შესთავაზეს თუ არა კულტურის მინისტრობა რატი ამაღლობელს

ამბობენ, რომ რატი ამაღლობელს კულტურის მინისტრობა შესთავაზეს, თავად პოეტი და საზოგადოებრივ ცხოვრებაში აქტიურად ჩართული ჩვენი რესპონდენტი აცხადებს, რომ მინისტრობა პოლიტიკური თანამდებობაა. რატის ბოლო დროის მნიშვნელოვანი ცვლილებების შეფასება ვთხოვეთ.

- რატი, როგორ გგონია, ეს იძულებით დემოკრატიულად ჩატარებული არჩევნები იყო თუ ხელისუფლების კეთილი ნება, რასაც ახლა "ნაციონალური მოძრაობა" და მათი მხარდამჭერები უსვამენ ხაზს?

- ხელისუფლების ნებას კარგად ვხედავდით ბოლო 9 წლის განმავლობაში. ჩვენ ყველას გვახსოვს ის ხასიათი, რასაც ხელისუფლება წინასაარჩევნოდ ავლენდა ზოგადად დემოკრატიის და კონკრეტულად მთავარი ოპონენტის მიმართ. წინასაარჩევნო პროცესი იყო ძალადობრივი და ყველა ზღვარს გადაცდენილი, რეპრესიული აპარატის მოქმედება ოპოზიციის წინააღმდეგ. აღარ დავიწყებ ამ ყველაფრის ჩამოთვლას, ეს რეპრესიული ხელი ბევრმა ადამიანმა იგრძნო არა მარტო თბილისში, არამედ რეგიონებში. ძალიან საინტერესოა, ათასობით დამკვირვებელმა არჩევნების წინა დღეს მიიღო მესიჯი, სამშაბათს პოლიციაში გელოდებითო. ეს დადასტურებული ფაქტია. მეორე დღეს, როდესაც ზოგიერთი მათგანი დაინტერესდა, რა მიზეზით გამოიძახეს პოლიციაში, იქიდან იყო ასეთი პასუხი, ჩვენ ასეთი მესიჯი არ გამოგვიგზავნიაო (იცინის).

ჩვენ გადავახტით დაპატიმრებების, ძალადობების, დევნის, არჩევნების ტოტალური გაყალბების ძალიან დიდ უფსკრულს. ის, რაც ხაშურში ვიხილეთ, შეგვეძლო, სამი ათასივე საარჩევნო უბანზე გვენახა. 1-ლი ოქტომბერი არ იყო ჩვეულებრივი კალენდარული დღე, არამედ ისტორიული დღე გახლდათ. მთავარი დამსახურება კი აქ ჯერ საქართველოს ამომრჩეველს აქვს და მერე საერთაშორისო საზოგადოებას. ხალხის მიერ გამოხატულმა მასშტაბურმა ნებამ საშუალება მისცა საერთაშორისო საზოგადოებას, ადეკვატურად ემოქმედა.

- პატიმრების წამების კადრ­ების გავრცელება არ აისახა არჩევ­ნების შედეგებზე?

- მე, მაგალითად, ეს კადრები არ მინახავს, ვერ ვნახე... დავიწყე ყურება და ვერ გავაგრძელე, არ მეყო ნერვები. დაახლოებით ვიცი სიუჟეტი. ჩემს, როგორც რიგითი ამომრჩევლის, გადაწყვეტილებაზე, ამ კადრებს არ უმოქმედია. მე მომისმენია პატიმრების მონაყოლი. ძალიან ბევრი საერთაშორისო ორგანიზაციისთვისაც არ ყოფილა სიურპრიზი, მაგრამ საზოგადოებისთვის მნიშვნელოვანი იყო, რადგან საკუთარი თვალით ნახეს ის, რაც აქამდე მხოლოდ გაგონილი ჰქონდათ. ამან გამოიწვია საზოგადოების სამართლიანი პროტესტი ძალადობის წინააღმდეგ და ეს არ მოექცა კონკრეტული არჩევნების ჩარჩოში. ალბათ, ამ კადრებმა ირიბად იმოქმედა ხალხზე, თუმცა ძალადობა გრძელდებოდა არაერთი წლის განმავლობაში და ის არ უკავშირდებოდა მხოლოდ ციხეს. ძალადობრივი სისტემა უფრო ზევით და ზევით ჩამოყალიბდა. ეს იყო იდეოლოგიის ერთ-ერთი ნაწილი, რომელიც სხვადასხვა ფორმით გამოიხატებოდა, სასამართლოში ეს იყო 99,9% გამამტყუნებელი განაჩენი, ციხეებში პატიმრების წამება და ა.შ.

სხვათა შორის, ხელისუფლება ხშირად აპარებდა ხოლმე საზოგადოებას ამ ინფორმაციას, თურმე როგორ არ არის ადვილი ციხეში ჯდომა. არჩევანი ასეთი იყო, ან საპროცესო შეთანხმება, ან ისეთი ციხე, როგორიც ჩვენ ამ კადრებში ვნახეთ!.. ხელისუფლება არ ზღუდავდა ინფორმაციას იმის შესახებ, რომ ციხეებში ცუდი რაღაცები ხდებოდა და ესეც იდეოლოგიის ნაწილი გახლდათ. უნდა დანერგილიყო საშინელი შიშის შეგრძნება, თუმცა ეს შიში გატყდა.

- წამების კადრებმა გატეხა?

- არა მარტო. შიში რომ არ გამქრალიყო, იმ წამების კადრებსაც ვერ ვნახავდით ალბათ. ადამიანები დაიღალნენ...

- როდესაც დაჩი ცაგურია დაიჭირეს, შენ შემდეგი რამ განაცხადე: "სთხოვეთ სოფო ნიჟარაძეს, სთხოვოს თავის პრეზიდენტს, გაათავისუფლოს დაჩი ცაგურია". ცნობილია, რომ სოფოს შენს ამ განცხადებაზე საკმაოდ მწვავე რეაქცია ჰქონდა და საყვარელი პოეტების სიიდან ამოგშალა. რა მიზანს ემსახურებოდა ეს განცხადება?

- არანაირი კონფრონტაცია არ დამისახავს მიზნად. სოფო ხელოვანია და ვიფიქრე, რომ მას, როგორც ხელოვანს, შეეძლო, ეთხოვა პრეზიდენტისთვის დაჩი ცაგურიას გათავისუფლება. სოფოს პირადად არ ვიცნობ, უდავოდ ნიჭიერი ადამიანია. როგორც კოლეგას, ვთხოვე რაღაც. ამაზე ბევრი ლაპარაკი არც ღირს. დაჩი ცაგურია უდანაშაულოდ დააკავეს ფილარმონიის მიმდებარე ტერიტორიაზე. არა მგონია, რომ ჩემი ეს მიმართვა შეურაცხმყოფელი ყოფილიყო. თუკი ვინმე ამას შეურაცხყოფად აღიქვამს, შემიძლია განვუმარტო ჩემი განცხადების არსი და მზად ვარ, ბოდიში მოვიხადო ნებისმიერი ადამიანის არაარგუმენტირებული შეურაცხყოფისთვის, თუმცა აქ ვერ ვხედავ ვერანაირ შეურაცხყოფას, რადგან ადამიანს გამოვესარჩლე.

- ხელოვანებზე მინდა გკითხო, კულტურის სამინისტროს ადანაშაულებენ ამ სფეროს პოლიტიზებაში. იგივე რომ არ მოხდეს, რა უნდა გავაკეთოთ?

- ეს არ ეხება მხოლოდ კულტურის სფეროს, თუმცა თუკი კულტურაზე ვილაპარაკებთ, ის ღირებულებები, რაც ჩვენ გვაახლოებს ევროპასთან, სამართლებრივ სივრცეშიც უნდა აისახოს. როდესაც ჩვენ კულტურის პოლიტიზებაზე ვსაუბრობთ, აქ არ იგულისხმება მხოლოდ ის, რომ ხელისუფლება აძლევდეს იდეოლოგიურ შეკვეთებს ამ სფეროში მოღვაწე ადამიანებს. დღეს კულტურის სფეროში სამინისტროს არ აქვს მოხსნილი შემფასებლის ფუნქცია. როცა პოლიტიკური ისტებლიშმენტი წყვეტს, რა არის პრიორიტეტული, რაში უნდა დაიხარჯოს ფული, ეს იმას ნიშნავს, რომ ხელისუფლება მიიჩნევს თავს კულტურის შეფასების ყველაზე კომპეტენტურ წყაროდ. ევროპული გამოცდილება კი იმას გვასწავლის, რომ კულტურის სამინისტრო კი არ აფასებს, არამედ ქმნის პირობებს და ხელს უწყობს მრავალფეროვან საექსპერტო ჯგუფებს, რათა მათ დაადგინონ შეფასების კრიტერიუმები. გადაწყვეტილებებს იღებენ განათლების, ხელოვნების ექსპერტები და არა პოლიტიკოსები. თუკი გვინდა ღია პროცესი ხელოვნებაში, ასე უნდა მოხდეს. თუ არადა, სწორი გადაწყვეტილებაც რომ მიიღოს მინისტრმა, ეს გადაწყვეტილება მაინც პოლიტიზებული იქნება.

- ერთი მაგალითი დაგვისახელე.

- როდესაც კულტურის სამინისტროში ყველაზე დიდი ბიუჯეტი აქვს ღონისძიებათა დეპარტამენტს, რომელიც გულისხმობს ტაშ-ფანდურის, სანახაობის მოწყობას და მალფუჭებადი და ერთჯერადია, არ ტოვებს გრძელვადიან კვალს კულტურულ პროცესებში, ეს სრულიად მიუღებელია და იდეოლოგიის ნაწილია. ვიღაცას შეიძლება მოეწონოს კონცერტი ან არ მოეწონოს, მაგრამ ეს სულ სხვა საკითხია. კულტურის სამინისტროს ორი ამოცანა უნდა ჰქონდეს, წარსულისგან შემორჩენილი დაიცვას და ახალი განავითაროს, ჩვენ კი პირიქით გვქონდა, წარსულს ავითარებდნენ და სიახლეებს აკონსერვებდნენ (იცინის). მაგალითად, ბაგრატის ტაძარი არის განვითარებული წარსულის მაგალითი. მისი წარსული სახე სრულიად საეჭვოდ გარდასახეს, ეს იგივეა, პიზა გაასწორო, სფინქსს ცხვირი მიაწებო, ვენერა მილოსელს კი - კიდურები. ამას არ ვლაპარაკობ ჩასაფრებული ადამიანის პოზიციიდან. მთავარია, ახლა რა უნდა გაკეთდეს. თანამედროვე კულტურის განვითარებაზე თუ ვისაუბრებთ, აქ მნიშვნელოვანი ის კი არ არის, რომ სამინისტრომ ვიღაცის წიგნის გაყიდვას შეუწყოს ხელი, არამედ ის, რომ კონკრეტული პროექტებით შემოქმედ ადამიანებს მოანდომოს ახლის შექმნა. ამისი პოლიტიკური ნება უნდა არსებობდეს - პოლიტიკოსებმა უნდა თქვან, - ჩვენ არ ვეძებთ ხელოვნებაში იმ ადამიანებს, რომლებიც ჩვენ გვეძებენ. მათ უნდა მოძებნონ ადამიანები, რომლებიც არა პირადი ურთიერთობების სიამტკბილობისთვის, არამედ კულტურული პროცესებისთვის იქნებიან მნიშვნელოვანნი. საქართველო პატარა ქვეყანაა და შესაძლოა, ვიღაც ვიღაცასთან მეგობრობდეს, მაგრამ ფავორიტიზმი კულტურაში, განათლებაში, სხვა სფეროებში უნდა დამთავრდეს!.. ჩვენს ქვეყანაში ფავორიტიზმს ძალიან დიდი ტრადიცია აქვს. ფავორიტი შეიძლება, გენიოსიც იყოს, მაგრამ ამას ადგენს დრო, ხალხი და ისტორია.

კულტურა ის სფეროა, რომელიც ბევრად უფრო საზოგადოებრივია, ვიდრე პოლიტიკური. ჯერ კიდევ გუსტავ კურბემ თქვა უარი ხელისუფლებისგან ადეკვატურად მინიჭებულ ორდენზე და განაცხადა, რომ ხელისუფლება არ არის კომპეტენტური ამგვარი ჯილდოების გაცემაში.

- ფიქრობ, რომ ორდენების გაცემის ხანაც უნდა დასრულდეს?

- კერძო ინიციატივები უფრო მნიშვნელოვანი უნდა გახდეს, აუცილებელი არ არის, პრეზიდენტი მომღერალს აჯილდოებდეს.

- როგორ ფიქრობ, ის მინისტრთა კაბინეტი, რომელიც დამტკიცდა, შეძლებს რეალური ცვლილებების განხორციელებას?

- უნდა დამთავრდეს სადღეგრძელოები მინისტრების მისამართით, ასევე საზოგადოებამ უარი უნდა თქვას მითურ სიძულვილზე და ფხიზელი თვალით შეხედოს მათ საქმიანობას. ძალაუფლების კრიტიკა მნიშვნელოვანია. მე ვრჩები კონსტრუქციული ოპონირების რეჟიმში. ჩემი მიზანია, ვიყო ობიექტური ადამიანი, ეს ზოგჯერ გამოგდის, ზოგჯერ - არა. ჩვენ მომავალ არჩევნებს არ უნდა დაველოდოთ, რომ ოპონირების რეჟიმში ჩავდგეთ.

- ამბობენ, რატის კულტურის მინისტრობა შესთავაზესო.

- არა. ეს ჭორია.

- რომ შემოეთავაზებინათ, დათანხმდებოდი?

- მინისტრი პოლიტიკური ფიგურაა, მე არასდროს ვყოფილვარ პოლიტიკოსი, არც პოლიტიკური გუნდის წევრი, მხარდამჭერი გახლდით და არასდროს დამიმალავს ეს, მაგრამ მინისტრის პორტფელებს იღებენ პოლიტიკური ფიგურები. გურამ ოდიშარიას კანდიდატურა სავსებით ადეკვატურია. როგორც ჩემს კოლეგას, დიდ პატივს ვცემ, მაგრამ ამის შემდეგ აღარ ვიტყვი, რადგან ის უკვე მინისტრია (იღიმება).

- რატი, ხელისუფლების ამდენხნიანი მწვავე ოპონირების მიუხედავად, მგონია, რომ წლების განმავლობაში, არსად დაბლოკილხარ. როგორ მოახერხე ბეწვის ხიდზე გავლა?

- არ მიყვარს საკუთარ დაბლოკვაზე ლაპარაკი, მაგრამ ალბათ, 5 წელია, არ გამოვჩენილვარ ნაციონალური ტელევიზიის ეთერში, თუკი არ ჩავთვლით "საზოგადოებრივ არხს". არ მიწვევდნენ. ვერ შევაქებ საკუთარ თავს, მაგრამ ალბათ, აქტუალურობა არ უნდა დაკარგო. ღირებულებებს თუ არ იცავ, ისინი აუცილებლად დაგსჯიან. მეორე მხარე ისიცაა, რომ ხელისუფლების ძალიან მკვახე კრიტიკოსი გახლდით, მაგრამ პიროვნული შეურაცხყოფა არავისთვის მიმიყენებია.

- დათო ტურაშვილი ბოლო ერთი წელი "შუადღის" ერთ-ერთი რუბრიკის წამყვანია, მიუხედავად იმისა, რომ ოპიზიციური განწყობები ჰქონდა.

- ეს იმას ნიშნავს, რომ დათო ტურაშვილი უფრო მეტად მოხერხებული აღმოჩნდა, ვიდრე მედია თავისუფალი (იცინის).

ნინო მურღულია

ჟურნალი "რეიტინგი"

(გამოდის ორშაბათობით)