ორი წლით უფ­რო­სი ძმის შემ­ხედ­ვა­რემ, წერა-კი­თხვა სკო­ლა­ში შეს­ვლამ­დე უკვე იცო­და. ბიბ­ლი­ო­თე­კის ხიბ­ლი ჯერ კი­დევ სკო­ლა­ში სწავ­ლი­სას შე­იგ­რძნო და მას შემ­დეგ სტუ­დენ­ტო­ბის დიდი ნა­წი­ლი სა­ჯა­რო ბიბ­ლი­ო­თე­კა­ში აქვს გა­ტა­რე­ბუ­ლი. რე­ჟი­სო­რი ავთო ვარ­სი­მაშ­ვი­ლი მცი­რე და­ფიქ­რე­ბის შემ­დეგ იხ­სე­ნებს, რომ პირ­ვე­ლი წიგ­ნი, რო­მე­ლიც სა­კუ­თა­რი შე­მო­სავ­ლით იყი­და, სალ­ვა­დორ და­ლის რეპ­რო­დუქ­ცი­ე­ბი იყო. იმ დრო­ის­თვის ეს საკ­მა­ოდ დე­ფი­ცი­ტუ­რი წიგ­ნი მოს­კოვ­ში შე­ი­ძი­ნა. მა­შინ სტუ­დენ­ტი გახ­ლდათ და არ­და­დე­გე­ბის დროს მა­მას­თან ერ­თად მოს­კოვ­ში გა­ემ­გზავ­რა. მშობ­ლის მი­ცე­მუ­ლი მთე­ლი თან­ხა და­უ­ფიქ­რებ­ლად გა­და­ი­ხა­და და­ლის რეპ­რო­დუქ­ცი­ებ­ში.

დღეს სა­ო­ჯა­ხო ბიბ­ლი­ო­თე­კის გამ­დიდ­რე­ბა­ზე უმ­თავ­რე­სად ის და მე­უღ­ლე ზრუ­ნა­ვენ. ამ­ბობს, რომ თა­ვი­სი მოს­წავ­ლე­ე­ბის­თვის წიგ­ნე­ბი ხში­რად ჩა­მო­აქვს. ახ­ლა­ხან ვანო ხუ­ციშ­ვილს ფრან­გუ­ლი დრა­მა­ტურ­გი­ის ან­თო­ლო­გია აჩუ­ქა, ხოლო მაია დო­ბორჯგი­ნი­ძეს - ბრი­ტა­ნუ­ლი დრა­მა­ტურ­გი­ის. თა­ვად თა­ვის პრო­ფე­სი­ას­თან და­კავ­ში­რე­ბუ­ლი ლი­ტე­რა­ტუ­რით უმ­თავ­რე­სად გოგი მარ­გვე­ლაშ­ვი­ლი ანე­ბივ­რებს.

ავთო ვარ­სი­მაშ­ვი­ლი ხში­რად ეც­ნო­ბა რო­გორც თა­ნა­მედ­რო­ვე ქარ­თულ, ისე და­სავ­ლურ ლი­ტე­რა­ტუ­რას. თუმ­ცა ამ­ბობს, რომ მის ცხოვ­რე­ბა­ში ძა­ლი­ან აქ­ტი­უ­რი როლი რუ­სულ­მა ლი­ტე­რა­ტუ­რამ ითა­მა­შა. გე­ნი­ა­ლუ­რი რუსი ავ­ტო­რე­ბის შე­მოქ­მე­დე­ბას­თან ერ­თად რუ­სულ ენა­ზე კი­თხუ­ლობ­და უცხო­ელ ავ­ტო­რებ­საც.

ნა­ხე­ვა­რი წლის წინ "ახა­ლი ავ­ტო­რი" აღ­მო­ა­ჩი­ნა და ეს ინ­გლი­სე­ლი მწე­რა­ლი პი­ტერ აკ­რო­ი­დია. პირ­ვე­ლად მისი "შექ­სპი­რი-ბი­ოგ­რა­ფია" წა­ი­კი­თხა და შემ­დეგ აკ­რო­ი­დის სხვა ნა­წარ­მო­ე­ბებ­ზეც გა­და­ი­ნაც­ვლა. სხვა­დას­ხვა ეპო­ქის წარ­მო­მად­გენ­ლებ­ზე შექ­მნი­ლი ბი­ოგ­რა­ფი­უ­ლი რო­მა­ნე­ბი დო­კუ­მენ­ტურ ქრო­ნი­კებ­თა­ნაა გა­ზა­ვე­ბუ­ლი, თუმ­ცა უდი­დე­სი ნა­წი­ლი გა­მო­გო­ნი­ლია. დღემ­დე გა­ტა­ცე­ბით კი­თხუ­ლობს პი­ტერ აკ­რო­ი­დის ლი­ტე­რა­ტუ­რას და ამ ხნის გან­მავ­ლო­ბა­ში მისი თხუთ­მე­ტამ­დე წიგ­ნი შე­ი­ძი­ნა...

- ბავ­შვო­ბა­ში სა­ბავ­შვო ლი­ტე­რა­ტუ­რას დედ-მამა მაწ­ვდი­და და ვფიქ­რობ, ამ თვალ­საზ­რი­სით ორი­გი­ნა­ლუ­რი არ ვარ. პირ­ველ წიგ­ნებს მშობ­ლე­ბის კარ­ნა­ხი­თა და რჩე­ვით ვკი­თხუ­ლობ­დი. დღემ­დე მახ­სოვს წიგ­ნი, რო­მე­ლიც და­მო­უ­კი­დებ­ლად თა­ვი­დან ბო­ლომ­დე წა­ვი­კი­თხე, ეს "ლურ­სმა­ნას თავ­გა­და­სა­ვა­ლი" გახ­ლდათ. ჩემს ცხოვ­რე­ბა­ში იყო პე­რი­ო­დი, როცა გაჩ­ნდა დი­უ­მა და, რა თქმა უნდა, "სამი მუშ­კე­ტე­რი", თა­ვი­სი გაგ­რძე­ლე­ბე­ბით. მახ­სოვს, ამ ნა­წარ­მო­ე­ბის კი­თხვი­სას ისე ვი­ყა­ვი "ან­თე­ბუ­ლი", რომ ერთ-ერთ ღა­მეს, სა­ბან­გა­და­ფა­რე­ბუ­ლი, წიგნს ფარ­ნით ვკი­თხუ­ლობ­დი. მე­ო­რე დი­ლას სკო­ლა­ში რომ არ წავ­სუ­ლი­ყა­ვი, მო­ვი­ტყუე, ავად ვარ-მეთ­ქი და ამ­გვა­რად მშობ­ლებს თავი სახ­ლში და­ვა­ტო­ვე­ბი­ნე. ეს ნა­წარ­მო­ე­ბი თა­ვი­დან­ვე ძა­ლი­ან მო­მე­წო­ნა. რა­ტომ­ღაც ყო­ველ­თვის ყვე­ლა­ზე მე­ტად ათო­სი მომ­წონ­და, ძა­ლი­ან კე­თილ­შო­ბი­ლი პერ­სო­ნა­ჟია. დ"არ­ტა­ნი­ა­ნიც მომ­წონ­და, მაგ­რამ გა­გი­ჟე­ბით ნამ­დვი­ლად არა. ვი­სურ­ვებ­დი, რომ ათო­სი ვყო­ფი­ლი­ყა­ვი. შემ­დეგ­ში კი ასე­თი პერ­სო­ნა­ჟი დონ კი­ხო­ტი იყო.

- სა­თავ­გა­და­სავ­ლო ლი­ტე­რა­ტუ­რას დე­ტექ­ტი­ვე­ბი ანაც­ვლებს ხოლ­მე. ეს ჟან­რი თუ გი­ტა­ცებ­დათ?

- კი, რო­გორ არა. თუმ­ცა ძა­ლი­ან დიდი ხნის გან­მავ­ლო­ბა­ში ვკი­თხუ­ლობ­დი სა­თავ­გა­და­სავ­ლო ლი­ტე­რა­ტუ­რას. ჩემი საყ­ვა­რე­ლი მწე­რა­ლი გახ­და მაინ რიდი თა­ვი­სი "უთა­ვო მხე­და­რით", შემ­დეგ ის ჟიულ ვერნ­მა ჩა­ა­ნაც­ვლა. დე­ტექ­ტი­ვე­ბი საკ­მა­ოდ გვი­ან შე­მო­ვი­და ჩემს ცხოვ­რე­ბა­ში. რა თქმა უნდა, ამ ჟანრ­ში ჩემი პირ­ვე­ლი წიგ­ნი "შერ­ლოკ ჰოლმსი" იყო, ალ­ბათ ისე­ვე, რო­გორც ჩემი თა­ო­ბის ყვე­ლა ბავ­შვი­სათ­ვის. შემ­დეგ ედ­გარ ალან პო იყო, რო­მელ­საც სტუ­დენ­ტო­ბის პე­რი­ოდ­ში ვეც­ნო­ბო­დი.

- და იმავდრო­უ­ლად იქ­ნე­ბო­და პი­ე­სე­ბიც...

- მე­ა­თე კლა­სი­დან მო­ყო­ლე­ბუ­ლი, როცა თე­ატ­რა­ლურ ინ­სტი­ტუ­ტში ჩა­ბა­რე­ბა გა­დავ­წყვი­ტე, ჩემს ცხოვ­რე­ბა­ში პი­ე­სე­ბი და პრო­ფე­სი­უ­ლი ლი­ტე­რა­ტუ­რა შე­მო­ვი­და. პირ­ველ რიგ­ში, ეს გახ­ლდათ შექ­სპი­რი, რო­მე­ლიც დღემ­დე ჩემს ერთ-ერთ საყ­ვა­რელ მწერ­ლად რჩე­ბა. ეს ის ავ­ტო­რია, რო­მელ­საც მე­ო­რედ მოს­ვლის ჟამს გა­და­ვარ­ჩენ­დი. იმა­ვე პე­რი­ოდ­ში და­ვი­წყე დოს­ტო­ევ­სკის კი­თხვა და თით­ქმის მე­ო­რე-მე­სა­მე კურ­სზე სწავ­ლი­სას, უკვე ყვე­ლა­ფე­რი წა­კი­თხუ­ლი მქონ­და. რა­საკ­ვირ­ვე­ლია, რა­ღა­ცე­ბი არ მეს­მო­და, მაგ­რამ დოს­ტო­ევ­სკის ცოდ­ნით თავს ვი­წო­ნებ­დი. თუმ­ცა რაც უფრო მეტი დრო გა­დის და ამ ავ­ტორს მეტს ვკი­თხუ­ლობ, ვგრძნობ, რომ დოს­ტო­ევ­სკი დღე­საც ბო­ლომ­დე არ ვიცი და ბო­ლომ­დე ვერც ვე­რა­სო­დეს გა­ვი­გებ.

- როცა რე­ჟი­სო­რო­ბა გა­და­წყვი­ტეთ, ალ­ბათ ფიქ­რობ­დით, რას დად­გამ­დით პირ­ვე­ლად სცე­ნა­ზე...

- ამ შემ­თხვე­ვა­ში ბა­ნა­ლუ­რი პა­სუ­ხი მექ­ნე­ბა, რო­გორც ყვე­ლა რე­ჟი­სორს. ეს იყო "ჰამ­ლე­ტი". როცა შექ­სპირ­ზე ხარ შეყ­ვა­რე­ბუ­ლი, "ჰამ­ლე­ტი" შენი გმი­რი ხდე­ბა და გიჩ­ნდე­ბა სურ­ვი­ლი, მისი სა­ხით შენს ტკი­ვი­ლებ­ზე ილა­პა­რა­კო. ეს იმ­დე­ნად გე­ნი­ა­ლუ­რი გმი­რია, რომ ვფიქ­რობ, ყვე­ლა ეპო­ქი­სა და თა­ო­ბის ადა­მი­ანს აქვს სა­შუ­ა­ლე­ბა, ჰამ­ლეტ­ში სა­კუ­თა­რი თავი იპო­ვოს.

- რო­გო­რი და­მო­კი­დე­ბუ­ლე­ბა გაქვთ პო­ე­ზი­ის მი­მართ?

- ერთი პე­რი­ო­დი პო­ე­ზი­ით ძა­ლი­ან ვი­ყა­ვი გა­ტა­ცე­ბუ­ლი და გა­ლა­კტი­ო­ნი "აღ­მო­ვა­ჩი­ნე". ჩემ­და სამ­წუ­ხა­როდ, ეს უკვე სტუ­დენ­ტო­ბის დროს მოხ­და. გა­ლა­კტი­ო­ნი, ვაჟა-ფშა­ვე­ლა, ოთარ ჭი­ლა­ძე, მუხ­რან მა­ჭა­ვა­რი­ა­ნი და პუშ­კი­ნი დღემ­დე ძა­ლი­ან მიყ­ვარს. რა­საკ­ვირ­ვე­ლია, ლექ­სებს დღე­საც ვკი­თხუ­ლობ, მაგ­რამ, სამ­წუ­ხა­როდ, ვერ ვი­ტყვი, რომ ბოლო ათი წლის გან­მავ­ლო­ბა­ში რო­მე­ლი­მე ავ­ტორ­მა ისე შემძრა, რომ მისი ფანი გავმხდა­რი­ყა­ვი. მუხ­რან მა­ჭა­ვა­რი­ა­ნი ძა­ლი­ან მიყ­ვარ­და და თე­ატ­რა­ლურ ინ­სტი­ტუ­ტში ჩა­ბა­რე­ბი­სას მისი რამ­დე­ნი­მე ლექ­სი მქონ­და მომ­ზა­დე­ბუ­ლი. მე­რეც, მის ლექ­სებს მთე­ლი ცხოვ­რე­ბა ვკი­თხუ­ლობ­დი. შემ­დეგ­ში ამ ადა­მი­ანს არა­ერ­თხელ შევ­ხვედ­რი­ვარ, მაგ­რამ როცა პირ­ვე­ლად ის არ­გვეთ­ში ვნა­ხე, მას რამ­დე­ნი­მე ლექ­სი წა­ვუ­კი­თხე. ბა­ტო­ნი მუხ­რა­ნი ძა­ლი­ან ბედ­ნი­ე­რი იყო და ერთ-ერ­თზე ისიც კი მი­თხრა, რას ლა­პა­რა­კობ, ეს მე დავ­წე­რეო (იცი­ნის)?!

- თა­ვად თუ გიც­დი­ათ წერა?

- ვფიქ­რობ, ეს ყვე­ლა ადა­მი­ანს უც­დია. ლექ­სიც და­მი­წე­რია და მო­თხრო­ბაც.

- მა­ლავ­დით თუ ვინ­მეს აკით­ხებ­დით?

- მახ­სოვს, IV-V კლას­ში რამ­დე­ნი­მე ლექ­სი დავ­წე­რე. არ მინ­დო­და, ვინ­მეს ენა­ხა და წა­ე­კი­თხა. გა­დავ­წყვი­ტე და­მე­მა­ლა. შინ დიდი საყ­ვა­ვი­ლე გვედ­გა, მი­წა­ში ალოე იყო ჩარ­გუ­ლი და ჩემი ლექ­სე­ბი მი­წა­ში ჩავფლე. მერე ისი­ნი ყვა­ვი­ლე­ბის მოვ­ლი­სას დე­და­ჩემ­მა აღ­მო­ა­ჩი­ნა და მი­წი­დან ამო­აძ­ვრი­ნა (იღი­მის).

- რო­გო­რი რე­აქ­ცია ჰქონ­და, გი­საყ­ვე­დუ­რათ თუ პი­რი­ქით?

- ძა­ლი­ან დე­ლი­კა­ტუ­რი მშობ­ლე­ბი მყავ­დნენ. დე­დამ ლექ­სე­ბი და­მიბ­რუ­ნა და მი­თხრა, რად გინ­და, მი­წა­ში რომ ფლავ, მა­გი­დის უჯ­რა­ში ან კა­რა­და­ში შე­ი­ნა­ხე.

- წე­რის გაგ­რძე­ლე­ბის სურ­ვი­ლი არ გქონ­დათ?

- შემ­დეგ­ში პრო­ფე­სი­უ­ლი მიდ­გო­მა გაჩ­ნდა ამ სა­კი­თხის მი­მართ. პი­ე­სებს ხშირ შემ­თხვე­ვა­ში თა­ვი­დან ვწერ­დი და დღე­საც ასე ვარ. თა­ვი­სუ­ფალ თე­ატ­რში, პრაქ­ტი­კუ­ლად, ყვე­ლა სპექ­ტაკ­ლი, რაც დად­გმუ­ლი მაქვს, რო­მე­ლი­ღაც ავ­ტო­რის მი­ხედ­ვი­თაა და შე­იძ­ლე­ბა ით­ქვას, თა­ვი­დან ვწერ. მაქვს რამ­დე­ნი­მე და­მო­უ­კი­დე­ბე­ლი პი­ე­სა, საკ­მა­ოდ ბევ­რი სცე­ნა­რი. და­წე­რი­ლი მაქვს და დღემ­დე ვწერ ესე­ებს, მაგ­რამ ალ­ბათ 25 წე­ლი­წად­ზე მე­ტია, მო­თხრო­ბა არ და­მი­წე­რია. ძა­ლი­ან დიდი ხა­ნია მინ­და, წიგ­ნი გა­მოვ­ცე, სა­დაც წლე­ბის გან­მავ­ლო­ბა­ში დაგ­რო­ვი­ლი ჩემი ჩა­ნა­ხა­ტე­ბი და წე­რი­ლე­ბი შევა. ჩა­ნა­ხა­ტე­ბი წიგ­ნად გა­მო­სა­ცე­მად მზად იყო ათი წლის წინ, მაგ­რამ სულ რა­ღაც ემა­ტე­ბა, ემა­ტე­ბა და ვე­რაფ­რით გა­მოვ­ნა­ხე იმის დრო, რომ ერთხე­ლაც ყვე­ლა­ფერს მო­ვუ­ყა­რო თავი. ვიცი, წიგ­ნი რო­გო­რი ფორ­მის, სტრუქ­ტუ­რის იქ­ნე­ბა და ისიც, რომ მას "კო­მე­დი­ან­ტის ჩა­ნა­ხა­ტე­ბი" ერ­ქმე­ვა. გა­მო­ცე­მა თვით­მიზ­ნად არ მაქვს, მაგ­რამ ალ­ბათ ოდეს­მე მო­ვიც­ლი სა­ა­მი­სო­დაც.

- წიგ­ნე­ბი ავ­ტო­რი­სე­უ­ლი ხელ­მო­წე­რით ხშირ შემ­თხვე­ვა­ში გან­სა­კუთ­რე­ბით ძვირ­ფა­სია...

- ასე­თი წიგ­ნი ბევ­რი მაქვს, არ ჩა­მოვ­თვლი, რად­გან არ მინ­და, რო­მე­ლი­მე ავ­ტო­რი გა­მომ­რჩეს და შე­იძ­ლე­ბა, მათ ეწყი­ნოთ.

- მათ შო­რის ნიკო გო­მე­ლა­უ­რის წიგ­ნე­ბიც იქ­ნე­ბა...

- ნიკო გო­მე­ლა­უ­რი ჩემს ცხოვ­რე­ბა­ში ცალ­კე თემა და მოვ­ლე­ნაა. ერთ-ერთი პირ­ვე­ლი ვი­ყა­ვი, ვი­საც მან თა­ვი­სი პირ­ვე­ლი ლექ­სე­ბი წა­უ­კი­თხა. მისი სიკ­ვდი­ლის შემ­დეგ აღ­მო­ვა­ჩი­ნე რამ­დე­ნი­მე ლექ­სი, რომ­ლე­ბიც მა­ნამ­დე არ მე­ნა­ხა. ნი­კოს თა­ვი­სი ყვე­ლა ლექ­სი პი­რა­დად ჩემ­თვის აქვს წა­კი­თხუ­ლი და ეს ხში­რად ხდე­ბო­და. ლექ­სებს რომ წერ­და, პირ­ვე­ლად ძა­ლი­ან მოკ­რძა­ლე­ბით მი­თხრა. იმ დღი­დან მო­ყო­ლე­ბუ­ლი დღემ­დე ნიკო ჩემი საყ­ვა­რე­ლი პო­ე­ტია. გა­სა­გე­ბია, რომ შე­ფა­სე­ბი­სას ძა­ლი­ან ბევრ რა­მე­ში სუ­ბი­ექ­ტუ­რი ვარ, მაგ­რამ ვარ და რა ვქნა?!

- თუ ეთან­ხმე­ბით მო­საზ­რე­ბას, რომ ავ­ტო­რე­ბი თა­ვი­ანთ ლექ­სებს უკე­თე­სად კი­თხუ­ლო­ბენ, ვიდ­რე მსა­ხი­ო­ბე­ბი ან სხვა პრო­ფე­სი­ის ად­ამი­ა­ნე­ბი?

- ვერ და­ვე­თან­ხმე­ბი, ყვე­ლა ავ­ტო­რი თა­ვის ლექსს კარ­გად ვერ კი­თხუ­ლობს. ვი­ღა­ცამ შე­იძ­ლე­ბა, ლექ­სი ისე წა­ი­კი­თხოს, რომ მსგავ­სად ვე­რა­ვინ ვე­რა­სო­დეს შეძ­ლებს. ვი­ღა­ცას სა­ერ­თოდ არ შე­უძ­ლია ლექ­სის წა­კი­თხვა და ამა­ში სა­ში­ნე­ლე­ბა არა­ფე­რია. ბევ­რი ავ­ტო­რის მა­გივ­რად, ჯობს, ლექ­სი სხვამ წა­ი­კი­თხოს, მაგ­რამ რო­გორც ნიკო კი­თხუ­ლობ­და თა­ვის ლექ­სებს, ისე ვე­რა­ვინ კი­თხუ­ლობს. სხვა­დას­ხვა სა­ღა­მო­სა თუ შეხ­ვედ­რებ­ზე, რომ­ლებ­ზეც ჩემი მსა­ხი­ო­ბე­ბი და­დი­ან, ვე­უბ­ნე­ბი ხოლ­მე, მო­უს­მი­ნეთ, რო­გორ კი­თხუ­ლობ­და ნიკო, თქვენ არ შე­გიძ­ლი­ათ მისი ლექ­სე­ბის კი­თხვა-მეთ­ქი. მეს­მის, რომ ეს რთუ­ლია, ალ­ბათ ამი­ტომ ამ ტი­პის შეხ­ვედ­რებ­ზე არ დავ­დი­ვარ.

- და მა­ინც, თქვე­ნი აზ­რით, ნი­კოს ლექ­სებს ვინ კი­თხუ­ლობს ყვე­ლა­ზე კარ­გად?

- არა­ვინ. შე­იძ­ლე­ბა იმი­ტომ, რომ ჩემ­ში დღემ­დე დო­მი­ნი­რებს ნი­კოს კი­თხვის მა­ნე­რა და ხმა. საქ­მე ისაა, რომ ნი­კოს ჰქონ­და მე­ტყვე­ლე­ბის დე­ფექ­ტი, რო­მე­ლიც ძა­ლი­ან ცოტა ვინ­მემ იცო­და. მერე ის ჩვენ ერ­თად ვარ­ჩი­ეთ მი­სე­უ­ლი მე­ტყვე­ლე­ბის მა­ნე­რად, რო­მე­ლიც შემ­დეგ ლექ­სის კი­თხვი­სას გა­მო­ი­ყე­ნა, თა­ვი­სი პა­უ­ზე­ბით, აქ­ცენ­ტი­რე­ბით და ა.შ. ნი­კოს ხმა დღე­საც ყურ­ში მეს­მის. ჩემს მან­ქა­ნა­ში ნა­ხავთ დისკს, რო­მელ­ზეც ნი­კოს ლექ­სე­ბია და მას ხში­რად ვუს­მენ. ეს ხმა ჩემ­ზე მაგ­ნი­ტი­ვით მოქ­მე­დებს და ამი­ტომ არ შე­მიძ­ლია მო­ვის­მი­ნო, როცა მის ლექ­სებს სხვე­ბი კი­თხუ­ლო­ბენ. სულ ვამ­ბობ, რომ ეს არის ბრწყინ­ვა­ლე პო­ე­ზია, რო­მე­ლიც უნდა იკი­თხო და შენს თავ­ში აღ­მო­ა­ჩი­ნო მისი მე­ლო­დია...

ანა კა­ლან­და­ძე

ჟურ­ნა­ლი "რე­ი­ტინ­გი"

(გა­მო­დის ორ­შა­ბა­თო­ბით)