ქართულ-ნორვეგიული სიყვარულის ამბავი - "წინა ცხოვრებაში მეგრელი ვიყავი"

15 წლის წინ, საქართველოს შესახებ თითქმის არაფერი იცოდა, მაგრამ ერთ მშვენიერ დღეს "ჩაკრულოს" მოუსმინა და ფიქრი საქართველოზე იმ დღიდან აეკვიატა. მალე ჩვენს ქვეყანაში ჩამოვიდა და ხალხური სიმღერის შესწავლა დაიწყო. მერე ქართველი ქალი შეუყვარდა, მართლმადიდებლად მოინათლა და მასზე იქორწინა... უკვე 12 წელია, რაც ამბობს, "საქართველო ჩემი მეორე სამშობლოა". ნორვეგიელი ფოლკლორისტი, სვენ ვოგე და მისი მეუღლე, პოეტი, მხატვარი თამარ ლომიძე, ახლა ქართულ-ნორვეგიული სიყვარულისა და ურთიერთობის შესახებ მოგვითხრობენ.

თამარი პროფესიით ფილოლოგი და ხელოვნებათმცოდნეა. ამასთან, 2 პოეტური კრებულის ავტორი და არაერთი პრემიის ლაურეატი. როცა სვენ ვოგე გაიცნო, ნორვეგიაში კნუტ ჰამსუნისა და ჰენრიკ იბსენის შემოქმედებაზე მუშაობდა.

- მაშინ ჩვენი ქვეყნის შესახებ ნორვეგიაში ბევრი არაფერი იცოდნენ. ამბობდნენ, ის საბჭოთა კავშირში შემავალი ქვეყანაა, სადაც ჯერ 9 აპრილის ტრაგედია მოხდა, შემდეგ - სამოქალაქო ომიო... აღმოჩნდა, რომ სვენს ჩემი ერთი ნორვეგიელი მეგობარი იცნობდა. ერთმანეთი სწორედ მან გაგვაცნო. სვენი საქართველოში რომ ჩამოვიდა, ანსამბლ "ლაშარში" მივიყვანე, გიორგი უშიკიშვილი გავაცანი. ქართული ხალხური სიმღერა გიორგიმ ასწავლა.

სვენი:

- ქართული სიმღერა საოცრებაა, ის გულსა და გონებაში ერთდროულად აღწევს. როცა ქართულ მრავალხმიანობას უსმენ, არ აქვს მნიშვნელობა, ქართველი ხარ თუ ნორვეგიელი, ყველას ერთნაირად ატყვევებს. "ჩაკრულო" პირველად ანსამბლ "რუსთავის" შესრულებით მოვისმინე და მაშინვე დავინტერესდი, სად იყო ქვეყანა, სადაც ასე მღეროდნენ.

- "ჩაკრულოს" შემდეგ ასეთივე შთაბეჭდილება თქვენზე კიდევ რომელმა სიმღერამ მოახდინა?

- ძნელი სათქმელია. ეს იგივეა, დედას ჰკითხო, რომელი შვილი უფრო გიყვარსო? სხვადასხვა კუთხეს თავისი სიმღერა და კილო აქვს. გურული სიმღერაც მომწონს და სვანურიც. ძალიან მიყვარს "წინწყარო". ქართული სიმღერის "ორნამენტების" შესწავლა სწორედ ამ სიმღერით დავიწყე.

- თქვენი ნამღერი "წინწყარო" მოსმენილი მაქვს, შექებას ნამდვილად იმსახურებთ...

- მადლობა, ეს მართლაც გამორჩეული სიმღერაა. მიხარია, რომ ჩემი შვილი - ლუკაც კარგად მღერის. "წინწყაროს" ერთად ვასრულებთ.

- 15 წლის წინ, როცა თქვენ საქართველოში პირველად ჩამოხვედით, ჩვენს ქვეყანაში რთული პოლიტიკურ- ეკონომიკური მდგომარეობა იყო. ნორვეგიიდან აქ საცხოვრებლად გადმოსვლა არ გაგიჭირდათ?

- პირველად რომ ჩამოვედი, 2 კვირა დავრჩი, მეორედ - ერთი თვე და ასე ნელ-ნელა შევეჩვიე ამ ქვეყანას. 1996 წლიდან 2001 წლამდე ჩამოვდიოდი ხოლმე, მცირე ხნით ვრჩებოდი და ისევ უკან, ნორვეგიაში ვბრუნდებოდი.

თამარი:

- შემდეგ ნორვეგიაში გავემგზავრე, საერთაშორისო კონკურსში გავიმარჯვე, ნორვეგიელი მოქანდაკის - გუსტავ ვიგელანდის სახელობის სტიპენდია მივიღე. მე და სვენი ნორვეგიაში დავმეგობრდით. დაახლოებით ერთი წლის შემდეგ, თვითონ ჩამოვიდა საქართველოში. მოკლედ, ბევრი რომ აღარ გავაგრძელო, ჩვენი მეგობრობა თანდათან სიყვარულში გადაიზარდა.

მიუხედავად სიყვარულისა, თამარმა სამშობლოდან სამუდამოდ წასვლა ვერ შეძლო. მიზეზი მარტივი და გასაგებია. ერთ ლექსში ნორვეგიელ მეუღლეს სწერს: "შენს სამშობლოში/ როსინანტით ვებრძვი ქარიშხალს,/ აქ ჩემი რაში ზეცას სწვდება,/ სისხლი უყივის.../ მგლეჯენ, მფლეთენ და.../ მსანსლავენ და მაინც მთელი ვარ,/ იმდენი ძალა შემრჩენია.../ მტერსაც ვუღიმი./ აქა მაქვს მხოლოდ ის ჟრჟოლა და ისეთი ცრემლი,/ დამწვარი მიწის ოხშივარით რომ თუთქავს ფიქრებს.../ აქ უფლისციხე კედლებიდან მაცხუნებს მზეს და.../ და სიზმარ-ცხადსაც შეუცნობი დუმილით მიგებს./ მანდ მე ხომ მხოლოდ თავს ვუკვდები,/ მტვერივით ვქრები.../აქ კი სიკვდილშიც დამარხული კვლავ ვიბადები.../ აქ ნამუსივით დამიხურავს ვარძიის სევდა/ და ყველა სათქმელს გუმანითაც იოლად ვხვდები"...

- ნორვეგიაში საცხოვრებლად გადასვლა ძალიან გამიჭირდა. თან, ვამჩნევდი, სვენს საქართველო, ჩვენი კულტურა და ტრადიციები ძალიან მოსწონდა. ერთხელ მთიულეთში ვიყავით. იქაურობამ იმდენად მოხიბლა, ამბობდა, ჯურხა ვოგიაური ვარო. სადაც მიდიოდა, ყველგან იქაურ ქუდს ირგებდა და ახალ გვარს "იღებდა". კახეთში - ვოგიაშვილი, სამეგრელოში - ვოგია, ხევსურეთში - ვოგიაური იყო. სვენმა საქართველოში გადმოსვლის გადაწყვეტილება მიიღო და 12 წელია, რაც ერთად ვცხოვრობთ.

- ბატონო სვენ, სიმღერის გარდა, ამ ქვეყანაში კიდევ რა მოგწონთ?

- ძალიან მომწონს: ქართველების თბილი ბუნება, სტუმართმოყვარეობა, ოჯახის წევრებს შორის დამოკიდებულება... ისე მოხდა, რომ ეს ყველაფერი "ჩემად" მივიჩნიე, მაგრამ ხანდახან ჩემი სამშობლოს ნოსტალგია მიპყრობს, იქ მშობლები, ახლობლები, მეგობრები მყავს, მაგრამ საქართველო ჩემი მეორე სამშობლოა, ხომ შეიძლება, ასე რომ ვთქვა? ბედნიერი კაცი ვარ, რომ ამ ქვეყანაში ვცხოვრობ.

- ქართველი ქალის გულის მოგება არ გაგიჭირდათ?

- (იცინის) გულის მოგება? ეს რას ნიშნავს (თამარი მშობლიურ ენაზე უთარგმნის)? სიყვარულმა ხომ ეროვნება არ იცის. ჩვენ ერთმანეთის კარგად გვესმის.

- თქვენ საქართველოში მართლმადიდებლად მოინათლეთ. რატომ?

- დიახ, მცხეთაში, მტკვრისა და არაგვის შესართავთან მოვინათლე. მერე ჯვარიც დავიწერეთ... ვაცნობიერებ, რომ მართლმადიდებლობას ადამიანი ასე მოკლე დროში ვერ მიიღებს, მაგრამ მე შინაგანად მართლმადიდებელი ვიყავი. ნათლობით კი ეკლესიამ კარი გამიღო. ტაძარში რომ შევდივარ, დიდ მადლს ვგრძნობ.

თამარი:

- სვენს ხშირად ვეუბნები, წინა ცხოვრებაში ალბათ ქართველი იყავი-მეთქი.

სვენი:

- ჰო, მეგრელი ვიყავი. მეგრელებით აღფრთოვანებული ვარ.

- საქართველოში ბევრი მეგობარი გყავთ?

- რა თქმა უნდა, აქ მცხოვრებ უცხოელებთანაც ვმეგობრობ, მაგრამ ქართველებთან - მეტად.

- ქართული ენის შესწავლა გაგიჭირდათ?

- ქართული ენის შესწავლა იოლი არ არის, განსაკუთრებით - გრამატიკის. ჩემი მასწავლებელი თაკოა. 1996 წელს ზაფხულის სკოლაში დავდიოდი და ქართულ ენას სანდრა რულოვსთან ერთად ვსწავლობდი. სანდრა ზუსტად ისეთივე ადამიანად დარჩა, როგორიც 1996 წელს იყო. ამის გამო ვაფასებ.

- მინდა, ქართულ სამზარეულოზეც გკითხოთ.

- ოოო! ამაზე დაუსრულებლად ლაპარაკი შემიძლია (იცინის).

- ჩვენი ეროვნული კერძებიდან ყველაზე მეტად რომელი მოგწონთ?

- თითქმის ყველაფერი მომწონს, ამიტომ პასუხის გაცემა უფრო გამიადვილდება, თუ მკითხავთ, რა არ მომწონს? ხაშლამა არ მიყვარს. ხაჭაპური ძალიან გემრიელია. ღომს იმ შემთხვევაში მივირთმევ, თუ კარგ ყველთან ერთად შემომთავაზებენ. მწვადზე, ქაბაბზე, ხინკალზე ვგიჟდები.

- ქართულ ღვინოზე რას იტყვით?

- ქვევრის ღვინო მირჩევნია.

- საქართველოს კარგად იცნობთ. ქვეყნის რომელი კუთხე დაგრჩათ უნახავი?

- აფხაზეთი და თუშეთი არ მინახავს. ამ ზაფხულს თუშეთში ვაპირებ წასვლას. იმედია, აფხაზეთში ქართველები მალე დაბრუნდებით და თქვენთან ერთად მეც მოვინახულებ მას.

თამარი:

- რამდენიმე წლის წინ მთიულეთში ვიყავით. სვენი მაშინ გრძელ თმას ატარებდა. ერთხელაც, შამპუნი აიღო, იქვე, პატარა ჩანჩქერისკენ წავიდა და ყინულივით ცივ წყალში ბანაობა დაიწყო. იმ დროს გზაზე ერთი ადგილობრივი ქალბატონი გამოჩნდა, რომელმაც სვენს მიაძახა - შვილოოო! კბილებს დაგაყრევინებს ეგ წყალიო (იცინიან) და გზა განაგრძო. სვენმა ნათქვამი ვერ გაიგო, მთხოვა, გადამითარგმნეო. როგორ გადამეთარგმნა?

სვენი:

- მაშინ ქართული კარგად არ ვიცოდი და გავოცდი, კბილები რატომ დამცვივდება-მეთქი? ბოლო დროს ამა თუ იმ გამოთქმას უკვე ალღო ავუღე.

თამარი:

- რომ ჩამოვიდა, "ლაშარის" ბიჭებმა პირველად ქართული გინება ასწავლეს, გამოგადგებაო. ერთ დღეს, სოფელში მივდიოდით, ბაზარში პროდუქტის შესაძენად შევიარეთ, მაშინ ქურდობა ხშირად ხდებოდა და სვენს ზურგჩანთიდან საფულე ამოაცალეს. ქურდს გაეკიდა და უნდა მოგესმინათ, რა სიტყვებს ეძახდა.

სვენი:

- გავეკიდე და საფულე წავართვი. ქურდმა მითხრა, - რომ მცოდნოდა, ქართული იცოდი, არ მოგპარავდიო.

თამარი:

- ბორჯომის რაიონში, წაღვერთან ახლოს არის სოფელი ტბა, სადაც ბებია-ბაბუის დანატოვარი სახლი მაქვს და ზაფხულობით ხშირად ჩავდივართ.

სვენი:

- რომ მოვხუცდებით, საცხოვრებლად სოფელში გადავალთ. ამაზე შეთანხმებულები ვართ.

თამარი:

- მე იქ ახლაც სიამოვნებით წავალ, მაგრამ ჯერ პირობები უნდა შევქმნა, სახლს შეკეთება სჭირდება. ეს ქვეყანა ფეხზე მაშინ დადგება, როცა ხალხი სოფელს დაუბრუნდება... 2008 წლის ომის დროს, ბავშვთან ერთად სოფელში ვიყავი, სვენი თბილისში შემორჩა, გზა ჩაიკეტა და ვეღარ წამოვიდა. მდგომარეობა რომ დაიძაბა, ჩვენთან შემოვლითი გზით მაინც შეძლო ჩამოსვლა. მოკლედ, მთელი სამცხე-ჯავახეთი შემოიარა და კითხვა-კითხვით მოვიდა. ძალიან მტვრიანი, დაღლილი და გაღიზიანებული კი იყო, მაგრამ აღფრთოვანებული მიყვებოდა: ეს რა სილამაზე ვნახეო. ტაბაწყურს საოცარი შთაბეჭდილება მოუხდენია.

სვენი:

- საოცრად ლამაზი ბუნება ვნახე. ერთხელ ჯავახეთში შოთაობის დღესასწაულზეც ვიყავით. გადავწყვიტეთ, ეს კუთხე დაგვეთვალიერებინა. გავოცდი, როცა ადგილობრივ მოსახლეობას ქართულად ველაპარაკებოდი და ისინი რუსულად მპასუხობდნენ (რუსული ენა არ ვიცი). ქართულად შეგნებულად არ მელაპარაკებოდნენ. ეს ამბავი არ მომეწონა. საქართველოში, პირველ რიგში, ქართული ენა უნდა იყოს წინა პლანზე წამოწეული.

სვენმა და თამარმა ტურისტული კომპანია დააარსეს, უცხოელებს საქართველოში კულტურულ მოგზაურობას სთავაზობენ და ამით ქვეყნის პოპულარიზაციას ეწევიან...

სვენმა ქართული ხალხური სიმღერები ნორვეგიელ მეგობრებს ასწავლა და ანსამბლი "გიორგი" ჩამოაყალიბა. თავდაპირველად, ანსამბლში 3 ნორვეგიელი და 1 ქართველი - ბექა სებისკვერაძე მღეროდნენ. ახლა ბექასთან და სვენთან ერთად, ირაკლი ჩოლოყაშვილი და პეტერ სიმონსენი მღერიან. სვენი ხალხურ საკრავებზე დაკვრასაც სწავლობს. ანსამბლ "გიორგის" ნორვეგიაში გასტროლი 9 მარტს იწყება. სულ 5 კონცერტი აქვთ დაგეგმილი.

თამარი:

- ნორვეგიის საზოგადოებრივი მაუწყებლის ჟურნალისტი დაგვიკავშირდა და გვითხრა, მინდა, საქართველოზე რამდენიმე გადაცემა მოვამზადოო. დავეხმარეთ და პირველი გადაცემა ხევისბერზე, მთის ტრადიციებზე მოამზადა, მეორე - პოლიტიკურ მდგომარეობაზე, მესამე - ქართულ ღვინოსა და ქართული პურის გამოცხობის ტექნოლოგიაზე, მეოთხე - ანსამბლ "გიორგიზე" და ახლა უნდა გავიდეს გადაცემა ფიროსმანის შესახებ. ჩვენი ქვეყნით ბევრი უცხოელი დაინტერესდა. მინდა, ასპინძაში შოთა რუსთაველის სახელობის სიმბოლური მუზეუმი მაინც იყოს. შოთა რუსთაველით რომ ვამაყობთ, ხომ შეიძლება, ტურისტს ერთი მესხური ოდაც აჩვენო, რომელსაც მისი სახელი ერქმევა? ისე, წლების წინ ყოფილა, მაგრამ მიწისძვრას დაუნგრევია. აღდგენაზე კი არავინ ფიქრობს...

თამუნა კვინიკაძე

ჟურნალი ”გზა”

(გამოდის ხუთშაბათობით)