პრე­ზი­დენ­ტის ყო­ფი­ლი რწმუ­ნე­ბუ­ლი სამ­ცხე-ჯა­ვა­ხეთ­ში გიგ­ლა ბა­რა­მი­ძე 9-წლი­ა­ნი იძუ­ლე­ბი­თი გან­შო­რე­ბის შემ­დეგ სამ­შობ­ლო­ში დაბ­რუნ­და. ვიდ­რე გვი­ამ­ბობ­დეს, სად და რო­გორ გა­ა­ტა­რა ეს პე­რი­ო­დი, მა­ნამ­დე მის მოკ­ლე ბი­ოგ­რა­ფი­ას გა­გაც­ნობთ: და­ი­ბა­და აკა­დე­მი­კო­სე­ბის ოჯახ­ში. არის ფი­ლო­ლო­გი-აღ­მო­სავ­ლეთმცოდ­ნე, არ­მე­ნო­ლო­გი, მეც­ნი­ე­რე­ბა­თა დოქ­ტო­რი, უამ­რა­ვი სა­მეც­ნი­ე­რო ნაშ­რო­მის ავ­ტო­რი. იყო უნი­ვერ­სი­ტე­ტის ას­პი­რან­ტთა სა­მეც­ნი­ე­რო საბ­ჭოს თავ­მჯდო­მა­რე, კი­თხუ­ლობ­და ლექ­ცი­ებს უნი­ვერ­სი­ტეტ­ში. დევ­ნი­ლო­ბის პე­რი­ოდ­შიც კი სხვა­დას­ხვა ქვეყ­ნის უნი­ვერ­სი­ტე­ტებ­ში კი­თხუ­ლობ­და ლექ­ცი­ებს და ატა­რებ­და სე­მი­ნა­რებს ად­რე­ულ და შუა სა­უ­კუ­ნე­ე­ბის აღ­მო­სავ­ლურ ქრის­ტი­ა­ნულ კულ­ტუ­რა­ზე. იყო აღ­მო­სავ­ლურ სა­კი­თხებ­ში პრე­ზი­დენტ შე­ვარ­დნა­ძის მრჩე­ვე­ლი, და­მო­უ­კი­დე­ბელ სა­ქარ­თვე­ლოს ის­ტო­რი­ა­ში კი - პირ­ვე­ლი სა­გან­გე­ბო და სრუ­ლუფ­ლე­ბი­ა­ნი ელჩი სომ­ხეთ­ში. 1995 წელს სწო­რედ მან გახ­სნა სომ­ხე­თის სა­ელ­ჩო სა­ქარ­თვე­ლო­ში. "ვარ­დე­ბის რე­ვო­ლუ­ცი­ის" შემ­დეგ, 2004 წლის სექ­ტემ­ბერ­ში, ქვე­ყა­ნა იძუ­ლე­ბით და­ტო­ვა.

- სა­ა­კაშ­ვი­ლის გუნდს ეროვ­ნუ­ლი პო­ზი­ცი­ე­ბი­დან გა­მომ­დი­ნა­რე არა­სო­დეს უფიქ­რია. ყო­ველ­თვის და­ინ­ტე­რე­სე­ბუ­ლი იყ­ვნენ, სამ­ხრეთ სა­ქარ­თვე­ლო­ში მიმ­დი­ნა­რე პრო­ცე­სე­ბი სა­თა­ვი­სოდ გა­მო­ე­ყე­ნე­ბი­ნათ. სამ­ცხე-ჯა­ვა­ხეთ­ში ჩემი 7-წლი­ა­ნი რწმუ­ნე­ბუ­ლო­ბის პე­რი­ოდ­ში, სა­ხელ­მწი­ფო­ებ­რი­ვი წეს­რი­გის დამ­ყა­რე­ბა­ში სა­ა­კაშ­ვი­ლის გუნ­დი გვიშ­ლი­და ხელს. იქ მარ­თლაც და­სამ­ყა­რე­ბე­ლი იყო წეს­რი­გი, რად­გან მოქ­მე­დებ­დნენ პა­ტარ-პა­ტა­რა ბან­დფორ­მი­რე­ბე­ბი, რომ­ლე­ბიც თბი­ლი­სი­და­ნაც კი არა­ვის უშ­ვებ­დნენ გა­უ­ჩხრე­კა­ვად. რო­დე­საც წეს­რი­გის დამ­ყა­რე­ბა და­ვი­წყე, აღ­მოჩ­ნდა, რომ ეს კრი­მი­ნა­ლუ­რი ელე­მენ­ტე­ბი პო­ლი­ტი­კურ ლო­ზუნ­გებს იყ­ვნენ ამო­ფა­რე­ბუ­ლი და პირ­და­პირ კავ­ში­რი ჰქონ­დათ "მო­ქა­ლა­ქე­თა კავ­ში­რის" გარ­კვე­ულ ფრთას­თან, შემ­დეგ კი - ნაც­მოძ­რა­ო­ბის ლი­დე­რებ­თან. რო­გორც კი მათ და­ვუ­პი­რის­პირ­დი, კლან­ჭე­ბი გა­მო­ა­ჩი­ნეს. ნა­ცი­ო­ნა­ლებს არ მოს­წონ­დათ ამ რე­გი­ონ­ში ქარ­თვე­ლი მე­სა­ზღვრე­ე­ბის ყოფ­ნა, აგ­რეთ­ვე, კო­რუფ­ცი­ის წი­ნა­აღ­მდეგ ბრძო­ლა, რად­გან ამ ძა­ლე­ბის წარ­მო­მად­გენ­ლე­ბი სა­ა­კაშ­ვი­ლის მე­გობ­რე­ბი იყ­ვნენ. ეს ადა­მი­ა­ნე­ბი ახ­ლაც ნაც­მოძ­რა­ო­ბის რი­გებ­ში ირი­ცხე­ბი­ან - არა­ქე­ლი­ა­ნი­დან და­წყე­ბუ­ლი, პო­ღო­სი­ა­ნით დამ­თავ­რე­ბუ­ლი. ძა­ლი­ან მალე შე­ვახ­სე­ნებ სა­ა­კაშ­ვილს თა­ნა­გუნ­დე­ლე­ბის სა­ხე­ლებ­სა და გვა­რებს, რომ­ლე­ბიც ავ­ტო­მატ­გა­და­კი­დე­ბუ­ლი დარ­ბოდ­ნენ სამ­ცხე-ჯა­ვა­ხე­თის ტყე­ებ­ში. ამ ყვე­ლაფ­რის გა­ნე­იტ­რა­ლე­ბა ჩვენ მოგ­ვიხ­და. ამი­ტო­მაც არ მოს­წონ­დათ ახალ­ცი­ხე­ში თა­მა­რის ძეგლის, გრი­გოლ ხანძთე­ლის თუ შოთა რუს­თა­ვე­ლის ბი­უს­ტის დად­გმა, მარ­თლმა­დი­დებ­ლო­ბის მხარ­და­ჭე­რა... თუმ­ცა იმ­ხა­ნად ნაც­მოძ­რა­ო­ბამ ამ მხა­რე­ში და­საყ­რდე­ნი ვერ პოვა. იმი­ტო­მაც და­მი­პი­რის­პირ­დნენ, რად­გან სურ­დათ, სა­ქარ­თვე­ლო­ში ჩა­მო­ე­ყა­ლი­ბე­ბი­ნათ ახა­ლი, უე­როვ­ნე­ბო ადა­მი­ა­ნე­ბის ტიპი, ბრძა­ნე­ბე­ბი უსი­ტყვოდ რომ შე­ეს­რუ­ლე­ბი­ნათ. ვინც არ ნებ­დე­ბო­და, მათი მტე­რი ხდე­ბო­და. სწო­რედ ამის გამო და­მე­ტაკ­ნენ, თო­რემ არას­დროს მქო­ნია არც ფული და არც ბიზ­ნე­სი. 2004 წელს გა­მიხ­სე­ნეს 2000 წელს მე­გო­ბარ­თან შე­ლა­პა­რა­კე­ბა და ამის გამო მო­ი­სურ­ვეს ჩემი გა­სა­მარ­თლე­ბა. სურ­დათ, ჩემი ცი­ხე­ში ჩაგ­დე­ბა, სა­ი­და­ნაც ცო­ცხალს არ გა­მო­მიშ­ვებ­დნენ. არა­და, ეგე­ნი რომ სწავ­ლობ­დნენ ორ­გა­ნი­ზა­ცი­ულ-ოპე­რა­ტი­ულ მუ­შა­ო­ბას, მე უკვე და­ვი­წყე­ბუ­ლი მქონ­და და ამათ ცხვა­რი­ვით ვერ ჩავ­ბარ­დე­ბო­დი. გარ­და ამი­სა, მა­მა­ჩე­მი, აკა­დე­მი­კო­სი რე­ვაზ ბა­რა­მი­ძე, სა­ქარ­თვე­ლო­ში პირ­ვე­ლი იყო, ვინც კრი­ტი­კუ­ლი წე­რი­ლე­ბით და­უ­პი­რის­პირ­და სო­რო­სის გა­ნათ­ლე­ბის რე­ფორ­მას, ამ­ბობ­და, რომ ეს რე­ფორ­მა სა­ქარ­თვე­ლო­ში გა­ნათ­ლე­ბას და მეც­ნი­ე­რე­ბას და­ღუ­პავ­და და ასეც მოხ­და...

2004 წლის 27 სექ­ტემ­ბერს, როცა ცი­ხის რეს­პუბ­ლი­კურ სა­ა­ვად­მყო­ფო­ში სა­ა­კაშ­ვი­ლის მიერ უკა­ნო­ნოდ და­პა­ტიმ­რე­ბუ­ლი მე­გობ­რე­ბი მო­ვი­ნა­ხუ­ლე და შინ ცუდ გუ­ნე­ბა­ზე დავ­ბრუნ­დი, ამე­რი­კი­დან და­მი­რე­კა მე­გო­ბარ­მა, და მი­თხრა, 20 წუთი გაქვს დრო, "სპეც­ნა­ზი" მო­დის შენს ასაყ­ვა­ნა­დო. დი­დად არ გამ­კვირ­ვე­ბია, შემ­ჩნე­უ­ლი მქონ­და, მან­ქა­ნე­ბით რომ დამ­ყვე­ბოდ­ნენ, მაგ­რამ მა­ინც შოკი მი­ვი­ღე. სა­მო­სი გა­მო­ვიც­ვა­ლე, აივ­ნი­დან გა­დავ­ძვე­რი და მა­მი­დას­თან მი­ვე­დი, 2 დღის შემ­დეგ კი სა­ქარ­თვე­ლო დავ­ტო­ვე. ში­ნი­დან გას­ვლის­თა­ნა­ვე ჩემს ბი­ნა­ში "სპეც­ნა­ზი" შე­ვარ­და ტე­ლე­კომ­პა­ნია "რუს­თა­ვი 2"-ის კა­მე­რე­ბით, გა­და­ჩხრი­კეს იქა­უ­რო­ბა და, რა თქმა უნდა, ვე­რა­ფე­რი ნა­ხეს, გარ­და ია­რა­ღის კო­ლექ­ცი­ი­სა, რო­მე­ლიც კა­ნო­ნი­ე­რად მქონ­და შე­ძე­ნი­ლი. 2004 წლის ბო­ლოს კი გა­ქურ­დეს ჩემი სახ­ლი და ყვე­ლა­ფე­რი გა­ი­ტა­ნეს. მე­რა­ბიშ­ვი­ლის ნა­ქებ­მა პო­ლი­ცი­ამ ეს საქ­მე რა­ტომ არ გა­მო­ი­ძია? იმი­ტომ, რომ მო­ე­წო­ნათ ჩემი ია­რა­ღის კო­ლექ­ცია და თვი­თონ­ვე წა­ი­ღეს. ჩემი წას­ვლი­დან ერთი თვის თავ­ზე დად­გეს სპექ­ტაკ­ლი, ვი­თომ იმ დღეს მო­მად­გნენ პირ­ვე­ლად ტე­ლე­კა­მე­რე­ბით და შინ არ დავ­ხვდი. მე კი ამ სპექ­ტაკლს სხვა ქვე­ყა­ნა­ში ვუ­ყუ­რე. ვერ წარ­მო­იდ­გი­ნეს, რომ ასე მალე დავ­ტო­ვებ­დი სა­ქარ­თვე­ლოს და მერე გა­მო­ა­ცხა­დეს ძებ­ნა... მოკ­ლედ, თვა­ლის ახ­ვე­ვის მიზ­ნით, სხვა­დას­ხვა ქვე­ყა­ნა­ში გა­დავ­დი­ო­დი, მქონ­და რთუ­ლი დღე­ე­ბი, მაგ­რამ რო­დე­საც ამ ყვე­ლა­ფერს ეჩ­ვე­ვი და ხდე­ბი მგე­ლი, გა­და­უ­ლა­ხა­ვი პრობ­ლე­მა აღარ არ­სე­ბობს. იმ­ხა­ნად არა­ერთ პო­ლი­ტი­კოსს შევ­ხვდი, სა­ტე­ლე­ფო­ნო კონ­ტაქ­ტი მქონ­და ცხო­ნე­ბულ ბად­რი პა­ტარ­კა­ციშ­ვილ­თა­ნაც. მახ­სოვს, რო­გო­რი გულ­ნატ­კე­ნი იყო ერთ ადა­მი­ან­ზე, რო­მელ­მაც უღა­ლა­ტა...

- ვის გუ­ლის­ხმობთ?

- რა მიხ­ვედ­რა უნდა? ლა­პა­რა­კია წარ­სულ­ში ჟურ­ნა­ლისტზე, ახლა რომ პო­ლი­ტი­კო­სობს... მი­თხრა, ბევ­რმა მი­ღა­ლა­ტა, მაგ­რამ მხო­ლოდ მას­ზე მწყდე­ბა გული, რად­გან ლახ­ვა­რი ჩამ­ცაო...

პა­რიზ­სა და ბერ­ლინ­ში ჩა­მო­ვა­ყა­ლი­ბეთ ქარ­თველ ემიგ­რან­ტთა სა­ერ­თა­შო­რი­სო კავ­ში­რი. ევ­რო­პე­ლებს ვუ­ამ­ბობ­დით, რა ხდე­ბო­და სა­ქარ­თვე­ლო­ში. ამ პე­რი­ოდ­ში მო­მიხ­და შეხ­ვედ­რა ემ­ზარ კვი­ცი­ან­სა და ლე­ვან მა­მა­ლა­ძეს­თან. მა­მა­ლა­ძე ძლივს ვი­ცა­ნი, სათ­ვა­ლით, გრძე­ლი თმით, ბა­კენ­ბარ­დე­ბი­თა და ბუ­ლან­ჟე­თი გა­მო­მე­ცხა­და (იღი­მის). მას 2008 წელს ჩე­ხეთ­ში შევ­ხვდი. იმე­დია, ამ ადა­მი­ა­ნე­ბის დევ­ნი­ლო­ბის სა­კითხს და­დე­ბი­თად გა­და­წყვე­ტენ, რად­გან ნაც­მოძ­რა­ო­ბამ მათ ვე­რა­ფე­რი და­უმ­ტკი­ცა და მხო­ლოდ ბინ­ძუ­რი პი­ა­რი აუ­გო­რა. კვი­ცი­ა­ნი ჩა­მო­ვა სა­ქარ­თვე­ლო­ში და დაწ­ვრი­ლე­ბით მოჰ­ყვე­ბა, რო­გორ გა­ი­ყი­და კო­დო­რი თა­ვის ია­რა­ღი­ა­ნად. სა­ა­კაშ­ვილს კო­დო­რი­ვით სურ­და სამ­ცხე-ჯა­ვა­ხე­თის გა­ყიდ­ვა, მაგ­რამ არ გა­მო­უ­ვი­და. აღ­მაშ­ფო­თე­ბე­ლია მის მიერ დამ­კვიდ­რე­ბუ­ლი ტერ­მი­ნი - "ჯა­ვა­ხუ­რი სე­პა­რა­ტიზ­მი". 9 წლის გან­მავ­ლო­ბა­ში რომ დარ­ბო­და და ქე­ი­ფობ­და ჯა­ვა­ხეთ­ში, მა­შინ არ იყო სე­პა­რა­ტიზ­მი?! ჯა­ვა­ხეთ­ში სე­პა­რა­ტიზ­მი კი არ არის, სა­ა­კაშ­ვი­ლის სა­მე­გობ­რო ბო­გი­ნობს, რომ­ლე­ბიც პო­ლი­ტი­კურ მო­ტი­ვებს თა­ვი­ან­თი ბიზ­ნე­სინ­ტე­რე­სე­ბის­თვის იყე­ნე­ბენ. იქ რა ხდე­ბა, ჩემ­ზე უკეთ არა­ვინ იცის. სა­ა­კაშ­ვილს ჯა­ვა­ხეთ­ში სი­ტუ­ა­ცი­ის აწეწ­ვა სურს, მერე რომ თქვას, ჩემს დროს სი­წყნა­რე იყო და რაც ბი­ძი­ნა ივა­ნიშ­ვი­ლი მო­ვი­და ხე­ლი­სუფ­ლე­ბა­ში, სი­ტუ­ა­ცია აი­რი­აო. ამი­ტო­მაც აი­ჩე­მა გა­ჭირ­ვე­ბუ­ლი ჩა­ხა­ლი­ა­ნი და გმი­რი გა­ხა­და. ჩა­ხა­ლი­ა­ნი ვინც არის, ზე­პი­რად ვიცი და ტყუ­ი­ლად ნუ აწ­მენ­დს ხელს. სა­ა­კაშ­ვი­ლი და მისი გუნ­დის წევ­რე­ბი უნდა დას­პირ­ტონ და ზო­ო­მუ­ზე­უმ­ში და­დონ, ექ­სკურ­სი­ა­ზე მიყ­ვა­ნილ ბავ­შვებს რომ აჩ­ვე­ნონ, რო­გო­რი არ უნდა იყოს ადა­მი­ა­ნი! სა­ა­კაშ­ვი­ლი თეა წუ­ლუ­კი­ა­ნის წი­ნა­შე უნდა და­ემ­ხოს და სთხო­ვოს, იზო­ლი­რე­ბუ­ლი სა­კა­ნი გა­მო­უ­ყოს. გო­რის კად­რე­ბი­დან თუ ვიმ­სჯე­ლებთ, სა­ა­კაშ­ვილს დამ­ხო­ბა და ჩამ­ხო­ბა არ უჭირს, მაგ­რამ ისე­თი კურ­დღე­ლია, დი­ლეგ­ში შე­სუ­ლი არ იქ­ნე­ბა, დაჯ­დე­ბა, ყვე­ლა­ფერს და­წერს და ბევ­რს ჩა­ით­რევს. ამი­ტო­მაც არ აძ­ლევს ხელს ზო­გი­ერთ ევ­რო­პელ ლი­დერს სა­ა­კაშ­ვი­ლის და­პა­ტიმ­რე­ბა, რად­გან იცი­ან, რომ მა­შინ­ვე ალა­პა­რაკ­დე­ბა "ატ­კა­ტებ­ზე", მრა­ვალ­კა­რა­ტი­ან ბრი­ლი­ან­ტებ­ზე, რომ­ლე­ბი­თაც მათ ცო­ლებს ასა­ჩუქ­რებ­და. ცდი­ლობს სა­ა­კაშ­ვი­ლი, თავი კა­ნონ­ზე მაღ­ლა და­ა­ყე­ნოს, მაგ­რამ ავი­წყდე­ბა, რომ ამ­გვა­რი საქ­ცი­ე­ლის გამო მსოფ­ლი­ოს რამ­დე­ნი­მე ქვეყ­ნის ლი­დერს პა­სუ­ხი მო­ე­თხო­ვათ და ვერც ის გა­და­ურ­ჩე­ბა პა­სუ­ხის­გე­ბას. არ არ­სე­ბობს სის­ხლის სა­მარ­თლის კო­დექსში მძი­მე მუხ­ლი, სა­ა­კაშ­ვი­ლის ქმე­დე­ბას რომ არ მი­ე­სა­და­გოს. რა­ტომ და­ხო­ცა ამ­დე­ნი ხალ­ხი, რა­ტომ და­ბომ­ბა, რა­ტომ მო­ი­ტა­ცა, რა­ტომ გა­ა­უ­პა­ტი­უ­რა?..

- სა­ჯა­რო ბიბ­ლი­ო­თე­კას­თან მომ­ხდარს რო­გორ შე­ა­ფა­სებთ?

- ეს პრო­ვო­კა­ცია იყო. პო­ლი­ტი­კუ­რი ბან­დის მიერ და­ქი­რა­ვე­ბუ­ლი პრო­ვო­კა­ტო­რი უგუ­ლა­ვა ათახ­თა­ხე­ბუ­ლი რომ მი­ვი­და გამ­წა­რე­ბულ და გა­უ­ბე­დუ­რე­ბულ ხალ­ხთან, რა ეგო­ნა? იმ მე­რი­სა რა ვთქვი, თა­ვის მო­ქა­ლა­ქე­ებს თავს რომ გა­ა­ლახ­ვი­ნებს და გა­ა­თა­თხვი­ნებს. ან რა უფ­ლე­ბა აქვს უგუ­ლა­ვას, მერი იყოს? ნაც­მოძ­რა­ო­ბის პირ­ვე­ლი პი­რე­ბი პრო­კუ­რა­ტუ­რამ უნდა და­ი­ბა­როს და და­უს­ვას კი­თხვე­ბი. ოღონდ რაც შე­იძ­ლე­ბა სწრა­ფად უნდა მოგ­ვარ­დეს სა­სა­მარ­თლოს რე­ფორ­მა. სა­ა­კაშ­ვილს სურ­და ქარ­თვე­ლი ხა­ლის ბრბოდ გა­დაქ­ცე­ვა, ივა­ნიშ­ვი­ლი კი მოქ­მე­დებს ხალ­ხის მო­საზ­რე­ბე­ბის გათ­ვა­ლის­წი­ნე­ბით და ამას ხელ­შე­წყო­ბა სჭირ­დე­ბა. შე­ვახ­სე­ნებ ჩვენს მე­გო­ბარ ელ­ჩებს: ახლა რომ ლა­პა­რა­კო­ბენ ბევ­რს, რა­ღაც არ მახ­სოვს, ხმა ამო­ე­ღოთ, როცა უამ­რა­ვი ბიჭი ჩა­ხო­ცეს. ან სად იყ­ვნენ მა­შინ, 26 მა­ისს სის­ხლის გუ­ბე­ე­ბი რომ და­ა­ყე­ნა ამ მუც­ლით მე­ზღაპ­რემ? რა, იმ დროს დე­მოკ­რა­ტი­ის პრინ­ცი­პე­ბი არ ირ­ღვე­ო­და?!

- ახალ­ცი­ხე­ში თა­მარ მე­ფის ძეგლის გახ­სნის ინი­ცი­ა­ტო­რი თქვენ ბრძან­დე­ბით...

- ეს იყო ჩემი დიდი ხნის ოც­ნე­ბა, რო­მე­ლიც 1991 წელს ავიხ­დი­ნე. ეს არის თა­მა­რის პირ­ვე­ლი ძეგლი, თეთ­რი, სპე­ტა­კი, რო­მე­ლიც ეკ­ლა­რის ქვის­გან გა­მო­თა­ლეს ახალ­გაზ­რდა არ­ქი­ტექ­ტო­რებ­მა და მო­ქან­და­კე­ებ­მა ყო­ველ­გვა­რი ანა­ზღა­უ­რე­ბის გა­რე­შე. ერ­თა­დერ­თი ძეგლია, რო­მელ­ზეც ერთი თეთ­რი არ და­ხარ­ჯუ­ლა ბი­უ­ჯე­ტი­დან. ეს მა­მუ­ლიშ­ვი­ლუ­რი საქ­მე მხო­ლოდ შე­მო­წი­რუ­ლო­ბე­ბით გა­კეთ­და. ვიდ­რე სა­ა­კაშ­ვი­ლი ბა­თუმ­ში კვერ­ცხებ­ზე ფოს­ტლებს და­დებ­და, ჩვენ სამ­ცხე-ჯა­ვა­ხეთ­ში გრი­გოლ ხანძთე­ლის ძეგლი და შოთა რუს­თა­ვე­ლის ბი­უს­ტი დავ­დგით.

- რას აპი­რებთ სა­მო­მავ­ლოდ?

- სამ­შობ­ლოს­თან 9-წლი­ა­ნი გან­შო­რე­ბის შემ­დეგ ცოტა გონს უნდა მო­ვი­დე, მერე კი ვნა­ხოთ...

ნინო მა­ი­სუ­რა­ძე

ყო­ველკ­ვი­რე­უ­ლი გა­ზე­თი "ყვე­ლა სი­ახ­ლე"

(გა­მო­დის ოთხშა­ბა­თო­ბით)