"თუ სა­ზო­გა­დო­ე­ბას თა­ვი­სი ცი­ვი­ლუ­რო­ბის დო­ნის

და­ნახ­ვა სურს, შე­ი­ხე­დოს სა­კუ­თა­რი ცი­ხის კედ­ლებ­ში"

ფი­ო­დორ დოს­ტო­ევ­სკი

საკ­მა­ოდ დიდი ხნის გან­მავ­ლო­ბა­ში სა­კუ­თა­რი ნე­ბით თვა­ლახ­ვე­ულ­მა ქარ­თველ­მა სა­ზო­გა­დო­ე­ბამ, ბო­ლოს და ბო­ლოს, შე­ი­ხე­და ცი­ხე­ში და იქ ნა­ნახ­მა მთე­ლი ქვე­ყა­ნა შეძ­რა. გთა­ვა­ზობთ მო­ნა­ყოლს ყო­ფი­ლი პა­ტიმ­რი­სა, რო­მელ­მაც ბოლო რვა თვე გლ­დნის მე-8 სა­პყრო­ბი­ლე­ში გა­ა­ტა­რა, და­ნარ­ჩე­ნი კი - ქსნის ცი­ხე­ში. ამ ადა­მი­ა­ნის გვარ-სა­ხელს მი­სი­ვე უსაფრ­თხო­ე­ბის გამო არ ვა­სა­ხე­ლებთ, თუმ­ცა სა­ეჭ­ვოა, ჩვენს მკი­თხველს, რო­მელ­მაც პა­ტი­მარ­თა წა­მე­ბის ამ­სახ­ვე­ლი უსას­ტი­კე­სი კად­რე­ბი იხი­ლა, ჩვე­ნი რეს­პონ­დენ­ტის მო­ნა­თხრობ­ში რა­ი­მე არა­დამ­ჯე­რებ­ლად მო­ეჩ­ვე­ნოს.

- გლ­და­ნის ცი­ხის ად­გი­ლობ­რი­ვი თა­ნამ­შრომ­ლე­ბი - რი­გი­თი კონ­ტრო­ლი­ო­რი, უმაღ­ლე­სი ჩი­ნის ოფი­ცე­რი თუ სა­მე­დი­ცი­ნო სამ­სა­ხუ­რის თა­ნამ­შრო­მე­ლი, ყვე­ლა ძა­ლა­დობ­და პა­ტიმ­რებ­ზე. ვი­ღა­ცე­ბი ამას დიდი სი­ა­მოვ­ნე­ბით აკე­თებ­დნენ, ვი­ღა­ცე­ბი - ნაკ­ლე­ბი. პა­ტი­მარს ვერ ნა­ხავთ, ვინც გლ­დან­ში ყო­ფი­ლა, ეს რომ არ თქვას. გლ­და­ნის ცი­ხე­ში კა­რან­ტი­ნის დაშ­ლის კად­რი ხომ ყვე­ლამ ვნა­ხეთ, მაგ­რამ შე­მიძ­ლია გი­თხრათ, რომ მაგ კად­რებ­ში ძა­ლი­ან მსუ­ბუ­ქად ურტყა­მენ პა­ტიმ­რებს. თქვენ არ იცით, ყო­ველ პა­რას­კევს, ანუ როცა კა­რან­ტი­ნი იშ­ლე­ბა და საკ­ნებ­ში გა­დაჰ­ყავთ პა­ტიმ­რე­ბი, იქ რა ცოდ­ვის ტრი­ა­ლი იყო. ამ კად­რებ­ში ისე ჩანს, რომ ცე­მი­სას ხელ­კეტ­საც არ ხმა­რო­ბენ, არა­და, ჩემი იქ ყოფ­ნის დროს, ანუ და­ახ­ლო­ე­ბით ერთი წლის წინ, მხო­ლოდ ხელ­კე­ტე­ბით კი არა, წყლის გაყ­ვა­ნი­ლო­ბის პლასტმა­სის მი­ლე­ბი რო­მაა, იმით გვცემ­დნენ. სის­ხლის გუ­ბე­ე­ბი დგე­ბო­და. ზე­დამ­ხედ­ველ­თა ამ სა­დამ­სჯე­ლო დე­რე­ფანს გა­დი­ო­და ყვე­ლა, მათ გარ­და, ვი­საც ახ­ლო­ბე­ლი ჰყავ­და ცი­ხის ად­მი­ა­ნის­ტრა­ცი­ა­ში ან ზე­მო­დან ჰქონ­დათ ბრძა­ნე­ბა. კა­რან­ტი­ნის ყო­ველ დაშ­ლას აუ­ცი­ლებ­ლად ეს­წრე­ბო­და ვინ­მე სას­ჯე­ლაღ­სრუ­ლე­ბის დე­პარ­ტა­მენ­ტი­დან.

- უკვე სა­კან­ში გა­დაყ­ვა­ნი­ლი პა­ტიმ­რის ცე­მის მი­ზე­ზი რა შე­იძ­ლე­ბა გამ­ხდა­რი­ყო?

- ნე­ბის­მი­ე­რი რამ. მა­გა­ლი­თად, წა­მი­ე­რად ლო­გინ­ზე ჩა­მოჯ­დო­მა ან ჩვე­უ­ლებ­რი­ვი ტო­ნა­ლო­ბით ლა­პა­რა­კი. უნდა გე­ლა­პა­რა­კა ჩურ­ჩუ­ლით. შე­იძ­ლე­ბა იმის გამო ეცე­მათ პა­ტი­მა­რი, მხარ­ზე ბუზი რა­ტომ გა­ზი­სო. იყ­ვნენ თა­ნამ­შრომ­ლე­ბი, რომ­ლებ­საც როცა ავა­ლებ­დნენ, მხო­ლოდ მა­შინ გვცემ­დნენ, ზოგს უკვე ამის მო­თხო­ვი­ლე­ბა ჰქონ­და, შე­სა­ბა­მი­სად, მი­ზე­ზიც არ სჭირ­დე­ბო­დათ. მათ­გან ერთ-ერთი, ვინც ყვე­ლას­გან გა­მო­ირ­ჩე­ო­და სი­სას­ტი­კით, ლე­ვან ბეშ­ქე­ნა­ძე, იგი­ვე "ბეშ­ქე­ნა" იყო. ვი­საც არ უნდა ჰკი­თხოთ, ყვე­ლა გე­ტყვით, რომ ეს კაცი მა­ნი­ა­კია, თუმ­ცა, რო­გორც ვიცი, და­კა­ვე­ბუ­ლი არ არის. ეს მკურ­ნა­ლი­ძე დე­პარ­ტა­მენ­ტის წარ­მო­მად­გე­ნე­ლი იყო, გლ­დან­ში კა­რან­ტი­ნის დაშ­ლი­სა­საც მი­ნა­ხავს და ქსან­ში ყოფ­ნი­სა­საც. რო­გორც ამ­ბობ­დნენ, ყვე­ლა სხვა ცი­ხე­ში ნა­ხავ­დით, რო­დე­საც პა­ტიმ­რე­ბი იყ­ვნენ და­სას­ჯე­ლი და სიკ­ვდი­ლამ­დე სა­ცე­მი. გა­მოქ­ვეყ­ნე­ბულ კად­რებ­ში სხვე­ბიც ვი­ცა­ნი, მაგ­რამ მათი გვა­რი არ ვიცი. გლ­დან­ში ამ ყვე­ლაფ­რის ერთ-ერთი სუ­ლის­ჩამ­დგმე­ლი, მთა­ვა­რი ჯა­ლა­თი იყო ოლეგ ფა­ცა­ცია. ცი­ხის უფ­რო­სი ხუ­ჭუა მას­თან შე­და­რე­ბით არა­ფე­რია. ხუ­ჭუა და­ი­ნიშ­ნა იან­ვარ­ში, მისი მოს­ვლის შემ­დეგ ოდ­ნავ შე­იც­ვა­ლა სი­ტუ­ა­ცია წინა უფ­რო­სის, მუ­ხა­ძის მმარ­თვე­ლო­ბის პე­რი­ოდ­თან შე­და­რე­ბით. ეს მუ­ხა­ძე გან­სა­კუთ­რე­ბუ­ლი სი­სას­ტი­კით გა­მო­ირ­ჩე­ო­და, მის დროს პა­ტიმ­რე­ბი "პრა­გულ­კა­ზე" ვერ გავ­დი­ო­დით და­მა­ტე­ბი­თი შე­უ­რა­ცხყო­ფი­სა და ძა­ლა­დო­ბის ში­შით. ამ "პრა­გულ­კის" დროს ზე­დამ­ხედ­ველ­თა სი­სას­ტი­კეს ახ­სნაც შე­იძ­ლე­ბა მო­უ­ძებ­ნოს კაც­მა. ვინც ღა­მის მო­რი­გე იყო, მას უნდა გა­ეყ­ვა­ნა დი­ლით "პრა­გულ­კა­ზე" პა­ტიმ­რე­ბი, მა­ნამ­დე ვერ მი­დი­ოდ­ნენ შინ, ჰოდა, ღა­მე­ნა­თე­ვე­ბი, ათა­სი სა­ზი­ზღრო­ბის ჩამ­დე­ნე­ბი, კი­დევ უფრო ავ­დე­ბოდ­ნენ დი­ლა­ო­ბით. ამ სა­ში­ნელ სამ­სა­ხურ­ში სა­დღაც 500-600 ლარ ხელ­ფასს იღებ­დნენ, ამი­თაც იყ­ვნენ გა­ბო­რო­ტე­ბუ­ლი. "ლა­რი­ოკ­ში" რომ რა­ღა­ცას ვყი­დუ­ლობ­დით, ის უკ­ვირ­დათ, კა­მე­რი­დან პა­ტიმ­რებს სი­გა­რეტს ჰპა­რავ­დნენ. მა­გათ შო­რის ყვე­ლა­ზე ნორ­მა­ლუ­რი იყო აი, ის, აკო­ბია, და­კა­ვე­ბუ­ლი რო­მაა. ეგ ე.წ. დე­პე­ენ­კა­ში მუ­შა­ობ­და, ლადო ბე­დუ­კა­ძის ხელ­ქვე­ი­თი იყო... ბე­დუ­კა­ძე­საც შევ­ხვედ­რი­ვარ ცი­ხე­ში, ძა­ლი­ან ადა­მი­ა­ნუ­რად იქ­ცე­ო­და, დაჯ­დე­ბო­და პა­ტიმ­რებ­თან, ელა­პა­რა­კე­ბო­და. მა­გის­გან შე­უ­რა­ცხმყო­ფე­ლი სი­ტყვა არ მსმე­ნია. მაგ­რამ ახლა იმა­საც ვფიქ­რობ, იქ­ნებ კა­მე­რა ჰქონ­და და­მაგ­რე­ბუ­ლი და კარ­გი ბიჭი რომ გა­მო­ჩე­ნი­ლი­ყო, იმი­ტომ იქ­ცე­ო­და ასე-მეთ­ქი. სხვა­თა შო­რის, ბევ­რი პა­ტიმ­რის­გან მო­მის­მე­ნია, რომ თა­ვის დრო­ზე თურ­მე არა­ვის ჩა­მო­უ­ვარ­დე­ბო­და პა­ტიმ­რე­ბის წა­მე­ბა­ში, მაგ­რამ მერე რა­ღაც ისე­თი მოხ­და მის ცხოვ­რე­ბა­ში, რომ ასო­თხმო­ცი გრა­დუ­სით შე­იც­ვა­ლა. თურ­მე დიდი ხნის გან­მავ­ლო­ბა­ში წვერ­მოშ­ვე­ბუ­ლი და­დი­ო­და, ეკ­ლე­სი­ა­ში და­ი­წყო სი­ა­რუ­ლი, მორ­წმუ­ნე გახ­და. ზე­დამ­ხედ­ვე­ლე­ბი დას­ცი­ნოდ­ნენ, რამ "გა­მო­ა­სი­რა" ეს ბე­დუ­კა­ძე, რას და­ემგვა­ნა, რო­გორ ელა­პა­რა­კე­ბა ამ "ჩმო­რებ­სო" (პა­ტიმ­რებს გუ­ლის­ხმობ­დნენ). ვინც ცოტა ნორ­მა­ლუ­რად მო­ექ­ცე­ო­და პა­ტი­მარს, "სი­რად" და "ჩმო­რად" მი­იჩ­ნევ­დნენ, მა­გარ ბი­ჭო­ბად ის ით­ვლე­ბო­და, რაც უფრო სას­ტი­კად აწა­მებ­დი ვინ­მეს.

- ამ­ბო­ბენ, რომ ასე მხო­ლოდ ქურ­დებს ექ­ცე­ოდ­ნენ...

- ჯერ ერთი, ე.წ. კა­ნო­ნი­ე­რი ქურ­დე­ბი გლ­და­ნის ცი­ხე­ში არ არი­ან, ეგე­ნი მე-7 იზო­ლა­ტორ­ში სხე­დან. მე­ო­რეც, იქ არ ხდე­ბა გა­მორ­ჩე­ვა, ყვე­ლას ასე ექ­ცე­ვი­ან, კა­რან­ტი­ნის დაშ­ლი­სას ყვე­ლას სცე­მენ, გარ­და ამი­სა, ცდი­ლო­ბენ, პა­ტი­მარ­თა ნა­წი­ლის "და­ვერ­ბოვ­კე­ბას", თა­ნამ­შრომ­ლო­ბა­ზე ხე­ლის მო­წე­რამ­დე სა­ში­ნელ დღე­ში აგ­დე­ბენ. აქაც ლა­ტა­რი­აა, რა პრინ­ცი­პით არ­ჩე­ვენ ამის­თვის პა­ტი­მარს, სრუ­ლი­ად გა­უ­გე­ბა­რია, თუმ­ცა ხომ სცემ­დნენ არა­ნორ­მა­ლუ­რად, აწა­მებ­დნენ, ხე­ლს აწე­რი­ნებ­დნენ რა­ღაც ქა­ღალ­დებ­ზე, მერე ჩა­მოჰ­ყავ­დათ სა­კან­ში და დას­ცი­ნოდ­ნენ: "ბიჭო, რო­გორ გა­ბოზ­დიო". ღა­მის ოფიც­რებს ასე­თი გარ­თო­ბა ჰქონ­დათ: გა­სა­ღე­ბე­ბის ას­ხმას გრძელ დე­რე­ფან­ში გა­ა­ცუ­რებ­დნენ ია­ტაკ­ზე და ვის სა­კან­თა­ნაც გა­ჩერ­დე­ბო­და, შე­დი­ოდ­ნენ და ხო­ცავ­დნენ პა­ტიმ­რებს ცე­მით.

- სა­ზო­გა­დო­ე­ბის ყვე­ლა­ზე დიდი აღ­შფო­თე­ბა გა­უ­პა­ტი­უ­რე­ბის კად­რებ­მა გა­მო­იწ­ვია.

- ამ კად­რებ­ში იყო გა­უ­პა­ტი­უ­რე­ბა ცო­ცხით და ხელ­კე­ტით, მაგ­რამ ამის გარ­და, ასე­ვე ჰყავ­დათ ერთი ბრი­გა­და პა­ტიმ­რე­ბი­სა, რომ­ლე­ბიც მუ­შა­ობ­დნენ ცი­ხის ად­მი­ნის­ტრა­ცი­ა­ზე და იღებ­დნენ გარ­კვე­ულ პრი­ვი­ლე­გი­ებს. ამ არა­კა­ცე­ბის სა­კან­ში უშ­ვებ­დნენ იმ პა­ტი­მარს, ვის­ზეც იყო ზე­მო­დან მი­ღე­ბუ­ლი "ზა­კა­ზი" და ესე­ნიც პირ­და­პი­რი მნიშ­ვნე­ლო­ბით ძა­ლა­დობ­დნენ და აუ­პა­ტი­უ­რებ­დნენ პა­ტიმ­რებს.

- რა ხდე­ბო­და ქსან­ში?

- ქსან­ში ახალ მიყ­ვან­ილ პა­ტიმ­რებს, "ეტა­პი­დან" ჩამო­ყვა­ნის­თა­ნა­ვე გვა­რი­ა­ნად სცემ­დნენ. მაგ­რამ გლ­და­ნის შემ­დეგ ეგ უკვე არაფ­რად მიგ­ვაჩ­ნდა. ქსან­ში ცოტა ხანს მო­მი­წია ყოფ­ნამ და იქაც შე­ვეს­წა­რი პა­ტიმ­რე­ბის "და­ვერ­ბოვ­კე­ბის" მცდე­ლო­ბას, რო­გორ აში­ნებ­დნენ, რო­გორ უტა­რებ­დნენ ყურ­თან ელექტრო­შოკს, სცემ­დნენ პლასტმა­სის ჯო­ხე­ბით, ამის შემ­დეგ თუ მო­უ­წერ­დი ხელს, ხომ კარ­გი, თუ არა­და, გა­ნე­ბებ­დნენ თავს, ბო­ლომ­დე არ "გაწ­ვე­ბოდ­ნენ".

იქაც ამ სა­ში­ნე­ლე­ბის თავი­და­თა­ვი ცი­ხის ად­მი­ნის­ტრა­ცია იყო, ცი­ხის უფ­რო­სი შოთა თო­ლორ­და­ვა და რე­ჟი­მის უფ­როსი ლე­ვან ლეჟა­ვა. თუ რო­მე­ლი­მე პა­ტიმ­რის მი­მართ გან­სა­კუთ­რე­ბუ­ლი ინ­ტე­რე­სი არ­სე­ბობს, რო­გორც წესი, ის ყვე­ლა­ზე ცუდ დღე­შია. ასე­თი მო­პყრო­ბის გამო ივ­ლი­სის და­სა­წყის­ში ქსნის ცი­ხე­ში სე­რი­ო­ზუ­ლი არე­უ­ლო­ბა და­ი­წყო, მაგ­რამ ყვე­ლა­ფე­რი გა­ა­კე­თეს, ინ­ფორ­მა­ცია რომ არ გავ­რცე­ლე­ბუ­ლი­ყო. მა­შინ და­ი­წე­რა 700 პა­ტიმ­რის ხელ­მო­წე­რი­ლი სა­ჩი­ვა­რი და გა­და­ე­ცა სა­ხალ­ხო დამ­ცველს, რო­გორ მოხ­და, რომ ტუ­ღუ­შის­თვის სა­ჩივ­რის გა­და­ცე­მი­დან მე­ო­რე დღეს­ვე ყვე­ლა ამ პა­ტი­მა­რის სა­ხე­ლი და გვა­რი იცო­და ცი­ხის უფ­რო­სო­ბამ? სულ სა­თი­თა­ოდ და­ი­ბა­რეს, ვი­საც ხელი ჰქონ­და მო­წე­რი­ლი, ნა­წი­ლი "კრი­ტში" გა­უშ­ვეს, ნა­წილს ად­მი­ნის­ტრა­ცი­უ­ლი სას­ჯე­ლი და­უ­მა­ტეს, ნა­წილს გვა­რი­ა­ნად ურტყეს. ჩა­კე­ტეს კა­მე­რე­ბი, ყვე­ლა­ფე­რი წაგ­ვარ­თვეს. კარ­გა ხანს არც რა­დიო გვა­ღირ­სეს და არც ტე­ლე­ვი­ზო­რი. ქსნის ციხე ნა­ხევ­რად ღია სას­ჯე­ლაღ­სრუ­ლე­ბის და­წე­სე­ბუ­ლე­ბაა. კორ­პუ­სებ­სა და ფლი­გე­ლებს შო­რის გა­დას­ვლის უფ­ლე­ბა არ გვქონ­და, ასე­ვე შე­ზღუ­დუ­ლი იყო ჩვე­ნი ეზო­ში გას­ვლაც, არა­და, რო­გორც ჩანს, სრუ­ლი­ად უკა­ნო­ნოდ, წე­სით, ექვს სა­ა­თამ­დე ცი­ხის ტე­რი­ტო­რი­ა­ზე თა­ვი­სუფ­ლად გა­და­ად­გი­ლე­ბის უფ­ლე­ბა უნდა გვქო­ნო­და. ამას იცით, სა­ი­დან ვას­კვნი? რო­დე­საც ცი­ხე­ში სა­ხალ­ხო დამ­ცვე­ლი ან მისი წარ­მო­მად­გენ­ლე­ბი შე­მო­დი­ოდ­ნენ, ყვე­ლა კარი იღე­ბო­და. თუ ეს აკ­რძა­ლუ­ლი იყო, რა­ტომ აღებ­დნენ? ვე­რა­ვინ და­მა­ჯე­რებს, რომ ასე ერ­თბა­შად დამ­თავ­რდე­ბა ის ჯო­ჯო­ხე­თი, რა­საც ხე­ლი­სუფ­ლე­ბა გლ­დან­ში და სხვა­გა­ნაც სჩა­დის. ტუ­ღუ­ში რომ გა­ი­ძა­ხის, ყვე­ლა თა­ნამ­შრო­მე­ლი გა­ვუშ­ვით გლ­და­ნის ცი­ხი­და­ნო, თუ მარ­თლა გა­უშ­ვეს, ასე უცებ მათ ად­გი­ლას ვინ მო­იყ­ვა­ნეს?..

ნა­თია დო­ლი­ძე

ყო­ველკ­ვი­რე­უ­ლი გა­ზე­თი "ყვე­ლა სი­ახ­ლე"

(გა­მო­დის ოთხშა­ბა­თო­ბით)