ხში­რად ხდე­ბა - წა­კი­თხუ­ლი წიგ­ნის ეკ­რა­ნი­ზა­ცი­ას ნა­ხავ და იმედ­გაც­რუ­ე­ბა გე­უფ­ლე­ბა. "დათა თუ­თაშ­ხია" კი ფილ­მი-შე­დევ­რია, რო­მე­ლიც ლი­ტე­რა­ტუ­რუ­ლი შე­დევ­რი­დან შე­იქ­მნა, ამ­დე­ნად, იმ იშ­ვი­ათ შემ­თხვე­ვას­თან გვაქვს საქ­მე, როცა პირ­ველ­წყა­როც და ფილ­მიც ადა­მი­ან­ზე უდი­დეს შთა­ბეჭ­დი­ლე­ბას ახ­დენს. საბ­ჭო­თა დროს მსგავ­სი ფილ­მის შექ­მნა რისკთან იყო და­კავ­ში­რე­ბუ­ლი - შე­იძ­ლე­ბო­და, ცენ­ზუ­რის მსხვერ­პლი გამ­ხდა­რი­ყო. სა­ბედ­ნი­ე­როდ, რე­ჟი­სო­რე­ბის მო­ხერ­ხე­ბუ­ლო­ბამ და ზო­გი­ერ­თმა სხვა ფაქ­ტორ­მა ფილ­მს ეკ­რა­ნის­კენ გზა გა­უხ­სნა. რო­გორ იქ­მნე­ბო­და "დათა თუ­თაშ­ხია" და რა უს­წრებ­და წინ მის გა­და­ღე­ბას, ამის შე­სა­ხებ "დათა თუ­თაშ­ხი­ას" დამ­დგმე­ლი რე­ჟი­სო­რი (გიგა ლორ­თქი­ფა­ნი­ძეს­თან ერ­თად), ბა­ტო­ნი გიზო გა­ბის­კი­რია მოგ­ვი­თხრობს.

- ბა­ტო­ნო გიზო, ჭა­ბუა ამი­რე­ჯი­ბის "დათა თუ­თაშ­ხია" 1973 წელს წიგ­ნად გა­მო­ი­ცა, 1975 წელს კი მის კი­ნო­ვერ­სი­ა­ზე მუ­შა­ო­ბა და­ი­წყეთ. მი­ამ­ბეთ იმ ფიქ­რებ­ზე, რო­მე­ლიც ფილ­მს წინ უძღო­და.

- "დათა თუ­თაშ­ხი­ას" ბეჭდ­ვა 1971-72 წლებ­ში ჟურ­ნალ­მა "ცის­კარ­მა" და­ი­წყო და სა­ქარ­თვე­ლო­ში მა­შინ­ვე პო­პუ­ლა­რუ­ლი გახ­და. მა­შინ მოს­კოვ­ში ვცხოვ­რობ­დი (ვსწავ­ლობ­დი კი­ნო­სა­რე­ჟი­სო­რო ფა­კულ­ტეტ­ზე) და ბუ­ნებ­რი­ვია, არც ერთ ღო­ნის­ძი­ე­ბას, რო­მე­ლიც სა­ქარ­თვე­ლოს უკავ­შირ­დე­ბო­და, არ ვაც­დენ­დი. რო­მა­ნის შე­ძე­ნა მოს­კოვ­ში, გა­ლა­კტი­ო­ნის სა­ღა­მო­ზე მო­ვა­ხერ­ხე. მახ­სოვს, ორი წიგ­ნი ვი­ყი­დე - ჭა­ბუ­ას "დათა თუ­თაშ­ხია" და ოთარ ჭი­ლა­ძის "გზა­ზე ერთი კაცი მი­დი­ო­და". ამ წიგ­ნე­ბის ორი­ვე ავ­ტორს ვიც­ნობ­დი და უაღ­რე­სად დიდ პა­ტივს ვცემ­დი. და­მა­თენ­და ის ღამე "დათა თუ­თაშ­ხი­ას" კი­თხვა­ში და ვხე­დავ, წიგ­ნი ხელ­ში მე­ლე­ვა. გა­დავ­კე­ცე და გა­დავ­დე - შე­ვი­ნა­ხე, გა­ვი­ხან­გრძლი­ვე კი­თხვის პრო­ცე­სი. იმის ილუ­ზია არ გამ­ჩე­ნია, რომ ამის გა­და­ღე­ბის უფ­ლე­ბას ვინ­მე მომ­ცემ­და. ძა­ლი­ან გა­საკ­ვი­რი იქ­ნე­ბო­და ჩვენს იერ­არ­ქი­ა­ში, რომ სა­დიპ­ლო­მო ნაშ­რო­მის შემ­დეგ, რე­ჟი­სო­რის­თვის ამ­ხე­ლა ფილ­მი მი­ე­ცათ გა­და­სა­ღე­ბად. გა­ვი­და ხანი. ისევ მოს­კოვ­ში ვი­ყა­ვი და რეზო ჩხე­ი­ძემ და­მი­რე­კა (ჩემი სა­დიპ­ლო­მო ნა­მუ­შე­ვა­რი ჰქო­ნია ნა­ნა­ხი და და­ინ­ტე­რეს­და ჩემი ბე­დით). - რას აკე­თე­ბო? - მკი­თხა. - "მოს­ფილმში" ფილ­მის გა­და­ღე­ბას ვა­პი­რებ-მეთ­ქი, - ვუ­პა­სუ­ხე. ეს იძუ­ლე­ბი­თი ნა­ბი­ჯი იყო, რად­გან კი­ნოს­ტუ­დია "ქარ­თუ­ლი ფილ­მის" დი­რექ­ტორ­მა, რო­მე­ლიც რეზო ჩხე­ი­ძის და­ნიშ­ვნამ­დე მუ­შა­ობ­და იქ, არ მომ­ცა სა­შუ­ა­ლე­ბა სა­ქარ­თვე­ლო­ში მე­მუ­შა­ვა. რე­ზომ მი­თხრა, - მანდ ნუ ზი­ხარ, ჩა­მო­დი და აქ ფილ­მი გა­და­ი­ღეო. რა­ღაც პე­რი­ო­დის შემ­დეგ მოს­კოვ­ში ჭა­ბუა ამი­რე­ჯი­ბი ჩა­მო­ვი­და და რო­გორც ყო­ველ­თვის, და­მი­რე­კა; მი­თხრა, - აქ ჩემს დას­თან, რო­დამ­თან გავ­ჩერ­დიო. იმ სა­ღა­მოს, ახა­ლა­შე­ნე­ბულ სას­ტუმ­რო "რო­სი­ის" რეს­ტო­რან­ში დავ­სხე­დით. ულა­მა­ზე­სი და-ძმა! რო­და­მის იტა­ლი­ე­ლი მე­უღ­ლეც იქ იყო - დიდი ფი­ზი­კო­სი, ბრუ­ნო პონ­ტე­კორ­ვო. ბუ­ნებ­რი­ვია, ცოტა დავ­ლი­ეთ კი­დეც და ჭა­ბუ­ამ მკი­თხა: - იცი, რომ "და­თას" გა­და­ღე­ბე­ბი იწყე­ბაო? არა­ფე­რი ვი­ცო­დი. ჭა­ბუ­ამ გა­აგ­რძე­ლა: - და რამე რომ იყოს, გა­და­ი­ღებ­დიო? - ისე ვარ მო­ჯა­დო­ე­ბუ­ლი, რომ ალ­ბათ გა­დავ­დგამ­დი ამ სა­ბე­დის­წე­რო ნა­ბიჯს-მეთ­ქი, - ჩა­ვი­ცი­ნე. - აბა, თუ ვინ­მე გა­და­ი­ღებს ამ ფილ­მს, მათ შო­რის შენც იქ­ნე­ბიო, - მი­თხრა, მაგ­რამ მა­ინც ვერ და­ვი­ჯე­რე ჭა­ბუ­ას სი­ტყვე­ბი და ეს ცო­ტა­თი, ღვი­ნო­საც მი­ვა­წე­რე... არა­და, რაც თქვა, მერე ყვე­ლა­ფე­რი შე­ას­რუ­ლა. გი­გას ზარ­მა კი, თბი­ლი­სი­დან, ყვე­ლა­ფე­რი სა­ბო­ლო­ოდ გა­და­წყვი­ტა, - მან თა­ვის­თან ერ­თად მუ­შა­ო­ბა შე­მომ­თა­ვა­ზა.

- ამან სა­ფიქ­რა­ლი გა­გი­ჩი­ნათ?

- რა თქმა უნდა! ასე­თი ნა­წარ­მო­ე­ბის ეკ­რა­ნი­ზა­ცია დიდი პა­სუ­ხის­მგებ­ლო­ბაა რე­ჟი­სო­რის­თვის. რო­გო­რია ასე­თი გე­ნი­ა­ლუ­რი ნა­წარ­მო­ე­ბის გა­ფუ­ჭე­ბა?! ამ პე­რი­ოდ­ში კი­ნოს­ტუ­დი­ის რე­დაქ­ტო­რად გია ბად­რი­ძე, ცნო­ბი­ლი მომ­ღერ­ლის, და­ვით ბად­რი­ძის ვა­ჟიშ­ვი­ლი მუ­შა­ობ­და. სწო­რედ მას გა­უჩ­ნდა "დათა თუ­თაშ­ხი­ას" ეკ­რა­ნი­ზა­ცი­ის იდეა და რეზო ჩხე­ი­ძეს გა­ან­დო. თა­ვი­დან 24 სე­რი­ის გა­და­ღე­ბა უნ­დო­დათ, მაგ­რამ მოს­კოვ­მა ქვა ააგ­დო და თავი შე­უშ­ვი­რა. ერთი წლის გან­მავ­ლო­ბა­ში გრძელ­დე­ბო­და მოს­კოვ­სა და თბი­ლისს შო­რის მო­ლა­პა­რა­კე­ბა, სცე­ნა­რის ჩა­ტა­ნა-ჩა­მო­ტა­ნა, ხე­ლა­ხა­ლი წა­კი­თხვა, სამ­ხატ­ვრო საბ­ჭო­ზე გა­ტა­ნა... რუ­სე­ბი ჯი­უ­ტად ითხოვ­დნენ 3-4 სე­რი­ას. ძა­ლი­ან და­ზა­რალ­დე­ბო­და ტექ­სტი... ბო­ლოს, 7 სე­რი­ა­ზე შე­ჩერ­დნენ და ჭა­ბუ­აც და­თან­ხმდა. რო­დე­საც ჩვენ ჩა­ვერ­თეთ პრო­ცეს­ში, უკვე გა­და­წყვე­ტი­ლი იყო 7 სე­რი­ის გა­და­ღე­ბა.

- სცე­ნარ­ზე თა­ვად ბა­ტონ­მა ჭა­ბუ­ამ იმუ­შა­ვა?

- დიახ, სცე­ნა­რი თა­ვად გა­ა­კე­თა ჭა­ბუ­ამ; კონ­სულ­ტა­ცი­ას ბრწყინ­ვა­ლე პო­ე­ტი და მწე­რა­ლი, ან­ზორ სა­ლუქ­ვა­ძე უწევ­და. ჭა­ბუა არ იყო კი­ნო­ში ახა­ლი მო­სუ­ლი, ის რე­დაქ­ტო­რა­დაც მუ­შა­ობ­და და დო­კუ­მენ­ტუ­რი სტუ­დი­ის დი­რექ­ტო­რიც იყო, მაგ­რამ რო­დე­საც ადა­მი­ანს ყვე­ლა სტრი­ქონ­ზე აქვს ნა­ფიქ­რი, მის­თვის ძა­ლი­ან ძნე­ლია, რა­მეს შე­ე­ლი­ოს. ისე­თი ადა­მი­ა­ნი სჭირ­დე­ბო­და გვერ­დით, რო­მელ­საც ენ­დო­ბო­და... სხვა­თა შო­რის, გა­და­ღე­ბე­ბის და­წყე­ბი­დან რა­ღაც მო­მენ­ტში, ჭა­ბუ­ა­მაც და­ი­ჯე­რა, რომ ფილ­მი გა­მოგ­ვდი­ო­და და მახ­სოვს, ეს კმა­ყო­ფი­ლე­ბა და­თა­სა და მუშ­ნის სად­გურ­ში შეხ­ვედ­რის სცე­ნის გა­და­ღე­ბის შემ­დეგ გა­მო­ხა­ტა.

- ფილ­მის რუ­სულ­მა სა­ხელ­წო­დე­ბამ სა­გო­ნე­ბელ­ში ჩა­მაგ­დო. რა­ტომ შეც­ვა­ლეთ რუ­სულ ვა­რი­ან­ტში ქარ­თუ­ლი ფილ­მის სა­თა­უ­რი?

- ეს რუ­სე­ბის მო­თხოვ­ნა იყო. "დათა" რუ­სუ­ლად "და­ტად" გა­მო­ით­ქმის, რაც თარ­გმან­ში "თა­რიღს" ნიშ­ნავს. რუ­სებს ქარ­თუ­ლი სა­თა­უ­რი და­აბ­ნევ­და. ვი­ფიქ­რეთ ჩვენ ამ სა­კი­თხზე. ნა­წარ­მო­ე­ბის იდეა ასე­თია: დათა ხან ერთ გზას ირ­ჩევს, ხან - მე­ო­რეს, თა­ვი­სი ცხოვ­რე­ბის კრე­დოდ, ხან - ჩა­უ­რევ­ლო­ბას, ხან - ჩა­რე­ვას, ხა­ნაც - მმარ­გვლე­ლის რო­ლის აუ­ცი­ლებ­ლო­ბას; სხვა­დას­ხვა ნა­პირს აწყდე­ბა იმის ძი­ე­ბა­ში, თუ რო­გორ უნდა იცხოვ­როს. ამი­ტო­მაც და­ვარ­ქვით ფილ­მს "ნა­პი­რე­ბი".

- ალ­ბათ ძა­ლი­ან მნიშ­ვნე­ლო­ვა­ნი იყო პერ­სო­ნა­ჟე­ბის შერ­ჩე­ვის პრო­ცე­სი. ვინ გა­და­წყვი­ტა, რომ მთა­ვა­რი როლი ოთარ მეღ­ვი­ნე­თუ­ხუ­ცესს ეთა­მა­შა?

- ასე­თი ფრა­ზა არ­სე­ბობს: "თუ არ გყავს ჰამ­ლე­ტი, "ჰამ­ლე­ტი" არ უნდა დად­გა". ბედს მი­ვა­წერ იმა­საც, რომ იმ პე­რი­ოდ­ში ამ­დე­ნი დიდი მსა­ხი­ო­ბი გვყავ­და. სამი მთა­ვა­რი პერ­სო­ნა­ჟი­დან (დათა, მუშ­ნი და გრა­ფი სე­გე­დი), ორზე არც კი გვიმ­სჯე­ლია, პირ­და­პირ გა­დავ­წყვი­ტეთ, ოთარ მეღ­ვი­ნე­თუ­ხუ­ცე­სი და თენ­გიზ არჩვა­ძე აგ­ვეყ­ვა­ნა. აბა, მი­თხა­რით, განა იყ­ვნენ სხვა მსა­ხი­ო­ბე­ბი, რომ­ლე­ბიც ამ რო­ლებს შე­ას­რუ­ლებ­დნენ? სინ­ჯე­ბიც კი არ გვქო­ნია. ოთა­რი მხო­ლოდ და მხო­ლოდ გრიმ­სა და კოს­ტი­უმ­ში გავ­სინ­ჯეთ. რა­ღაც სცე­ნაც გა­და­ვი­ღეთ და ესეც, სამ­ხატ­ვრო საბ­ჭო­ზე სუ­რა­თის პრო­ექ­ტის დაც­ვა რომ იყო სა­ჭი­რო, ამი­სათ­ვის.

- თა­ვად რო­გო­რი რე­აქ­ცია ჰქონ­და ბა­ტონ ოთარს, რო­დე­საც გა­ი­გო, რომ ამ როლს შე­ას­რუ­ლებ­და?

- ოთარ­მა თა­ვი­დან­ვე იცო­და, რომ ის იქ­ნე­ბო­და დათა. ერთ-ერთი თა­ნა­ავ­ტო­რია ამ ფილ­მი­სა. იმ პე­რი­ოდ­ში, თე­ატ­რშიც და კი­ნო­შიც ყვე­ლა სხვა როლ­ზე უარი თქვა და­თას რო­ლის გამო. მხო­ლოდ ფი­როს­მა­ნი ითა­მა­შა რამ­დენ­ჯერ­მე. უამ­რავ როლს სთა­ვა­ზობ­დნენ, 4 წე­ლი­წა­დი მთე­ლი ცხოვ­რე­ბაა მსა­ხი­ო­ბის­თვის. რო­დე­საც ფილ­მს ვამ­თავ­რებ­დით, მხო­ლოდ მა­შინ გვი­თხრა, - თენ­გიზ აბუ­ლა­ძემ შე­მომ­თა­ვა­ზა როლი და იქ რომ არ წა­ვი­დე, არ შე­იძ­ლე­ბაო. ელი­ო­ზის როლი იყო "ნატ­ვრის ხეში". ოთა­რი მო­აზ­როვ­ნე კა­ცია, ფიქ­რი უყ­ვარს. რე­ჟი­სო­რე­ბი ამას ვი­ყე­ნებ­დით - ხში­რად გა­დავ­დი­ო­დით მსხვილ ხედ­ზე, რო­დე­საც მისი პერ­სო­ნა­ჟი ფიქ­რობ­და, რა­ღა­ცას გა­ნიც­დი­და, რო­დე­საც გა­და­წყვე­ტი­ლე­ბა უნდა მი­ე­ღო... ფილ­მს რე­პე­ტი­ცი­ე­ბის გა­რე­შე ვი­ღებ­დით. მი­ზან­სცე­ნას კი ვა­ლა­გებ­დით, ფი­ზი­კურ მოქ­მე­დე­ბებს ოპე­რა­ტორ­თან, მხატ­ვარ­თან ერ­თად გავ­დი­ო­დით, მაგ­რამ არ დაგ­ვჭირ­ვე­ბია მსა­ხი­ო­ბებ­თან ტექ­სტზე მუ­შა­ო­ბა, რად­გან ოთა­რიც, თენ­გი­ზიც, სხვე­ბიც დიდი მსა­ხი­ო­ბე­ბი არი­ან, ნა­წარ­მო­ე­ბი კი - იმ­დე­ნის მომ­ცე­მია, რომ ახ­სნაც აღარ იყო სა­ჭი­რო, სა­კუ­თა­რი გმი­რი რომ შე­ე­სის­ხლხორ­ცე­ბი­ნათ. ამან გა­სა­ო­ცა­რი სი­მარ­თლე შექ­მნა ეკ­რან­ზე.

- პირ­ვე­ლი კად­რე­ბი მინ­და გა­იხ­სე­ნოთ: სა­ო­ცა­რი ბუ­ნე­ბა, მე­ჯო­გე დათა, ნა­ვით მო­სუ­ლი სტუ­მა­რი ანუ წამი, რო­მელ­მაც მერე მთე­ლი მისი ცხოვ­რე­ბა შეც­ვა­ლა...

- ეს კად­რე­ბი აფხა­ზეთ­ში გა­და­ვი­ღეთ. სას­ტუმ­რო "გუ­და­უ­თა­ში" ვცხოვ­რობ­დით, ნა­წი­ლი სო­ფელ გა­მარ­ჯვე­ბა­ში და­ბი­ნავ­და. შემ­თხვე­ვით ვნა­ხეთ ის ნა­ცი­ხა­რიც. ამ ად­გი­ლას ყვე­ლა­ფე­რი იყო, ბუ­ნებ­რი­ვი "დე­კო­რა­ცია" იყო - სა­ო­ცა­რი, გაკ­რი­ა­ლე­ბუ­ლი ზღვა და დი­დე­ბუ­ლი ბუ­ნე­ბა. შემ­თხვე­ვით და­ვეს­წა­რით ყვე­ლის ამოყ­ვა­ნა­საც, რო­მე­ლიც მერე ფილ­მის პირ­ვე­ლი კად­რი აღ­მოჩ­ნდა: თით­ქოს იყო იმ სი­სუფ­თა­ვე­ში რა­ღაც სიმ­ბო­ლუ­რი.

- მუშ­ნი­ზეც მი­ამ­ბეთ.

- თენ­გიზ არჩვა­ძე ინ­ტე­ლექ­ტუ­ა­ლი მსა­ხი­ო­ბია. ეს თა­ო­ბა ასე­თია. თენ­გი­ზი ძა­ლი­ან ძუნ­წი ხერ­ხე­ბით აღ­წევს დიდ შე­დეგს. ეს არის სწო­რედ ოს­ტა­ტო­ბა.

- და­ნარ­ჩე­ნი მსა­ხი­ო­ბე­ბი რო­გორ შე­არ­ჩი­ეთ?

- რო­ლე­ბის ჩა­მო­ნათ­ვალს მივ­ყე­ვით და მსა­ხი­ო­ბე­ბის გვა­რე­ბი მი­ვა­წე­რეთ. ყვე­ლა მსა­ხი­ობ­მა იმე­დი გა­ა­მარ­თლა. ერ­თა­დერ­თი, გრა­ფი სე­გე­დის რო­ლის შემ­სრუ­ლებ­ლის პრობ­ლე­მა გვქონ­და. ჭა­ბუა წერს, რომ სე­გე­დი 300 წლის წინ ჩა­მო­სუ­ლი, უნ­გრე­ლი გრა­ფის შთა­მო­მა­ვა­ლია. ჩვენ­თვის ცხა­დი იყო, რომ ეთ­ნი­კუ­რად გან­სხვა­ვე­ბუ­ლი ადა­მი­ა­ნი უნდა მოგ­ვე­ძებ­ნა, ამი­ტომ სხვა ეროვ­ნე­ბის მსა­ხი­ო­ბებ­ზე და­ვი­წყეთ ფიქ­რი. იმ მსა­ხი­ო­ბე­ბის მცი­რე სიაც შე­ვად­გი­ნეთ, ვინც შე­იძ­ლე­ბო­და, მოგ­ვეწ­ვია ამ როლ­ზე. ამ შემ­თხვე­ვა­შიც ბედ­მა და შემ­თხვე­ვამ ითა­მა­შა დიდი როლი. მე რუ­სეთ­ში წა­ვე­დი სე­გე­დის მო­სა­ძებ­ნად. ლიტ­ვა­შიც ვი­ყა­ვი, მსა­ხი­ობ ნო­რე­ი­კას­თან, მაგ­რამ მან უარი თქვა, მო­უც­ლე­ლო­ბის გამო. მოს­კოვ­შიც ვე­რა­ვინ ვნა­ხე... მოკ­ლედ, გან­საც­დელ­ში ვი­ყა­ვით - არ გვყავ­და მსა­ხი­ო­ბი ძა­ლი­ან მნიშ­ვნე­ლო­ვან როლ­ზე, დრო კი მი­დი­ო­და. მოს­კოვ­ში მა­შინ მი­ხე­ილ კა­ლა­ტო­ზიშ­ვი­ლის სახ­ლში მისი ვაჟი, ჩვე­ნი მე­გო­ბა­რი, ცნო­ბი­ლი კი­ნო­რე­ჟი­სო­რი და ოპე­რა­ტო­რი, ტიტო კა­ლა­ტო­ზიშ­ვი­ლი, ოჯახ­თან ერ­თად ცხოვ­რობ­და. ამ სახ­ლში ხში­რად დავ­დი­ო­დი და ბევ­რი გა­მო­ჩე­ნი­ლი პი­როვ­ნე­ბა გა­მიც­ნია. იმ დღეს სრუ­ლი­ად იმედ­გა­და­წუ­რუ­ლი მი­ვე­დი ტი­ტოს­თან. იქ დამ­ხვდა ან­დრეი ტარ­კოვ­სკი, რო­მე­ლიც ტი­ტოს­თან მე­გობ­რობ­და და მეც ახ­ლოს ვიც­ნობ­დი. ვუ­ამ­ბე ჩემი გა­სა­ჭი­რის შე­სა­ხებ. - რა­ტომ არ გინ­დათ, როლ­ზე იარ­ვე­ტი მო­იწ­ვი­ო­თო? - მკი­თხა. - რო­გორ არ გვინ­და, მაგ­რამ მეფე ლი­რის შემ­დეგ ძნე­ლი მი­საწ­ვდო­მი იქ­ნე­ბა-მეთ­ქი. ტარ­კოვ­სკიმ წე­რი­ლი და­მი­წე­რა და მსა­ხი­ობ­თან გა­მა­ტა­ნა. იმა­ვე ღა­მეს მოს­კო­ვი-ტა­ლი­ნის მა­ტა­რე­ბელ­ში ვი­ჯე­ქი, ჩან­თა­ში კი კონ­ვერ­ტი მედო... ზღვის პი­რას, ულა­მა­ზეს პა­ტა­რა კო­ტეჯს მი­ვა­დე­ქი. კარი გა­მი­ღეს და მშვე­ნი­ერ, ფე­რა­დი ფი­ლე­ბით მორ­თულ ბუხ­რი­ან ოთახ­ში შე­მიყ­ვა­ნეს. იარ­ვე­ტი მა­ლე­ვე შე­მო­ვი­და. სა­ოც­რად ექ­სცენ­ტრი­კუ­ლი კაცი, რო­მე­ლიც სა­შინ­ლად ლა­პა­რა­კობ­და რუ­სუ­ლად. ვუ­თხა­რი, რის­თვი­საც ვი­ყა­ვი მი­სუ­ლი. უა­რის მი­ზე­ზი ამიხ­სნა: მსა­ხი­ო­ბი, თან თე­ატ­რის მთა­ვა­რი რე­ჟი­სო­რი და დი­რექ­ტო­რი ვარო... გი­გას თე­ატ­რა­ლუ­რი ავ­ტო­რი­ტე­ტი მო­ვიშ­ვე­ლიე... მან ისევ მო­უც­ლე­ლო­ბა მო­ი­მი­ზე­ზა. თან კო­ნი­ა­კი, ყავა შე­მომ­თა­ვა­ზა, მაგ­რამ რა გა­და­მი­ვი­დო­და ყელ­ში?! ბევ­რი იფიქ­რა, მაგ­რამ ბო­ლოს მა­ინც უარი მი­თხრა... არა­და, ვუ­ყუ­რებ­დი და ვფიქ­რობ­დი: ეს ხე­ლე­ბი, ეს თმა, ეს თვა­ლე­ბი... გრა­ფი სე­გე­დი­საა! ტა­ნით სხვაა, პა­ტა­რა, მაგ­რამ სახე ის არის, რა! ლო­მია! როცა სა­ბო­ლო­ოდ დავ­რწმუნ­დი, რომ უა­რით მის­ტუმ­რებ­და, წე­რი­ლი მი­ვა­წო­დე. დღემ­დე არ ვიცი, რა ეწე­რა იმ წე­რილ­ში... "ჰოო, აქ წე­რია, რომ თქვენ გე­ნი­ა­ლუ­რი რე­ჟი­სო­რი ხართ. მე ან­დრე­ის დიდ პა­ტივს ვცემ..." უცებ შე­იც­ვა­ლა სუ­რა­თი: სცე­ნა­რი და­მი­ტო­ვე­თო, მთხო­ვა. ამო­ვი­ღე სცე­ნა­რი - ოთხი სქე­ლი რვე­უ­ლი და და­ვა­ლა­გე ერ­თმა­ნეთ­ზე. - არა, ერთი ეგ­ზემპლა­რი და­მი­ტო­ვე­თო, - მი­თხრა. - ეს ერთი ეგ­ზემპლა­რია, პირ­ვე­ლი ოთხი სე­რია... ამას კი­დევ სამი მოჰ­ყვე­ბა, - მშვი­დად ვუ­თხა­რი და უც­ბად შეხ­ტა: - გა­გიჟ­დით? მე ხომ ყვე­ლა­ფერს გა­გი­ფუ­ჭებთ! - მთლი­ა­ნად თქვენს გრა­ფიკ­ზე ავე­წყო­ბით-მეთ­ქი, - დავ­პირ­დი... მიხ­ვდა, რომ ღირ­სე­უ­ლად ვე­პა­ტი­ჟე­ბო­დით, ისე, რო­გორც იმ­სა­ხუ­რებ­და დიდი არ­ტის­ტი. - კარ­გი, და­მი­ტო­ვეთ და ხუთ­შა­ბათს და­მი­რე­კე­თო, - მი­თხრა ბოლო სი­ტყვა. იმა­ვე ღა­მით მოს­კოვ­ში დავ­ბრუნ­დი და გი­გას და­ვუ­რე­კე. 4 დღე ვი­ცა­დე და იარ­ვე­ტის­გან თან­ხმო­ბა მი­ვი­ღე.

- ენის ბა­რი­ე­რი რო­გორ დაძ­ლი­ეთ?

- უნდა გე­ნა­ხათ, რა ხდე­ბო­და გა­და­ღე­ბებ­ზე: ერთ სცე­ნა­ში იარ­ვე­ტი ეს­ტო­ნუ­რად ლა­პა­რა­კობ­და, თენ­გი­ზი - ქარ­თუ­ლად, ხოლო კა­პი­ტა­ნი რო­გო­ვი - რუ­სუ­ლად... გი­გას ვე­უბ­ნე­ბი ერთხელ, - ახლა ვი­ღა­ცა რომ შე­მო­ვი­დეს, სა­გი­ჟე­თი არ ეგო­ნე­ბა-მეთ­ქი?.. სი­ტყვა­ზე თან­ხმდე­ბოდ­ნენ: რო­დე­საც მას სა­ჭი­რო რე­აქ­ცია უნდა ჰქო­ნო­და, პარტნი­ორს ის შე­თან­ხმე­ბუ­ლი სი­ტყვა უნდა წარ­მო­ეთ­ქვა. დიდი მსა­ხი­ო­ბი იყო. არც ჩვე­ნებ­მა და­აკ­ლეს...

- ბა­ტო­ნი ჭა­ბუა გა­და­ღე­ბებს ეს­წრე­ბო­და?

- ამ­დენს რას და­ეს­წრე­ბო­და, რაც ჩვენ ვი­ბო­რი­ა­ლეთ, მაგ­რამ, რა თქმა უნდა, ხში­რად მო­დი­ო­და.

- ფილმში ყვე­ლა თა­ო­ბის მსა­ხი­ო­ბე­ბი არი­ან...

- მერე და მერე, გა­და­ღე­ბე­ბი რომ გა­ხურ­და, ყვე­ლა დაგ­ვჭირ­და... სამ­წუ­ხა­როდ, ყვე­ლას ვერ ჩა­მოთ­ვლი, მად­ლო­ბა კი ყვე­ლას ეკუთ­ვნის. გა­და­ღე­ბე­ბის პრო­ცეს­ში მსა­ხი­ო­ბებს ეპი­ზო­დე­ბის მი­ხედ­ვით ვა­მა­ტებ­დით. ად­გი­ლე­ბის ანუ ნა­ტუ­რის შერ­ჩე­ვა­საც დიდი ენერ­გია შე­ვა­ლი­ეთ, მთე­ლი სა­ქარ­თვე­ლო მო­ვი­ა­რეთ.

- ის სა­ო­ცა­რი ჩანჩქე­რი სად ნა­ხეთ?

- აფხა­ზეთ­ში, რი­წის გზა­ზე, ხელ­მარ­ცხნივ. მახ­სოვს, პირ­ვე­ლად რომ და­ვი­ნა­ხე, გა­ვოგნ­დი. უზარ­მა­ზა­რი კლდე, რო­მე­ლიც შუ­ა­ზეა გახ­ლე­ჩი­ლი, ნა­პო­ბი­დან კი წყა­ლი გრგვინ­ვით მო­დის და ქვე­მოთ, სამ­სარ­თუ­ლი­ა­ნი სახ­ლის სი­მაღ­ლის თოვლში ვარ­დე­ბა. ფილ­მის ფი­ნა­ლი კი ყი­რიმ­ში გა­და­ვი­ღეთ. ჩვენ­თან არ­სად არის ზღვა­ში შეჭ­რი­ლი კლდე...

- ყვე­ლა ფილმში დიდი როლი მუ­სი­კა­სა და მხატ­ვრო­ბას, ოპე­რა­ტო­რის ხე­ლოვ­ნე­ბას უკა­ვია...

- იმ­თა­ვით­ვე იყო გა­და­წყვე­ტი­ლი, რომ ფილმზე ბი­ძი­ნა კვერ­ნა­ძე და ჯანო კა­ხი­ძე იმუ­შა­ვებ­დნენ. ბი­ძი­ნას მუ­სი­კა აზ­როვ­ნე­ბა­ში ეხ­მა­რე­ბა ადა­მი­ანს. ჯანო იმი­ტომ დაგ­ვჭირ­და, რომ სა­ქარ­თვე­ლოს ყვე­ლა კუ­თხის ჰან­გი გაგ­ვეთ­ვა­ლის­წი­ნე­ბი­ნა. ნანი ბრეგ­ვა­ძის შეს­რუ­ლე­ბუ­ლი სიმ­ღე­რაც ძა­ლი­ან კარ­გად ჩაჯ­და...

- და ფილ­მის სა­უნ­დტრე­კად იქცა.

- დიახ, გა­ლა­კტი­ო­ნის ლექსზე და­წე­რი­ლი მუ­სი­კა, რო­მე­ლიც მარ­თა­ლია, სხვა მიზ­ნით შე­იქ­მნა, მაგ­რამ არ­სად აჟ­ღე­რე­ბუ­ლა... მოკ­ლედ, მუ­სი­კა­ზე კლა­სი­კო­სე­ბი მუ­შა­ობ­დნენ. "დათა თუ­თაშ­ხი­ას" მხატ­ვა­რი, კახი ხუ­ციშ­ვი­ლიც ქარ­თუ­ლი კი­ნე­მა­ტოგ­რა­ფის კლა­სი­კო­სია. ზოგ­ჯერ დგე­ბა მო­მენ­ტი, როცა გეჩ­ვე­ნე­ბა, რომ შე­იძ­ლე­ბა გა­გიჟ­დე, რად­გან იმ­დენ ხანს მუ­შა­ო­ბენ მხატ­ვა­რი და ოპე­რა­ტო­რი, იმ­დენ რა­ღა­ცას ამა­ტე­ბენ კადრს, იმ­დე­ნი დრო მი­აქვს ამ ყვე­ლა­ფერს, გგო­ნია, მსა­ხი­ო­ბი და­ი­ღა­ლა - ვე­ღარ გა­უძ­ლებს... ფილ­მის ოპე­რა­ტო­რი, ლე­ვან ნამ­გა­ლაშ­ვი­ლიც ნამ­დვი­ლი პრო­ფე­სი­ო­ნა­ლი იყო. ის შე­სა­ნიშ­ნა­ვად იღებ­და პორ­ტრე­ტებს. მის ნა­მუ­შე­ვარ­ში არას­დროს ჩან­და "ნა­კე­რე­ბი".

- ცენ­ზუ­რას რო­გორ გა­და­ურ­ჩით?

- გეგ­მით, ფილ­მის ოთხი სე­რია გვქონ­და ჩა­სა­ბა­რე­ბე­ლი. 1977 წელს უკვე მზად გვქონ­და და დამ­ტკი­ცე­ბა იყო სა­ჭი­რო. ამ პე­რი­ოდ­ში დი­სი­დენ­ტუ­რი მოძ­რა­ო­ბის აფეთ­ქე­ბა იყო საბ­ჭო­თა კავ­შირ­ში. დათა კი კი­თხვას სვამს - რო­გორ ვი­ცხოვ­რო­თო?! ფილმში სე­თუ­რის ეპი­ზო­დი გვაქვს, კო­მუ­ნიზ­მის პა­ტა­რა მო­დე­ლით, იქ კი, რე­ა­ლურ ცხოვ­რე­ბა­ში, სამ­ხატ­ვრო საბ­ჭო და სტე­ლა ივა­ნოვ­ნა ჟდა­ნო­ვა გვყავს, რო­მე­ლიც კა­ტე­გო­რი­უ­ლად მო­ი­თხოვს, რომ ფილმში ეს ეპი­ზო­დი არ შე­ვი­დეს! ამ ეპი­ზო­დის გა­და­ღე­ბის დროს ჩვენ­მა უხუ­ცეს­მა რე­დაქ­ტორ­მა, საშა მა­ხა­რა­ძემ თქვა: - თუ ამ ეპი­ზოდს და­ტო­ვე­ბენ, ვი­ტყვი, რომ ამ ქვე­ყა­ნა­ში საბ­ჭო­თა ხე­ლი­სუფ­ლე­ბა აღარ არ­სე­ბობ­სო... თვალ­წინ მიდ­გას: პა­ტა­რა დარ­ბაზ­ში ვის­ხე­დით, სულ უკა­ნა რიგ­ში, სამ­ნი - ჭა­ბუა, გიგა და მე. წინ - მა­გი­და, სა­ვარ­ძე­ლი, სა­ფერ­ფლე, ფურ­ცლე­ბი, ფან­ქა­რი, ჩამ­ქრა­ლი ნა­თუ­რა გვაქვს და ჟდა­ნო­ვას სი­ლუ­ე­ტი, რო­მე­ლიც ამე­რი­კულ სი­გა­რეტს ეწე­ვა. ფეხს ხან აქეთ გა­და­დებს, ხან - იქით... მერე უეც­რად ამოძ­რავ­და და აყ­ვირ­და, - ეს ეპი­ზო­დი არ იქ­ნე­ბაო! ჩვენ რა­ღა­ცას ვუხ­სნით, ვცდი­ლობთ, და­ვი­ყო­ლი­ოთ... ბო­ლოს ჟდა­ნო­ვამ გა­დაჭ­რით თქვა, - ბავ­შვე­ბის სცე­ნა ნამ­დვი­ლად არ იქ­ნე­ბაო! რა გვექ­ნა, შე­ვე­ლი­ეთ იმ პა­ტა­რა სცე­ნას, მაგ­რამ მთა­ვა­რი მა­ინც შე­ვი­ნარ­ჩუ­ნეთ.

- ბა­ტო­ნო გიზო, "და­თამ" რა უქნა თქვენს ცხოვ­რე­ბას?

- "დათა თუ­თაშ­ხი­ამ" ჩემი მშობ­ლე­ბის შემ­დეგ, მე­ო­რე გა­დამ­წყვე­ტი როლი ითა­მა­შა ჩემს ცხოვ­რე­ბა­ში... მად­ლო­ბა უნდა ვუ­თხრა ბედს, რომ ამ ნა­წარ­მო­ებ­ზე ვი­მუ­შა­ვე... მა­შინ თით­ქოს რა­ღაც დიდი დამ­თავ­რდა. მთე­ლი ეს ამ­ხე­ლა პე­რი­ო­დი ამ დიდ რე­ჟი­სო­რებს არც ერთი ფილ­მი არ გა­და­უ­ღი­ათ... მე თვი­თონ ფრან­გებ­თან ერ­თად ჰი­უ­გოს ეკ­რა­ნი­ზა­ცი­ა­ზე ვი­მუ­შა­ვე "პა­ტე­სი­ნე­მა­ში", მაგ­რამ ეს არ იყო ამი­რე­ჯი­ბი ან ვაჟა-ფშა­ვე­ლა, ეს მათი ფილ­მი იყო - "ჰი­უ­გო". აქ დაბ­რუ­ნე­ბულს კი 1988 წელს, აღა­რა­ფე­რი დამ­ხვდა. აქ ყვე­ლა­ფე­რი დამ­თავ­რდა. თან... მე "დათა თუ­თაშ­ხი­ა­ზე" ვი­მუ­შა­ვე, მას შემ­დეგ ძნე­ლი იყო სა­ყუ­რა­დღე­ბო, მნიშ­ვნე­ლო­ვა­ნი მა­სა­ლის პოვ­ნა ახა­ლი ფილ­მის­თვის.

დეა ცუც­ქი­რი­ძე

ჟურ­ნა­ლი "გზა"

(გა­მო­დის ხუთ­შა­ბა­თო­ბით)