გა­ზის ტა­რი­ფის გა­ნა­ხევ­რე­ბა არ მოხ­დე­ბა, პრე­მი­ერ-მი­ნის­ტრის თქმით, "გა­ზის ტა­რი­ფის შემ­ცი­რე­ბის რე­სურ­სი ქვეყ­ნის შიგ­ნით უნდა მოვ­ძებ­ნოთ." რო­გორ? ამა­ზე დღემ­დე არც პრე­მი­ერს, არც ენერ­გე­ტი­კის და არც ფი­ნანსთა მი­ნისტრს გან­ცხა­დე­ბა არ გა­უ­კე­თე­ბი­ათ. არა­და, რო­გორც ექ­სპერ­ტე­ბი ამ­ბო­ბენ, მთავ­რო­ბას იმის რე­სურ­სი, რომ მო­სახ­ლე­ო­ბას სა­ტა­რი­ფო ტვირ­თი შე­უმ­სუ­ბუ­ქოს, ქვე­ყა­ნას რე­ა­ლუ­რად გა­აჩ­ნია და ეს ტა­რი­ფის სუბ­სი­დი­რე­ბა ან თუნ­დაც სა­ფე­ხუ­რებ­რი­ვი ტა­რი­ფის და­წე­სე­ბაა. ასეთ ხერ­ხს კი არა მარ­ტო გა­ზის მწარ­მო­ე­ბე­ლი და ექ­სპორ­ტი­ო­რი ქვეყ­ნე­ბი, არა­მედ სატ­რან­ზი­ტო ქვეყ­ნე­ბი, მათ შო­რის, უკ­რა­ი­ნა და ბე­ლო­რუ­სიც მი­მარ­თა­ვენ.

მე­ზო­ბე­ლი რუ­სე­თი, აზერ­ბა­ი­ჯა­ნი, სომ­ხე­თი, მე­გო­ბა­რი უკ­რა­ი­ნა და ბე­ლო­რუ­სი - ეს ის ქვეყ­ნე­ბია, სა­დაც ბუ­ნებ­რი­ვი აი­რის რე­ა­ლუ­რი ღი­რე­ბუ­ლე­ბა არ­ცთუ და­ბა­ლია, თუმ­ცა მო­სახ­ლე­ო­ბას ეს ტვირ­თი ნაკ­ლე­ბად აწევს. რუ­სე­თი და აზერ­ბა­ი­ჯა­ნი მწარ­მო­ე­ბელ-ექ­სპორ­ტი­ო­რი სა­ხელ­მწი­ფო­ე­ბი არი­ან და მათი მო­სახ­ლე­ო­ბა გაზს შე­ღა­ვა­თი­ან ფას­ში იღებს. ბე­ლო­რუ­სი და უკ­რა­ი­ნა სატ­რან­ზი­ტო ქვეყ­ნე­ბია, მაგ­რამ აქაც ტა­რი­ფი სუბ­სი­დი­რე­ბუ­ლია. სომ­ხეთ­ში კი, რო­მე­ლიც არც მწარ­მო­ე­ბე­ლია, არც სატ­რან­ზი­ტო, იქაც კი მო­სახ­ლე­ო­ბა ბუ­ნებ­რივ აირს შე­ღა­ვა­თი­ან ფა­სებ­ში იღებს.

გა­მო­ნაკ­ლი­სი მხო­ლოდ სა­ქარ­თვე­ლოა, სა­დაც ბუ­ნებ­რი­ვი აი­რის ორი მილი გა­დის და ორი ქვეყ­ნის ტრან­ზიტს ახორ­ცი­ე­ლებს. მი­უ­ხე­და­ვად ამი­სა, გა­ზის ტა­რი­ფი არც სუბ­სი­დი­რე­ბუ­ლია და შე­ღა­ვა­თე­ბიც დღემ­დე არ მოქ­მე­დებს. არა­და ექ­სპერტთა თქმით, ამის შე­საძ­ლებ­ლო­ბა ქვე­ყა­ნას ნამ­დვი­ლად აქვს.

ტა­რი­ფის სუბ­სი­დი­რე­ბის სქე­მა

სა­ქარ­თვე­ლო­ში მო­სახ­ლე­ო­ბა 1 კბ/მეტრ ბუ­ნებ­რივ აირს 51 თეთ­რად ყი­დუ­ლობს, იგი­ვე რა­ო­დე­ნო­ბის გაზ­ში ბე­ლო­რუ­სი მომ­ხმა­რებ­ლე­ბი 18-20 თეთ­რს იხ­დი­ან, უკ­რა­ი­ნე­ლე­ბი კი - 15-21 თეთ­რს. არც ერთ ზე­მო­თჩა­მოთ­ვლილ ქვე­ყე­ნას სა­კუ­თა­რი გაზი არ აქვს, სა­მი­ვე მის იმ­პორ­ტს ეწე­ვა და იმავდრო­უ­ლად, სა­მი­ვე ქვე­ყა­ნა გა­ზის ტრან­ზიტს ახორ­ცი­ე­ლებს (უკ­რა­ი­ნა-ბე­ლო­რუ­სი-რუ­სუ­ლი გა­ზის, სა­ქარ­თვე­ლო კი - რუ­სულ­თან ერ­თად აზერ­ბა­ი­ჯა­ნუ­ლი აი­რის). თუმ­ცა, მი­უ­ხე­და­ვად ამი­სა, ქარ­თვე­ლი მომ­ხმა­რებ­ლე­ბის­თვის ბუ­ნებ­რი­ვი აირი 2-ჯერ ძვი­რი ღირს, ვიდ­რე უკ­რა­ი­ნე­ლის­თვის ანდა ბე­ლო­რუ­სის­თვის.

უკ­რა­ი­ნა­ში ტა­რი­ფის დად­გე­ნა­ში მნიშ­ვნე­ლო­ვან როლს თა­მა­შობს ბუ­ნებ­რი­ვი აი­რის მოხ­მა­რე­ბის ოდე­ნო­ბა. კერ­ძოდ, ის აბო­ნენ­ტი, რო­მე­ლიც წლი­უ­რად 2500 კუ­ბურ მეტრ გაზს მო­იხ­მარს, 1 კუ­ბურ მეტრში სულ რა­ღაც 72,54 უკ­რა­ი­ნულ კა­პიკს, ანუ და­ახ­ლო­ე­ბით 15 თეთ­რს იხ­დის. წლი­უ­რი 6 ათა­სი კუ­ბუ­რი მეტ­რამ­დე აი­რის მოხ­მა­რე­ბი­სას კი აბო­ნენ­ტი 109,80 კა­პიკს, და­ახ­ლო­ე­ბით 21-22 თეთ­რს იხ­დის. მე­სა­მე სა­ფე­ხუ­რია წლი­უ­რი 12 ათა­სამ­დე კუ­ბუ­რი მეტ­რი გაზი, რაც აბო­ნენტს 224,82 კა­პი­კი, და­ახ­ლო­ე­ბით 45-46 თეთ­რი უჯ­დე­ბა. 12 ათას კუ­ბუ­რი მეტ­რი გა­ზის მოხ­მა­რე­ბის შემ­თხვე­ვა­ში კი აბო­ნენ­ტი 268,56 კა­პიკს, და­ახ­ლო­ე­ბით 55 თეთ­რს იხ­დის.

აღ­სა­ნიშ­ნა­ვია ისიც, რომ უკ­რა­ი­ნა დღემ­დე გა­ზის სუბ­სი­დი­რე­ბას ახ­დენს. მი­უ­ხე­და­ვად იმი­სა, რომ მსოფ­ლი­ოს სა­ვა­ლუ­ტო ფონ­დი ოფი­ცი­ა­ლურ კი­ევს სუბ­სი­დი­რე­ბის პროგ­რა­მის შე­ჩე­რე­ბას უკვე წლე­ბია ურ­ჩევს, ია­ნუ­კო­ვი­ჩის მთავ­რო­ბა ასე­თი გა­და­წყვე­ტი­ლე­ბის მი­ღე­ბის­გან თავს იკა­ვებს. ამ დრო­ის­თვის ცნო­ბი­ლია მხო­ლოდ ის, რომ კი­ე­ვი გა­ზის სუბ­სი­დი­რე­ბის შე­წყვე­ტას აპი­რებს, მაგ­რამ რო­დის და რა ფორ­მით, უც­ნო­ბია. კი­ევ­ში ამ­ბო­ბენ, რომ "სა­კი­თხი ისე უნდა გა­და­წყდეს, რომ ამით მო­სახ­ლე­ო­ბა არ და­ზა­რალ­დეს".

რაც შე­ე­ხე­ბა ბე­ლო­რუსს, აქ არა მარ­ტო გა­ზის ტა­რი­ფია სუბ­სი­დი­რე­ბუ­ლი, არა­მედ მთლი­ა­ნად სა­ბი­ნაო კო­მუ­ნა­ლუ­რი ხარ­ჯე­ბის 79%-ის სუბ­სი­დი­რე­ბას ხე­ლი­სუფ­ლე­ბა ახ­დენს. მო­სახ­ლე­ო­ბა კი მხო­ლოდ 21%-ს იხ­დის.

გა­ზის მწარ­მო­ე­ბე­ლი არ არის სომ­ხე­თი, იგი არც სატ­რან­ზი­ტო ქვე­ყა­ნაა, თუმ­ცა იქ მო­სახ­ლე­ო­ბის­თვის ერთი კუ­ბუ­რი მეტ­რი აირი 41-42 თეთ­რი ღირს. აქაც სუბ­სი­დი­რე­ბის პროგ­რა­მა მოქ­მე­დებს და რო­გორც სიმ­ხე­თის ეო­ნო­მი­კის სა­მი­ნის­ტრო­ში აცხა­დე­ბენ, ისი­ნი "არმ­როს­გა­ზპ­რომს" თან­ხას პე­რი­ო­დუ­ლად უხ­დი­ან.

რაც შე­ე­ხე­ბა გა­ზის მწარ­მო­ე­ბელ და ამას­თან, ექ­სპორ­ტი­ორ აზერ­ბა­ი­ჯანს და რუ­სეთს, იქ ტა­რი­ფი შე­და­რე­ბით და­ბა­ლია. მა­გა­ლი­თად, რუ­სეთ­ში გა­ზის ტა­რი­ფი წე­ლი­წად­ში ორ­ჯერ იც­ვლე­ბა. 1-ლი იან­ვრი­დან 30 ივ­ნი­სამ­დე მომ­ხმა­რებ­ლე­ბი 1 კუ­ბურ მეტრ გაზ­ში 16-18 თეთ­რს იხ­დი­ან, 1-ლი ივ­ლი­სი­დან 31 დე­კემ­ბრამ­დე მოხ­მა­რე­ბულ ბუ­ნებ­რივ აირ­ში კი - 23-25 თეთ­რს.

აზერ­ბა­ი­ჯან­ში კი 1 კუ­ბუ­რი მეტ­რი ბუ­ნე­ბი­ვი აირი 13 ცენ­ტი, და­ახ­ლო­ე­ბით 21-22 თეთ­რი ღირს და გა­მო­რი­ცხუ­ლი არ არის, რომ უახ­ლო­ეს მო­მა­ვალ­ში ეს ფასი კი­დევ შემ­ცირ­დეს. რო­გორც აზერ­ბა­ი­ჯა­ნუ­ლი მე­დია წერს, მას შემ­დეგ, რაც ინფრას­ტრუქ­ტუ­რის მო­წეს­რი­გე­ბა მოხ­დე­ბა და გა­ზის და­ნა­კარ­გე­ბი მი­ნი­მუ­მამ­დე შემ­ცირ­დე­ბა, მო­სახ­ლე­ო­ბის­თვის ტა­რი­ფი, შე­საძ­ლოა, კი­დევ 20%-ით შემ­ცირ­დეს.

ექ­სპერ­ტე­ბის თქმით, ტა­რი­ფებს შო­რის ასე­თი სხვა­ო­ბა ორი მი­ზე­ზი­თაა გან­პი­რო­ბე­ბუ­ლი, პირ­ვე­ლი ის, რომ ჩვენ­თან ტა­რი­ფი გა­ბე­რი­ლია, მე­ო­რე კი ის, რომ მე­ზო­ბელ და მე­გო­ბარ ქვეყ­ნებ­ში ტა­რი­ფი სუბ­სი­დი­რე­ბუ­ლია. უკ­რა­ი­ნაც და ბე­ლო­რუ­სიც რუ­სულ გაზს ყი­დუ­ლო­ბენ, მაგ­რამ იქ მომ­ხმა­რებ­ლე­ბის­თვის ტა­რი­ფი და­ბა­ლია, რად­გან სა­ხელ­მწი­ფო ამ სფე­როს ან დო­ტა­ცი­ას ახ­დენს ან კი­დევ სუბ­სი­დი­რე­ბას.

შე­ღა­ვა­თე­ბის და­წე­სე­ბის სქე­მა

ჯერ კი­დევ არ­ჩევ­ნე­ბამ­დე "ქარ­თუ­ლი ოც­ნე­ბა" მო­სახ­ლე­ო­ბას კო­მუ­ნა­ლუ­რი ტა­რი­ფე­ბის, მათ შო­რის ბუ­ნებ­რი­ვი აი­რის გა­და­სა­ხა­დის გა­ნა­ხევ­რე­ბას პირ­დე­ბო­და. ხე­ლი­სუფ­ლე­ბა­ში მოს­ვლის შემ­დეგ კი აღ­მოჩ­ნდა, რომ მთავ­რო­ბას აღ­ნიშ­ნუ­ლი და­ნა­პი­რე­ბის შეს­რუ­ლე­ბა არ ძა­ლუძს, რად­გან ექ­სპორ­ტი­ო­რებ­თან და­დე­ბუ­ლი ხელ­შეკ­რუ­ლე­ბე­ბი ამის შე­საძ­ლებ­ლო­ბას არ იძ­ლე­ვა.

რამ­დე­ნი­მე დღის წი­ნათ პრე­მი­ე­რი "სო­კა­რის" წარ­მო­მად­გენ­ლებ­საც შეხ­ვდა. ად­ვი­ლი ასახ­სნე­ლია, რა­ტომ სტუმ­რობ­და ბი­ძი­ნა ივა­ნიშ­ვი­ლი, ენერ­გე­ტი­კი­სა და და ში­ნა­გან საქ­მე­თა მი­ნის­ტრთან ერ­თად, აზერ­ბა­ი­ჯა­ნის რეს­პუბ­ლი­კის სა­ხელ­მწი­ფო ნავ­თო­ბკომ­პა­ნი­ის "სო­კა­რის" გე­ნა­რა­ლურ დი­რექ­ტორ როვ­ნაგ აბ­დუ­ლა­ევს. თუმ­ცა ამ შეხ­ვედ­რის შე­დე­გის ზედ­მე­ტად გა­და­მე­ტე­ბუ­ლი მო­ლო­დი­ნი არ გა­მარ­თლდა და სა­ქარ­თვე­ლოს პრე­მი­ერ­მა შეხ­ვედ­რის შემ­დეგ გა­ნა­ცხა­და, რომ "გა­ზის ტა­რი­ფის შემ­ცი­რე­ბის რე­სურ­სი ქვეყ­ნის შიგ­ნით უნდა მოვ­ძებ­ნოთ". ეს ცალ­სა­ხად მი­უ­თი­თებ­და იმ ფაქ­ტზე, რომ "სო­კა­რი" არც კი გა­ნი­ხი­ლავს აზერ­ბა­ი­ჯა­ნი­დან მო­წო­დე­ბუ­ლი გა­ზის ფა­სის შემ­ცი­რე­ბას.

ამ შეხ­ვედ­რამ­დე "სო­კა­რის" ხელ­მძღვა­ნელ­მა როვ­ნაგ აბ­დუ­ლა­ევ­მა, ამა­ვე სა­კი­თხზე გა­ა­კე­თა გან­მარ­ტე­ბე­ბი, რომ "სა­ქარ­თვე­ლოს ახა­ლი ხე­ლი­სუფ­ლე­ბა ჯერ ეი­ფო­რი­ა­შია და რო­გორც ჩანს, არ იც­ნობს მხა­რე­ებს შო­რის გა­ზის მი­წო­დე­ბის შე­სა­ხებ და­დე­ბულ ხელ­შეკ­რუ­ლე­ბას".

უკვე გა­სულ კვი­რას კი ბი­ძი­ნა ივა­ნიშ­ვილ­მა პრეს­კონ­ფე­რენ­ცი­ა­ზე ცალ­სა­ხად გა­ნა­ცხა­და, რომ სა­ქარ­თვე­ლო­ში გა­ზის ტა­რი­ფი არ გა­ნა­ხევ­რდე­ბა და რომ არ­ჩევ­ნე­ბამ­დე მო­სახ­ლე­ო­ბის­თვის მი­ცე­მუ­ლი პი­რო­ბა ვერ შეს­რულ­დე­ბა.

გა­ზის ტა­რი­ფი რომ არ გა­ნა­ხევ­რდე­ბა, ეს უკვე ცხა­დია, მაგ­რამ რო­გორ აპი­რებს ხე­ლი­სუფ­ლე­ბა ტა­რი­ფის შემ­ცი­რე­ბის რე­სურ­სის ქვეყ­ნის შიგ­ნით მო­ძი­ე­ბას, ამა­ზეც კონ­კრე­ტუ­ლი პა­სუ­ხი არც პრე­მი­ერს აქვს, არც ენერ­გე­ტი­კი­სა და არც ფი­ნანსთა სა­მი­ნის­ტროს.

არა­და, რო­გორც ექ­სპერ­ტე­ბი ამ­ბო­ბენ, პრობ­ლე­მის გა­დაჭ­რა მთავ­რო­ბას სულ მარ­ტი­ვად შე­უძ­ლია. ეკო­ნო­მი­კის ექ­სპერ­ტი სოსო არჩვა­ძე ხე­ლი­სუფ­ლე­ბას ერთ ასეთ მარ­ტივ სქე­მას სთა­ვა­ზობს - თვე­ში 30 კუ­ბუ­რი მეტ­რი მოხ­მა­რე­ბუ­ლი გა­ზის ფასი იყოს 25-26 თეთ­რი, 30 კუ­ბურ მეტრზე მე­ტის შეს­ყიდ­ვა კი იმ ფას­ში მოხ­დეს, რაც დღე­საა.

"რუ­სეთ­ში, აზერ­ბა­ი­ჯან­ში, უკ­რა­ი­ნა­ში და მთელ რიგ ქვეყ­ნებ­ში გა­ზის ტა­რი­ფის სუბ­სი­დი­რე­ბა ხდე­ბა. მე­ო­რე სა­კი­თხია, რამ­დე­ნად უნდა ხორ­ცი­ელ­დე­ბო­დეს ამ­გვა­რი ენერ­გო­პო­ლი­ტი­კა. ეს არის იმ მმარ­თველ ძა­ლა­ზე და­მო­კი­დე­ბუ­ლი, რო­მე­ლიც ქვეყ­ნის სა­თა­ვე­შია. სუბ­სი­დი­რე­ბა კარ­გია თუ ცუდი, ამის ცალ­სა­ხად თქმა არ შე­იძ­ლე­ბა.

რაც შე­ე­ხე­ბა სა­ქარ­თვე­ლოს, მე ვთა­ვა­ზობ ხე­ლი­სუფ­ლე­ბას ასეთ სქე­მას: 30 კუ­ბურ მეტ­რამ­დე მოხ­მა­რე­ბუ­ლი გა­ზის ფასი იყოს იმ­დე­ნი, რამ­დე­ნიც "ქარ­თულ­მა ოც­ნე­ბამ" წი­ნა­სა­არ­ჩევ­ნო პე­რი­ოდ­ში და­ა­ნონ­სა და და­პირ­და მო­სახ­ლე­ო­ბას - 25-26 თეთ­რი. 30 კუ­ბუ­რი მეტ­რის ზე­მოთ კი ტა­რი­ფი იყოს იმ­დე­ნი, რამ­დე­ნიც დღე­საა. პირ­ველ რიგ­ში, ეს იქ­ნე­ბო­და შე­ღა­ვა­თი და­ბალ­შე­მო­სავ­ლი­ა­ნი მო­სახ­ლე­ო­ბის­თვის, ხოლო მა­ღალ­შე­მო­სავ­ლი­ა­ნი მო­სახ­ლე­ო­ბა შე­ღა­ვათს, ფაქ­ტობ­რი­ვად, ოდ­ნავ იგ­რძნობ­და, რად­გან ის უფრო მეტ გაზს მო­იხ­მარს.

ასე­თი პრო­ექ­ტის ამოქ­მე­დე­ბის შემ­თხვე­ვა­ში, თბი­ლი­სის ბი­უ­ჯეტს წე­ლი­წად­ში 18 მლნ ლარი და­უჯ­დე­ბო­და, ოდ­ნავ ნაკ­ლე­ბი, ალ­ბათ, რე­გი­ო­ნებ­ში. ამ ფუ­ლის გამო არ ღირს მო­სახ­ლე­ო­ბის იმ ნა­წი­ლის იმედ­გაც­რუ­ე­ბა, რო­მელ­მაც 1-ელ ოქ­ტომ­ბერს ხმა მის­ცა "ქარ­თულ ოც­ნე­ბას" და სა­მარ­თლი­ა­ნო­ბას. სა­მარ­თლი­ა­ნო­ბა კი არა მარ­ტო პო­ლი­ტი­კუ­რი ას­პექ­ტში, არა­მედ ეკო­ნო­მი­კურ­შიც უნდა გან­ვი­ხი­ლოთ.

პროგ­რა­მის ეფექ­ტი იქ­ნე­ბა ძა­ლი­ან კარ­გი. ფი­ნან­სურ ინ­დი­კა­ტო­რებს უნდა შევ­ხე­დოთ, ადა­მი­ა­ნებ­მა უნდა იგ­რძნონ, რომ არა მარ­ტო სა­მარ­თლი­ან ფასს იხ­დი­ან ამა თუ იმ მომ­სა­ხუ­რე­ბა­ში, არა­მედ ისი­ნი არი­ან სო­ლი­და­რულ­ნი იმ პრობ­ლე­მე­ბი­სა და გა­მოწ­ვე­ვე­ბის წი­ნა­შე, რაც ქვე­ყა­ნა­შია. ვფიქ­რობ, ამ მი­მარ­თუ­ლე­ბით და­ფიქ­რე­ბა ღირს",- გა­ნა­ცხა­და "ბიზ­ნეს-რე­ზო­ნანსთან" სა­უბ­რი­სას სოსო არჩვა­ძემ.

ექ­სპერ­ტი ეკო­ნო­მი­კის სა­კი­თხებ­ში ზვი­ად კან­დე­ლა­კი ამ­ბობს, რომ მთავ­რო­ბას გა­ზის ტა­რი­ფის სუბ­სი­დი­რე­ბა უპ­რობ­ლე­მოდ შე­უძ­ლია, მთა­ვა­რია, პო­ლი­ტი­კუ­რი ნება და სურ­ვი­ლი იმი­სა, რომ მო­სახ­ლე­ო­ბას ეს ტვირ­თი ცო­ტა­თი მა­ინც შე­უმ­სუ­ბუქ­დეს.

"ბი­უ­ჯე­ტი მო­სახ­ლე­ო­ბის შე­ნა­ტა­ნით ივ­სე­ბა, ამ დროს ხე­ლი­სუფ­ლე­ბაც ვალ­დე­ბუ­ლია, რომ მო­სახ­ლე­ო­ბა­ზე იზ­რუ­ნოს და მათ სო­ცი­ა­ლუ­რი მდგო­მა­რე­ო­ბა ცო­ტა­თი მა­ინც შე­უმ­სუ­ბუ­ქოს. გა­ზის ტა­რი­ფის სუბ­სი­დი­რე­ბა ად­ვი­ლად შა­საძ­ლე­ბე­ლია და კარ­გი იქ­ნე­ბა, თუ ხე­ლი­სუფ­ლე­ბა ზამ­თრის პე­რი­ოდ­ში მა­ინც მი­მარ­თავს ასეთ ხერ­ხს. რამ­დე­ნა­დაც ჩვენ­თვის ცნო­ბი­ლია, ამ­გვარ ხერ­ხს სა­ქარ­თვე­ლოს ყვე­ლა მე­ზო­ბე­ლი სა­ხელ­მწი­ფო მი­მარ­თავს",- ამ­ბობს ზვი­ად კან­დე­ლა­კი.

ელზა წიკ­ლა­უ­რი

გა­ზე­თი "რე­ზო­ნან­სი"