კა­ბა­ლუ­რი - ასე მო­ნათ­ლეს სა­ქარ­თვე­ლო­ში მოქ­მე­დი შრო­მის კო­დექ­სი სპე­ცი­ა­ლის­ტებ­მა. წე­რი­ლო­ბი­თი კონ­ტრაქ­ტე­ბის არარ­სე­ბო­ბა, ხელ­ქვე­ი­თე­ბის სა­მუ­შა­ო­დან და­თხოვ­ნის თით­ქმის შე­უ­ზღუ­და­ვი უფ­ლე­ბა, და­ქი­რა­ვე­ბულ­თა შრო­მის უსა­მარ­თლოდ გა­მო­ყე­ნე­ბა - ეს იმ ხარ­ვე­ზე­ბის არას­რუ­ლი ჩა­მო­ნათ­ვა­ლია, რო­მე­ლიც ქარ­თულ შრო­მის კო­დექსს "ამ­შვე­ნებ­და". სა­ბედ­ნი­ე­როდ, ახა­ლი მთავ­რო­ბა გვპირ­დე­ბა, რომ ქვე­ყა­ნას გა­ნახ­ლე­ბუ­ლი შრო­მის კო­დექ­სი მალე ექ­ნე­ბა, რო­მელ­მაც ეს ხარ­ვე­ზე­ბი უნდა აღ­მო­ფხვრას. სწო­რედ ამ მტკივ­ნე­ულ სა­კი­თხზე გვე­სა­უბ­რე­ბა სა­ქარ­თვე­ლოს პარ­ლა­მენ­ტის ჯან­დაც­ვი­სა და სო­ცი­ა­ლურ სა­კი­თხთა კო­მი­ტე­ტის თავ­მჯდო­მა­რის მო­ად­გი­ლე, ქალ­ბა­ტო­ნი გუ­გუ­ლი მაღ­რა­ძე:

- წინა ხე­ლი­სუფ­ლე­ბის მიერ მი­ღე­ბუ­ლი შრო­მის კო­დექ­სი ყვე­ლა­ნა­ირ სა­ერ­თა­შო­რი­სო ნორ­მებს ეწი­ნა­აღ­მდე­გე­ბა, დამ­საქ­მე­ბელს უსა­ზღვრო უფ­ლე­ბებს ანი­ჭებს, და­საქ­მე­ბულს კი თით­ქმის უუფ­ლე­ბოდ ტო­ვებს. რაც უნდა ამ­ტკი­ცონ, ასე­თი შრო­მის კო­დექ­სი ინ­ვეს­ტო­რე­ბის მო­ზიდ­ვას უწყობს ხელ­სო, სტა­ტის­ტი­კუ­რი მო­ნა­ცე­მე­ბი ადას­ტუ­რებს, რომ ამ კა­ნო­ნის მი­ღე­ბის შემ­დეგ სა­ქარ­თვე­ლო­ში არც ინ­ვეს­ტი­ცი­ე­ბი გაზ­რდი­ლა და არც უმუ­შევ­რო­ბა შემ­ცი­რე­ბუ­ლა, თა­ნაც ხში­რად გვაკ­რი­ტი­კებ­დნენ სა­ერ­თა­შო­რი­სო ორ­გა­ნი­ზა­ცი­ე­ბი, რად­გან ის შორს არის ცი­ვი­ლი­ზე­ბუ­ლი სამ­ყა­როს მო­თხოვ­ნე­ბი­სა­გან. შრო­მის კო­დექ­სის შეც­ვლის აუ­ცი­ლებ­ლო­ბა სა­ქარ­თვე­ლო­ში კარ­გა ხა­ნია დგას, მაგ­რამ მხო­ლოდ ამ ხე­ლი­სუფ­ლე­ბამ და­ი­წყო სე­რი­ო­ზუ­ლი მუ­შა­ო­ბა მის შე­საც­ვლე­ლად. დღე­ი­სათ­ვის ჩვენ ასე­თი მდგო­მა­რე­ო­ბა გვაქვს: პარ­ლა­მენ­ტმა და ჯან­დაც­ვის კო­მი­ტეტ­მა პირ­ვე­ლი მოს­მე­ნით სას­წრა­ფოდ მი­ი­ღო რამ­დე­ნი­მე აუ­ცი­ლე­ბე­ლი ცვლი­ლე­ბა არ­სე­ბულ კა­ნონ­ში, რა­საც ჰქონ­და თა­ვი­სი მი­ზე­ზი: საქ­მე ის გახ­ლავთ, რომ ბოლო ხა­ნებ­ში ძა­ლი­ან გახ­შირ­და და­საქ­მე­ბულ­თა მა­სობ­რი­ვი და­თხოვ­ნა, გან­სა­კუთ­რე­ბით, სა­მე­დი­ცი­ნო დარ­გის მუ­შა­კე­ბი­სა. ეს ადა­მი­ა­ნე­ბი მო­დი­ოდ­ნენ ჩვენ­თან სა­ჩივ­რე­ბით და ჩვენც შე­ვი­ტა­ნეთ შრო­მის კო­დექსში ცვლი­ლე­ბე­ბი, რომ­ლის ძა­ლი­თაც დამ­საქ­მე­ბელს აღარ აქვს უფ­ლე­ბა, ყო­ველ­გვა­რი და­სა­ბუ­თე­ბი­სა და გაფრ­თხი­ლე­ბის გა­რე­შე და­ი­თხო­ვოს ადა­მი­ა­ნი სამ­სა­ხუ­რი­დან, მან ის 30 დღით ადრე უნდა გა­აფრ­თხი­ლოს. თუ ადრე მხო­ლოდ და­საქ­მე­ბუ­ლი იყო ვალ­დე­ბუ­ლი, წი­ნას­წარ ეთ­ქვა, სამ­სა­ხუ­რი­დან წას­ვლის შე­სა­ხებ, ახლა უკვე დამ­საქ­მე­ბე­ლიც ვალ­დე­ბუ­ლია. ჩვე­ნი შეს­წო­რე­ბე­ბი მთავ­რო­ბას გა­და­ვე­ცით, რის შემ­დე­გაც იუს­ტი­ცი­ის სა­მი­ნის­ტრომ მო­ამ­ზა­და სა­ხეც­ვლი­ლი, ფაქ­ტობ­რი­ვად, ახა­ლი შრო­მის კო­დექ­სი, რო­მელ­შიც რა­ღა­ცე­ბი დარ­ჩე­ნი­ლია ძვე­ლი კო­დექ­სი­დან, მაგ­რამ ძა­ლი­ან მნიშ­ვნე­ლო­ვა­ნი კო­რექ­ტი­ვე­ბია შე­ტა­ნი­ლი.

- ყვე­ლა­ზე მთა­ვა­რი რა არის გა­ნახ­ლე­ბულ კო­დექსში?

- ახა­ლი კო­დექ­სით ჩვენ შე­ვე­ცა­დეთ თა­ნა­ბარ მდგო­მა­რე­ო­ბა­ში ჩაგ­ვე­ყე­ნე­ბი­ნა და­საქ­მე­ბუ­ლიც და დამ­საქ­მე­ბე­ლიც. მარ­თა­ლია, დამ­საქ­მე­ბელს ახა­ლი ვალ­დე­ბუ­ლე­ბე­ბი ეკის­რე­ბა, მაგ­რამ, მე­ო­რე მხრივ, შრო­მის კო­დექსში შე­ტა­ნი­ლია ისე­თი მუხ­ლე­ბი, რომ­ლე­ბიც დამ­საქ­მებ­ლის უფ­ლე­ბებ­საც იცავს: კო­დექ­სი მას აძ­ლევს სა­შუ­ა­ლე­ბას და­ა­სა­ბუ­თოს, რა­ტომ არის აუ­ცი­ლე­ბე­ლი ამა თუ იმ თა­ნამ­შრომ­ლის გა­თა­ვი­სუფ­ლე­ბა სამ­სა­ხუ­რი­დან. დამ­საქ­მე­ბელს შე­უძ­ლია და­საქ­მე­ბუ­ლი გა­ა­თა­ვი­სუფ­ლოს იმ შემ­თხვე­ვა­ში, რო­დე­საც სა­წარ­მოს აქვს გა­რკვე­უ­ლი ეკო­ნო­მი­კუ­რი პრობ­ლე­მე­ბი, ან მისი რე­ორ­გა­ნი­ზა­ცი­აა აუ­ცი­ლე­ბე­ლი, მაგ­რამ ეს უნდა და­ა­სა­ბუ­თოს, მხო­ლოდ ასეთ შემ­თხვე­ვა­ში შე­უძ­ლია და­საქ­მე­ბუ­ლის გაშ­ვე­ბა სამ­სა­ხუ­რი­დან. დამ­საქ­მე­ბელს ასე­ვე აქვს უფ­ლე­ბა, გა­ა­თა­ვი­სუფ­ლოს თა­ნამ­შრო­მე­ლი, თუ და­ამ­ტკი­ცებს, რომ მისი უნარ-ჩვე­ვე­ბი, ცოდ­ნა და გა­მოც­დი­ლე­ბა არ შე­ე­სა­ბა­მე­ბა სა­მუ­შა­ოს, რო­მელ­საც ის ას­რუ­ლებს. თუ კომ­პა­ნი­ა­ში მა­სობ­რი­ვი გა­თა­ვი­სუფ­ლე­ბაა და­გეგ­მი­ლი, მა­შინ მის­მა ხელ­მძღვა­ნელ­მა წი­ნას­წარ უნდა აც­ნო­ბოს ჯან­დაც­ვი­სა და სო­ცი­ა­ლურ სა­კი­თხთა სა­მი­ნის­ტროს: თუკი სამ­სა­ხუ­რი­დან ათზე მეტ ადა­მი­ანს უშ­ვებს - 45 დღით ადრე, ხოლო 90 დღით ადრე უნდა აც­ნო­ბოს მა­შინ, თუ დიდი რა­ო­დე­ნო­ბით ხალ­ხის გა­თა­ვი­სუფ­ლე­ბას აპი­რებს - კერ­ძოდ, 30-დან 300-მდე. ამ­დე­ნი ადა­მი­ა­ნი ერ­თბა­შად უმუ­შე­ვა­რი რომ დარ­ჩე­ბა, ბუ­ნებ­რი­ვია, ამან შე­იძ­ლე­ბა და­ძა­ბუ­ლი სო­ცი­ა­ლუ­რი ფონი შექ­მნას.

- ბევრ ადა­მი­ანს აინ­ტე­რე­სებს, ახა­ლი კო­დექ­სით რა იქ­ნე­ბა მიჩ­ნე­უ­ლი ზე­გა­ნაკ­ვე­თურ სა­მუ­შა­ოდ?

- წინა კო­დექსში მკა­ფი­ოდ ჩა­მო­ყა­ლი­ბე­ბუ­ლი არ იყო, რა შე­იძ­ლე­ბა მი­ვიჩ­ნი­ოთ ზე­გა­ნაკ­ვე­თურ სა­მუ­შა­ოდ, ახალ­ში კი ეს ნი­უ­ან­სი საკ­მა­ოდ კარ­გად არის გან­სა­ზღვრუ­ლი: თუ ადა­მი­ა­ნი კვი­რა­ში 48 სა­ათ­ზე მეტ­ხანს იმუ­შა­ვებს, მა­შინ მას თი­თო­ე­ულ სა­ათ­ზე ხელ­ფა­სის 1,25 პრო­ცენ­ტი უნდა გა­და­უ­ხა­დონ. ზე­გა­ნაკ­ვე­თუ­რად უნდა ჩა­ით­ვა­ლოს უქმე დღე­ებ­ში შეს­რუ­ლე­ბუ­ლი სა­მუ­შა­ოც, გარ­და ამი­სა, 16-დან 18 წლამ­დე არას­რულ­წლო­ვან­მა 36 სა­ათ­ზე მეტ­ხანს არ უნდა იმუ­შა­ოს, 14-დან 16 წლამ­დე კი - 24 სა­ათ­ზე მეტ­ხანს. უფრო მკაც­რად არის ჩა­მო­ყა­ლი­ბე­ბუ­ლი შრო­მი­თი პი­რო­ბე­ბის დაც­ვის აუ­ცი­ლებ­ლო­ბაც, რაც წინა კო­დექსში ასე მკაც­რად არ იყო გათ­ვა­ლის­წი­ნე­ბუ­ლი.­ ხალ კო­დექსში მკა­ფი­ოდ იქ­ნე­ბა გან­სა­ზღვრუ­ლი, რომ შრო­მი­თი ხელ­შეკ­რუ­ლე­ბა უნდა იყოს წე­რი­ლო­ბი­თი, რომ არ შე­იძ­ლე­ბა ერ­თთვი­ა­ნი ხელ­შეკ­რუ­ლე­ბა გა­უ­ფორ­მონ ექიმს ან მას­წავ­ლე­ბელს, რო­მელ­მაც სკო­ლა­ში სულ მცი­რე, ერთი სე­მესტრის, ან ერთი წლის გან­მავ­ლო­ბა­ში უნდა იმუ­შა­ოს. გამ­კაცრ­დე­ბა ხელ­შეკ­რუ­ლე­ბის ნა­ად­რე­ვი შე­წყვე­ტის პი­რო­ბე­ბიც: თუ და­საქ­მე­ბუ­ლის კვა­ლი­ფი­კა­ცია არ არის საკ­მა­რი­სი, ან ის სის­ტე­მა­ტუ­რად არ­ღვევს ში­ნა­გა­ნა­წესს, მხო­ლოდ ამ შემ­თხვე­ვა­ში შეძ­ლებს დამ­საქ­მე­ბე­ლი მის და­თხოვ­ნას, მაგ­რამ ყვე­ლა­ფე­რი უნდა და­ა­სა­ბუ­თოს. რა თქმა უნდა, დამ­საქ­მებ­ლებს ეს არ მო­ე­წო­ნე­ბათ, მათ­თვის უკე­თე­სი იყო, როცა აბ­სო­ლუ­ტუ­რად შე­უ­ზღუ­და­ვე­ბი იყ­ვნენ, მაგ­რამ ეს უსა­მარ­თლო­ბა იყო. მო­მა­ვალ­ში და­საქ­მე­ბუ­ლი­სა და დამ­საქ­მებ­ლის ურ­თი­ერ­თო­ბას კა­ნო­ნი მო­ა­წეს­რი­გებს. და­საქ­მე­ბუ­ლი და­ცუ­ლი უნდა იყოს, მაგ­რამ არც დამ­საქ­მებ­ლის უფ­ლე­ბებს და­ვი­ვი­წყებთ.

- ქალ­ბა­ტო­ნო გუ­გუ­ლი, რა ცვლი­ლე­ბე­ბი შე­ვი­და შრო­მის კო­დექსში შვე­ბუ­ლე­ბებ­თან და­კავ­ში­რე­ბით?

- შვე­ბუ­ლე­ბა ანა­ზღა­ურ­დე­ბა წე­ლი­წად­ში არა­ნაკ­ლებ 24 დღი­სა, თუმ­ცა შე­იძ­ლე­ბა მე­ტიც იყოს, თუ ამას ხელ­შეკ­რუ­ლე­ბა ით­ვა­ლის­წი­ნებს. და­საქ­მე­ბულს შე­უძ­ლია შვე­ბუ­ლე­ბის ნა­წილ-ნა­წილ გა­მო­ყე­ნე­ბა, გარ­და ამი­სა, წლის გან­მავ­ლო­ბა­ში და­მა­ტე­ბით კი­დევ შე­უძ­ლია ანა­ზღა­უ­რე­ბის გა­რე­შე 15-დღი­ა­ნი შვე­ბუ­ლე­ბა აი­ღოს. შვე­ბუ­ლე­ბა­ში არ ით­ვლე­ბა დრო­ე­ბი­თი შრო­მი­სუ­უ­ნა­რო­ბის ვადა - ავად­მყო­ფო­ბა, მშო­ბი­ა­რო­ბა და ა.შ... თა­ნაც, თუ ადრე დრო­ე­ბი­თი შრო­მი­სუ­უ­ნა­რო­ბის ვადა 30 დღე იყო, ახლა უკვე 60 კა­ლენ­და­რუ­ლი დღეა 6 თვის გან­მავ­ლო­ბა­ში, რაც წე­ლი­წად­ში 90 კა­ლენ­და­რუ­ლი დღეა. ასე რომ, და­საქ­მე­ბუ­ლი ამ მხრი­ვაც იქ­ნე­ბა და­ცუ­ლი. სა­მა­გი­ე­როდ, დამ­საქ­მე­ბელს შე­უძ­ლია წი­ნას­წარ და­ად­გი­ნოს, ვინ და რო­დის გა­დის შვე­ბუ­ლე­ბა­ში, რომ მის­მა სა­წარ­მომ ან კომ­პა­ნი­ამ ნორ­მა­ლუ­რად იმუ­შა­ოს. და­საქ­მე­ბუ­ლიც ვალ­დე­ბუ­ლია 2 კვი­რით ადრე გა­აფრ­თხი­ლოს ხელ­მძღვა­ნე­ლი, თუ შვე­ბუ­ლე­ბა­ში გას­ვლას აპი­რებს. ასე რომ, ახა­ლი კო­დექ­სით ბა­ლან­სი და­ცუ­ლია - დამ­საქ­მე­ბელ­საც შე­უძ­ლია და­იც­ვას თა­ვი­სი უფ­ლე­ბე­ბი და და­საქ­მე­ბუ­ლიც ძვე­ლე­ბუ­რად მო­ნურ მდგო­მა­რე­ო­ბა­ში აღარ იქ­ნე­ბა.

- და­სას­რულ, რო­დის მი­ი­ღებს პარ­ლა­მენ­ტი გა­ნახ­ლე­ბულ შრო­მის კო­დექსს?

- შე­ტა­ნილ ცვლი­ლე­ბებს ყუ­რა­დღე­ბით გან­ვი­ხი­ლავთ და სა­გა­ზა­ფხუ­ლო სე­სი­ა­ზე უკვე მი­ვი­ღებთ. ასე რომ, ზა­ფხუ­ლის დად­გო­მამ­დე ჩვენს ქვე­ყა­ნას ახა­ლი შრო­მის კო­დექ­სი ექ­ნე­ბა.

* დამ­საქ­მე­ბელს აღარ აქვს უფ­ლე­ბა, ყო­ველ­გვა­რი და­სა­ბუ­თე­ბი­სა და გაფრ­თხი­ლე­ბის გა­რე­შე და­ი­თხო­ვოს ადა­მი­ა­ნი სამ­სა­ხუ­რი­დან, მან ის 30 დღით ადრე უნდა გა­აფრ­თხი­ლოს;

* კო­დექ­სი დამ­საქ­მე­ბელს აძ­ლევს სა­შუ­ა­ლე­ბას, და­ა­სა­ბუ­თოს, რა­ტომ არის აუ­ცი­ლე­ბე­ლი ამა თუ იმ თა­ნამ­შრომ­ლის გა­თა­ვი­სუფ­ლე­ბა სამ­სა­ხუ­რი­დან. დამ­საქ­მე­ბელს შე­უძ­ლია და­საქ­მე­ბუ­ლი გა­ა­თა­ვი­სუფ­ლოს იმ შემ­თხვე­ვა­ში, რო­დე­საც სა­წარ­მოს აქვს გა­რკვე­უ­ლი ეკო­ნო­მი­კუ­რი პრობ­ლე­მე­ბი, ან მისი რე­ორ­გა­ნი­ზა­ცი­აა აუ­ცი­ლე­ბე­ლი;

* დამ­საქ­მე­ბელს ასე­ვე აქვს უფ­ლე­ბა, გა­ა­თა­ვი­სუფ­ლოს თა­ნამ­შრო­მე­ლი, თუ და­ამ­ტკი­ცებს, რომ მისი უნარ-ჩვე­ვე­ბი, ცოდ­ნა და გა­მოც­დი­ლე­ბა არ შე­ე­სა­ბა­მე­ბა სა­მუ­შა­ოს, რო­მელ­საც ის ას­რუ­ლებს;

* თუ ადა­მი­ა­ნი კვი­რა­ში 48 სა­ათ­ზე მეტ­ხანს იმუ­შა­ვებს, მა­შინ მას თი­თო­ე­ულ სა­ათ­ზე ხელ­ფა­სის 1,25 პრო­ცენ­ტი უნდა გა­და­უ­ხა­დონ. ზე­გა­ნაკ­ვე­თუ­რად უნდა ჩა­ით­ვა­ლოს უქმე დღე­ებ­ში შეს­რუ­ლე­ბუ­ლი სა­მუ­შა­ოც;

* 16-დან 18 წლამ­დე არას­რულ­წლო­ვან­მა 36 სა­ათ­ზე მეტ­ხანს არ უნდა იმუ­შა­ოს, 14-დან 16 წლამ­დე კი - 24 სა­ათ­ზე მეტ­ხანს;

* შრო­მი­თი ხელ­შეკ­რუ­ლე­ბა უნდა იყოს წე­რი­ლო­ბი­თი;

* არ შე­იძ­ლე­ბა ერ­თთვი­ა­ნი ხელ­შეკ­რუ­ლე­ბა გა­უ­ფორ­მონ ექიმს ან მას­წავ­ლე­ბელს, რო­მელ­მაც სკო­ლა­ში სულ მცი­რე, ერთი სე­მესტრის, ან ერთი წლის გან­მავ­ლო­ბა­ში უნდა იმუ­შა­ოს;

* შვე­ბუ­ლე­ბა ანა­ზღა­ურ­დე­ბა წე­ლი­წად­ში არა­ნაკ­ლებ 24 დღი­სა. გარ­და ამი­სა, და­საქ­მე­ბულს წლის გან­მავ­ლო­ბა­ში და­მა­ტე­ბით კი­დევ შე­უძ­ლია ანა­ზღა­უ­რე­ბის გა­რე­შე 15-დღი­ა­ნი შვე­ბუ­ლე­ბა აი­ღოს;

* თუ ადრე დრო­ე­ბი­თი შრო­მი­სუ­უ­ნა­რო­ბის ვადა 30 დღე იყო, ახლა უკვე 60 კა­ლენ­და­რუ­ლი დღეა 6 თვის გან­მავ­ლო­ბა­ში, რაც წე­ლი­წად­ში 90 კა­ლენ­და­რუ­ლი დღეს შე­ად­გენს.

ხა­თუ­ნა ჩი­გო­გი­ძე

ყო­ველკ­ვი­რე­უ­ლი გა­ზე­თი "ყვე­ლა სი­ახ­ლე"

(გა­მო­დის ოთხშა­ბა­თო­ბით)