ბევ­რი მა­ყუ­რე­ბე­ლი ალ­ბათ არ და­ფიქ­რე­ბუ­ლა იმა­ზე, თუ რა დიდ გავ­ლე­ნას ახ­დენს იუ­მო­რის­ტუ­ლი გა­და­ცე­მე­ბი ადა­მი­ა­ნის ცნო­ბი­ე­რე­ბა­ზე. არა­და, ხუმ­რო­ბით - ხან შე­ფარ­ვით, ხა­ნაც პირ­და­პირ გა­ქი­ლი­კე­ბით, პო­ლი­ტი­კო­სებ­სა თუ სა­ზო­გა­დო­ე­ბის­თვის სხვა ცნო­ბილ ადა­მი­ა­ნებ­ზე კონ­კრე­ტუ­ლი წარ­მოდ­გე­ნის "გა­ტა­რე­ბა" და მა­ყუ­რებ­ლის ცნო­ბი­ე­რე­ბა­ში ამ წარ­მოდ­გე­ნის მყა­რად "და­ლექ­ვაა" შე­საძ­ლე­ბე­ლი...

ეს სა­კი­თხი სა­ზო­გა­დო­ებ­რი­ვი კო­მუ­ნი­კა­ცი­ე­ბის მარ­თვის სპე­ცი­ა­ლის­ტის, ილი­ას სა­ხელ­მწი­ფო უნი­ვერ­სი­ტე­ტის ლექ­ტო­რის, არ­ჩილ გამ­ზარ­დი­ას ინ­ტე­რე­სი­სა და კვლე­ვის სფე­როს გა­ნე­კუთ­ვნე­ბა, რო­მე­ლიც კო­მე­დი­უ­რი შო­უ­ე­ბის პრო­პა­გან­დის­ტულ მე­თო­დებ­ზე სა­უბ­რი­სას არა­ერ­თი სა­გუ­ლის­ხმო ას­პექტს შე­ე­ხო.

- ცოტა ხნის წინ, ერთ-ერთ მე­დი­აკ­ვლე­ვის პრე­ზენ­ტა­ცი­ა­ზე, მა­ყუ­რე­ბელ­თა პრი­ო­რი­ტე­ტე­ბის კვლე­ვის მო­ნა­წი­ლე­ებს ერთი შე­კი­თხვა და­ვუს­ვი: ტე­ლე­კომ­პა­ნია "რუს­თა­ვი 2" თა­ვის გა­და­ცე­მებ­ში სა­ზო­გა­დო­ე­ბის­თვის სა­ინ­ტე­რე­სო სა­კი­თხებს ასა­ხავს თუ პი­რი­ქით - სა­ზო­გა­დო­ებ­რი­ვი ინ­ტე­რე­სი მხო­ლოდ მას შემ­დგომ ჩნდე­ბა, რაც "რუს­თა­ვი 2" ამ ინ­ტე­რეს­თა სივ­რცეს წარ­მო­ად­გენს? პა­სუ­ხი იო­ლად გა­მო­საც­ნო­ბი აღ­მოჩ­ნდა: მა­ყუ­რებ­ლის­თვის პრი­ო­რი­ტე­ტუ­ლი თე­მე­ბი მხო­ლოდ მოვ­ლე­ნე­ბის გა­შუ­ქე­ბის შემ­დეგ ჩნდე­ბა და არა - პი­რი­ქით. ეს არის ცნო­ბი­ლი მე­თო­დი პრო­პა­გან­დი­სა, რაც ნიშ­ნავს, რომ მე­დი­ა­სა­შუ­ა­ლე­ბა თა­ვი­სი არ­სით არის და­ინ­ტე­რე­სე­ბუ­ლი, იყოს წყა­რო­ე­ბის თე­მე­ბის გამ­ტა­რი სა­ინ­ფორ­მა­ციო არხი და არა თვითმყო­ფა­დი სა­შუ­ა­ლე­ბა. ე.წ. "სა­ა­ხა­ლამ­ბო მოვ­ლე­ნით მა­ნი­პუ­ლი­რე­ბა" - არის სა­ზო­გა­დო­ებ­რივ სი­სუს­ტე­ებ­ზე კარ­გად მორ­გე­ბუ­ლი, ხე­ლოვ­ნუ­რად შექ­მნი­ლი სა­ინ­ფორ­მა­ციო სპექტრი.

ასეთ დროს მა­ყუ­რე­ბელს მი­ე­წო­დე­ბა ე.წ. "და­გე­ში­ლი" ინ­ფორ­მა­ცია არა გან­სჯი­სათ­ვის, არა­მედ გან­სჯის გა­რე­შე გო­ნე­ბა­ში ჩა­სა­ბეჭ­დად. თა­ნა­მედ­რო­ვე მე­დი­ის, რო­გორც სა­ზო­გა­დო­ებ­რი­ვი აზ­რის შემ­ქმნე­ლი სა­შუ­ა­ლე­ბის სრულ პროგ­რა­მულ ბა­დე­ში მნიშ­ვნე­ლო­ვა­ნი ად­გი­ლი უკა­ვია ე.წ. იუ­მო­რის­ტულ გა­და­ცე­მებს, რომ­ლებ­საც პრო­პა­გან­დის თვალ­საზ­რი­სით, არა­ნაკ­ლე­ბი როლი აკის­რია, ვიდ­რე სა­ინ­ფორ­მა­ციო გა­მოშ­ვე­ბებს. ეს არის მე­სიჯ­თა ანუ შე­ტყო­ბი­ნე­ბა­თა მთე­ლი სის­ტე­მა, რო­მე­ლიც რი­გით მა­ყუ­რე­ბელ­ზე სხვა­დას­ხვა ფორ­მით მოქ­მე­დებს და სა­ზო­გა­დო­ებ­რი­ვი აზ­რის ფორ­მი­რე­ბას ახ­დენს. ალ­ბათ და­აკ­ვირ­დე­ბო­დით - "კო­მე­დი შოუს" ძველ სკეტ­ჩებ­ში იშ­ვი­ა­თად გვხვდე­ბო­და პო­ლი­ტი­კუ­რი მოვ­ლე­ნე­ბის ასახ­ვა და ძი­რი­თა­დად მხატ­ვრულ რე­ა­ლო­ბა­ზე იყო აგე­ბუ­ლი.

- ახლა რა შე­იც­ვა­ლა?

- ახლა მათი მხატ­ვრუ­ლი რე­ა­ლო­ბა მკვეთ­რად პო­ლი­ტი­ზე­ბუ­ლი გახ­და. გა­და­ცე­მის თით­ქმის ყვე­ლა სკეტ­ჩი არის პო­ლი­ტი­კუ­რი შე­ტყო­ბი­ნე­ბე­ბის ნაკ­რე­ბი, პირ­და­პი­რი ან ირი­ბი ფორ­მით; კი­დევ უფრო პო­ლი­ტი­ზე­ბუ­ლი გახ­და "ვა­ნოს შოუ", ის თით­ქმის მთლი­ა­ნად იქცა პრო­პა­გან­დის­ტულ გა­და­ცე­მად. ამ შემ­თხვე­ვა­ში კო­მუ­ნი­კა­ცი­ის ეფექ­ტი­ა­ნო­ბა უფრო დი­დია: თუკი ნე­ბის­მი­ერ სხვა გა­და­ცე­მას თა­ვი­სე­ბუ­რი ვალ­დე­ბუ­ლე­ბა აქვს, ახ­სნას ესა თუ ის შე­ხე­დუ­ლე­ბა, რო­მე­ლიც გა­და­ცე­მა­ში გა­მო­ით­ქმე­ბა, ამ ე.წ. იუ­მო­რის­ტულ გა­და­ცე­მებს მსგავ­სი ვალ­დე­ბუ­ლე­ბა არ ეკის­რე­ბა, ამი­ტომ ინ­ფორ­მა­ცი­ის მიმ­ღე­ბი ამ პრო­პა­გან­დის­ტუ­ლი ინ­ფორ­მა­ცი­ის ტყვე­ო­ბა­ში ხვდე­ბა, მით უმე­ტეს, რომ ეს ყვე­ლა­ფე­რი ძა­ლი­ან ლა­მა­ზად არის "შე­ფუ­თუ­ლი" და მა­ყუ­რე­ბელ­საც მიმ­ზიდ­ვე­ლი ფორ­მით მი­ე­წო­დე­ბა.

- თქვე­ნი აზ­რით, რა­ტომ გა­აქ­ტი­ურ­და "კო­მე­დი შოუ" პო­ლი­ტი­კუ­რი მე­სი­ჯე­ბის გაგ­ზავ­ნის მხრივ?

- არ­ჩევ­ნე­ბის შემ­დგო­მი რე­ა­ლო­ბის გათ­ვა­ლის­წი­ნე­ბით, არა­ერ­თი გა­და­ცე­მა არ­ხის­თვის "ზედ­მეტ ხარ­ჯად" იქცა. ჩნდე­ბა შე­კი­თხვა, - რა ფუნ­ქცია უნდა ჰქონ­დეს დარ­ჩე­ნი­ლი ამ­გვარ იუ­მო­რის­ტულ გა­და­ცე­მებს? ბუ­ნებ­რი­ვია, რომ დარ­ჩე­ნი­ლი გა­და­ცე­მე­ბის ფუნ­ქცი­აა, მო­სახ­ლე­ო­ბას პრო­პა­გან­და კი­დევ უფრო მკვეთ­რად კონ­ცენ­ტრი­რე­ბუ­ლი ფორ­მი­თა და ოდე­ნო­ბით მი­ა­წო­დოს. იუ­მო­რის პო­ლი­ტი­კა მა­ღა­ლი რან­გის პრო­პა­გან­დას წარ­მო­ად­გენს. ეს მსოფ­ლი­ო­ში აპ­რო­ბი­რე­ბუ­ლი მე­თო­დია და დიდი ხა­ნია, არ­სე­ბობს. საკ­მა­რი­სია გა­ვიხ­სე­ნოთ გა­მო­ჩე­ნი­ლი ამე­რი­კე­ლი მწე­რა­ლი მარკ ტვე­ნი, რო­მე­ლიც მთე­ლი ცხოვ­რე­ბა ამ­ტკი­ცებ­და, რომ მე­დი­ას შე­უძ­ლია, უდი­დე­სი გავ­ლე­ნა მო­ახ­დი­ნოს სა­ზო­გა­დო­ე­ბა­ზე. მა­გა­ლი­თის­თვის ერთ მო­თხრო­ბას გა­ვიხ­სე­ნებ, სა­დაც გად­მო­ცე­მუ­ლია, თუ რო­გორ აქ­ცია გმი­რად ამე­რი­კულ­მა მე­დი­ამ და სა­ზო­გა­დო­ე­ბამ არაფ­რით გა­მორ­ჩე­უ­ლი ახალ­გაზ­რდა კაცი, შემ­დეგ კი, გარ­კვე­უ­ლი კო­ნი­უნ­ქტუ­რის გამო, რო­გორ "ჩა­ქო­ლა" იმა­ვე მე­დი­ამ და სა­ზო­გა­დო­ე­ბამ ისე, რომ გა­მი­ლი­ო­ნე­რე­ბულ ამე­რი­კელ გმირს შიმ­ში­ლით სიკ­ვდი­ლი და­ე­მუქ­რა... ჩვენ­შიც იუ­მო­რის მეშ­ვე­ო­ბით გვკარ­ნა­ხო­ბენ, რა უნდა მოგ­ვე­წო­ნოს და რა - არა, ამი­ტომ, პრო­პა­გან­დის შე­დე­გად, ჩვე­ნი ქმე­დე­ბა ხდე­ბა არა "ჩვე­ნე­უ­ლი და თა­ვი­სუ­ფა­ლი", არა­მედ - მე­დი­ის მიერ ნა­კარ­ნა­ხე­ვი.

- კონ­კრე­ტულ მა­გა­ლი­თებს ვერ შე­მოგ­ვაშ­ვე­ლებთ?

- გა­ვიხ­სე­ნოთ "კო­მე­დი შოუს" ერთ-ერთი ბო­ლოდ­რო­ინ­დე­ლი სკეტ­ჩი: შვი­ლი ცი­ხი­დან ბრუნ­დე­ბა და მის გა­ჭირ­ვე­ბულ ოჯახ­ში გარ­კვე­უ­ლი სი­ტუ­ა­ცია თა­მაშ­დე­ბა. სხვა­დას­ხვა სა­სა­ცი­ლო მო­მენტს შო­რის, ყო­ფი­ლი პა­ტი­მა­რი ჰყვე­ბა, - ცი­ხე­ში გვქონ­და საჭ­მე­ლიც, მო­სას­ვე­ნე­ბე­ლი ად­გი­ლიც და სხვა ტი­პის ისე­თი კომ­ფორ­ტიც, რო­მე­ლიც რი­გი­თი მო­ქა­ლა­ქის­თვის სა­ოც­ნე­ბოც კია. სი­ტუ­ა­ცია იხა­ტე­ბა ისე, რომ სა­ბო­ლო­ოდ, სკეტ­ჩის მე­ო­რე პერ­სო­ნა­ჟი გა­და­წყვეტს, მე­ზო­ბე­ლი გა­ლა­ხოს, რომ ცი­ხე­ში მოხ­ვდეს... ამ­გვა­რად ჩნდე­ბა სა­ზო­გა­დო­ებ­რი­ვი სტე­რე­ო­ტი­პე­ბის მთე­ლი წყე­ბა, რო­მე­ლიც ჩვენ­ში კონ­კრე­ტუ­ლი წარ­მოდ­გე­ნის ჩა­მო­ყა­ლი­ბე­ბას ემ­სა­ხუ­რე­ბა. ამ გა­და­ცე­მის მთე­ლი რიგი სი­უ­ჟე­ტე­ბი სწო­რედ ამ­გვარ კონ­ცეფ­ცი­ა­ზეა აგე­ბუ­ლი. გახ­სოვთ ალ­ბათ გა­და­ცე­მა "დარ­დუ­ბა­ლა" და სე­რი­ა­ლი "ჩვე­ნი ეზო". ამ გა­და­ცე­მის მი­ზა­ნი ედუ­არდ შე­ვარ­დნა­ძის რე­პუ­ტა­ცი­ის მაქ­სი­მა­ლუ­რი შე­ლახ­ვა იყო. სა­ბო­ლო­ოდ, ისე­თი სი­ტუ­ა­ცია შე­იქ­მნა, რომ მა­შინ­დელ პრე­ზი­დენტს ლა­მის აღა­რა­ვინ აღიქ­ვამ­და სე­რი­ო­ზუ­ლად - მის სა­ხე­ში ყვე­ლა ხე­დავ­და მულტსე­რი­ა­ლის პერ­სო­ნაჟს და არა - პრე­ზი­დენტს.

- დღე­ვან­დელ ტე­ლე­სივ­რცე­ში კი­დევ ერთი იუ­მო­რის­ტუ­ლი გა­და­ცე­მა არ­სე­ბობს - "ვა­სი­კო ოდიშ­ვი­ლის ყო­ველ­დღი­უ­რი აბე­ბი".

- ოდიშ­ვი­ლის გა­და­ცე­მა უფრო სა­ტი­რა­ზეა აგე­ბუ­ლი. თუ სხვა გა­და­ცე­მა­ში ყუ­რა­დღე­ბა გა­მახ­ვი­ლე­ბუ­ლია რე­ა­ლო­ბის გა­და­ფარ­ვა­ზე, "აბე­ბი" უფრო რე­ა­ლო­ბის მხი­ლე­ბას მის­დევს. ცხა­დია, სე­რი­ო­ზუ­ლი კვლე­ვის შემ­თხვე­ვა­ში ლაფ­სუ­სე­ბის აღ­მო­ჩე­ნა აქაც შე­საძ­ლე­ბე­ლი იქ­ნე­ბა.

- რას იტყვით კო­მე­დი­ურ გა­და­ცე­მებ­ში ამა თუ იმ პო­ლი­ტი­კო­სის სა­ხის შექ­მნა­ზე?

- 2003 წლის "ვარ­დე­ბის რე­ვო­ლუ­ცი­ი­დან" ცოტა ხნის შემ­დეგ, შალ­ვა რა­მიშ­ვილ­მა "დარ­დუ­ბა­ლას" გაგ­რძე­ლე­ბა გა­ა­კე­თა. მი­ხე­ილ სა­ა­კაშ­ვი­ლის მი­მი­კა გად­მო­ცე­მუ­ლი იყო ისე­თი პა­თო­სით, რო­მე­ლიც სა­ზო­გა­დო­ე­ბის­თვის ახა­ლი იყო, შემ­დგომ კი ამ გა­და­ცე­მა­ში მისი სახე გა­შარჟ­და - შე­იქ­მნა პრე­ზი­დენ­ტის ისე­თი ტიპი, რო­მე­ლიც ვერ­შემ­დგა­რი პი­როვ­ნე­ბი­სა და დიქ­ტა­ტო­რის, მა­ნი­ე­ბით შე­პყრო­ბი­ლი სუ­ბი­ექ­ტის შთა­ბეჭ­დი­ლე­ბას ტო­ვებ­და. სა­ინ­ტე­რე­სოა ე.წ. პა­რო­დი­ე­ბის სა­კი­თხე­ბიც. მა­გა­ლი­თად: პრე­ზი­დენტ სა­ა­კაშ­ვი­ლის პა­რო­დი­ას რამ­დე­ნი­მე მსა­ხი­ო­ბი გვთა­ვა­ზობს, მათ შო­რის - მა­მუ­კა ლო­მაშ­ვი­ლი ("იუ­მო­რი­ნა") და გი­ორ­გი აფ­ცი­ა­უ­რი ("კო­მე­დი შოუ"). თუ კარ­გად და­აკ­ვირ­დე­ბით, "კო­მე­დი შო­უ­ში" პრე­ზი­დენ­ტი ყო­ველ­თვის გა­მარ­ჯვე­ბუ­ლი და ძლი­ე­რია ანუ სწო­რედ ისე­თი, რო­გო­რიც ამ გა­და­ცე­მის პო­ლი­ტი­კი­თაა გან­პი­რო­ბე­ბუ­ლი, ხოლო ლო­მაშ­ვი­ლის პრე­ზი­დენ­ტი ცოტა გა­ურ­კვე­ვე­ლი და შე­უმ­დგა­რი პერ­სო­ნა­ჟია... კი­დევ შეგ­ვიძ­ლია და­ვა­სა­ხე­ლოთ რამ­დე­ნი­მე მა­გა­ლი­თი თა­ნა­მედ­რო­ვე პრო­პა­გან­დის­ტუ­ლი სა­ტი­რი­სა, მა­გა­ლი­თად - "ვა­ნოს შოუ" და "რო­გო­რი-ხა­დუ­რის" სა­კი­თხი, ან თუნ­დაც პარ­ლა­მენ­ტარ ზა­ქა­რია ქუც­ნაშ­ვი­ლის თემა. შე­საძ­ლე­ბე­ლია, ზა­ქა­რია ქუც­ნაშ­ვი­ლის ვარ­ცხნი­ლო­ბა თვალ­ში არ გვხვდე­ბო­და, მაგ­რამ რო­გორც კი იუ­მო­რის­ტუ­ლი გა­და­ცე­მის წამ­ყვან­მა გა­ა­შარ­ჟა, მა­ყუ­რებ­ლის­თვი­საც სი­ცი­ლის მომ­გვრე­ლი გახ­და არა მხო­ლოდ მისი ვარ­ცხნი­ლო­ბა, მისი პი­როვ­ნე­ბაც კი.

აქვე უნდა შევ­ნიშ­ნო, რომ პრო­ცე­სი მით უფრო სა­გან­გა­შოა, რაც უფრო მდა­რე დო­ნეს­თან გვაქვს საქ­მე. მა­გა­ლი­თად, არ შე­იძ­ლე­ბა გან­ხილ­ვის ობი­ექ­ტი გახ­დეს ის, თუ რო­გორ და­ის­ვე­ლა ენით ტუჩი პრე­ზი­დენ­ტმა - ამას ნე­ბის­მი­ე­რი ჩვენ­გა­ნი აკე­თებს დაღ­ლი­ლო­ბის დროს. ეს ყვე­ლა­ფე­რი არის მა­ხინ­ჯი პა­რო­დია, რომ­ლის მი­ზა­ნია, და­ცინ­ვის გზით ადა­მი­ა­ნებ­ზე ზე­მოქ­მე­დე­ბა. არ­სე­ბობს გა­შარ­ჟე­ბის ორი ვა­რი­ან­ტი: როცა ამ ხერ­ხით ადა­მი­ა­ნე­ბი აზ­როვ­ნე­ბას იწყე­ბენ და, პი­რი­ქით - წყვე­ტენ. გა­ვიხ­სე­ნოთ ილია ჭავ­ჭა­ვა­ძის "კა­ცია ადა­მი­ა­ნი?!" მა­შინ იუ­მორს, სა­ტი­რას იყე­ნებ­დნენ იმის­თვის, რომ ემ­ხი­ლე­ბი­ნათ და სა­ზო­გა­დო­ე­ბის­თვის ეჩ­ვე­ნე­ბი­ნათ უარ­ყო­ფი­თი მოვ­ლე­ნა. ამის შე­დე­გი ის იყო, რომ ადა­მი­ა­ნი აზ­როვ­ნე­ბას იწყებ­და. ახლა "იუ­მო­რის" შე­დე­გი ის არის, რომ ადა­მი­ა­ნი აზ­როვ­ნე­ბას წყვეტს, - რა­საც მი­აწ­ვდის ტე­ლე­ვი­ზია, იმას იღებს მომ­ხდარ ფაქ­ტად.

- გა­სარ­თობ შო­უ­ებ­ზე რას იტყვით?

- მა­გა­ლი­თად, "ნა­ნუ­კას შოუ" სხვა ჭრილ­ში უნდა გან­ვი­ხი­ლოთ. მას ჰყავ­და ძლი­ე­რი სპონ­სო­რე­ბი, აკე­თებ­და ე.წ. აპო­ლი­ტი­კურ შოუს და შე­იძ­ლე­ბა ით­ქვას, თა­ვის­თვის ერ­თო­ბო­და. ამ გა­და­ცე­მა­ში უზარ­მა­ზა­რი თან­ხე­ბი იხარ­ჯე­ბო­და. რაც შე­ე­ხე­ბა "პრო­ფილს", ამ გა­და­ცე­მას შეგ­ნე­ბი­თა და აზ­როვ­ნე­ბით ყვე­ლა­ზე უვიც­მა ადა­მი­ან­მაც კი გა­უს­წრო... თუმ­ცა ორი­ვე ცდი­ლობ­და, ასე ვთქვათ, მა­ყუ­რებ­ლე­ბის ზომ­ბი­რე­ბა მო­ეხ­დი­ნა, გა­და­ე­ტა­ნა ყუ­რა­დღე­ბა აქ­ტუ­ა­ლუ­რი­დან მე­ო­რე­ხა­რის­ხო­ვან სა­კი­თხებ­ზე.

- ბო­ლოს, რას ურ­ჩევთ მა­ყუ­რე­ბელს, სა­ზო­გა­დო­ე­ბას?

- პირ­ველ რიგ­ში, აუ­ცი­ლე­ბე­ლია, ასე­თი ინ­ფორ­მა­ცია სწო­რად მი­ვი­ღოთ და მეტ-ნაკ­ლე­ბად "ვფილტროთ", ჩვენ­ზე ზე­მოქ­მე­დე­ბა რომ არ იყოს იოლი. მე­ო­რე მხრივ, მე­დი­ა­სა­შუ­ა­ლე­ბებ­მა, რომ­ლე­ბიც მე­დი­ის კლა­სი­კუ­რი რო­ლის მორ­გე­ბას ცდი­ლო­ბენ, აქ­ტი­უ­რად უნდა იმუ­შა­ონ ასე­თი სა­კი­თხე­ბის გა­შუ­ქე­ბა­ზე. უნდა გა­ვაძ­ლი­ე­როთ ჩვე­ნი ფსი­ქო­ლო­გი­უ­რი დაც­ვა, ვე­ცა­დოთ, რომ ადა­მი­ა­ნებ­მა არ მი­ი­ღონ ის იუ­მო­რი, რო­მე­ლიც მათ სა­წი­ნა­აღ­მდე­გოდ იქ­ნე­ბა მი­მარ­თუ­ლი. რაც უფრო ძლი­ე­რია სა­ზო­გა­დო­ე­ბა, მით მე­ტად აკონ­ტრო­ლებს მე­დი­ას.

ჟანა გო­გი­ნაშ­ვი­ლი

ჟურ­ნა­ლი "გზა"

(გა­მო­დის ხუთ­შა­ბა­თო­ბით)