ამ­ბა­ვი, რო­მელ­საც ამ­ჟა­მად მო­გიყ­ვე­ბით, XX სა­უ­კუ­ნის და­სა­წყი­სის­თვის მე­ტის­მე­ტად უჩ­ვე­უ­ლო იყო. ამი­ტომ, კარ­გა ხანს, კრი­მი­ნა­ლის­ტი­კის რუ­სულ სა­ხელ­მძღვა­ნე­ლო­ებ­ში მისი დე­ტა­ლე­ბი გა­ნი­ხი­ლე­ბო­და, რო­გორც "არ­ნა­ხუ­ლი აფი­ო­რის" ნი­მუ­ში. უნდა ით­ქვას ისიც, რომ ოთხი გუ­რუ­ლი ფი­რა­ლის მიერ სტამ­ბოლ­ში, ოს­მა­ლე­თის ბან­კის გა­ძარ­ცვის ამ­ბა­ვი შემ­დგომ­ში არა­ერ­თი სა­თავ­გა­და­სავ­ლო ფილ­მის სი­უ­ჟე­ტა­დაც კი იქცა. საბ­ჭო­თა კავ­შირ­ში კი, რა­ტომ­ღაც, ამ ის­ტო­რი­ას ბოლო დრომ­დე გრი­ფი "სრუ­ლი­ად სა­ი­დუმ­ლოდ" ედო.

ყვე­ლა­ფე­რი იმით და­ი­წყო, რომ 1905-1907 წლე­ბის გა­მოს­ვლე­ბის ჩახ­შო­ბის შემ­დეგ, ახალ­გაზ­რდა "წი­თე­ლი მა­უ­ზე­რის­ტი" ბესო რა­მიშ­ვი­ლი სა­ქარ­თვე­ლო­დან ოს­მა­ლეთ­ში გა­და­ვი­და, რად­გა­ნაც ცა­რის­ტუ­ლი ხე­ლი­სუფ­ლე­ბა "ღვთი­სა და მე­ფის სა­წი­ნა­აღ­მდე­გო" საქ­მე­ებ­ში მო­ნა­წი­ლე­ო­ბის­თვის წი­თე­ლი ცირ­კუ­ლა­რით ეძებ­და. ბესო ერთხანს ლა­ზე­თის ქა­ლაქ ვი­წე­ში (დღე­ვან­დე­ლი ფინ­დიკ­ლი) მჭედ­ლად იყო, მაგ­რამ მერე აგენ­ტებ­მა იქაც მი­აგ­ნეს და მა­ნაც, დაჰ­კრა ფეხი და სტამ­ბოლ­ში ამო­ყო თავი. იქ ბე­სოს დე­დის გაზ­რდი­ლი თა­ვა­დი სპი­რი­დონ გუ­რი­ე­ლი ცხოვ­რობ­და და ყო­ფილ მა­უ­ზე­რისტსაც მისი იმე­დი ჰქონ­და. მარ­თლაც, თა­ვად­მა ძი­ძიშ­ვი­ლი შე­ი­ფა­რა და სამ­ჭედ­ლო­შიც და­ა­წყე­ბი­ნა მუ­შა­ო­ბა. ამ ხე­ლო­ბას იმ­ხა­ნად სტამ­ბოლ­ში ძი­რი­თა­დად ქარ­თვე­ლე­ბი მის­დევ­დნენ, მათ კი თა­ვა­დი გუ­რი­ე­ლი მფარ­ვე­ლობ­და.

1910 წელს, რო­დე­საც ოს­მა­ლე­თის იმ­პე­რი­ა­ში "ახალ­გაზ­რდა თურ­ქთა" გა­მოს­ვლე­ბი მძვინ­ვა­რებ­და, სპი­რი­დონ გუ­რი­ე­ლი ვი­ღაც უც­ნობ­მა, ხმის ჩამხშო­ბი­ა­ნი რე­ვოლ­ვე­რით მოკ­ლა ქუ­ჩა­ში. მკვლე­ლო­ბის თა­ო­ბა­ზე პო­ლი­ცი­ამ ვე­რა­ფე­რი შე­ი­ტყო, რად­გა­ნაც ჯერ ერთი, მკვლე­ლი არც არა­ვის და­უ­ნა­ხავს - მან თა­ვადს, რო­მე­ლიც ქუ­ჩა­ში ეტლს ელო­და, სა­ვა­რა­უ­დოდ, მო­პირ­და­პი­რე სახ­ლის ფან­ჯრი­დან ეს­რო­ლა; მე­ო­რეც - საქ­მის გა­მო­ძი­ე­ბით თავი არ შე­უ­წუ­ხე­ბი­ათ, რამ­დე­ნა­დაც სპი­რი­დონ გუ­რი­ე­ლი უცხო­ე­ლი იყო, თან ქრის­ტი­ა­ნი და სხვა­თა შო­რის, პო­ლი­ცია თა­ვა­დაც უთ­ვალ­თვა­ლებ­და მას. თვალ­თვა­ლის მი­ზე­ზი უც­ნო­ბია, თუმ­ცა­ღა, თა­ვად ეს ფაქ­ტი სა­ფუძ­ველს მოკ­ლე­ბუ­ლი არ არის, რომ გუ­რი­ე­ლი ვი­ღაც გავ­ლე­ნი­ა­ნი პი­რის და­ვა­ლე­ბით გა­ის­ტუმ­რეს იმ ქვეყ­ნად.

გუ­რი­ე­ლის სიკ­ვდი­ლის შემ­დგომ, ბესო რა­მიშ­ვი­ლი და მას­თან ერ­თად მო­მუ­შა­ვე 3 გუ­რუ­ლი - სი­ლი­ბის­ტრო ცენ­ტე­რა­ძე, ლე­ვან ჭყო­ნია და და­თი­კო ადე­იშ­ვი­ლი სტამ­ბოლ­ში ულუკ­მა­პუ­როდ დარ­ჩნენ: ის სამ­ჭედ­ლო, რო­მელ­საც ქარ­თვე­ლი თა­ვა­დი მფარ­ვე­ლობ­და, ვი­ღაც ალ­ბა­ნელ­მა შე­ის­ყი­და და ძვე­ლი მჭედ­ლე­ბი ქუ­ჩა­ში გა­მო­ყა­რა. გუ­რუ­ლებ­მა სხვა ად­გი­ლას სცა­დეს სა­მუ­შა­ოს და­წყე­ბა და სტამ­ბო­ლის ერთ-ერთ ბერ­ძნულ მო­ნას­ტერ­ში მო­ე­წყვნენ შავ მუ­შე­ბად. იქ კარ­გა ხანს იმუ­შა­ვეს, მაგ­რამ მერე მო­ნას­ტე­რი და­ი­კე­ტა და ისევ ქუ­ჩა­ში აღ­მოჩ­ნდნენ. სწო­რედ ამ დროს, მათ და­უ­კავ­შირ­და მო­ნას­ტრის მა­მუ­ლის ყო­ფი­ლი მო­უ­რა­ვი, წარ­მო­შო­ბით ალ­ბა­ნე­ლი მარ­ტინ ზე­ბა­რი.

მარ­ტინ ზე­ბა­რი ალ­ბა­ნე­თის ოს­მალ­თა­გან გა­თა­ვი­სუფ­ლე­ბის­თვის მებ­რძო­ლი ერთ-ერთი ორ­გა­ნი­ზა­ცი­ის წევ­რი იყო. მან და გუ­რუ­ლებ­მა ად­ვი­ლად გა­მო­ნა­ხეს სა­ერ­თო ენა და დი­დად და­მე­გობ­რდნენ. მე­გობ­რო­ბა მო­ნას­ტრის და­კეტვის შემ­დე­გაც გაგ­რძელ­და და ერთ დღე­საც, როცა გუ­რუ­ლებ­მა ალ­ბა­ნელს შეს­ჩივ­ლეს - ვერც ვე­რა­ფერს ვა­კე­თებთ და სამ­შობ­ლო­შიც ვე­ღარ ვბრუნ­დე­ბი­თო, მან მო­უ­ლოდ­ნე­ლად შეს­თა­ვა­ზა: "ერთი საქ­მე უნდა გა­კეთ­დეს აუ­ცი­ლებ­ლად, მაგ­რამ ვე­რა­ვინ ვი­პო­ვე ისე­თი, ვინც ყვე­ლა­ფერს შეძ­ლებ­და და ზედ­მე­ტი ხლა­ფორ­თიც არ დას­ჭირ­დე­ბო­და"... გუ­რუ­ლებ­მა ყუ­რე­ბი ცქვი­ტეს, შემ­დეგ კი მარ­ტინს ღი­მი­ლით ჰკი­თხეს: "რა საქ­მე უნდა იყოს ისე­თი, ჩვენ რომ ვერ შე­ვას­რუ­ლოთ? კი გვიც­ნობ და იცი, რომ არა­ფე­რი გაგ­ვი­ჭირ­დე­ბა". ალ­ბა­ნელ­მაც, შეთ­ქმუ­ლი­ვით გა­ი­ღი­მა და ამო­ღერ­ღა: ბან­კი უნდა "გა­ვი­ტა­ნო­თო".

იმ­ხა­ნად ოს­მა­ლე­თის სა­იმ­პე­რიო ბან­კი არა­თუ ოს­მა­ლეთ­ში, არა­მედ თით­ქმის მთელ ევ­რო­პა­შიც სა­უ­კე­თე­სოდ და­ცულ ბან­კად მი­იჩ­ნე­ო­და და მის "გა­ტა­ნა­ზე" ოც­ნე­ბაც კი დიდ უტო­პი­ას წარ­მო­ად­გენ­და, მაგ­რამ გუ­რუ­ლე­ბი ამას არ შე­უ­ში­ნე­ბია - ოთხი­ვე ყო­ფი­ლი ფი­რა­ლი იყო და ამის­თა­ნა საქ­მე­ე­ბი კარ­გად ეხერ­ხე­ბო­დათ, თან სინ­დი­სი იმით ჰქონ­დათ დამ­შვი­დე­ბუ­ლი, რომ ბან­კში არ­სე­ბუ­ლი ფული ეროვ­ნულ საქ­მეს უნდა მოხ­მა­რე­ბო­და, ოს­მა­ლე­ბი კი ოდით­გან­ვე სა­ქარ­თვე­ლოს მტრე­ბი იყ­ვნენ.

ასე იყო თუ ისე, ბან­კის გა­ძარ­ცვის საქ­მე გუ­რუ­ლებ­მა ითა­ვეს, ხელ­მძღვა­ნე­ლო­ბა კი მათ­ში ასა­კით უფ­როს­სა და გა­მოც­დილ ბესო რა­მიშ­ვილს ხვდა წი­ლად. მან თა­ვი­დან­ვე კარ­გად იცო­და, რომ ბანკზე შე­ი­ა­რა­ღე­ბუ­ლი თავ­დას­ხმა გა­მო­რი­ცხუ­ლი იყო - ოთხი­ვე­ნი სა­სიკ­ვდი­ლოდ იქ­ნე­ბოდ­ნენ გან­წი­რულ­ნი ისე, რომ ფულს თვალ­საც ვერ მოჰ­კრავ­დნენ. ამი­ტომ, რა­ღაც სხვა გზა უნდა გა­მო­ე­ნა­ხათ. ბესო რა­მიშ­ვილ­მა ბევ­რი ფიქ­რის შემ­დეგ, მარ­თლაც, ბრწყინ­ვა­ლე გეგ­მა შე­ი­მუ­შა­ვა.

საქ­მე ის იყო, რომ ბან­კის გა­სა­ღე­ბე­ბი სა­გან­გე­ბო სამ­ჭედ­ლო­ში მზად­დე­ბო­და. ბესო რა­მიშ­ვი­ლი იმ სამ­ჭედ­ლოს უფ­როსს კარ­გად იც­ნობ­და, მისი ხა­სი­ა­თის თა­ვი­სე­ბუ­რე­ბა­ნი კარ­გად მო­ეხ­სე­ნე­ბო­და და იცო­და, რომ კარ­გი რუ­სუ­ლი არა­ყი ქვე­ყა­ნას ერ­ჩია. უფ­რო­სი რწმე­ნით მუს­ლი­მა­ნი იყო, მაგ­რამ ბევ­რს სვამ­და და ბე­სო­მაც სწო­რედ ამა­ზე და­ამ­ყა­რა მთე­ლი იმე­დე­ბი. ერთ მშვე­ნი­ერ დღეს, ვი­თომ შემ­თხვე­ვით შეხ­ვდა გზა­ში, მო­ი­კი­თხა და მახ­ლობ­ლად, რუ­სულ დუ­ქან­ში და­პა­ტი­ჟა.

რო­გორც რა­მიშ­ვი­ლი ვა­რა­უ­დობ­და, მარ­თლაც, სამ­ჭედ­ლოს უფ­რო­სი იმ დუ­ქან­ში რუ­სულ არაყს მი­ე­ძა­ლა და უგო­ნოდ გა­მოთ­ვრა. ბე­სომ დიდსუ­ლოვ­ნად მი­ა­ცი­ლა ში­ნამ­დე, მერე თა­ვა­ზი­ა­ნად გა­მო­ემ­შვი­დო­ბა და უკან გა­მობ­რუნ­და - იმა­ვე დუ­ქან­ში მას სი­ლი­ბის­ტრო, ლე­ვა­ნი და და­თი­კო ელოდ­ნენ. ბესო აუჩ­ქა­რებ­ლად შე­ვი­და კუ­პე­ში, სა­დაც გუ­რუ­ლე­ბი ის­ხდნენ და ჯი­ბი­დან სამ­ჭედ­ლოს გა­სა­ღე­ბი ამო­ი­ღო. "აუჰ, ბესო, რა კარ­გად მო­ი­ფიქ­რე ყვე­ლა­ფე­რი! ავ­დგეთ და ახ­ლა­ვე წა­ვი­დეთ!" - წა­მოხ­ტა და­თი­კო, მაგ­რამ ბე­სომ მზე­რით შე­ა­ჩე­რა: "მო­ი­ცა! ყვე­ლა­ფერს თა­ვი­სი დრო აქვს!" - უთხრა მან და მე­დუქ­ნეს გას­ძა­ხა, ოთხი კა­ცის პურ­მა­რი­ლი მო­ე­ტა­ნა.

ფევ­ზი-ბეი - ოს­მა­ლე­თის სა­იმ­პე­რიო ბან­კის სამ­ჭედ­ლოს უფ­რო­სი, სახ­ლში მშვი­დად ფშვი­ნავ­და, როცა მის­გან შე­უმ­ჩნევ­ლად მო­პა­რუ­ლი გა­სა­ღე­ბით, ოთხმა გუ­რულ­მა დიდი გარ­ჯის და და­ვი­და­რა­ბის გა­რე­შე გა­ა­ღო სამ­ჭედ­ლოს კარი, შე­ი­პა­რა შიგ და სა­იმ­პე­რიო ბან­კის სა­ცა­ვე­ბის გა­სა­ღე­ბე­ბის ას­ლე­ბი გა­და­ი­ღო. საქ­მე­ში სა­გან­გე­ბო­დაა აღ­ნიშ­ნუ­ლი, რომ მძარ­ცვე­ლებს არც ერთი გა­სა­ღე­ბი არ მო­უ­პა­რავთ. რო­გორც ით­ქვა, ბესო რა­მიშ­ვილ­მა იცო­და, რომ სამ­ჭედ­ლო­ში მხო­ლოდ ბან­კის­თვის სა­ჭი­რო გა­სა­ღე­ბებ­სა და სა­კე­ტებს ამ­ზა­დებ­დნენ და ერთი ღა­მის გან­მავ­ლო­ბა­ში, ყვე­ლა გა­სა­ღე­ბის ას­ლიც იქვე გა­და­ი­ღო.

მე­ო­რე დღეს კი, როცა ფევ­ზი-ბეი სამ­ჭედ­ლო­ში მი­ვი­და, ჩვე­უ­ლე­ბი­სა­მებრ, იქა­უ­რო­ბა და­ლა­გე­ბუ­ლი დახ­ვდა. ოს­ტატს არა­ფე­რი უეჭ­ვია. კაც­მა რომ თქვას, სა­ბა­ბიც არ ჰქო­ნია ამი­სი; გუ­რუ­ლებს კი ბან­კის ყვე­ლა გა­სა­ღე­ბი უკვე ხელთ ჰქონ­დათ. ახლა, სა­ჭი­რო იყო შემ­დეგ ეტაპ­ზე გა­დას­ვლა: ბესო რა­მიშ­ვი­ლის მი­თი­თე­ბით, და­თი­კომ კარ­გად შე­ის­წავ­ლა ის კვარ­ტა­ლი, სა­დაც ბან­კი მდე­ბა­რე­ობ­და, ლე­ვან ჭყო­ნი­ამ კი მე­ხან­ძრე­თა ფორ­მე­ბი იყი­და სტამ­ბო­ლის "ქა­ფა­ლი ჩარ­შის" ბა­ზარ­ში; სი­ლი­ბის­ტრო ცენ­ტე­რა­ძემ და თა­ვად ბესო რა­მიშ­ვილ­მა ბლო­მად ნავ­თი მო­ი­მა­რა­გეს, მერე წა­ვიდ­ნენ და ოს­მა­ლე­თის სა­იმ­პე­რიო ბან­კის ახ­ლო­მახ­ლო, ხის შე­ნო­ბე­ბი შე­ათ­ვა­ლი­ე­რეს. ამ დროს მათ მარ­ტინ ზე­ბა­რი ინ­ტე­რე­სით ადევ­ნებ­და თვალს და გაკ­ვირ­ვე­ბის­გან მხრებს იჩეჩ­და - ვერ იგებ­და, რა ჰქონ­დათ ჩა­ფიქ­რე­ბუ­ლი "გურ­ჯებს".

სა­ნამ მარ­ტინ ზე­ბა­რი ოთხე­უ­ლის ჩა­ნა­ფიქ­რის გა­მოც­ნო­ბას ცდი­ლობ­და, იმ უბან­ში, სა­დაც ოს­მა­ლე­თის სა­იმ­პე­რიო ბან­კი მდე­ბა­რე­ობ­და, დიდი ხან­ძა­რი გაჩ­ნდა. ცე­ცხლი ისე სწრა­ფად მო­ე­დო შე­ნო­ბებს, რომ მე­ხან­ძრე­ებ­მა რე­ა­გი­რე­ბა ძლივს მო­ას­წრეს. წა­მიც და მთე­ლი სტამ­ბო­ლის მე­ხან­ძრე­ო­ბამ იქ მო­ი­ყა­რა თავი. მათ ად­გი­ლობ­რი­ვი მო­სახ­ლე­ო­ბა და ბან­კის მცვე­ლე­ბიც მი­ეხ­მარ­ნენ და ყვე­ლამ ერ­თად და­ი­წყო ცე­ცხლის ჩაქ­რო­ბა. ამ დროს ყუ­რა­დღე­ბაც არა­ვის მი­უქ­ცე­ვია იმის­თვის, რომ ხან­ძრის ჩა­საქ­რო­ბად მე­ხან­ძრე­თა კი­დევ ერთი ეტლი მო­ვარ­და, რო­მე­ლიც ბან­კის უკა­ნა მხა­რეს შე­ჩერ­და და იქი­დან მხო­ლოდ და მხო­ლოდ სამი მე­ხან­ძრე გად­მოხ­ტა. ისი­ნი სწრა­ფად აძ­ვრნენ ბან­კის სა­ხან­ძრო კი­ბე­ზე და მე­ო­რე სარ­თულ­ზე, ფან­ჯრის ჩამ­ტვრე­ვის შემ­დეგ, ბან­კის შე­ნო­ბა­ში შე­აღ­წი­ეს.

ამა­სო­ბა­ში, გა­რეთ ხან­ძა­რი ძლი­ერ­დე­ბო­და და ყვე­ლა ცე­ცხლის ჩაქ­რო­ბას ცდი­ლობ­და. გუ­რუ­ლებ­მა აუჩ­ქა­რებ­ლად გა­ა­ღეს სა­ცა­ვის ყვე­ლა კარი (ყვე­ლა მცვე­ლი, რო­მე­ლიც სხვა დროს მათ იცავ­და, მა­შინ გა­რეთ იყო გა­სუ­ლი) და სო­ლი­დუ­რი თან­ხა და­ი­სა­კუთ­რეს. მერე ისევ იმა­ვე გზით გა­მო­ვიდ­ნენ გა­რეთ, ეტ­ლში ჩას­ხდნენ და თვალს მი­ე­ფარ­ნენ. იმა­ვე სა­ღა­მოს, სტამ­ბო­ლის ერთ-ერთ გა­რე­უ­ბან­ში მარ­ტინ ზე­ბა­რი, ოთხი­ვე გუ­რუ­ლი და კი­დევ ერთი ალ­ბა­ნე­ლი ნა­ძარ­ცვი ფუ­ლის გა­ყო­ფას შე­უდ­გნენ.

მოგ­ვი­ა­ნე­ბით, როცა ოს­მა­ლე­თის სა­იმ­პე­რიო ბან­კის ძარ­ცვა­ზე სის­ხლის სა­მარ­თლის საქ­მე აღიძ­რა, წი­ნას­წა­რი მოკ­ვლე­ვის შე­დე­გად დად­გინ­და, რომ წა­ღე­ბუ­ლი იყო ხუ­თა­სი ათა­სამ­დე ოს­მა­ლუ­რი ლირა, რაც იმ დრო­ის­თვის სა­ა­რა­კო თან­ხად ით­ვლე­ბო­და. ბესო რა­მიშ­ვი­ლის გეგ­მამ გა­ა­მარ­თლა, თუმ­ცა­ღა რო­გორც ასეთ შემ­თხვე­ვა­ში ხდე­ბა ხოლ­მე, საფრ­თხემ სრუ­ლი­ად მო­უ­ლოდ­ნე­ლად იქ იჩი­ნა თავი, სა­დაც არ ელოდ­ნენ: მას შემ­დეგ, რაც ფული გა­დათ­ვა­ლეს, გაყ­ვეს და გუ­რუ­ლებ­მა თა­ვი­სი წილი მი­ი­ღეს, ალ­ბა­ნე­ლე­ბი, ცხა­დია, თა­ვი­ან­თი გზით წა­ვიდ­ნენ. მათ, რო­გორც ოს­მა­ლე­თის იმ­პე­რი­ის წი­ნა­აღ­მდეგ მებ­რძო­ლი პარ­ტი­ის წევ­რებს, პო­ლი­ცია უთ­ვალ­თვა­ლებ­და და ორი­ვე­ნი და­ა­კა­ვეს.

რაღა თქმა უნდა, და­კა­ვე­ბუ­ლებს ფული თან ჰქონ­დათ და შემ­დეგ ყვე­ლა­ფე­რი, რო­გორც ამ­ჟა­მად იტყვი­ან ხოლ­მე - ტექ­ნი­კის საქ­მე იყო: მარ­ტინ ზე­ბა­რიმ და მის­მა მხლე­ბელ­მა ალ­ბა­ნელ­მა, ვინ­მე ენ­ვერ არ­ნა­ვი­დიმ წა­მე­ბას ვერ გა­უძ­ლეს და გუ­რუ­ლე­ბის ვი­ნა­ო­ბა და­ა­სა­ხე­ლეს. შე­სა­ბა­მი­სად, ოთხი­ვე მარ­თლმსა­ჯუ­ლე­ბის ხელ­ში ჩა­ვარ­და. მათ, რო­გორც უცხო­ე­ლებს, უფ­ლე­ბა ჰქონ­დათ, დუ­მი­ლის უფ­ლე­ბა გა­მო­ე­ყე­ნე­ბი­ნათ, მაგ­რამ ამას აზრი აღარც კი ჰქონ­და - ალ­ბა­ნე­ლებს უკვე ყვე­ლა­ფე­რი გა­ემ­ხი­ლათ. გუ­რუ­ლებს ისღა დარ­ჩე­ნო­დათ, მათი ნა­ამ­ბო­ბი უა­რე­ყოთ ან და­ე­დას­ტუ­რე­ბი­ნათ. ყვე­ლა­ზე ცუდი კი ის იყო, რომ ბესო რა­მიშ­ვილს, სი­ლი­ბის­ტრო ცენ­ტე­რა­ძეს და ლე­ვან ჭყო­ნი­ას რუ­სე­თის იმ­პე­რი­ა­ში ოფი­ცი­ა­ლუ­რად ეძებ­დნენ.

ბან­კის მძარ­ცვე­ლე­ბის ვი­ნა­ო­ბა და­ჭე­რი­დან მე­ო­რე დღეს­ვე, გა­ზე­თებ­მა ქვე­ყა­ნას მოჰ­ფი­ნეს და ცხა­დია, ცნო­ბებ­მა რუ­სე­თის სა­ელ­ჩომ­დეც მი­აღ­წია. იქ მა­შინ სამ­ხედ­რო ატა­შე ქარ­თვე­ლი იყო - თა­ვა­დი სო­ლო­მონ წე­რე­თე­ლი. სწო­რედ მისი მე­ო­ხე­ბით შე­ი­ტყო რუ­სე­თის ელჩმაც, რომ ბან­კის მძარ­ცვე­ლებს რუ­სე­თის ჟან­დარ­მე­რია ეძებ­და.

გუ­რუ­ლებს ოს­მა­ლო გა­მომ­ძი­ებ­ლე­ბის­თვის ჯერ პირ­ვე­ლი ჩვე­ნე­ბაც არ მი­ე­ცათ, რომ პო­ლი­ცი­ის გან­ყო­ფი­ლე­ბა­ში რუ­სე­თის სა­ელ­ჩოს თა­ნამ­შრო­მე­ლი გა­მო­ცხად­და და ელ­ჩის ხელ­მო­წე­რი­ლი ოფი­ცი­ა­ლუ­რი ნოტა მო­ი­ტა­ნა. "1907 წლის 3 სექ­ტემ­ბრი­დან, რუ­სე­თის იმ­პე­რი­ის ტე­რი­ტო­რი­ა­ზე ძებ­ნი­ლე­ბად ცხად­დე­ბი­ან ქუ­თა­ი­სის გუ­ბერ­ნი­ის ოზურ­გე­თის მაზ­რის მცხოვ­რებ­ნი..." - იტყო­ბი­ნე­ბო­და სამ­გვერ­დი­ა­ნი ნოტა. ოს­მა­ლებ­მა ეჭ­ვმი­ტა­ნილ­თა გა­და­ცე­მა­ზე თა­ვი­დან უარი თქვეს, რად­გან ოთხე­ულს ძარ­ცვა ოს­მა­ლე­თის ტე­რი­ტო­რი­ა­ზე ჰქონ­და ჩა­დე­ნი­ლი, მაგ­რამ მერე მა­ინც დას­თან­ხმდნენ და და­კა­ვე­ბუ­ლე­ბი სა­ელ­ჩო­შიც თა­ვად­ვე მი­იყ­ვა­ნეს, სა­თა­ნა­დო დო­კუ­მენ­ტა­ცი­ი­თურთ.

ოთხი გუ­რუ­ლი, რო­გორც წესი, სამ­ხედ­რო ატა­შემ - თა­ვად­მა სო­ლო­მონ წე­რე­თელ­მა ჩა­ი­ბა­რა. რამ­დე­ნი­მე დღის შემ­დეგ, რო­დე­საც ყვე­ლა ფორ­მა­ლო­ბა მოგ­ვარ­და, წე­რე­თელ­მა ოთხი­ვე­ნი (რა თქმა უნდა, ბორ­კილ­და­დე­ბუ­ლე­ბი) გემ­ში ჩას­ხა და ბად­რაგს ბა­თუმ­ში გა­ა­ტა­ნა. სო­ლო­მო­ნი და­კა­ვე­ბუ­ლებს არც შეხ­ვედ­რია; ერთი შე­ხედ­ვით, იგი ჩვე­უ­ლებ­რივ მო­იქ­ცა ისე, რო­გორც რუსი დიპ­ლო­მა­ტი უნდა მოქ­ცე­უ­ლი­ყო, მაგ­რამ... ძებ­ნილ­თა ნაც­ვლად ორ კვი­რა­ში, სან­ქტ-პე­ტერ­ბურ­გში ბად­რა­გის მე­თა­უ­რის - კა­პი­ტან მაზ­მიშ­ვი­ლის ახ­სნა-გან­მარ­ტე­ბი­თი ბა­რა­თი ჩა­ვი­და: "გა­ტყო­ბი­ნებთ, რომ 1912 წლის 15 დე­კემ­ბერს, ქ. ბა­თუ­მის ნავ­სად­გურ­ში კონ­სტან­ტი­ნო­პო­ლი­დან მო­მა­ვა­ლი ხო­მალ­დი­დან რუ­სე­თის იმ­პე­რი­ის და­კა­ვე­ბულ ქვე­შევ­რდომ­თა გად­მოყ­ვა­ნის დროს, თავს დაგ­ვესხნენ ად­გი­ლობ­რი­ვი კრი­მი­ნა­ლე­ბი და ხან­მოკ­ლე შე­ტა­კე­ბის შემ­დეგ გა­ი­ტა­ცეს პა­ტიმ­რე­ბი: ვი­სა­რი­ონ რა­მიშ­ვი­ლი, სილ­ვესტრ ცენ­ტე­რა­ძე­ვი, ილია ჭყო­ნი­ე­ვი და და­ვიდ ადე­იშ­ვი­ლი, რომ­ლე­ბიც ბრალ­დე­ბულ­ნი არი­ან"... - და შემ­დეგ, დაწ­ვრი­ლე­ბით ჩა­მოთ­ვლი­ლი იყო ყვე­ლა ის და­ნა­შა­უ­ლი, რა­შიც ბრა­ლი ედე­ბო­დათ გუ­რუ­ლებს.

სწო­რედ იმ დროს, რო­დე­საც სან­ქტ-პე­ტერ­ბურ­გში რუ­სე­თის იმ­პე­რი­ის მთა­ვა­რი ძა­ლო­ვა­ნი მი­ნის­ტრი სიბ­რა­ზი­სა­გან ცო­ფებს ყრი­და, სუ­რე­ბის ტყე­ში, ბესო რა­მიშ­ვი­ლის სახ­ლთან ახ­ლოს ზღაპ­რუ­ლი სუფ­რა იყო გაშ­ლი­ლი. მას ოთხი­ვე ძებ­ნი­ლი და კი­დევ სხვა რამ­დე­ნი­მე ფი­რა­ლი შე­მოს­ხდო­მო­და. ბესო ფეხ­ზე იდგა და თა­ვად სო­ლო­მონ წე­რეთ­ლის გა­მოგ­ზავ­ნილ წე­რილს კი­თხუ­ლობ­და: "გუ­ლით მიყ­ვარ­ხართ, ძვირ­ფა­სო ქარ­თვე­ლე­ბო! მარ­თა­ლია, ნა­ხე­ვა­რი მი­ლი­ო­ნი ვერ შე­ი­ნარ­ჩუ­ნეთ, მაგ­რამ ნუ გა­მო­ე­კი­დე­ბით - ნათ­ქვა­მია, რაც არ გერ­გე­ბა, არ შე­გერ­გე­ბაო. მთა­ვა­რია, სამ­შობ­ლო­ში ხართ და ისეთ ად­გი­ლას, სა­დაც თქვენს თა­ვი­სუფ­ლე­ბას ვე­რა­ვინ და ვე­რა­ფე­რი და­ე­მუქ­რე­ბა. თა­ვა­დი სო­ლო­მონ წე­რე­თე­ლი".

მი­ხე­ილ ლა­ბა­ძე

ჟურ­ნა­ლი "გზა"

(გა­მო­დის ხუთ­შა­ბა­თო­ბით)