ კუ­თხით მას­ზე სა­უ­ბა­რი, მაგ­რამ ალ­ბათ მალე და­ვი­წყებთ ძა­ლი­ან სე­რი­ო­ზულ ლა­პა­რაკს, თუ რა ფე­ნო­მე­ნი იყო ეს კაცი, რო­გორც ინ­ტე­ლექ­ტუ­ა­ლი, ღრმად მო­აზ­როვ­ნე პი­როვ­ნე­ბა და ქარ­თუ­ლი სუ­ლი­ე­რე­ბის წარ­მო­მად­გე­ნე­ლი სა­ქარ­თვე­ლო­ში. მას არ შე­ეძ­ლო სა­უ­ბა­რი იმ თე­მა­ზე, რაც მის­თვის ში­ნა­გა­ნად გან­ცდი­ლი და გა­აზ­რე­ბუ­ლი არ იყო. მა­გა­ლი­თის­თვის შე­მიძ­ლია და­გი­სა­ხე­ლოთ მისი "ვე­ფხის­ტყა­ოს­ნის" სა­ხის­მე­ტყვე­ლე­ბა". პრე­ტენ­ზი­ის მქო­ნე ნე­ბის­მი­ერ­მა პი­როვ­ნე­ბამ ჯერ ბიბ­ლი­ოგ­რა­ფი­ას ჩა­ხე­დოს და მხო­ლოდ ამის მერე ილა­პა­რა­კოს ზვი­ად გამ­სა­ხურ­დი­ა­ზე. უნი­კა­ლუ­რი ბიბ­ლი­ოგ­რა­ფი­აა, ანუ იმ წიგ­ნე­ბის ჩა­მო­ნათ­ვა­ლი, რაც მას ამ ერთი წიგ­ნის და­სა­წე­რად დას­ჭირ­და.

- შინ დიდი ბიბ­ლი­ო­თე­კა გაქვთ, რო­მე­ლი ავ­ტო­რი თუ ჟან­რი ჭარ­ბობს თა­რო­ებ­ზე?

- სამ­წუ­ხა­როდ, თბი­ლის­ში წიგ­ნე­ბის ნა­წი­ლი მაქვს. პა­ტა­რა ოთახ­ში ყვე­ლა­ფერს ვერ ვა­თავ­სებ. იმე­რეთ­ში, დე­ი­და­ჩე­მის სახ­ლშია დიდი ბიბ­ლი­ო­თე­კა, მაგ­რამ შინ მაქვს ყვე­ლა­ფე­რი, რაც ჩემი ასა­კის ადა­მი­ანს სჭირ­დე­ბა. მხატ­ვრუ­ლი ლი­ტე­რა­ტუ­რა ისე­თი სამ­ყა­როა, რო­მელ­საც ვერც ერთი ბიბ­ლი­ო­თე­კა ვერ და­ი­ტევს და იმ წიგ­ნებს ჩვენ უკვე გუ­ლი­თა და სუ­ლით ვა­ტა­რებთ. ყვე­ლას გვაქვს ჩვე­ნი გუ­ლის მწერ­ლო­ბა, პო­ე­ზია, ზე­პირ­სი­ტყვი­ე­რე­ბა... ხან­და­ხან შე­იძ­ლე­ბა გვა­ვი­წყდე­ბა, არ გვახ­სოვს, მაგ­რამ ისეთ დროს ამო­ტივ­ტივ­დე­ბა ხოლ­მე, რომ ვერ ვი­გებთ, ეს რო­გორ და რა­ნა­ი­რად ხდე­ბა. თქვენს კი­თხვას რომ მი­ვუბ­რუნ­დეთ, გე­ტყვით, რომ თა­რო­ებ­ზე მეტ­წი­ლად ფი­ლო­სო­ფი­უ­რი და ლი­ტე­რა­ტუ­რუ­ლი კლა­სი­კა ჭარ­ბობს. ყვე­ლა ადა­მი­ა­ნის ცხოვ­რე­ბა­ში პა­ტა­რა საქ­მი­სა თუ ღრმად ინ­ტი­მუ­რი პრო­ცე­სე­ბის გა­აზ­რე­ბის ეტა­პი დგე­ბა და ამას ვე­რა­ვინ უარ­ყოფს. იმი­სათ­ვის, რომ გა­ვაც­ნო­ბი­ე­როთ რა იყო, რა­ტომ და საით მი­დის ეს ყვე­ლა­ფე­რი. ამი­თაა ცხოვ­რე­ბა სა­ინ­ტე­რე­სო და მიმ­ზიდ­ვე­ლი. თუკი ვინ­მე­ში ეს პრო­ცე­სე­ბი არ და­წყე­ბუ­ლა, ის ჯერ არ არის მომ­წი­ფე­ბუ­ლი იმის­თვის, რომ სე­რი­ო­ზუ­ლი ადა­მი­ა­ნი ერ­ქვას. ყვე­ლას ვუ­სურ­ვებ­დი, ჰქონ­დეს სწრაფ­ვა, შეგ­რძნე­ბა, მო­თხოვ­ნი­ლე­ბა ბრძნუ­ლად, ანუ ფი­ლო­სო­ფი­უ­რად გა­ი­აზ­როს თა­ვი­სი ცხოვ­რე­ბა და ბი­ოგ­რა­ფია. სი­ცო­ცხლე ძა­ლი­ან ხან­მოკ­ლეა და ამის შეგ­რძნე­ბა ყვე­ლა ადა­მი­ა­ნის­თვის აუ­ცი­ლე­ბე­ლია.

- სა­ჩუქ­რად მორ­თმე­უ­ლი წიგ­ნე­ბი...

- ასე­თიც უამ­რა­ვია. ახ­ლა­ხან ბა­ტონ­მა ბა­ჩა­ნა ბრეგ­ვა­ძემ თა­ვი­სი უნი­კა­ლუ­რი ოთხტო­მე­უ­ლი მო­მი­ძღვნა. მა­ნამ­დე გა­მო­ცე­მუ­ლი ორ­ტო­მე­უ­ლიც მი­სახ­სოვ­რა და პა­ტივ­მოყ­ვა­რე რომ ვიყო, ალ­ბათ თავს მაღ­ლა ამა­ყად ავ­წევ­დი იმ მო­ძღვნი­სათ­ვის, რო­მე­ლიც წიგნს სა­ტი­ტუ­ლო გვერ­დზე აწე­რია. მი­მაჩ­ნია, რომ თა­ნა­მედ­რო­ვე სა­ქარ­თვე­ლო­ში ბა­ჩა­ნა ბრეგ­ვა­ძე უნი­კა­ლუ­რი მოვ­ლე­ნაა. მეტ­საც გე­ტყვით, ათი სა­უ­კუ­ნის გან­მავ­ლო­ბა­ში, ექ­ვთი­მე და გი­ორ­გი ათო­ნე­ლის შემ­დეგ, სა­ქარ­თვე­ლო­ში ასე­თი ფე­ნო­მე­ნი არ ყო­ფი­ლა. გა­ოგ­ნე­ბუ­ლი ვარ და ჩვე­ნი სა­ზო­გა­დო­ებ­რი­ვი კრი­ზი­სის ყვე­ლა­ზე დიდ არ­გუ­მენ­ტად ბა­ჩა­ნა ბრეგ­ვა­ძი­სად­მი და­მო­კი­დე­ბუ­ლე­ბა მი­მაჩ­ნია. მხო­ლოდ ამის მი­ხედ­ვით შე­იძ­ლე­ბა მთე­ლი ჩვე­ნი დღე­ვან­დე­ლი მდგო­მა­რე­ო­ბის დი­აგ­ნო­ზის დას­მა და ამას არა მხო­ლოდ ფი­ლო­ლო­გი, არა­მედ ჩვე­უ­ლებ­რი­ვი მკი­თხვე­ლი მო­გახ­სე­ნებთ. სა­ერ­თოდ, ძა­ლი­ან ძვირ­ფა­სია და მაქვს უამ­რა­ვი წიგ­ნი ავ­ტო­რი­სე­უ­ლი ხელ­მო­წე­რით. მათ შო­რი­საა: აკა­კი გა­წე­რე­ლია, ზვი­ა­დი, მურ­მან ლე­ნა­ბი­ძე, ანა კა­ლა­ნა­ძე, მუხ­რან მა­ჭა­ვა­რი­ა­ნი, ჯე­მალ აჯი­აშ­ვი­ლი... ძვირ­ფა­სია მათი გაკ­რუ­ლი ხე­ლით და­წე­რი­ლი სი­ტყვე­ბი. თან გა­აჩ­ნია რას წე­რენ. "პა­ტი­ვის­ცე­მით ამას და ამას" - სა­ვალ­დე­ბუ­ლო ეტი­კე­ტია, მაგ­რამ მიყ­ვარს როცა ავ­ტო­რი გან­სა­კუთ­რე­ბუ­ლი ურ­თი­ერ­თო­ბე­ბის ხაზ­გას­მას ახ­დენს, ეს ჩემ­ში თბილ გრძნო­ბებ­სა და სიყ­ვა­რულს აღ­ძრავს.

- თა­ნა­მედ­რო­ვე ახალ­გაზ­რდა ავ­ტო­რე­ბის შე­მოქ­მე­დე­ბას თუ ეც­ნო­ბით?

- ახალ­გაზ­რდა რომ ვი­ყა­ვი, ყვე­ლა­ფერს ვკი­თხუ­ლობ­დი, გან­სა­კუთ­რე­ბით ჩემი თა­ო­ბის ავ­ტორ­თა შე­მოქ­მე­დე­ბას. აკა­კი გა­წე­რე­ლი­ას ამა თუ იმ მწე­რალს რომ ვუხ­სე­ნებ­დი, ბრძენ­კა­ცის ირო­ნი­ით ჩა­ი­ქირ­ქი­ლებ­და ხოლ­მე: 30 წე­ლია "ნე­ტა­რი ავ­გუს­ტი­ნეს" ქვე­ვით არ ჩა­მოვ­სულ­ვარ და მა­გას რა წა­მა­კი­თხებ­სო?! ახლა ვხვდე­ბი, რას ნიშ­ნავ­და მისი ეს სი­ტყვე­ბი. როცა ადა­მი­ანს ჩა­მო­ყა­ლი­ბე­ბუ­ლი ეს­თე­ტი­კუ­რი სამ­ყა­რო გაქვს, თუ რამე გან­სა­კუთ­რე­ბუ­ლი არ მოხ­და, თა­ნა­მედ­რო­ვე ავ­ტო­რებს არ ვკი­თხუ­ლობ. რაც ვიცი და რა­საც თვალ­ყურს ვა­დევ­ნებ, ძა­ლი­ან მდა­რეა. მწერ­ლო­ბა­ში დიდი კრი­ზი­სი გვაქვს და ეს არა მხო­ლოდ სა­ქარ­თვე­ლოს, არა­მედ გლო­ბა­ლუ­რი პრობ­ლე­მაა. ეს, რა თქმა უნდა, გა­ივ­ლის. სხვაგ­ვა­რად წარ­მო­უდ­გე­ნე­ლია. აქვე გე­ტყვით იმა­საც, რომ ახ­ლა­ხან გა­მო­ვი­და ძა­ლი­ან სა­ინ­ტე­რე­სო ალ­მა­ნა­ხი "ამერ-იმე­რი". ეს ჩემ­თვის სა­სი­ა­მოვ­ნო მო­უ­ლოდ­ნე­ლო­ბა იყო და მწერ­ლო­ბით და­ინ­ტე­რე­სე­ბულ ყვე­ლა მკი­თხველს ვურ­ჩევ, "ამერ-იმერ­ში" ჩა­ი­ხე­დოს.

- გულ­და­სა­წყვე­ტია, როცა წიგ­ნებს აღარ გვიბ­რუ­ნე­ბენ. ასე­თი შემ­თხვე­ვე­ბიც გექ­ნე­ბათ...

- არის ასე­თი კაცი - ბი­ძი­ნა გი­ორ­გო­ბი­ა­ნი, რო­მე­ლიც თა­ვის დრო­ზე ჩვე­ნი დე­პუ­ტა­ტი იყო. შემ­დეგ გერ­მა­ნი­ა­ში წა­ვი­და, იქი­დან დაბ­რუ­ნე­ბუ­ლი კი სა­ა­კაშ­ვი­ლის მთავ­რო­ბა­ში მთა­ვა­რი მე­ტყე­ვე გახ­და. ახლა არ ვიცი, სა­ქარ­თვე­ლო­შია თუ არა. მას ჩემ­გან ძა­ლი­ან ბევ­რი წიგ­ნი აქვს წა­ღე­ბუ­ლი. ადრე რა­ღა­ცა­ზე წა­მე­კინ­კლა­ვა, თუმ­ცა მი­ზე­ზი არ ვიცი. არ გე­გო­ნოთ, შუ­რის­ძი­ე­ბას ვე­წე­ვი, არც მას­თან პო­ლე­მი­კას ვა­პი­რებ, მაგ­რამ პო­ლი­ტი­კა­ში ხე­ტი­ალს, ჯობს ზრდი­ლო­ბი­ა­ნად მო­იქ­ცეს და მინ­და, მას ნა­ხევ­რად ხუმ­რო­ბით ვუ­თხრა, ჩემ­გან წა­ღე­ბუ­ლი წიგ­ნე­ბი და­აბ­რუ­ნოს.

- ყვე­ლა­ზე მე­ტად ამ გზით და­კარ­გულ, რო­მელ წიგნ­ზე გწყდე­ბათ გული?

- ასე­თი რამ ხში­რად არ ხდე­ბო­და. რაც მეტი დრო გა­დის, მე­გობ­რე­ბის წრე ვიწ­როვ­დე­ბა, მაგ­რამ მყარ­დე­ბა და უფრო ღირ­სე­უ­ლი ხდე­ბა. მცი­რედ­ნი და რჩე­ულ­ნი არი­ან და წარ­მო­უდ­გე­ნე­ლია, მათ­გან ვი­ღა­ცამ წიგ­ნი მო­ი­პა­როს, ან წა­ი­ღოს და უკა­ნა აღარ და­აბ­რუ­ნოს. ასე­თი ფაქ­ტე­ბი ჩვენს ცხოვ­რე­ბა­ში აღარ ხდე­ბა. მე მაქვს რამ­დე­ნი­მე წიგ­ნი, რო­მე­ლიც, სა­დაც უნდა წა­ვი­დე, სულ თან და­მაქვს. 90-იან წლებ­ში, რო­დე­საც ერთი კვი­რაც კი არ ხერ­ხდე­ბო­და ჩემი შინ ყოფ­ნა (და ამით თავს არ ვი­წო­ნებ და ზო­გი­ერ­თე­ბი­ვით ღრმა დევ­ნი­ლის პო­ზი­ცი­ი­დან თავს არ წარ­მო­ვა­ჩენ), როცა ერთი ად­გი­ლი­დან მე­ო­რე­ზე გა­დას­ვლა გვი­წევ­და, ყო­ველ­თვის თან დამ­ქონ­და ერთი ჩან­თა, რო­მე­ლიც ად­გი­ლი­დან ად­გილ­ზე, სას­ტუმ­რო­ებ­სა თუ სახ­ლებ­ში და­ვა­ტა­რებ­დი. იმ წიგ­ნებს შო­რის არის უნი­კა­ლუ­რი მსოფ­ლიო ცი­ვი­ლი­ზა­ცი­ის ტო­მე­ბი, გა­მო­ვარ­ჩევ­დი III ტომს - "ცე­ზა­რი და ქრის­ტე". ეს უნი­კა­ლუ­რი კულ­ტუ­რო­ლო­გი­უ­რი ნაშ­რო­მია, რო­მე­ლიც არ შე­იძ­ლე­ბა, ყო­ველ­დღე არ გი­ზი­დავ­დეს. სა­ერ­თოდ, წიგ­ნე­ბის გა­რე­შე გა­ტა­რე­ბუ­ლი ერთი დღეც კი და­კარ­გუ­ლად მი­მაჩ­ნია.

ანა კა­ლან­და­ძე

ჟურ­ნა­ლი "რე­ი­ტინ­გი"

(გა­მო­დის ორ­შა­ბა­თო­ბით)