თით­ქმის 40 წელი გა­ვი­და მას შემ­დეგ, რაც მი­ხე­ილ თუ­მა­ნიშ­ვილ­მა და გი­ორ­გი (კახა) კა­ხაბ­რიშ­ვილ­მა რა­ფი­ელ ერის­თა­ვის პი­ე­სის - "ჯერ და­ი­ხოც­ნენ, მერე იქორ­წი­ნეს" - მი­ხედ­ვით ტე­ლეს­პექ­ტაკ­ლი გა­და­ი­ღეს. მა­შინ ალ­ბათ ბევ­რი ადა­მი­ა­ნი ვერ წარ­მო­იდ­გენ­და, რომ ეს სპექ­ტაკ­ლი ამ­ხე­ლა დროს გა­უძ­ლებ­და და პირ­ვან­დელ ხიბლსა და მიმ­ზიდ­ვე­ლო­ბას შე­ი­ნარ­ჩუ­ნებ­და.

გი­ორ­გი კა­ხაბ­რიშ­ვი­ლი, რე­ჟი­სო­რი:

- თუ სპექ­ტაკ­ლი "ჯერ და­ი­ხოც­ნენ, მერე იქორ­წი­ნეს" მა­ყუ­რე­ბელს დღემ­დე მოს­წონს, ესე იგი, უნი­კა­ლუ­რი გა­მო­ვი­და. ჩემ­თვის ეს სპექ­ტაკ­ლი სა­ვი­ზი­ტო ბა­რა­თი­ვით გახ­და. ყვე­ლა­ფე­რი კი ძა­ლი­ან მარ­ტი­ვად და­ი­წყო. იმ დროს რუს­თა­ვე­ლის თე­ატ­რი­დან ახა­ლი წა­მო­სუ­ლი იყო მი­ხე­ილ თუ­მა­ნიშ­ვი­ლი. სწო­რედ იმ პე­რი­ოდ­ში კარ­ლო გარ­და­ფხა­ძემ (ტე­ლე­ვი­ზი­ის მა­შინ­დე­ლი თავ­მჯდო­მა­რე) მი­ხე­ილ თუ­მა­ნიშ­ვი­ლი ტე­ლე­ვი­ზი­ა­ში მი­იწ­ვია და სამ­ხატ­ვრო ხელ­მძღვა­ნე­ლო­ბა შეს­თა­ვა­ზა. ბა­ტონ­მა მი­შამ შე­თა­ვა­ზე­ბულ თა­ნამ­დე­ბო­ბა­ზე უარი გა­ნა­ცხა­და, მაგ­რამ ფე­რად გა­და­ცე­მა­თა გან­ყო­ფი­ლე­ბა­ში (გა­და­ცე­მე­ბი შავ-თეთ­რი იყო და ფე­რა­დი გა­და­ცე­მა კვი­რა­ში ორ­ჯერ გა­დი­ო­და ეთერ­ში) მთა­ვა­რი რე­ჟი­სო­რის თა­ნამ­დე­ბო­ბა და­ი­კა­ვა. მეც, თუ­მა­ნიშ­ვი­ლის ნა­მო­წა­ფა­რი, იმ პე­რი­ოდ­ში ფე­რად გა­და­ცე­მა­თა გან­ყო­ფი­ლე­ბა­ში ვმუ­შა­ობ­დი. 1974 წლის ბო­ლოს, კარ­ლო გარ­და­ფხა­ძემ თუ­მა­ნიშ­ვილს სთხო­ვა, სა­ა­ხალ­წლოდ კო­მე­დია და­ედ­გა. მიშა თუ­მა­ნიშ­ვი­ლი ჯერ კი­დევ გა­ნიც­დი­და მის გარ­შე­მო აგო­რე­ბულ სკან­დალს (თე­ატ­რში. - რედ.) და მე და­მა­ვა­ლა ვო­დე­ვი­ლის შერ­ჩე­ვა.

თე­ატ­რა­ლუ­რი ინ­სტი­ტუ­ტის ბიბ­ლი­ო­თე­კა­ში სამი პი­ე­სა შე­ვარ­ჩიე: რა­ფი­ელ ერის­თა­ვის "ჯერ და­ი­ხოც­ნენ, მერე იქორ­წი­ნეს", გი­ორ­გი ერის­თა­ვის "უჩინ­მა­ჩი­ნის ქუდი" და ავ­ქსენ­ტი ცა­გა­რე­ლის "ჭკუ­ი­სა მჭირს". რო­დე­საც მიშა თუ­მა­ნიშ­ვილ­მა მკი­თხა, ამ სა­მი­დან რო­მე­ლი მომ­წონ­და, არ­ჩე­ვა­ნი რა­ფი­ელ ერის­თა­ვის პი­ე­სა­ზე შე­ვა­ჩე­რე. თა­ვი­დან­ვე გა­დავ­წყვი­ტე, მთა­ვარ როლ­ზე ვასო გო­ძი­აშ­ვი­ლი მო­მეწ­ვია. მი­უ­ხე­და­ვად იმი­სა, რომ თუ­მა­ნიშ­ვილ­მა გა­მაფრ­თხი­ლა, გო­ძი­აშ­ვი­ლი ახალ­გაზ­რდა რე­ჟი­სორ­თან არ იმუ­შა­ვებ­სო, ბა­ტონ ვა­სოს მა­ინც და­ვუ­კავ­შირ­დი და შეხ­ვედ­რა ვთხო­ვე. ბა­ტო­ნი ვასო არა­თუ დამ­თან­ხმდა როლ­ზე, არა­მედ საყ­ვე­დუ­რიც კი მი­თხრა, - ახალ­გაზ­რდა რე­ჟი­სო­რებ­მა რა­ტომ და­მი­ვი­წყე­თო? სამ­წუ­ხა­როდ, ბა­ტო­ნი ვა­სოს­თვის ეს ბოლო როლი აღ­მოჩ­ნდა.

- ელი­სა­ბე­დის როლი თა­ვი­დან­ვე ზაზა (ზა­ი­რა) ლე­ბა­ნი­ძეს შეს­თა­ვა­ზეთ?

- ელი­სა­ბე­დის როლი თა­ვი­დან სა­ლო­მე ყან­ჩელს შევ­თა­ვა­ზეთ, მაგ­რამ რე­პე­ტი­ცი­ე­ბის დროს ქალ­ბა­ტო­ნი სა­ლო­მე ავად გახ­და და ზაზა ლე­ბა­ნი­ძემ შეც­ვა­ლა. აპო­ლო­ნის როლ­ზე კი ჩემი მე­გო­ბა­რი და მეჯ­ვა­რე, გივი ბე­რი­კაშ­ვი­ლი ავიყ­ვა­ნე. და­ნარ­ჩენ რო­ლებ­ზე სტუ­დენ­ტე­ბი (მურ­მან ჯი­ნო­რია, მა­რი­ნე ვე­ფხვა­ძე, და­რე­ჯან ჯო­ჯუა და ბად­რი კა­კა­ბა­ძე) და­ვა­კა­ვე. უდი­დე­სი სკო­ლა გახ­ლდათ ვასო გო­ძი­აშ­ვილ­თან მუ­შა­ო­ბა. ხან­და­ხან რე­პე­ტი­ცი­ა­ზე ისე ვერ­თო­ბო­დი, მა­ვი­წყდე­ბო­და, რე­ჟი­სო­რი რომ ვი­ყა­ვი. პი­ე­სა­ში არ არის, მაგ­რამ ჩემი იმპრო­ვი­ზა­ცი­აა - სერ­გოს მა­ში­კოს­თვის კოც­ნის შემ­დეგ გული რომ მის­დის. ახალ­გაზ­რდო­ბა­ში ერთი გო­გო­ნა მიყ­ვარ­და. რო­დე­საც მე და იმ გო­გო­ნამ ერ­თმა­ნეთს პირ­ვე­ლად ვა­კო­ცეთ, გო­გო­ნას გული წა­უ­ვი­და. შე­ში­ნე­ბულ­მა, შეყ­ვა­რე­ბუ­ლი ძლივს მო­ვა­სუ­ლი­ე­რე. როცა გონს მო­ე­გო, მა­შინ დავ­პირ­დი, რომ ამ შემ­თხვე­ვას მთე­ლი სი­ცო­ცხლე და­ვი­მახ­სოვ­რებ­დი. სპექ­ტაკლში სწო­რედ ეს გა­მო­ვი­ყე­ნე, მაგ­რამ რო­ლე­ბი შევ­ცვა­ლე - გო­გო­ნას მა­გივ­რად, ბიჭს მის­დის გული...

- რე­პე­ტი­ცი­ებს თუ­მა­ნიშ­ვი­ლი არ ეს­წრე­ბო­და?

- კი, რო­გორ არა, მაგ­რამ ძი­რი­თა­დად მარ­ტო ვუ­ძღვე­ბო­დი. სა­ა­ხალ­წლოდ ვერ მო­ვას­წა­რით სპექ­ტაკ­ლის დამ­თავ­რე­ბა. იმ პე­რი­ოდ­ში თბი­ლის­ში "ჰონგკონ­გის გრი­პი" (ასე ერ­ქვა ვირუსს) გავ­რცელ­და და ბა­ტო­ნი ვასო ავად გახ­და. გივი ბე­რი­კაშ­ვილ­თან ერ­თად რამ­დენ­ჯერ­მე მი­ვე­დი გო­ძი­აშ­ვი­ლის სახ­ლში და რე­პე­ტი­ცი­ე­ბი იქ გა­ვი­ა­რეთ, მაგ­რამ მერე რე­პე­ტი­ცი­ე­ბი დრო­ე­ბით შე­ვა­ჩე­რეთ. ახა­ლი წლის­თვის ტე­ლე­ვი­ზი­ა­ში პა­ვი­ლი­ო­ნი სხვა გა­და­ცე­მე­ბის­თვის უნდა გაგ­ვე­თა­ვი­სუფ­ლე­ბი­ნა და დიდი ძა­ლის­ხმე­ვა დამ­ჭირ­და, რომ ჩვე­ნი დე­კო­რა­ცია არ და­ე­შა­ლათ. სპექ­ტაკ­ლი 1975 წლის თე­ბერ­ვალ­ში გა­და­ი­ცა ტე­ლე­ვი­ზი­ით.

- ეთერ­ში გას­ვლა ხომ არა­ფერს შე­უ­ფერ­ხე­ბია?

- ერთი ინ­ცი­დენ­ტი მოხ­და: სა­ნამ სპექ­ტაკ­ლი ეთერ­ში გა­ვი­დო­და, ცე­კა­დან კულ­ტუ­რის გან­ყო­ფი­ლე­ბის წარ­მო­მად­გენ­ლე­ბი მო­ვიდ­ნენ და სპექ­ტაკ­ლი ნა­ხეს. ფი­ნალ­ში მსა­ხი­ო­ბე­ბი რომ მღე­რი­ან: "ყვე­ლა­ფე­რი იყი­დე­ბა, შეყ­ვა­რე­ბულ გუ­ლის გარ­და", ერ­თმა იკი­თხა, რო­გორ - სამ­შობ­ლო­ცო?! ამ სიმ­ღე­რის გამო სპექ­ტაკ­ლი და­ი­წუ­ნეს. და­ახ­ლო­ე­ბით ერთი თვე იდო თა­რო­ზე. მერე კარ­ლო გარ­და­ფხა­ძემ ედუ­არდ შე­ვარ­დნა­ძეს სთხო­ვა და სპექ­ტაკ­ლი ეთერ­ში გა­უშ­ვეს. ხალ­ხმა გა­მოს­ვლის დღი­დან­ვე აი­ტა­ცა ის, რაც ჩემ­თვის, რო­გორც რე­ჟი­სო­რის­თვის, ძა­ლი­ან სა­ა­მა­ყოა.

ზაზა ლე­ბა­ნი­ძე, მსა­ხი­ო­ბი:

- ჩემ­თვის მო­უ­ლოდ­ნე­ლი იყო ელი­სა­ბე­დის რო­ლის შე­მო­თა­ვა­ზე­ბაsalesland.ge - ფას­დაკ­ლე­ბე­ბის სამ­ყა­რო!. რო­დე­საც გა­ვი­გე, თუ ვისი პარტნი­ო­რი უნდა ვყო­ფი­ლი­ყა­ვი, შე­მე­შინ­და, რად­გან ვასო გო­ძი­აშ­ვი­ლის პარტნი­ო­რო­ბა ძა­ლი­ან სა­პა­სუ­ხის­მგებ­ლო იყო. მთე­ლი იმ ხნის მან­ძილ­ზე, რაც სპექ­ტაკლზე ვმუ­შა­ობ­დით, რო­გორც შე­მეძ­ლო, ამ შიშს ვმა­ლავ­დი.

- რამ­დე­ნი წლის იყა­ვით, რო­დე­საც ამ სპექ­ტაკლში ითა­მა­შეთ?

- 38-39 წლის ვიქ­ნე­ბო­დი. ჩემ­სა და გო­ძი­აშ­ვილს შო­რის ძა­ლი­ან დიდი ასა­კობ­რი­ვი სხვა­ო­ბა იყო. ამ რო­ლის­თვის ისე­თი გრი­მი უნდა გა­მე­კე­თე­ბი­ნა, რომ დავ­ბე­რე­ბუ­ლი­ყა­ვი. გამ­ხდა­რი ვი­ყა­ვი და და­ბამ­ბუ­ლი ტან­საც­მე­ლი ჩა­მაც­ვეს, რათა ეკ­რან­ზე სრუ­ლი გა­მოვ­ჩე­ნი­ლი­ყა­ვი... ეს როლი ჩემ­თვის გან­სხვა­ვე­ბუ­ლი იყო. ასე­თი ხა­სი­ა­თის როლი და თა­ნაც - მთა­ვა­რი, მა­ნამ­დე არ­სად მქონ­და შეს­რუ­ლე­ბუ­ლი. სა­ვი­ზი­ტო ბა­რა­თი­ვით გახ­და ელი­სა­ბე­დის როლი ჩემ­თვის. სპექ­ტაკ­ლის ეკ­რა­ნებ­ზე გა­მოს­ვლის შემ­დეგ ყვე­ლა მი­ლო­ცავ­და, ვასო გო­ძი­აშ­ვი­ლის გვერ­დით რომ ვი­დე­ქი და თავი არ შე­ვირ­ცხვი­ნე. გა­და­ღე­ბის დროს ვასო გო­ძი­აშ­ვი­ლი თავს შე­უძ­ლოდ გრძნობ­და და რამე რომ არ შეშ­ლო­და, ყვე­ლა­ნი და­ძა­ბუ­ლე­ბი ვი­ყა­ვით. მა­შინ, ერთი შეც­დო­მის გამო, მთე­ლი გა­და­ღე­ბა თა­ვი­დან უნდა და­გე­წყო, რა­საც ძა­ლი­ან ბევ­რი დრო მიჰ­ქონ­და. ვასო გო­ძი­აშ­ვილს სულ ეშ­ლე­ბო­და ის ტექ­სტი, სა­დაც ჩემი და მისი გმი­რე­ბი ფუ­ლის გამო ერ­თმა­ნეთს აივ­ნე­ბი­დან ეჩხუ­ბე­ბი­ან. გა­და­ღე­ბის წინ გო­ძი­აშ­ვილ­მა ცალ­კე გა­მიყ­ვა­ნა, მხარ­ზე ხელი და­მა­დო და მი­თხრა: ლე­ბა­ნი­ძე (რა­ტომ­ღაც სულ გვა­რით მომ­მარ­თავ­და), ტექ­სტი თუ და­მა­ვი­წყდე­ბა, არ გა­ჩერ­დე, გა­აგ­რძე­ლეო. მარ­თლაც ასე მოხ­და: ბა­ტონ ვა­სოს ტექ­სტი და­ა­ვი­წყდა და ჩემი ტექ­სტი გა­ვაგ­რძე­ლე. რე­ჟი­სორ­მაც კი ვერ შე­ნიშ­ნა, გო­ძი­აშ­ვი­ლი "გა­ჭედ­ვას" რომ გა­და­ვარ­ჩი­ნე. გა­და­ღე­ბა რომ დამ­თავ­რდა, გო­ძი­აშ­ვილ­მა მხარ­ზე ხელი და­მა­დო და შე­მა­ქო, - ყო­ჩაღ, ლე­ბა­ნი­ძე, კარ­გად შე­უ­ბე­რეო.

- მიშა თუ­მა­ნიშ­ვილ­ზე რას გვე­ტყვით?

- ეს იყო უნი­ჭი­ე­რე­სი ადა­მი­ა­ნი და მას­თან მუ­შა­ო­ბა ყვე­ლა მსა­ხი­ო­ბის ოც­ნე­ბა გახ­ლდათ. თუმ­ცა მსა­ხი­ო­ბებს ძი­რი­თა­დად, კა­ხაბ­რიშ­ვილ­თან გვქონ­და ურ­თი­ერ­თო­ბა.

- სიმ­ღე­რა არ გა­გი­ჭირ­დათ?

- არა, სიმ­ღე­რა არა­სო­დეს მი­ჭირ­და. წლე­ბის მან­ძილ­ზე მსა­ხი­ობ გოგი გე­ლო­ვა­ნის გუნდში ვმღე­რო­დი.

- თქვენს გმირს რა­ტომ არა აქვს სოლო სიმ­ღე­რა?

- რო­დე­საც გი­ორ­გი ცა­ბა­ძემ ამ სპექ­ტაკ­ლის­თვის და­წე­რა მუ­სი­კა, მე ელი­სა­ბე­დის როლ­ზე არ ვმუ­შა­ობ­დი. სა­ლო­მე ყან­ჩელს სიმ­ღე­რა უჭირ­და და ცა­ბა­ძემ სოლო სიმ­ღე­რა აღარ და­უ­წე­რა. როლ­ზე რომ და­მაბ­რუ­ნეს, იმ პე­რი­ოდ­ში ცა­ბა­ძე თბი­ლი­სი­დან იყო წა­სუ­ლი და ჩემ­თვის სოლო სიმ­ღე­რა ვე­ღარ და­წე­რა, რა­ზეც გული ძა­ლი­ან დამ­წყდა.

- ბა­ტო­ნო მურ­მან, ეს თქვე­ნი პირ­ვე­ლი როლი იყო?

მურ­მან ჯი­ნო­რია, მსა­ხი­ო­ბი:

- არა. მა­ნამ­დე უკვე რამ­დე­ნი­მე როლი მქონ­და შეს­რუ­ლე­ბუ­ლი. თე­ატ­რა­ლუ­რი ინ­სტი­ტუ­ტის IV კურ­სზე ვსწავ­ლობ­დი, რო­დე­საც რე­ჟი­სორ­მა გი­ორ­გი კა­ხაბ­რიშ­ვილ­მა ამ სპექ­ტაკლზე მი­მიწ­ვია. მა­შინ 25-26 წლის ვი­ყა­ვი. თით­ქმის 40 წელი გა­ვი­და და სპექ­ტაკ­ლი დღე­საც არ ბერ­დე­ბა. ამის მი­ზე­ზი კი ის შე­სა­ნიშ­ნა­ვი ატ­მოს­ფე­რო გახ­ლავთ, რო­მე­ლიც მისი შექ­მნის დროს და­ი­ბა­და. ზოგი სპექ­ტაკ­ლი ძა­ლი­ან კარ­გია და გა­და­ღე­ბუ­ლიც კარ­გად არის, მაგ­რამ "სული" არა აქვს, ამი­ტომ დროს ვერ უძ­ლებს, ამ სპექ­ტაკლს კი "სული" აქვს. ალ­ბათ ღმერ­თიც ჩა­ე­რია მის შექ­მნა­ში და იმი­ტომ გა­მო­ვი­და ასე­თი კარ­გი.

- ბა­ტო­ნი მიშა თუ­მა­ნიშ­ვი­ლის შე­სა­ხებ რას გა­იხ­სე­ნებთ?

- ბა­ტო­ნი მიშა ინ­სტი­ტუ­ტში ჩემი ხელ­მძღვა­ნე­ლი იყო, მის ჯგუფ­ში ვსწავ­ლობ­დი. ის გახ­ლდათ უდი­დე­სი რე­ჟი­სო­რი, მაგ­რამ მსა­ხი­ობს ვე­რა­ვინ ვე­რა­ფერს ას­წავ­ლის, თუ თა­ვად არ არის კარ­გი "მიმ­ღე­ბი". მთა­ვა­რია, შენ რას მი­ი­ღებ ამ დიდი რე­ჟი­სო­რის­გან.

- თქვენ რა შე­ით­ვი­სეთ მის­გან?

- ყვე­ლა­ზე კარ­გად ბა­ტო­ნი მი­შას­გან მსა­ხი­ო­ბის ფუნ­ქცია, მსა­ხი­ო­ბის სათ­ქმე­ლი და პო­ზი­ცია შე­ვის­წავ­ლე. მე იმ მსა­ხი­ობ­თა რიგს მი­ვე­კუთ­ვნე­ბი, რომ­ლე­ბიც პრო­ფე­სი­ას ფუნ­ქცი­ას აძ­ლე­ვენ და არა - პო­პუ­ლა­რო­ბას. დღეს, პო­პუ­ლა­რუ­ლი შე­იძ­ლე­ბა, ძა­ლი­ან მარ­ტი­ვად გახ­დე, მაგ­რამ ხე­ლო­ვა­ნი ვერ გახ­დე­ბი. რო­დე­საც ისეთ მსა­ხი­ობ­თან ერ­თად თა­მა­შობ, რო­გო­რიც ვასო გო­ძი­აშ­ვი­ლია, მის­გან უნდა აიღო რა­ღაც ისე­თი, რაც შენ გაკ­ლია, მაგ­რამ კო­პი­რე­ბაც არ ვარ­გა. რო­დე­საც თა­მა­შობ უფ­როს კო­ლე­გებ­თან, ამო­სა­ვა­ლი წერ­ტი­ლი ერ­თია - უნდა და­ი­ნა­ხო, რა თვი­სე­ბე­ბი აქვთ იმ კო­რი­ფე­ებს, რომ­ლის წყა­ლო­ბი­თაც ასე­თი უდი­დეს­ნი გახ­დნენ.

- თქვენ­თვის რას ნიშ­ნავ­და ვასო გო­ძი­აშ­ვი­ლის პარტნი­ო­რო­ბა?

- ჩემ­თვის ვასო გო­ძი­აშ­ვილ­თან თა­მა­ში ნიშ­ნავ­და კოტე მარ­ჯა­ნიშ­ვილ­თან, სან­დრო ახ­მე­ტელ­თან, უშან­გი ჩხე­ი­ძეს­თან თა­მაშს - გო­ძი­აშ­ვი­ლი ხომ მათი დრო­ი­დან მო­დის!.. სერ­გოს რო­ლის თა­მა­შის დროს მიზ­ნად და­ვი­სა­ხე, რომ ში­ნა­გა­ნად რო­მეო ვყო­ფი­ლი­ყა­ვი, ფორ­მით კი - "ვო­დე­ვი­ლი" სერ­გო. ამის შე­დე­გად გა­მო­ვი­და უფრო მეტი სიყ­ვა­რუ­ლი, უფრო მეტი გან­ცდა, უფრო მეტი ტკი­ვი­ლი და ასე შემ­დეგ...

ლია ოსა­ძე

ჟურ­ნა­ლი "გზა"

(გა­მო­დის ხუთ­შა­ბა­თო­ბით)