რა წიგნები დაჰქონდა დიდი ჩანთით თემურ ქორიძეს

სამ ძმას შორის შუათანაა. ჰუმანიტარების გარემოცვაში გაზრდილისათვის წიგნი უცხო ხილი არასოდეს ყოფილა. ვერც წარმოედგინა, რომ წიგნის გარეშე რომელიმე დღე გალეულიყო, თუმცა ამბობს, რომ ამ თვალსაზრისით ის გამორჩეული არ ყოფილა. "ჩვენი თაობა გარკვეულწილად დახურულ სივრცეში ვცხოვრობდით და მთელი ენერგია მიმართული იყო წიგნისკენ, მისგან ვიღებდით ყველაფერს, რაც სულს სურდა. ჩემი თაობის ადამიანებისთვის ეს ნაცნობი გრძნობაა და მგონი, ამაში განსაკუთრებული არაფერია", - მითხრა საუბრის დასაწყისში ლიტერატორმა, საქართველოს უზენაესი საბჭოს ყოფილმა წევრმა და განათლების კომიტეტის თავმჯდომარე თემურ ქორიძემ, რომელიც ყოველთვის საინტერესო მოსაუბრეა...

- წერა-კითხვა სკოლაში ვისწავლე. ეს იყო სამტრედიის #2 სკოლა, რომელიც შემდეგ რკინიგზის 24-ე სკოლა გახდა. იმავე სკოლაში გაიზარდა ზვიად ძიძიგური, დღევანდელი საზოგადეობისთვის ცნობილი პოლიტიკური მოღვაწე და კიდევ ბევრი სხვა. დეტალურად ვერ ვიხსენებ, რა წიგნი წავიკითხე პირველად, მაგრამ ეს ზღაპრების სამყარო იყო. თუმცა, იმაზე უფრო ადრე მომბეზრდა მათი კითხვა, ვიდრე ეს უნდა მომხდარიყო. ჩემი პროფესიული ინტერესის გამო, ზრდასრულ ასაკში მომიხდა ფოლკლორისა და მისი სამყაროს საგანგებო შესწავლა. ზღაპრების კითხვის შეწყვეტის შემდეგ, რომანული ლიტერატურის საოცარი ინტერესი გამიჩნდა. აღფრთოვანებული ვიყავი სტენდალისა და ჰიუგოს შემოქმედებით და, რა თქმა უნდა, "ვეფხისტყაოსნით", რომლის კითხვა საკმაოდ ადრე დავიწყე და დღემდე ვკითხულობ. პოემა თითქმის ზეპირად ვიცი და არაერთხელ ყოფილა, რომ შუაღამისას ლოგინიდან ავმდგარვარ და მისი სტროფები წამიკითხავს. საერთოდ, წიგნთან მისვლას დიდი ძალისხმევა არ სჭირდება, საამისოდ არც სადღაც მაღაროში ჩასვლა გიწევს და არც დიდი ფიზიკური ენერგიის დახარჯვა. წიგნებს თავისთან მიხმობის უნარი აქვთ. ძალიან გთხოვთ, ამას თავის მოწონებად ნუ ჩამომართმევთ. ვფიქრობ, რომ ფილოლოგიურ სამყაროში და არამხოლოდ, ეს ჩვეულებრივი ნორმა და ცხოვრების წესია.

- ბავშვობაში, რომელიმე წიგნი განსაკუთრებით რომ მოგვწონს, გვინდა, იმ ეპოქაში, იმ პერსონაჟების გვერდით ვცხოვრობდეთ. თქვენთვის რომელი ქვეყანა და ეპოქა იყო ასეთი?

- მეტწილად ეს იყო XIX საუკუნის ფრანგული მწერლობა და მთელი მისი პერსონალიები. მოგეხსენებათ, რომ XIX საუკუნეში მსოფლიოში ფრანგული მწერლობა ბატონობს, რომელსაც მოჰყვება დიდი რუსული ლიტერატურა. ეს იყო ძალიან საინტერესო პერიოდი მწერლობის განვითარებისა. არ შეიძლება, ადამიანი გატაცებული არ იყოს მიშკინის პერსონაჟით. ასევე განსაკუთრებით საინტერესო იყო ჩემთვის "დანაშაულისა და სასჯელის" პერსონაჟი რასკოლნიკოვი. დოსტოევსკი უნიკალური მწერალია. ვერ ვიტყვი, რომ ის მხოლოდ რუსული კულტურის ნაყოფია, არამედ ევროპულიცაა. მაშინ საოცრად შეერწყა ერთმანეთს რუსული და ევროპული კულტურები და რომ არა ეს ფაქტი, მსოფლიო ლიტერატურაში არ გაჩნდებოდა ისეთი ღრმა ფსოქოლოგიური შრეების მქონე პერსონაჟი, როგორიც დოსტოევსკის რასკოლნიკოვია.

- რომელია პერსონაჟი, რომელმაც თქვენში დიდი აგრესია, ანტიპათია გამოიწვია...

- (იღიმის) რა თქმა უნდა, ასეთები იყვნენ, მაგრამ როდესაც ადამიანი მეტ-ნაკლებად დაუახლოვდება ლიტერატურას, პერსონაჟები მსგავს განცდებს აღარ იწვევენ. შემდეგში უკვე ადამიანი ყურადღებას ამახვილებს არა იმაზე, თუ რას ამბობს პერსონაჟი და როგორ იქცევა, არამედ იმაზე, თუ როგორ ხატავს მას ავტორი და როგორ წარმოაჩენს. შეუძლებელია, რომელიმე მკითხველი დიდი სიმპათიით განიმსჭვალოს მაკბეტის მიმართ, მაგრამ ისე ბრწყინვალედ აქვს შექსპირს დახატული, რომ არ შეიძლება, ვინმე არ მოიხიბლოს. მწერლობაში სწორედ ესაა მთავარი - სამართებლის პირზე გასავლელი პერიოდი, როდესაც ადამიანი ან აღიარებ მწერლობას როგორც თვითმყოფად სფეროს ჩვენი სულიერი ცხოვრებისა, ანდა შენ მას მიიჩნევ რაღაც ნატურალისტურ განცდებად. ასე რომ, ვერ გეტყვით, განსაკუთრებული ანტიპათია რომელიმე პერსონაჟის მიმართ მქონდეს. კი, შემზარავია ზოგიერთი პერსონაჟი, უფრო სწორად, ის, თუ როგორ წარმოაჩენს ავტორი ადამიანთა ვნებების ზოგიერთ ბნელ მხარეს, მაგრამ ეს მხოლოდ მწერლის ოსტატობის დამსახურებაა. ბოლოს და ბოლოს, გავიხსენოთ ბოდლერი და მისი "ბოროტების ყვავილები".

- ვინ არიან ის ავტორები, რომლებიც ყველაზე კარგად იცნობენ ადამიანის ფსიქოლოგიას...

- ასეთები ძალიან ბევრნი არიან და სხვათა შორის, რომ არა მწერლობა, ვერ ჩამოყალიბდებოდა აზროვნების ისეთი დარგი, როგორიცაა ფსიქოანალიტიკა. მე ვენდობი ერთ საინტერესო ავტორს, რომელიც წერდა, ისტორიას უნდა წერდნენ არა ისტორიკოსები, არამედ პოეტები და მოგზაურები; ყველაზე თავზეხელაღებული თავგადასავლების მოყვარული ადამიანები, იმიტომ, რომ მათში არის ისეთი ღრმა რომანტიკა და ოცნების ღრმა მასშტაბები, რომელთა გარეშე სამყაროს აღქმა იქნებოდა ძალიან არასრულფასოვანი. ამის თქმის შესაძლებლობას ჩემს ასაკში დაგროვილი გამოცდილება მაძლევს. ყველა ადამიანი ასეა, გარკვეული ასაკის შემდეგ იწყება დაგროვილი გამოცდილებით საგნების, მოვლენებისა და პროცესების სხვაგვარი აღქმა.

- რამდენი წლის ბრძანდებით, ბატონო თემურ?

- საკმაოდ ხანდაზმული ვარ, ასაკს რომ არ ეკითხებიან, იმ ასაკში (იღიმის). ერთი მხრივ, ასაკს არ ეკითხებიან ძალიან ახალგაზრდებს და მეორე, საკმაოდ ასაკოვან ადამიანებს. ახლა ერთი მშვენიერი ლექსი მახსენდება, რომელშიც პოეტი კითხულობს "რამდენი წლის ვარ?!" და შემდეგ აგრძელებს: "თექვსმეტის გინდათ? თექვსმეტი წლის ვარ, ოთხმოცის გინდათ? ოთხმოცი წლის ვარ. რამდენიც გინდათ იმდენი წლის ვარ". ახლა ძალიან მინდა, 80 წლის ვიყო და გეტყვით, რომ 80 წლის ვარ (იღიმის).

- რატომ? არ ჯობია 16-ის იყოთ?

- კი, მაგრამ ზოჯგერ ძალიან გინდა ადამიანს, იმაზე მეტი იცოდე, ვიდრე ამას შენი რესურსები და ასაკი გაძლევს. ხომ ვიცით, რომ ძალიან დიდი ფასი აქვს გამოცდილებას, ამიტომ ხანდახან ღრმა სიბერე მენატრება, როდესაც ადამიანებმა უკვე ძალიან ბევრი რამ იციან. ადამიანი მხოლოდ წიგნით ვერ შეიძენს იმ ცოდნას, რასაც საკუთარი გამოცდილებით მოიპოვებს.

- ალბათ, საუკეთესო ვარიანტია ღრმა სიბერის გამოცდილება 16 წლის ასაკში...

- ოოო, მაგრამ ასეთ ცდომილებებს არ უშვებს განგება და ბუნება. ამის თაობაზე შოპენჰაუერი მახსენდება. ის ძალიან კარგად წერდა, ნახეთ, როგორ ამზადებს სიკვდილისათვის ადამიანს განგება, ჯერ ვნებებს დაუცხრობს, მერე გაახმობს, დააჭკნობს, და შემდეგ როცა უკვე მასში ყველაფერი ჩამცხრალია, ძალიან ეიოლება სიცოცხლესთან გამომშვიდობება. ხომ მართალია?! არის ამაში ცხვრებისეული სიბრძნე, რომელიც თავად თუ არ გამოსცადე, ძნელი იქნება რეალობად მიიღო. თქვენ ძალიან ახალგაზრდა ხართ და ახლა ამის მიღება შეიძლება გაგიჭირდეთ (იღიმის).

- არცთუ ისე, რამდენიმე დღის წინ 31 წლის გავხდი...

- რას ლაპარაკობთ? არ გახსოვთ, ცნობილი პოეტის ლექსი, რომელიც წერს, რომ 30 წელი სიყვარულის ასაკია?! თან შემთხვევით არ არსებობს ფრაზა ლიტერატურიდან "ბალზაკის ასაკის ქალბატონი", რომელიც ჩვენს ცნობიერებაში დარჩა. მაშინ ეს 40 წელი იყო, დღევანდელ ცივილიზაციაში რომ გადმოვიტანოთ, ეს დაახლოებით 50-55 წელი იქნება. ასე რომ, ყველაფერი წინ გაქვთ. ქალური შეგრძნებებისა და ბედნიერების მთელი პალიტრაა თქვენ წინ გადაშლილი. დამიჯერეთ, 30 წელი არაფერია. ეს კომპლიმენტი არ არის, არამედ ფაქტია.

- კარგი, ახლა პოეზიაზე გკითხავთ. რა ასაკში დაინტერესდით ლექსებით? ვფიქრობ, მათი წაკითხვის სურვილი ბავშვობაში ნაკლებია, სათავგადასავლო ლიტერატურისა და რომანების კითხვა გვირჩევნია...

- ამას ჩემი და ჩემზე უფროსი თაობები დამიდასტურებენ, რომ ოჯახში ყველაზე კარგ ტონად ითვლებოდა, როცა ბავშვები ლექსებს წარმოთქვამდნენ. არა მხოლოდ იმისთვის, რომ მშობლებს თავი მოეწონებინათ სტუმრების წინაშე, არამედ ამით ზრდიდნენ ბავშვებში "მაღალ", სასიამოვნო გრძნობებს. პოეზიაში ემოცია ყოველთვის დევს. შეიძლება, ყრმობისას მისი აზრობრივი შინაარსი ბოლომდე არ გვესმოდეს, მაგრამ მაინც კარგად ფეთქავდა ჩვენში, როდესაც ვკითხულობდით. განსაკუთრებით პატრიოტულ ლექსებს, საომარ-მილიტარისტული ხასიათის პოეზიას. ოჯახში სამი ძმა ვიზრდებოდით და ყველამ ვიცოდით ასეთი ლექსები. ეს ტრადიცია ყველა ოჯახში იყო და მიხარია, რომ დღემდეა - ბავშვებს ამღერებენ, აცეკვებენ ან ლექსს ათქმევინებენ ხოლმე. ბავშვობიდანვე უნდა აღიზარდოს ადამიანში ესთეტი და ამის გარეშე, უბრალოდ, წარმოუდგენელია ადამიანის ჩამოყალიბება. თქვენ როგორ გაზრდით თქვენს შვილებს?

- ბავშვებისთვის საბავშვო ლექსები არსებობს, უბრალოდ, არა მგონია, პატარამ პატრიოტული შინაარსის პოეზიის აღქმა შეძლოს...

- იცით, ჩვენ ლექსებს კურდღლებსა და ბაჭიებზე არ ვკითხულობდით. ვიცოდით ლექსები ჰეროიკულ და ამაღლებულ მოტივებზე და ეს იყო განსხვავება.

- შეიძლება ეს დადებითად მოქმედებს ბავშვის ქვეცნობიერზე, ვერ გეტყვით...

- კი, დადებითად მოქმედებს. მოდით ნუ ვიქნებით რომის პაპზე მეტად კათოლიკენი. ნუ ვიტყვით, რომ ეს ჩამორჩენილობის მაჩვენებელია. პირიქით, ეს სულიერ ამაღლებულობას და ჰეროიზაციას უწყობს ხელს.

- საინტერესოა, ვინ და როგორ ზრუნავდა თქვენი საოჯახო ბიბლიოთეკის გამდიდრებაზე?

- ოჯახის ყველა წევრი. წიგნებს ბავშვობიდანვე ვიძენდი. მეტიც, იმდენად გამიტაცა ამ ყველაფერმა, რომ გადავწყვიტეთ, ჩვენს კლასს განსაკუთრებული ბიბლიოთეკა გვქონოდა და ეს მოვახერხეთ კიდეც. მაშინ 12-13 წლისანი ვიყავით, როცა განსაკუთრებით ცხოველდება ინტერესი სამყაროს მიმართ. მოგეხსენებათ, იმ დროს არცთუ ისე იოლი იყო ამა თუ იმ ლიტერატურის მოპოვება და ჩვენ ეს მაინც შევძელით. ბიბლიოთეკას სახლებიდან მოტანილი წიგნებით ვავსებდით. ის იყო აღმაფრენის წლები, რომელიც ყველა ბავშვს უნდა ჰქონდეს. ვისაც ამგვარი ცხოველი ინტერესი არ განუცდია, ალბათ ბავშვობის რომანტიკის შეგრძნება ბოლომდე არ აქვს გაცნობიერებული. საერთოდ, ძალიან მადლიერი ვარ ჩემი მშობლების, რომლებსაც ძალიან უყვარდათ წიგნი და მისადმი ინტერესით გაგვზარდეს. შემდეგშიც წილად მხვდა ბედნიერება, მქონოდა ურთიერთობა წიგნიერ ადამიანებსა და ღრმა ინტელექტუალებთან.

- მათგან გამორჩეულებიც დაგვისახელეთ...

- აკაკი გაწერელია, ჩემთვის უძვირფასესი ადამიანი. 25 წლის ვიყავი, ის 75-ის, მაგრამ ჩვენ დიდი მეგობრები გახლდით. მას ჩემს ყველაზე დიდ მასწავლებლად მივიჩნევ, არა მხოლოდ ფილოლოგიაში, არამედ ცხოვრებაშიც. ვცდილობ, მას რაღაცით მაინც ვგავდე, სიბერეში მაინც, მაგრამ ვერ ვახერხებ, რადგან ის ყველანაირად დენდი იყო, ინტელექტუალური არისტოკრატი და დიდი პიროვნება. შემდეგ მისივე ნათლული ზვიად გამსახურდია, რომელიც ასევე დიდი ინტელექტუალი გახლდათ. დავანებოთ თავი ყველა იმ პოლიტიკურ ორომტრიალს, რაც მოხდა, მაგრამ არ შეიძლება არ ითქვას, რომ ის განსაკუთრებული პიროვნება იყო. ბევრს არ სიამოვნებს ამ კუთხით მასზე საუბარი, მაგრამ ალბათ მალე დავიწყებთ ძალიან სერიოზულ ლაპარაკს, თუ რა ფენომენი იყო ეს კაცი, როგორც ინტელექტუალი, ღრმად მოაზროვნე პიროვნება და ქართული სულიერების წარმომადგენელი საქართველოში. მას არ შეეძლო საუბარი იმ თემაზე, რაც მისთვის შინაგანად განცდილი და გააზრებული არ იყო. მაგალითისთვის შემიძლია დაგისახელოთ მისი "ვეფხისტყაოსნის" სახისმეტყველება". პრეტენზიის მქონე ნებისმიერმა პიროვნებამ ჯერ ბიბლიოგრაფიას ჩახედოს და მხოლოდ ამის მერე ილაპარაკოს ზვიად გამსახურდიაზე. უნიკალური ბიბლიოგრაფიაა, ანუ იმ წიგნების ჩამონათვალი, რაც მას ამ ერთი წიგნის დასაწერად დასჭირდა.

- შინ დიდი ბიბლიოთეკა გაქვთ, რომელი ავტორი თუ ჟანრი ჭარბობს თაროებზე?

- სამწუხაროდ, თბილისში წიგნების ნაწილი მაქვს. პატარა ოთახში ყველაფერს ვერ ვათავსებ. იმერეთში, დეიდაჩემის სახლშია დიდი ბიბლიოთეკა, მაგრამ შინ მაქვს ყველაფერი, რაც ჩემი ასაკის ადამიანს სჭირდება. მხატვრული ლიტერატურა ისეთი სამყაროა, რომელსაც ვერც ერთი ბიბლიოთეკა ვერ დაიტევს და იმ წიგნებს ჩვენ უკვე გულითა და სულით ვატარებთ. ყველას გვაქვს ჩვენი გულის მწერლობა, პოეზია, ზეპირსიტყვიერება... ხანდახან შეიძლება გვავიწყდება, არ გვახსოვს, მაგრამ ისეთ დროს ამოტივტივდება ხოლმე, რომ ვერ ვიგებთ, ეს როგორ და რანაირად ხდება. თქვენს კითხვას რომ მივუბრუნდეთ, გეტყვით, რომ თაროებზე მეტწილად ფილოსოფიური და ლიტერატურული კლასიკა ჭარბობს. ყველა ადამიანის ცხოვრებაში პატარა საქმისა თუ ღრმად ინტიმური პროცესების გააზრების ეტაპი დგება და ამას ვერავინ უარყოფს. იმისათვის, რომ გავაცნობიეროთ რა იყო, რატომ და საით მიდის ეს ყველაფერი. ამითაა ცხოვრება საინტერესო და მიმზიდველი. თუკი ვინმეში ეს პროცესები არ დაწყებულა, ის ჯერ არ არის მომწიფებული იმისთვის, რომ სერიოზული ადამიანი ერქვას. ყველას ვუსურვებდი, ჰქონდეს სწრაფვა, შეგრძნება, მოთხოვნილება ბრძნულად, ანუ ფილოსოფიურად გაიაზროს თავისი ცხოვრება და ბიოგრაფია. სიცოცხლე ძალიან ხანმოკლეა და ამის შეგრძნება ყველა ადამიანისთვის აუცილებელია.

- საჩუქრად მორთმეული წიგნები...

- ასეთიც უამრავია. ახლახან ბატონმა ბაჩანა ბრეგვაძემ თავისი უნიკალური ოთხტომეული მომიძღვნა. მანამდე გამოცემული ორტომეულიც მისახსოვრა და პატივმოყვარე რომ ვიყო, ალბათ თავს მაღლა ამაყად ავწევდი იმ მოძღვნისათვის, რომელიც წიგნს სატიტულო გვერდზე აწერია. მიმაჩნია, რომ თანამედროვე საქართველოში ბაჩანა ბრეგვაძე უნიკალური მოვლენაა. მეტსაც გეტყვით, ათი საუკუნის განმავლობაში, ექვთიმე და გიორგი ათონელის შემდეგ, საქართველოში ასეთი ფენომენი არ ყოფილა. გაოგნებული ვარ და ჩვენი საზოგადოებრივი კრიზისის ყველაზე დიდ არგუმენტად ბაჩანა ბრეგვაძისადმი დამოკიდებულება მიმაჩნია. მხოლოდ ამის მიხედვით შეიძლება მთელი ჩვენი დღევანდელი მდგომარეობის დიაგნოზის დასმა და ამას არა მხოლოდ ფილოლოგი, არამედ ჩვეულებრივი მკითხველი მოგახსენებთ. საერთოდ, ძალიან ძვირფასია და მაქვს უამრავი წიგნი ავტორისეული ხელმოწერით. მათ შორისაა: აკაკი გაწერელია, ზვიადი, მურმან ლენაბიძე, ანა კალანაძე, მუხრან მაჭავარიანი, ჯემალ აჯიაშვილი... ძვირფასია მათი გაკრული ხელით დაწერილი სიტყვები. თან გააჩნია რას წერენ. "პატივისცემით ამას და ამას" - სავალდებულო ეტიკეტია, მაგრამ მიყვარს როცა ავტორი განსაკუთრებული ურთიერთობების ხაზგასმას ახდენს, ეს ჩემში თბილ გრძნობებსა და სიყვარულს აღძრავს.

- თანამედროვე ახალგაზრდა ავტორების შემოქმედებას თუ ეცნობით?

- ახალგაზრდა რომ ვიყავი, ყველაფერს ვკითხულობდი, განსაკუთრებით ჩემი თაობის ავტორთა შემოქმედებას. აკაკი გაწერელიას ამა თუ იმ მწერალს რომ ვუხსენებდი, ბრძენკაცის ირონიით ჩაიქირქილებდა ხოლმე: 30 წელია "ნეტარი ავგუსტინეს" ქვევით არ ჩამოვსულვარ და მაგას რა წამაკითხებსო?! ახლა ვხვდები, რას ნიშნავდა მისი ეს სიტყვები. როცა ადამიანს ჩამოყალიბებული ესთეტიკური სამყარო გაქვს, თუ რამე განსაკუთრებული არ მოხდა, თანამედროვე ავტორებს არ ვკითხულობ. რაც ვიცი და რასაც თვალყურს ვადევნებ, ძალიან მდარეა. მწერლობაში დიდი კრიზისი გვაქვს და ეს არა მხოლოდ საქართველოს, არამედ გლობალური პრობლემაა. ეს, რა თქმა უნდა, გაივლის. სხვაგვარად წარმოუდგენელია. აქვე გეტყვით იმასაც, რომ ახლახან გამოვიდა ძალიან საინტერესო ალმანახი "ამერ-იმერი". ეს ჩემთვის სასიამოვნო მოულოდნელობა იყო და მწერლობით დაინტერესებულ ყველა მკითხველს ვურჩევ, "ამერ-იმერში" ჩაიხედოს.

- გულდასაწყვეტია, როცა წიგნებს აღარ გვიბრუნებენ. ასეთი შემთხვევებიც გექნებათ...

- არის ასეთი კაცი - ბიძინა გიორგობიანი, რომელიც თავის დროზე ჩვენი დეპუტატი იყო. შემდეგ გერმანიაში წავიდა, იქიდან დაბრუნებული კი სააკაშვილის მთავრობაში მთავარი მეტყევე გახდა. ახლა არ ვიცი, საქართველოშია თუ არა. მას ჩემგან ძალიან ბევრი წიგნი აქვს წაღებული. ადრე რაღაცაზე წამეკინკლავა, თუმცა მიზეზი არ ვიცი. არ გეგონოთ, შურისძიებას ვეწევი, არც მასთან პოლემიკას ვაპირებ, მაგრამ პოლიტიკაში ხეტიალს, ჯობს ზრდილობიანად მოიქცეს და მინდა, მას ნახევრად ხუმრობით ვუთხრა, ჩემგან წაღებული წიგნები დააბრუნოს.

- ყველაზე მეტად ამ გზით დაკარგულ, რომელ წიგნზე გწყდებათ გული?

- ასეთი რამ ხშირად არ ხდებოდა. რაც მეტი დრო გადის, მეგობრების წრე ვიწროვდება, მაგრამ მყარდება და უფრო ღირსეული ხდება. მცირედნი და რჩეულნი არიან და წარმოუდგენელია, მათგან ვიღაცამ წიგნი მოიპაროს, ან წაიღოს და უკანა აღარ დააბრუნოს. ასეთი ფაქტები ჩვენს ცხოვრებაში აღარ ხდება. მე მაქვს რამდენიმე წიგნი, რომელიც, სადაც უნდა წავიდე, სულ თან დამაქვს. 90-იან წლებში, როდესაც ერთი კვირაც კი არ ხერხდებოდა ჩემი შინ ყოფნა (და ამით თავს არ ვიწონებ და ზოგიერთებივით ღრმა დევნილის პოზიციიდან თავს არ წარმოვაჩენ), როცა ერთი ადგილიდან მეორეზე გადასვლა გვიწევდა, ყოველთვის თან დამქონდა ერთი ჩანთა, რომელიც ადგილიდან ადგილზე, სასტუმროებსა თუ სახლებში დავატარებდი. იმ წიგნებს შორის არის უნიკალური მსოფლიო ცივილიზაციის ტომები, გამოვარჩევდი III ტომს - "ცეზარი და ქრისტე". ეს უნიკალური კულტუროლოგიური ნაშრომია, რომელიც არ შეიძლება, ყოველდღე არ გიზიდავდეს. საერთოდ, წიგნების გარეშე გატარებული ერთი დღეც კი დაკარგულად მიმაჩნია.

ანა კალანდაძე

ჟურნალი "რეიტინგი"

(გამოდის ორშაბათობით)